Stereotactische Radiotherapie van de long, organen in de buik of de rug Informatie voor patiënten F0753-4510 september 2008 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44 44 MCH Westeinde, Lijnbaan 32, Postbus 432, 2501 CK Den Haag 070 330 20 00
De weg naar de centrale bestralingsafdeling De bestraling kan zowel poliklinisch (vanuit) huis, als klinisch (vanuit het ziekenhuis) plaats vinden. Zolang u nog in het ziekenhuis verblijft wordt het vervoer naar de centrale bestralingsafdeling voor u geregeld. Bent u weer thuis en wordt de behandeling voortgezet dan moet u zelf voor uw vervoer zorgen. Wanneer u niet met het openbaar vervoer of eigen vervoer kunt komen is het mogelijk om gebruik te maken van een taxi. Onze baliemedewerker kan u daarover inlichten. De Centrale Bestralingsafdeling (CBa) is gelegen in de kelderverdieping van het Medisch Centrum Haaglanden (MCH), locatie Westeinde. Vraag eventueel de weg bij de receptie in de centrale hal. Wanneer u vervoer nodig heeft (rolstoel) van de hal naar de bestralingsafdeling kan de receptionist dit voor u regelen. Wilt u s.v.p. bij uw bezoek aan de Centrale Bestralingsafdeling in het MCH uw cliëntenpas meenemen. Wanneer u nog geen cliëntenpas heeft dient u eerst een cliëntenpas te laten maken. Dit kan bij de balie in de centrale hal. Wat is radiotherapie? Alle menselijke weefsels bestaan uit cellen, die zich voortdurend delen. Zo worden verouderde of beschadigde cellen vervangen door nieuwe. Wanneer een cel, door welke reden dan ook, ontregeld is, gaan de cellen zich ongeremd delen en vormen dan een tumor. Door het gebruik van radiotherapie komt de celdeling tot stilstand en daarmee de groei van de tumor. Kankercellen zijn, doordat zij sneller delen, gevoeliger voor radiotherapie in vergelijking met gezonde cellen. Door de hoge precisie van de stereotactische bestraling worden nagenoeg geen gezonde cellen beschadigd. De duur van de bestralingsperiode en het aantal behandelingen wordt, voordat de behandeling begint vastgesteld. Stereotactische Radiotherapie van de long, organen in de buik of de rug F0752-4510 september 2008 2
Uw eerste bezoek aan de bestralingsafdeling Wanneer u in aanmerking komt voor een bestraling zult u verwezen worden naar een radiotherapeut (bestralingsarts). Hij/zij zal met u nog eens uw ziektegeschiedenis doornemen en u uitleggen waarom u bestraald moet worden. De radiotherapeut vertelt u hoelang de behandeling ongeveer gaat duren en hoeveel behandelingen u krijgt. Tenslotte krijgt u een afspraak mee voor een eerste bezoek aan de Centrale Bestralingsafdeling. De radiotherapeutisch laboranten De bestralingen worden voorbereid en uitgevoerd door speciaal daarvoor opgeleide medewerkers: de laboranten. Zij voeren de bestraling precies uit zoals tijdens de voorbereiding is vastgesteld. Zij zijn er ook voor opgeleid om te letten op eventuele bijwerkingen en gevolgen die de bestraling voor u heeft. Zij kunnen eventuele vragen die u heeft beantwoorden. Stereotactische radiotherapie Stereotactische radiotherapie is een speciale bestralingstechniek die wordt toegepast bij kleine tumoren. Bij deze behandeling worden er van buitenaf, dus van buiten het lichaam, vanuit verschillende richtingen kleine stralenbundels op de tumor gericht. Tijdens de behandeling is het noodzakelijk om zo stil mogelijk te blijven liggen. Zo kan de bestraling uiterst nauwkeurig plaats vinden. Voorbereiding Wanneer u in aanmerking komt voor een stereotactische bestraling worden alle voorbereidingen in gang gezet. Hieronder worden de voorbereidingen voor u op een rij gezet. Allereerst krijgt u een computerpresentatie te zien van een laborant van de bestralingsafdeling. Tijdens deze presentatie wordt informatie gegeven over de behandeling. Het is aan te raden om iemand mee te nemen wanneer u het voorlichtingsgesprek krijgt, omdat er veel informatie wordt gegeven. Stereotactische Radiotherapie van de long, organen in de buik of de rug F0752-4510 september 2008 3
