Tetris De Dansers Lesbrief voor docenten Inhoudsopgave 1. Samenvatting 2. Inleiding a. Introductie gezelschap b. Introductie voorstelling 3. Voor de voorstelling a. voorbereiding met de klas b. afspraken voorstellingsbezoek 4. Na de voorstelling a. gesprek met de klas b. dansopdrachten ter verwerking c. afbeeldingen en toelichting freerunnen Postadres De Dansers Postbus 19070 3501 DB Utrecht info@dedansers.com De Reuzenhal (kantoor) Brailledreef 9, loods 28 3562 LA Utrecht TEL +31 (0)30 7512558
1. Samenvatting Voorbereiding voor de voorstelling Een introductie op het bezoeken van een dansvoorstelling van De Dansers. Bereid de leerlingen voor op wat ze kunnen verwachten. Verder stimuleert een activerend gesprek over de voorstelling Tetris de associatie en interpretatie tijdens de voorstelling. Ook kunt u van tevoren al enkele dansopdrachten met u leerlingen doen, dat verhoogt het begrip en de waardering tijdens de voorstelling. Bezoek aan de voorstelling Zorg dat u de leerlingen heeft verteld waar de voorstelling plaatsvindt. Zeker als dat buiten de school is, is een toelichting op de locatie gewenst. Weet u ook waar u verwacht wordt, waar de jassen opgehangen kunnen worden en waar de toiletten zich bevinden? Verzamel alstublieft op tijd. Kijken en luisteren naar een voorstelling Er is een verschil tussen kijken naar televisie of naar een voorstelling. Een voorstelling is live en wordt dus uitgevoerd waar het publiek bij is. Het gedrag van het publiek heeft zowel in positieve als in negatieve zin invloed op de kwaliteit van de voorstelling. De voorstelling wordt dus eigenlijk door jullie samen gemaakt. Let op dat je anderen niet stoort tijdens de voorstelling. De dag van de voorstelling Laat de leerlingen van tevoren even een luchtje scheppen en naar het toilet gaan, zodat ze tijdens de voorstelling volledige concentratie voor de voorstelling hebben. Zorg dat u op tijd aanwezig bent. U kunt het beste verspreid tussen de leerlingen in gaan zitten. Na de voorstelling klapt het publiek om de dansers te bedanken. Telefoons dienen te zijn uitgeschakeld. Verwerking van de voorstelling Na de voorstelling kunt u met de handreikingen uit deze lesbrief een nagesprek voeren met de leerlingen en enkele dansopdrachten uitproberen. Tetris, De Dansers 2015 Lesbrief, Sanne Wichman 2
2. Inleiding Binnenkort gaat u met uw leerlingen naar de voorstelling Tetris van De Dansers. Wij kijken er naar uit om u te verwelkomen. Om de ervaring te optimaliseren ligt er een lesbrief voor u met praktische handreikingen voor zowel voor, tijdens als na de voorstelling. Allereerst een introductie van het gezelschap en de voorstelling. Het gezelschap; De Dansers De Dansers zijn een bende jonge kunstenaars bestaande uit dansers en muzikanten met een sterke onderlinge verbondenheid. Ze staan voor kunst in de samenleving en maken voorstellingen en dansconcerten voor jong en jeugdig publiek. Het is een genre waarin tactiel en vanuit instinct wordt gewerkt, de dansers maken acrobatisch partnerwerk. De Dansers geloven in voorstellingen die jong en oud publiek aanspreken en aansteken in het fysieke, het basale, het onanekdotisch menselijke. Dans draagt het in zich om bron te zijn. Leven begint bij beweging, er is een lijfelijke verbinding tussen mensen. Als een verborgen geheim draagt iedereen het fysieke in zich. De dans refereert eraan, kan die diepe laag bewust maken. Dans is de taal van instincten. In een voorstelling gelden eigen wetten. Daar staat een gedroomde en onaangepaste wereld ten toon, met uitgeklede of opgeblazen verlangens en drijfveren. Op een directe manier voelbaar aan de werkende dansers. Direct overdraagbaar op het lichaam van degene die kijkt. Mensen herkennen zich van binnen in een openhartige danser en pakken die energie