Totale of halve knieprothese Belangrijk Voor deze behandeling, ingreep of onderzoek dient u nuchter te blijven; dit betekent dat u vanaf 6 uur vóór de opname: niets meer mag eten niet meer mag roken tot 2 uur voor de opname alleen nog water mag drinken. Dus geen melk of melkproducten of andere vloeistoffen. Voorbeelden: Als u om 8.00 uur wordt opgenomen, mag u vanaf 2.00 uur s nachts niets meer eten en niet meer roken en mag u tussen 2.00 en 6.00 uur alleen nog water drinken. Als u om 14.00 uur wordt opgenomen, mag u vanaf 8.00 uur niets meer eten en niet meer roken en mag u tussen 8.00 en 12.00 uur alleen nog water drinken. Als u zich hier niet aan houdt, loopt u het risico dat tijdens de operatie maaginhoud in uw longen komt en dat kan levensgevaarlijk zijn. Dus niet nuchter zijn betekent altijd dat de operatie moet worden uitgesteld. Binnenkort wordt bij u een knieoperatie verricht. Tijdens deze operatie wordt uw beschadigde kniegewricht of een deel daarvan vervangen door een kunstgewricht. In deze folder wordt u informatie gegeven over het kniegewricht en de behandelingsmogelijkheden bij beschadiging daarvan. U krijgt informatie over de voorbereiding op de operatie, de operatie zelf en de nabehandeling. Inleiding Het kniegewricht bestaat uit drie botdelen, het scheenbeen het dijbeen en de knieschijf. De binnenkant van de knie is overal bedekt met een laagje kraakbeen, zodat de knie soepel beweegt. Deze kraakbeenlaag is elastisch en kan schokken en stoten opvangen. Als een kniegewricht ernstig beschadigd of versleten is, is vervanging van het gewricht door een knieprothese vaak de enige oplossing. Elk jaar worden in Nederland vele duizenden knieprothesen geplaatst. Er zijn twee typen: de totale en de halve knieprothese. De meest gebruikte is de totale knieprothese, die al het kraakbeen van zowel het dijbeen als het scheenbeen vervangt. Wanneer alleen de binnen of buitenzijde van de knie moet worden vervangen spreken we van een halve knieprothese. De operatie is geen kleinigheid en het herstel vraagt veel wilskracht en inspanning van de patiënt en zijn of haar familieleden. Door een goede voorbereiding kunt u zich onnodige spanningen en teleurstellingen besparen. Pagina 1 van 7
Oorzaken Er zijn verschillende afwijkingen die slijtage van het kniegewricht kunnen veroorzaken, zoals kraakbeen en stofwisselingsziekten en kraakbeenbeschadiging door een fractuur. Wanneer in het verleden de meniscus verwijderd is, is er een verhoogde kans op slijtage. Meestal echter is de oorzaak onduidelijk. Reumapatiënten hebben vaak knieproblemen omdat reuma het kraakbeen aantast. Het kniegewricht kan zo ernstig beschadigd zijn, dat vervanging door een knieprothese noodzakelijk is. Klachten Bij een beschadigde of versleten knie treedt pijn meestal op bij (trap)lopen en lang staan. Ook startpijn komt voor. Fietsen levert doorgaans de minste klachten op. In een gevorderd stadium treedt verstijving op; er ontstaat een bewegingsbeperking waardoor strekking van de knie onmogelijk wordt. Ook kan zich een X of O beenstand ontwikkelen, waarbij de knie in toenemende mate moe en instabiel aanvoelt. De ernst van de aandoening wordt vastgesteld door lichamelijk onderzoek, röntgenfoto s en eventueel met een kijkoperatie. Bij zo n X- of O-beenstand kan het zijn dat er maar 1 kant van het gewricht klachten geeft. De arts kan u dan voorstellen om voor halve knie prothese te kiezen. Bij de beslissing om een knieprothese te plaatsen is het oordeel van de patiënt doorslaggevend. Die ervaart immers de last. De patiënt moet uiteindelijk zelf bepalen of hij of zij toe is aan de operatie. Voorafgaand aan de ziekenhuisopname Voorafgaand aan uw ziekenhuisopname kunt u zelf alvast een aantal dingen doen: Het ophalen van 2 krukken in de thuiszorgwinkel; met name voor alleenwonenden geldt, dat een rollator soms handig kan zijn om spulletjes te vervoeren. Voor het vervoer van spulletjes bij het lopen met krukken kunt u eventueel een linnen tas met lussen gebruiken, die u bij uzelf om de nek hangt. In het ziekenhuis leert u traplopen. U kunt eventueel een bed beneden zetten voor wanneer u veel moet traplopen. U komt niet in aanmerking voor een bed via de wijkverpleging, hiervoor gelden bepaalde criteria. Bij het plaatsen van een knieprothese is het niet standaard noodzakelijk om het bed te verhogen. Pagina 2 van 7
