Avondfotografie Tijdens de fototocht in het arboretum te Kalmthout zijn vragen gesteld over de op handen zijnde avondfotografie in de binnenstad van Breda (zondag 26 februari, 17:00u Haven). Ik heb beloofd hierop terug te komen. Als oefening heb ik al eens een aantal keren avondfoto s gemaakt in de binnenstad van Breda. Hieronder vindt je mijn ervaringen van deze exercities. Gebruik dit als een leidraad, wijk hier rustig van af naar eigen inzicht of mogelijkheden. Onderstaande werkwijze geldt zeker voor mensen die een spiegelreflex camera hebben maar is ook van toepassing op de meeste compact camera s. Locaties De binnestad van Breda biedt voldoende locaties om mooie avondfoto s te maken. Naast de Haven zijn de Havenmarkt, de Grote Markt, het Kasteelplein, de Cingelstraat (straat tussen het Kasteelplein en de Haven), de kathedraal in de St. Janstraat, het Chasse Theater (ook de achterkant: Chasse Promenade) en winkelstraten. Je hoeft je niet te beperken tot de binnenstad, ook daarbuiten zijn leuke plekjes te vinden als: het Ginneken, Princenhage, Bavel, etc.. Ook bij jou in de buurt is vast wel een leuk hoekje of straatje te vinden. Let bij het maken van de foto op de lichtval van bijvoorbeeld buitenverlichting, etalages of uit ramen van huizen. Tijdstip Het beste tijdstip om avondfoto s te maken is 15 minuten voor of na zonsondergang (op 26 februari is zonsondergang om 18.13u). Dan is er nog voldoende licht om met niet al te lange belichtingstijden (geeft minder ruis) de sfeer van de avond vast te leggen. Bij bewolking of regen is het beter om iets eerder te starten. Regenachtig weer kan heel mooie plaatjes opleveren. Als het regent kun je het beste tussen de buien door fotograferen. Ga dus niet in de regen staan maar wacht tot het ophoud met regenen. Bewegingsonscherpte Gezien de lange belichtingstijden (meestal langer dan 1/10 sec.) moet je er voor zorgen dat je camera stabiel staat. Het meest voor de hand liggend is om hiervoor een statief te gebruiken. Heb je geen statief of vind je deze te onhandig zet dan je camera op een stabiele ondergrond neer (paal, afvalbak, tafel, stoel, etc.). Handig is het om je camera op een z.g. bonenzak te plaatsen. Een bonenzak is een zak gevuld met bruine bonen of rijst die groter is dan de voetafdruk van je camera. Je kunt je camera dan beter richten en je camera loopt minder kans om de grond te vallen. Een bonenzak vangt ook trillingen op die veroorzaakt worden auto s en vrachtauto s etc.. Maak altijd gebruik van een draadontspanner of de selftimer van de camera (raadpleeg je handleiding). Hiermee voorkom je dat de de camera in beweging brengt door op de ontspanknop te drukken. Het kan zijn dat je bewust een onscherpe foto (BOF) wilt maken om zo effecten te bereiken of een bepaalde sfeer op te roepen. Probeer dit rustig uit. Als voorbeeld lopende mensen in een winkelstraat of een fietser (geeft dynamiek). In beide gevallen moet je er
voor zorgen dat de omgeving scherp is en de beweging weergegeven wordt door wandelaar of fietser. Instellingen De instellingen die bij mij goed werkten zijn: Handmatige (op de meeste camera s aangeduidt met een M ) Lichtgevoeligheid op ISO 100 (of 200), dit geeft minder ruis. Omdat je toch al te maken heb met langere sluitertijden kun je deze waarden rustig hanteren. Diafragma ingesteld op f8 of f/11 Een andere mogelijkheid is om met diafragma voorkeuze (Av) te werken en gebruik te maken van belichtingscompensatie. Bepalen van de belichting Als uitgangspunt kun je bij handmatig fotograferen onderstaande werkwijze hanteren. Meestal kun in 2 tot 3 stappen de juiste belichtingstijd bepalen. Meet eerst de belichtingstijd met je camera (in halfautomatische stand - Av). Maak dan een foto met de helft van de belichtingstijd die je gemeten hebt (is -1 stop). Kijk op de histogram of de belichting juist is. Als dat niet het geval is (meestal krijg je maken met overbelichting) verhoog dan de belichtingstijd met 1/2 (is 1/2 stop). Bij onderbelichting moet je de belichtingstijd met 1/2 verlagen. Herhaal deze stap tot de belichting juist is. Bij halfautomatisch fotograferen wijkt bovenstaande werkzijze iets af. In plaats van de belichtingstijd te