ook lichamelijk over. De voorstelling; Tetris Puzzelen met je lijf Geïnspireerd op het computerspelletje Tetris klikken de dansers op ingenieuze wijze in en uit elkaar. Met hun acrobatische toeren zetten ze de ruimte naar hun eigen hand. Maar het theater is te klein en de buitenwereld lonkt. De dansers vouwen zich om palen en springen op alles wat maar voor hun voeten komt. Vol energie brengen zij, samen met ons, leven in de buurt. Tetris laat zien dat er veel manieren zijn om je wereld te bewonen. Ik was diep ontroerd en de tranen liepen over m n wangen tot mijn eigen verrassing. Waarom? Omdat danstheater dan niet meer iets is wat ik alleen consumeer, maar wat zorgt voor verbinding, ruimer denken, samen beleven. Choreografie: Dans Doelgroep: Erik Kaiel Wisselend kwartet Midden en bovenbouw van het primaire onderwijs. Tetris, De Dansers 2015 Lesbrief, Sanne Wichman 3
3. Voor de voorstelling Een voorstelling bezoeken is vooral spannend, leuk, leerzaam en prikkelend. Voor sommigen kan het ook heel nieuw zijn en dan is het goed om te weten wat er gaat gebeuren en wat er van hen wordt verwacht. Om de ervaring te optimaliseren kunt u onderstaande gebruiken om de leerlingen voor te bereiden op de voorstelling. Voorbereiding met de klas Dans als taal Dans is een taal van het lichaam. Dansers spreken zonder woorden, iedereen kan zijn eigen verhaal maken bij wat hij ziet. Er is geen goed en fout, je mag je eigen fantasie de vrije loop laten en associëren. In kunst gaat het om de creativiteit en de verbeelding. Soms snap je niet alles en dat hoeft ook niet, bovendien kan iedereen na afloop zijn eigen verhaal bij de voorstelling hebben gecreëerd. Het kan helpen dit van tevoren met de leerlingen te spreken. Wat gaan we zien? Daarnaast kunt u in de klas alvast een kijkje op de website nemen. http://www.dedansers.com/watspeelternu/tetris Neem een aantal van onderstaande punten en bespreek wat de leerlingen van de voorstelling kunnen verwachten. Wie heeft er wel eens dans gezien? Op televisie, op straat of in het theater. Wie danst er zelf? Dansles, freestyle op straat of in je eigen kamer. Wanneer dans je? Als je blij, boos of verdrietig bent of zodra je muziek hoort. Welke verschillende dansstijlen kennen we? Klassiek ballet, moderne dans, jazz, urban, hip hop, breakdance, Afrikaanse dans, Indiaanse dans, flamenco etc. Dans in verschillende stijlen maar ook uit verschillende landen. Waar denk je aan bij het woord Tetris? o Ken je het spel? Laat de leerlingen uitleggen wat het is. o Hoe kun je dit spel zonder computer spelen? o In hoeverre kun je het spel Tetris vergelijken met freerunning? (evt. Zie toelichting freerunning onderaan de lesbrief) Wat gaat er gebeuren? Bespreek heel letterlijk wat er gaat gebeuren. Waar vindt de voorstelling plaats. Zeker als dit op een andere locatie is, helpt het de leerlingen voor te bereiden op hoe ze daar na toe gaan en weer terug. Wat gaat daar gebeuren. Wat mag wel en wat mag niet. (Zie ook afspraken met de klas) Wanneer vindt dit plaats en hoe lang duurt het. (De activiteit/voorstelling zelf duurt circa 45 minuten.) Gaan jullie het daarna in de klas nog bespreken en eventueel zelf dansen? Wellicht kunnen de leerlingen een kijkopdracht mee krijgen. Tetris, De Dansers 2015 Lesbrief, Sanne Wichman 4