Als hulp bij het aankleden kan het handig zijn om een lange schoenlepel, een rugborstel en eventueel elastische veters aan te schaffen, dan kunt u gemakkelijk zelf schoenen aantrekken. Een helping hand (grijpstok) kan een handig hulpmiddel zijn om gemakkelijk dingen van de grond op te rapen. Soms vindt men het gemakkelijk om in de douche een plastic stoel met zijleuningen neer te zetten. Indien u denkt na ontslag verpleegkundige en/of huishoudelijke hulp nodig te hebben wordt in het ziekenhuis door de transferverpleegkundige bekeken of u hiervoor in aanmerking komt. Vraag de afdelingsverpleegkundige dan om een consult voor haar. Tevens kan zij aanvraag doen voor warme maaltijdvoorziening thuis. U moet wel rekening houden met de bestaande wet-en regelgeving. Wanneer u problemen verwacht met de opvang van huisgenoten in de periode van de operatie kunt u vóór de operatie alvast contact opnemen met het CIZ (Centrum Indicatie Zorg), telefoon 088 78 91 650 (regio Helmond). Adressen van thuiszorgwinkels: Let op: u dient altijd een legitimatiebewijs mee te nemen! Helmond: Kanaaldijk Noordoost 18, tel 0492 34 87 82 Limburg: Panningen: Piushof 87 tel 077 307 20 60 Welke verdoving wordt toegepast De operatie geschiedt meestal onder verdoving door middel van een ruggeprik. Dit kan gecombineerd worden met een slaapmiddel, waardoor u weinig of niets van de operatie merkt. U kunt uw voorkeur met de anesthesist bespreken. Voorbereiding op de operatie Bij elke operatie bestaat er een risico op een wondinfectie. Deze wondinfectie kan bij een (vaat)prothese ernstige gevolgen hebben. Uit een uitgebreid onderzoek is gebleken dat er veel wondinfecties ontstaan door de Staphylococcus aureus-bacterie die de patiënt zelf bij zich draagt. Een eenvoudige behandeling kan het risico op wondinfecties verminderen. Om te kijken of u de staphylococcus aureus-bacterie bij u draagt, neemt de polikliniekassistent met een wattenstaafje een keel/neuskweek af. Meer informatie vindt u in de folder Vermindering van wondinfecties. Voor de opname in het ziekenhuis wordt u poliklinisch onderzocht door de anesthesioloog. Dit gebeurt op de polikliniek anesthesiologie. U heeft daar ook een gesprek met een verpleegkundige. Indien nodig wordt er bij deze intake bloed geprikt, een ECG (hartfilmpje) en/of een longfoto gemaakt. Zonodig wordt u doorgestuurd naar een andere specialist voor aanvullend onderzoek, bijvoorbeeld de internist, longarts of cardioloog. Dit is nodig om u lichamelijk zo goed mogelijk op de operatie voor te bereiden. Voor controle van uw medicatie heeft u ook nog een gesprek met een apothekersassistente. U krijgt twee à drie weken voor de operatie van de afdeling fysiotherapie een uitnodiging voor een voorlichtingsbijeenkomst. Het is wenselijk dat u en eventuele partner of mantelzorger hierbij aanwezig zijn. Tijdens deze bijeenkomst krijgt u uitleg over revalidatieprogramma door de fysiotherapeut de verpleegkundige zorg door de verpleegkundige Pagina 3 van 7