wijzigen moet je gebruik maken van de belichtingscompensatie. Zet de belichtingscompensatie op -1 stop en verhoog deze (indien nodig) met + of - 1/2 stop. Aan de hand van een reeks foto s die ik enige tijd geleden gemaakt heb van de binnenstad van Breda wordt bovenstaande nog eens geïlustreerd. Hieronder een serie van De Haven. Alle foto s zijn gemaakt met statief en draadontspanner. Bij het maken van de reeks foto s heb ik de volgende instellingen gehanteerd: Handmatige scherpstelling. De automaat van de camera was niet, in alle gevallen, in staat om automatisch scherp te stellen wegens het ontbreken van contrast (te weinig licht). Je kunt de afstand inschatten en op de afstand op de lens instellen of gebruik maken van je display, waarbij je wel moet inzoomen op datgene wat je scherp wilt hebben. Brandpuntsafstand (50 mm): hoewel iedere lens te gebruiken is heb ik in dit geval een lens met vast brandpunt gebruikt. Deze lens is klein en goed hanteerbaar. Het nadeel is dat je wat meer moet lopen om de juiste uitsnede te krijgen. Met een zoom objectief kun je volstaan de zoom-instelling te wijzigen. Gevoeligheid (ISO 200): omdat een statief is gebruikt maakt de ISO waarde niet zoveel uit. ISO 200 geeft weinig ruis en zorgt ervoor dat de belichtingstijd niet al te lang wordt. Diafragma, f/11: dit diafragma geeft een goede scherpte diepte zonder dat de belichtingstijd al te lang wordt t.o.v. ISO 100.
Witbalans (4500 o Kelvin), omdat hier in RAW gewerkt is maakt de witbalans niet zoveel uit. In tegenstelling tot JPG kun je de witbalans later corrigeren. De meeste digitale camera s bieden de mogelijkheid om de witbalans handmatig in te stellen aan de hand van een stuk wit papier (zie manual). Handmatige belichtingsinstelling (M) en de tijd in stand BULB (B). Het voordeel hiervan is dat, als je eenmaal de belichting hebt vastgesteld, je eenvoudig door te tellen de belichtingstijd kunt varieren, zonder steeds de instelling op de camera te wijzigen. Een draadontspanner is wel noodzakelijk. De werkwijze is: druk de draadontspanner in en tel dan de tijd in seconden, start bij 21 en tel door tot je de gewenste tijd bereikt heb. Als je 8 seconden wilt belichten dan tel vanaf 21 tot 28. De reden om vanaf 21 te tellen is dat het uitspreken van het woord 21 in de buurt van een seconde komt. Het woord 1 is veel korter dan een seconde en daarmee bereik je de gewenste tijd niet. Je kunt dit thuis eenvoudig oefenen met een horloge met seconde wijzer. Tel van 21 t/m 30 en kijk of er dan 10 seconden zijn verlopen. Als dat niet het geval is zul je langzamer of sneller moeten tellen. Na een paar keer krijg je het juiste ritme te pakken. Het belangrijkste is dat je altijd in het zelfde ritme telt anders ontstaan er variaties in de belichting die de foto kunnen beïinvloeden. Een andere methode is om de halfautomaat te gebruiken en de belichtingscompensatie. Dit kan zolang de belichtingstijd niet boven de 30 seconden komt. De meeste camera s kunnen tot 30 seconden de belichtingstijd regelen, daarboven moet je op handmatig overschakelen. In de tekst bij onderstaande foto s staat welke belichtingscompensatie overeenkomt. Voor het gebruik van halfautomaat en belichtingscompensatie moet ik je verwijzen naar de handleiding. Wordt de belichting van de camera op volautomatisch gezet, dan heb je geen invloed op de belichting. Om een uitgangspunt te hebben voor de belichtingstijd is de eerste foto is in stand halfautomaat (Av=diafragmavoorkeuze) genomen, de overige foto s zijn handmatig belicht. Bij de foto s daarna is de belichtingstijd gehalveerd (-1 stop). Bij avondfotografie blijkt vaak dat de helft van de gemeten waarde een juiste foto oplevert. De foto s daarna heb ik de belichtingstijd gehalveerd met + en ⅓ stop t.o.v de tweede foto. De invloed hiervan is subtiel. Het was misschien beter geweest om + en ½ stop te kiezen. Bij elke foto wordt in een histogram de lichtverdeling weergegeven waarop de foto is beoordeeld. De histogrammen komen niet uit de camera maar zijn gereproduceerd in Photoshop. Welke foto als goed beoordeeld moet worden is naast de techniek ook een kwestie van smaak. Voor mij is dat de tweede foto, oordeel zelf maar.