Afspraken met de klas U gaat met de leerlingen kijken naar een voorstelling. De dansers gaan heel hard hun best doen om een mooie voorstelling te dansen voor de leerlingen. Het is geen televisie waar naar gekeken wordt, het is echt. De leerlingen kunnen helpen om die voorstelling nog mooier te maken. Kijk naar de dansers en probeer met hen mee te leven, zij dansen voor jullie. Je kunt het volume niet harder of zachter zetten. De leerlingen zullen worden geprikkeld en willen misschien reactie geven. Geef na de voorstelling ruimte om er over te praten, tijdens de voorstelling is het de bedoeling dat de leerlingen elkaar niet storen. Lopen, praten, eten en schuifelen stoort. De voorstelling duurt circa 45 minuten, je kunt het niet tussendoor stop zetten. We kijken dus met z n allen de hele voorstelling. Zorg dat de leerlingen van tevoren naar het toilet gaan. Ook mobiele telefoons dienen volledig uitgeschakeld te zijn. De dag van de voorstelling Laat de leerlingen van tevoren, liefst op school, naar het toilet gaan. Zorg dat u op tijd, minimaal 5 minuten van tevoren, aanwezig bent. Vertel de leerlingen waar ze hun jas kunnen ophangen en eventueel hun schoenen uit kunnen doen. Laat de leerlingen in groepen de zaal binnen komen, de jongste leerlingen eerst. Docenten kunnen het beste verspreid tussen de leerlingen gaan zitten. Ouders die eventueel mee komen gelieve aan de achter of zijkant laten plaats nemen. Voor hen geld ook een luister houding en geen gebruik van mobiele telefoons of fototoestellen. Tijdens de voorstelling zorg je dat je anderen niet stoort. Reageren op de voorstelling mag best, maar verder blijf je rustig. Na afloop klapt het publiek om de dansers te bedanken. Dans uitproberen De ervaring is pas echt compleet als de leerlingen ook zelf mogen dansen. In hoofdstuk 5 staan praktische handreikingen voor verschillende dansopdrachten. Na afloop van de voorstelling kunt u deze opdrachten met de klas uitvoeren. De voorstelling geeft u dan inspiratie en handvatten voor deze opdrachten. Het kan wel fijn zijn om van tevoren al iets te doen, daarmee activeert u de leerlingen al en zij kunnen vervolgens tijdens de voorstelling zich beter verplaatsen in de dansers. De eerste en de tweede opdracht zijn ook geschikt om voor het voorstellingsbezoek uit te voeren. Tetris, De Dansers 2015 Lesbrief, Sanne Wichman 5
4. Na de voorstelling Naast een goede voorbereiding is het heel belangrijk dat u na afloop van de voorstelling ook nog even aandacht besteed aan wat er is gebeurd. Geef de leerlingen ruimte om er nog even over na te praten. Het zou fantastisch zijn als u enkele van de dansopdrachten aangrijpt om ook echt nog even met de leerlingen te gaan dansen. U hoeft zelf niet goed te kunnen dansen, maar uw open houding naar dans is een voorbeeld voor de leerlingen. Gesprek met de klas Hierbij een aantal voorbeeld vragen om het gesprek te leiden. Probeer waarom vragen te vermijden, vraag liever naar het wat en hoe. Het is waardevol om de leerlingen echt even te laten nadenken en meer te laten verwoorden dan leuk of saai. - Wat heb je gezien? - Wat is er gebeurd? - Moest je ergens aan denken? - Wat vond je een grappig moment? Kun je uitleggen wat er grappig was? Wie vond dat ook een grappig moment? Wie vond er een ander moment grappig? - Heb je dit wel eens eerder gezien? Mag je dat in de klas uitproberen? - Wat vond je het knapste stukje van de voorstelling? Kun je dat zelf ook? Kun je ook iets beschrijven wat je wel zelf uit zou kunnen voeren? - Wat heb je allemaal gehoord? Welke muziek heb je gehoord? Was er verschillende muziek? Maakten de dansers ook geluid? - Hoeveel dansers zag je? Mannen, vrouwen. - Wat voor kostuum hadden zij aan tijdens de voorstelling? - Waaraan kun je zien dat dit geoefende dansers zijn? Wat moet je doen om zo n geoefende danser te worden? - Hoe kun je deze dansstijl omschrijven? - Wat kun je zeggen over de bewegingen? Grootklein, sprongenlaag bij de grond, snel- langzaam, herhaling van beweging, licht/luchtzwaar. - Waar vond de voorstelling plaats? Omschrijf de ruimte. - Maakten de dansers gebruik van de ruimte? Omschrijf wat ze deden. - Kreeg je zelf zin om te dansen? - Zou je dit zelf willen kunnen? - Wie zou er nog wel eens zo n voorstelling willen zien? - Als je straks naar huis gaat, hoe ga je dan vertellen wat je vandaag hebt gezien? Dansopdrachten Je moet in de stemming komen om te bewegen. Dansen is reageren op een teken, alert zijn. Dansen is luisteren naar je eigen lichaam. Dansen is energie. Dansen is samen spelen. Dansen is zelf verzinnen. Dansen is een persoonlijke uitdrukking. Tetris, De Dansers 2015 Lesbrief, Sanne Wichman 6