Dag van de operatie Voor de operatie moet u nuchter zijn. Dit betekent dat u vanaf 6 uur vóór de opname: niets meer mag eten niet meer mag roken tot 2 uur voor opname alleen nog water mag drinken. Dus geen melk of melkproducten of andere vloeistoffen. Neem de medicatie die u thuis gebruikt mee in de originele verpakking. De operatie Bij de operatie wordt de knie opengemaakt door een verticale snee over de voorkant van de knie. De chirurg verwijdert de aangetaste gewrichtsvlakken. Vervolgens wordt met speciale instrumenten het bot aangepast aan de vorm van de prothese, waardoor een goede verankering mogelijk is. Een kunststof schijf tussen de metalen delen van de prothese zorgt voor het soepel scharnieren. Tijdens de ingreep en gedurende 1 dag na de ingreep krijgt u antibiotica om de kans op infectie te verkleinen. De operatie duurt 1 tot 3 uur, afhankelijk van de soort ingreep. Na de operatie gaat u naar de uitslaapruimte waar gedurende de eerste tijd intensieve bewaking en controle plaatsvinden. Soms treedt na de ingreep misselijkheid op. Als u voldoende hersteld bent gaat u terug naar uw eigen afdeling. U heeft een pompje met morfine om de pijn tot een minimum te beperken. Om de wondgenezing te bevorderen heeft u gedurende vijf uren na de operatie een zuurstofkapje op. Na de operatie heeft u een infuus en bij de wond zit mogelijk een drain om bloed en wondvocht af te voeren. Soms is tijdelijk een blaaskatheter nodig. Totale knieprothese Halve knieprothese Nabehandeling De dag na de operatie begint u al met fysiotherapie. Er wordt gestart met oefeningen voor het buigen en strekken van de knie. Het is de bedoeling dat u de knie negentig graden ( haaks ) kunt buigen voor u begint met lopen. Vaak is dit goed mogelijk door te oefenen op bed of op de bedrand. Als dit moeilijker gaat wordt er een apparaat bij u in bed gezet, zodat de knie automatisch gedurende de gehele dag gebogen en gestrekt wordt. Als u negentig graden kunt buigen gaat u onder leiding van een fysiotherapeut beginnen met lopen. Er wordt dan meestal begonnen met een rekje, zodat u kunt wennen aan uw nieuwe knie. Al snel gaat u oefenen met krukken, omdat u hiermee beter kunt doorlopen. Indien noodzakelijk (bijvoorbeeld als u alleen thuis bent) kunt u ook met een rollator lopen. U mag 50% belast lopen met een loophulpmiddel. Dit wil zeggen dat u de helft van uw gewicht op uw been mag steunen. Pagina 4 van 7
Adviezen bij het lopen De eerste 6 weken na de operatie moet u met 2 krukken lopen (of eventueel ander loophulpmiddel); na 4 weken mag u binnen wel met 1 kruk lopen. Daarna gaat u 1 à 2 weken met 1 kruk lopen. U houdt de kruk dan aan de niet-geopereerde zijde. U kunt beter meerder malen per dag een kort stukje lopen, dan te lang lopen. Maak dagelijks een aantal keer een korte wandeling om het genezingsproces, de bloedsomloop en de algehele conditie te verbeteren. Buitenshuis op goede schoenen met een veerkrachtige hak lopen. Adviezen bij het traplopen Gedurende de eerste 6 weken gaat u de trap op als volgt: Met de ene hand houdt u de trapleuning vast en met de andere hand de beide krukken Plaats als eerste het niet-geopereerde been op de volgende trede Vervolgens plaatst u het geopereerde been erbij gelijk met de kruk. De trap af gaat als volgt: Plaats als eerste het geopereerde been met de kruk 1 trede lager plaatst vervolgens het niet-geopereerde been bij. Ook weer 1 hand aan de leuning en in de andere hand de kruk. Indien u alles onder de knie heeft kunt u met ontslag. Meestal kunt u na drie tot vijf dagen naar huis. Tijdens en na de operatie krijgt u medicijnen toegediend om trombose te voorkomen. Dit gaat in de vorm van een injectie waarvan het de bedoeling is dat u dit gedurende zes weken zelf gaat doen. De verpleegkundige zal u hierin begeleiden. Tevens krijgt u gedurende een week medicijnen om kalkafzetting rond de prothese te voorkomen. Twee weken na de operatie komt u op de polikliniek om de hechtingen te laten verwijderen. Revalidatie Als u naar huis gaat start u met het knierevalidatieprogramma. Dit kan via het ziekenhuis maar ook via uw eigen fysiotherapeut thuis. Dit is een individueel aangemeten programma voor mensen die een totale of een halve knieprothese hebben. In het begin is het oefenen van het buigen en strekken een belangrijk onderdeel van de therapie. Ook het lopen wordt verder uitgebreid. Als u wat beter kunt buigen en strekken kan er gestart worden met fietsen op een hometrainer. U loopt zes weken met krukken, dus in die tijd mag u niet fietsen en zelf autorijden. U moet er rekening mee houden dat het revalidatieprogramma zo n vier tot vijf maanden duurt. Hierbij wordt u met oefeningen zo ver gebracht dat u weer goed voorruit kunt in het dagelijks leven. Het geopereerde been kan bij gebruik dikker worden en dat kan soms wel twee tot zes maanden duren. Om zwelling zoveel mogelijk te beperken, dient u als u het been niet gebruikt, het been iets omhoog te leggen. Pagina 5 van 7