ISO 200, 50mm, f/11, 16 sec. handmatige scherpstelling Halfautomaat met diafragmavoorkeuze (Av) en belichtingscompensatie op 0. Op de foto zie je dat rond de straatverlichting en reclameborden (hoge lichten) de foto, wat ze noemen, uitgebeten is. De donkere partijen, de zwarte ramen, lopen dicht. Dit is ook in het histogram hiernaast te zien. Wat het histogram ook laat zien is dat de camera het contrastbereik niet aan kan. De helderheden lopen zowel links als rechts tegen de kant aan. Dit is typisch voor een digitale camera. Het menselijk oog heeft een veel groter dynamisch bereik. Bij de keuze van de juiste foto zul je een compromis moeten sluiten of overgaan op andere technieken (is nu niet aan de orde).
ISO 200, 50mm, f/11, 8 sec. Bij halfautomaat met diafragmavoorkeuze (Av) komt de belichtingstijd overeen met een belichtings-compensatie van -1 stop. De foto is minder uitgebeten rond de straatverlichting en reclameborden. Het histogram laat dit ook zien. Er is zwart bijgekomen in de lucht en de kademuur. Deze foto geeft de sfeer van de haven goed weer. De hoge lichten rond lantaarnpaal en reclameborden zijn niet storend.
ISO 200, 50mm, f/11, 6 sec. Bij halfautomaat met diafragmavoorkeuze (Av) komt de belichtingstijd overeen met een belichtingscompensatie van -1 1/3. De lichte partijen zijn nauwelijks verbeterd, lucht en kademuur lopen dicht en kunnen als storend ervaren worden.
ISO 200, 50mm, f/11, 10 sec. Bij halfautomaat met diafragmavoorkeuze (Av) komt de belichtingstijd overeen met een belichtings-compensatie van -2/3. De donkere partijen zijn iets verbeterd (lucht en kademuur). Opmerking: Op de foto is te zien dat tijdens de opname een fietser door het beeld rijdt. De fietser zelf is niet te zien, wel het achterlicht van de fiets. Dit komt omdat de fietser zo snel is dat de sensor het niet kan registreren. Bronnen De beste bron is je handleiding, daarnaast kun je het Internet raadplegen. Zoek op avondfotografie en geef eventueel het merk en type van je camera op. Op het Internet kun je ook zoeken hoe je je camera handmatige of half automatisch met belichtingscompensatie in moet stellen. Vraag op een clubavond of iemand je daarbij kan helpen. Tot slot Oefen vooraf bij jouw in de buurt of in de tuin zodat je niet helemaal blanco de stad in gaat. Je leert dan ook je camera beter kennen. Probeer vanaf bijvoorbeeld 17:00 uur wat tijden uit, zeg ieder half uur een foto tot circa 20:00. Schrijf de instellingen die je goed bevallen op en gebruik ze als uitgangspunt tijdens de fototocht. Ga in kleine groepjes de stad in, maar ga vooral niet alleen. Op heel rustige plekjes kun je voor verrassingen komen waar je niet op zit te wachten