Aansluitend op het voorlichtingsgesprek wordt een CT-scan gemaakt. In sommige gevallen is het noodzakelijk ook een MRI- scan te maken. Hier krijgt u eventueel de afspraak voor mee. Met de gegevens van de CT-scan en eventueel de MRI- scan, wordt een bestralingsplan gemaakt. De bestraling De behandeling vindt op maandag t/m vrijdag plaats. Vooraf wordt bepaald hoeveel dagen in de week u komt voor de behandeling. Tijdens de behandeling ligt u in dezelfde houding op de bestralingstafel als bij de voorbereiding. Vervolgens wordt u nauwkeurig op de juiste manier ingesteld voor de bestraling. Voordat de bestraling begint worden er twee röntgenfoto s gemaakt. De foto s worden direct bekeken, hierop is alleen te zien of de instelling voldoende nauwkeurig is, niet of er verandering te zien is in het bestraalde gebied. De laboranten gaan tijdens de bestraling de ruimte uit, maar kunnen u wel zien en horen buiten de ruimte. Tijdens de bestraling hoort u een zoemend geluid. De straling kan men niet zien en niet voelen en bestraald worden doet geen pijn. De behandelingduur is afhankelijk van de techniek en de plaats waar u bestraald wordt. De totale duur van de behandeling inclusief het nauwkeurig instellen kan variëren van een kwartier tot drie kwartier. Stereotactische Radiotherapie van de long, organen in de buik of de rug F0752-4510 september 2008 4
Afspraken De afspraak voor de eerste bestraling wordt enkele dagen vantevoren aan u doorgebeld. De daarop volgende afspraken voor de behandeling krijgt u mee. Tijdens de bestralingsperiode ziet u regelmatig de radiotherapeut waarbij u onder behandeling bent. Wanneer u tijdens deze periode vragen heeft kunt u deze altijd stellen aan de radiotherapeut of de laboranten. Bijwerkingen In de praktijk ondervindt u weinig bijwerkingen eventuele bijwerkingen zijn sterk afhankelijk van de plaats in het lichaam waar u bestraald wordt. Sommige mensen zijn vermoeid ten gevolge van de bestraling. De mate waarin is per persoon verschillend. Belangrijk blijft, mocht u klachten krijgen, bespreek deze dan met de radiotherapeut. Stereotactische Radiotherapie van de long, organen in de buik of de rug F0752-4510 september 2008 5
Adviezen huidreactie en huidverzorging De adviezen gelden alleen voor de huid die bestraald wordt, niet voor het gehele lichaam: Gebruik van een Ph neutrale zeep, deze met de hand aanbrengen op de bestraalde huid. Na het wassen de huid droog deppen. Voor de verdere huidverzorging raadpleegt u de radiotherapeut of de laboranten. Geen pleisters op de bestraalde huid plakken tot 2 weken na de bestraling. De bestraalde huid het eerst jaar niet blootstellen aan fel zonlicht. Daarna in overleg met uw radiotherapeut. Klachten bij bestraling op de longen Bij bestralingen op de long kan u ten gevolge van de bestraling gaan hoesten en wat slijm opgeven. Dit gebeurt niet direct tijdens of na de behandeling, maar kan zich tijdens en soms na de bestralingsperiode ontwikkelen. Klachten bij bestraling op de rug Bij bestralingen op de rug zijn de eventuele bijwerkingen sterk afhankelijk van de plaats in de rug waar u wordt bestraald. Wanneer u klachten ondervindt bespreek deze dan met uw radiotherapeut. Klachten bij bestraling van de organen in de buik Wanneer uw darmen in het bestralingsgebied liggen dan kunt u in de loop van de behandeling last krijgen van krampen en vaker aandrang tot ontlasting. Wanneer een deel van de blaas in het bestralingsveld ligt zult u wat vaker moeten plassen. Soms ervaart u een branderig gevoel bij het plassen. Stereotactische Radiotherapie van de long, organen in de buik of de rug F0752-4510 september 2008 6
Controle De ervaring leert dat de herstelperiode ongeveer gelijk is aan de duur van de bestraling. Ook het resultaat van de behandeling is vaak pas na een aantal weken of maanden te beoordelen. Aan het eind van de behandeling krijgt u een controleafspraak mee op de poli radiotherapie. Dit is waar u uw radiotherapeut voor het eerst gezien heeft. Internetadressen www.mchaaglanden.nl www.kankerbestrijding.nl www.kankerpatiënt.nl www.kankerspoken.nl (website voor ouders én kinderen) Stereotactische Radiotherapie van de long, organen in de buik of de rug F0752-4510 september 2008 7