Dansen is iets maken om aan elkaar te laten zien. Voorbereiding / benodigdheden: - Lege ruimte, bijvoorbeeld speellokaal of gymzaal. - Kinderen op sokken, blote voeten of gymschoenen en makkelijk zittende kleren. - Muziek. Bij voorkeur een opgewekte instrumentale muziek en een cdspeler. - Een korte voorbereiding van wat u gaat doen met de kinderen. - Kies een of meerdere van onderstaande opdrachten uit en zorg voor een inleiding kern afsluiting. - Ter inspiratie voor de leerkracht: https://www.youtube.com/watch?v=ycfvm4z6wfm (link trailer) Introductie in een kring (10 min) Je lijf als puzzelstukje Muziek: sfeer muziek naar keuze. a. Vorm met je lijf de vorm van een tetris blokje, hoekig dus. Hoeveel variaties kun je maken? Verzin er minimaal 3. Kies de leukste vorm uit. Ronde vormen zitten helaas niet in dit spel. Om de beurt tonen de leerlingen hun vorm, de andere leerlingen proberen die vorm na te doen. Daarna doet iedereen die vorm nogmaals maar op een andere manier, bijvoorbeeld: zitten, staand, liggend, op je zij etc. Tip: de docent kan benoemen wat hij ziet, dat stimuleert leerlingen eerst om meer ideeën te krijgen of om de vorm zo precies mogelijk na te doen afhankelijk van de opdracht. b. Menselijke tetris puzzel Eén leerling staat in het midden van de kring in een tetris vorm. Er komst steeds een leerling bij die inhaakt op de tetrisvorm zodat het één grote puzzel wordt. Tip: de docent kan de uiteindelijke puzzel fotograferen en aan de leerlingen terug laten zien. Tussenopdracht voor de middenbouw (5 min) Duostopdans Muziek: dynamische, instrumentale, vrolijke muziek. a. Dansen van het tetris spel. De leerlingen staan verspreid in de zaal als tetris blok (freeze). Als de muziek aan gaat dansen ze als tetris blokjes door de zaal. Als de muziek uit gaat, staan ze weer in een tetris vorm. Tip: bespreek hoe tetris blokjes bewegen/dansen. Dat is vooral hoekig, met veel kantelingen. Variatie 1: de leerlingen staan in duo s in een tetris vorm zonder dat ze elkaar aanraken. Muziek gaat aan en 1 van de leerlingen gaat dansen, als de muziek uit gaat dan sluiten ze weer aan bij een stilstaand tetris blokje. Wanneer de muziek vervolgt gaat de andere leerling dansen. Variatie 2: de leerlingen staan in circa 5 rijtjes aan 1 kant van de zaal. Als de muziek aan gaat dan dansen eerst de nummers 1 naar de overkant. De muziek stopt als ze daar op hun tetris plekje zijn gevallen. Nu gaan de nummers 2 en die Tetris, De Dansers 2015 Lesbrief, Sanne Wichman 7
sluiten aan. En zo verder, tot iedereen is overgestoken en is aangeschoven in de grote tetris puzzel. Dit is de variant die het dichts bij het originele spel in de buurt komt. Verwerkingsopdracht 1 (15 min) Tetris routine Muziek: actieve muziek met een duidelijk ritme. b. 4 vormen en heel veel mogelijkheden Een computer werkt alleen met nullen en enen en heeft heel veel mogelijkheden. Jullie gaan nu werken met vier cijfers en ook dat kan enorm veel mogelijkheden geven. Maak een groepje van 4 leerlingen Verzin samen 4 tetris vormen en geef ze een nummer. Nu schrijft iedere leerlingen zijn eigen volgorde op. Je moet 12 nummers opschrijven. Bijvoorbeeld: 2 3 4 3 3 2 1 2 4 1 4 1. Zet de vormen achter elkaar in je eigen volgorde. Tip: verwijs steeds naar het tetris spel. Bespreek hoe tetris blokjes bewegen, ze schuiven/vallen, kantelen/draaien. Kun je op die manier van vorm