Complicaties Ondanks alle zorg die besteed wordt aan de operatie, kunnen er soms toch nog complicaties optreden zoals; Infectie van de knieprothese of het gebied er omheen; Nabloeding; Soms spoort de knieschijf niet goed. Dit geeft pijn bij buigen en het buigen is niet goed mogelijk; Het niet voldoende kunnen buigen en strekken van de knie. Hierbij kan door de arts indien nodig worden gekozen om de knie onder narcose door te bewegen. Trombose. Om dit te voorkomen krijgt de patiënt gedurende zes weken bloedverdunnende middelen; Loslating van de prothese na langere tijd. De knieprothese kan dan eventueel vervangen worden. Zenuw of bandletsel. In de volgende gevallen dient u met de behandelend arts contact op te nemen: Als de wond gaat lekken; Als de wond dik wordt en/of meer pijn gaat doen; Als u niet meer op het been kunt staan, terwijl dit van tevoren goed mogelijk was. Leven met een knieprothese Na plaatsing van een knieprothese en intensieve revalidatie is de pijn meestal verdwenen en de loopfunctie sterk verbeterd. Meestal kunt u de knie iets verder dan negentig graden ( haaks ) buigen. Fietsen is daarom meestal wel mogelijk. Knieprothesen zijn tegenwoordig van hoogwaardige kwaliteit en er wordt voortdurend gewerkt aan perfectionering. Een knieprothese kan bijvoorbeeld los gaan zitten. Vaak is dan het plaatsen van een nieuwe prothese wel mogelijk. De kans op loslating met name op de lange termijn is de reden dat u jaarlijks of om de twee jaar blijvend gecontroleerd dient te worden. Een belangrijk onderdeel van deze controle is een röntgenfoto van de knie. In sommige gevallen leidt een infectie elders in het lichaam tot ernstige infectie rond de prothese. Het wordt afgeraden de nieuwe knie in werk en sport zwaar te belasten; de kans op beschadiging is dan immers groter. De orthopedisch chirurg kan u hierover adviseren. Als knieprothesedrager blijft de kans op infectie, ook in de toekomst, bestaan. U moet uw huisarts, tandarts of specialist van te voren inlichten als tanden en kiezen getrokken worden, tandwortelbehandelingen plaatsvinden of operaties of andere inwendige ingrepen verricht worden. U moet tijdens deze ingrepen beschermd worden met antibiotica om zo het gevaar van infectie te vermijden. Aanpassingen Het kan zijn dat u na de ingreep bepaalde aanpassingen in huis nodig heeft. Wanneer het om tijdelijke aanpassingen gaat, zoals een verhoogde toiletbril of douchestoel kunt u contact opnemen met de Thuiszorgwinkel. Wanneer het gaat om langdurige noodzakelijke aanpassingen kunt u hiervoor een aanvraag indienen bij de afdeling WVG (wet voorziening gehandicapten) van uw gemeente. Tot slot Mocht u na het lezen van deze folder nog vragen hebben dan kunt u die stellen aan uw behandelend arts. Evaluatie voorlichting Bent u van mening dat in deze folder bepaalde informatie ontbreekt, onduidelijk of onjuist is, dan horen wij dit graag. U kunt dit aangeven bij het Patiëntenvoorlichtingsbureau. Pagina 6 van 7
Telefoonnummers en adressen Polikliniek Orthopeden Locatie Deurne 0493 32 89 20 Locatie Helmond 0492 59 59 60 Revalidatie-unit T: 0492 59 56 20 Patiëntenvoorlichting T: 0492 59 51 02 E: pvb@elkerliek.nl Elkerliek ziekenhuis www.elkerliek.nl voorlichting@elkerliek.nl Locatie Helmond Wesselmanlaan 25 5707 HA Helmond Locatie Deurne Dunantweg 16 5751 CB Deurne Locatie Gemert Julianastraat 2 5421 DB Gemert model 12421 ag 0813 versie 1.0 Pagina 7 van 7