naar vorm gaan? Oefen je frase zodat het een tetris routine wordt. Laat de 4 leerlingen uit een groepje tegelijk presenteren aan de rest van de klas en zie hoe verschillend de routines zijn geworden. Tip: laat de leerlingen benoemen wat ze zien tijdens de presentatie. Herkennen ze de bewegingen? Zijn de routines heel verschillend? Passen de routines bij elkaar? Waren er momenten dat een vorm door meerdere leerlingen tegelijk werd uitgevoerd? Verwerkingsopdracht 2 (15 a 20 min) Dansfrase met obstakels. Muziek: instrumentaal en bij voorkeur mechanisch. a. Toon foto s Foto 1: Wat zien we op deze foto? (freerunners) Hoe kun je freerunnen als je binnen bent en nergens aan mag komen? Foto 2: Vergelijk foto 2 en 1, welke overeenkomsten en verschillen zie je? b. Freerun dans met elkaar Ga terug naar je viertal Maak met elkaar een korte puzzeldans. o Gebruik de tetris vormen o Haak in elkaar o Gebruik elkaar om op te steunen en leunen o Zorg dat de puzzelstukjes (jullie lichamen dus) steeds verschuiven totdat de puzzel goed past, dat is je eindpose/freeze. Presenteer de puzzeldansen aan elkaar. Wanneer een groepje in zijn eindpose komt en deze 2 seconde vasthoud gaat het publiek (de overige leerlingen) klappen. Dan komen alle puzzelstukjes weer uit elkaar. Tip: verwijs naar de foto s om leerlingen op weg te helpen. Na de presentaties kun je iedere dansfrase met elkaar tiptoppen, dat betekent een top, een tip en nog een top geven. Tetris, De Dansers 2015 Lesbrief, Sanne Wichman 8
Foto 1 Foto 2 Verwerkingsopdracht 3 (10 min) The game Muziek: actieve muziek met tempo wisselingen. a. Geheimtaal stuurt dansspel aan. Maak tweetallen Jullie gaan samen een life dansspel maken; 1 persoon is de joystick en de andere persoon de speler. Maak 4 bewegingen die je kunt herhalen. Verzin vervolgens een geheimtaal zodat je van elkaar weet welke beweging je bedoelt. Maak ook een geheimtaal teken voor bijvoorbeeld verplaatsen of versnellen. De tweetallen gaan op een lange rij tegenover elkaar staan. Alle joysticks aan de zijkant en alle spelers in het midden. Als de muziek aan gaat dan gaan alle joysticks de spelers laten dansen. Als de muziek stopt is de batterij leeg en wisselen we de rollen om. Deel de klas in tweeën zodat ze ook elkaar kunnen bekijken. Tip: de docent kan benoemen wat hij ziet. Bijna zoals een verslaggever bij een voetbalwedstrijd. Ieder spel is uniek en heeft zijn eigen kwaliteiten. Tip: als het goed gaat kan de docent een volgend level in roepen, dan gaat het spel ineens sneller. Tetris, De Dansers 2015 Lesbrief, Sanne Wichman 9
Tetris, De Dansers 2015 Lesbrief, Sanne Wichman 10
Toelichting freerunnen Freerunning is een manier om je op een mooie en acrobatische manier te verplaatsen. Vaak gebeurt dit buiten op straat en alles wat in de weg staat op je pad wordt juist gebruikt als een mogelijkheid om iets bijzonders te doen. Je springt bijvoorbeeld over een muurtje, glijdt langs een leuning en draait om een paal. Tijdens het freerunnen wordt alles wat men onderweg tegenkomt geïncorporeerd in de activiteit. Objecten worden niet per se op een functionele maar eerder op een originele manier gebruikt. Tegen een muur oplopen of ergens tussendoor springen, zijn niet gek. Tijdens de voorstelling Tetris wordt het lichaam op allerlei verschillende manieren gebruikt. We vinden het niet gek als een kind bij zijn ouder op schoot gaat zitten, maar 3 mensen tegelijk op schoot is niet helemaal gewoon. We klimmen op het klimrek, dat is er voor gemaakt. In de voorstelling Tetris klimmen we ook op elkaar, gewoon omdat het kan. Staat iets of iemand in de weg, dan doen we er toch iets leuks mee? Een freerunner springt over een muurtje, de dansers over een menselijke toren. tf Tetris, De Dansers 2015 Lesbrief, Sanne Wichman 11