1 Wet Aanpak Schijnconstructies (WAS) Wet Aanpak Schijnconstructies (WAS) Opdrachtgever aansprakelijk voor betaling werknemers van opdrachtnemer! Op 2 juni 2015 hebben alle partijen in de Eerste Kamer ingestemd met de Wet Aanpak Schijnconstructies (WAS). De wet biedt een belangrijke basis voor het bereiken van gelijk loon voor gelijk werk. De wet moet ervoor zorgen dat uitbuiting, onderbetaling van werknemers en oneerlijke concurrentie worden tegengegaan. Op dit moment mogen werkgevers nog allerlei kosten zoals voor huisvesting of een zorgverzekering inhouden op het salaris. Malafide werkgevers houden ook andere kosten zoals boetes voor te hard praten of loopgeld voor slijtage aan de weg. Dit leidt vaak tot verdringing van Nederlandse werknemers, omdat werkgevers op deze manier werknemers uit het buitenland goedkoop kunnen laten werken. Bovendien ontduiken werkgevers de sociale premies met deze constructies, die weliswaar ongewenst maar tot nu toe nog niet altijd illegaal waren. Goedwillende werkgevers hebben daardoor te maken met oneerlijke concurrentie. De meeste onderdelen van de wet gaan per 1 juli 2015 in, enkele onderdelen per 1 januari 2016. Dit laatste geldt voor het verbod op inhoudingen op en verrekeningen met het wettelijke minimumloon, de verplichte girale betaling van ten minste het minimumloon en de specificatie van de onkostenvergoedingen op de loonstrook. Deze laatste maatregelen worden genomen zodat het beter te controleren is dat het minimumloon daadwerkelijk wordt uitbetaald, maar vragen wat extra voorbereidingen van werkgevers. Vanaf 1 juli 2015 is niet alleen werkgever, maar ook opdrachtgever verantwoordelijk voor het betalen van het cao-loon. Dat is de zogenoemde ketenaansprakelijkheid voor loon. Onderbetaalde werknemers krijgen zo meer mogelijkheden om hun achterstallige loon te innen. Vanaf 1 juli 2015 gaat de Inspectie SZW de namen van gecontroleerde bedrijven bekend maken en werkgevers- en werknemersorganisaties en de Inspectie SZW gaan informatie uitwisselen als zij vermoeden dat het cao-loon niet wordt betaald.
2 Wet Aanpak Schijnconstructies (WAS) De WAS bevat de volgende maatregelen: (1) Volledig minimumloon wordt uitbetaald (per 1 januari 2016) Er komt een verbod op inhoudingen op en verrekeningen met het wettelijk minimumloon. Werknemers krijgen het volledige minimumloon uitbetaald. Werkgever mogen niet langer een deel van het mimumloon inhouden voor bijvoorbeeld huisvestingskosten of voor de zorgverzekering. Werkgevers mogen niet langer een deel van het mimumloon uitbetalen als bijvoorbeeld onkostenvergoeding. Als bijvoorbeeld onkosten ten onrechte als bestanddeel van het mimumloon zijn meegerekend en werkgever aldus niet het volledige minimumloon uitbetaalt, kan aan de werkgever een bestuurlijke boete worden opgelegd wegens onderbetaling en een last tot dwangsom teneinde betaling van het achterstallige loon tot minimumloonniveau af te dwingen. Voorschotten op het minimumloon zijn slechts vatbaar voor verrekening met het minimumloon, indien werkgever dit vooraf schriftelijk met werknemer overeengekomen is. (2) Loonstroken moeten transparanter worden (per 1 januari 2016) Werkgevers moeten werknemers loonstroken verstrekken die transparanter zijn. De bedragen waaruit het loon is samengesteld waaronder eventuele onkostenvergoedingen en ook de bedragen die door werkgever op het loon van werknemer zijn ingehouden moeten gespecificeerd op de loonstrook worden weergegeven. Ook de vakantiebijslag moet op de loonstrook zichtbaar worden. Op grond van het gewijzigde artikel 18b, tweede lid, Wet mimumloon en minimumvakantiebijslag (WML) is werkgever verplicht aan de toezichthouder de loonstrook te verstrekken. (3) Giraal uitbetalen (per 1 januari 2016) Werkgever wordt verplicht om voor ieder werknemer minimaal het gedeelte van het loon, gelijk aan het netto verschuldigde wettelijk minimumloon, giraal uit te betalen. Onder girale betaling wordt verstaan het door werkgever bijschrijven van het loon op een rekening, bestemd voor girale betaling, op naam van werknemer. Werknemer mag dus niet langer contant betaald worden. Bij niet girale betaling van het loon tot aan het minimumloonniveau kan een bestuurlijke boete worden opgelegd. De verplichting tot girale betaling van het minimumloon geldt niet voor de betaling van de vakantiebijslag.
3 Wet Aanpak Schijnconstructies (WAS) (4) Naming and shaming en uitwisseling van informatie (per 1 juli 2015) Naast hiervoor genoemde bestuurlijke boetes en dwangsommen, kunnen ook de namen van de onderbetalende werkgevers in het kader van het zogenoemde naming and shaming door de Inspectie SZW publiekelijk bekend worden gemaakt. Voorts gaan de werkgevers- en werknemersorganisaties en de Inspectie SZW informatie uitwisselen, wanneer bij een van deze partijen het vermoeden bestaat dat een werkgever de gemaakte cao-afspraken niet nakomt. (5) Ketenaansprakelijkheid voor loon (per 1 juli 2015) De meest ingrijpende maatregel in het kader van de WAS is de ketenaansprakelijkheid voor loon. Met deze maatregel krijgen werknemers meer mogelijkheden om hun achterstallige loon alsnog uitbetaald te krijgen. Naast de werkgever wordt namelijk ook de opdrachtgever (van de werkgever) verantwoordelijk voor het betalen van het cao-loon. Wanneer een bedrijf een ander bedrijf inhuurt om werk te doen, en dat andere bedrijf huurt weer een ander bedrijf in, ontstaat een keten. Alle schakels in die keten zijn samen verantwoordelijk voor het loon van de werknemers in die keten. Krijgen die werknemers hun loon niet? Dan kan iedere schakel in die keten aansprakelijk worden gesteld voor de betaling van dat loon. Dat is de ketenaansprakelijkheid voor loon.
4 Wet Aanpak Schijnconstructies (WAS) Veelgestelde vragen over de WAS: Wanneer geldt de ketenaansprakelijkheid? Ten eerste: er is een keten van bedrijven die ieder een deel van een werk of van een opdracht uitvoeren. Ten tweede: de schakels van de keten sluiten voor de uitvoering van dat werk of die opdracht opdrachtovereenkomsten of aannemingsovereenkomsten. Ten derde: een werknemer die het uiteindelijke werk doet ter uitvoering van genoemde overeenkomsten heeft zijn loon niet (volledig) ontvangen. Wanneer geldt de ketenaansprakelijkheid niet? De ketenaansprakelijkheid voor voldoening van het verschuldigde loon is niet van toepassing bij een koopovereenkomst. Als bijvoorbeeld een cateringbedrijf wordt ingehuurd om zijn personeel in het bedrijfsrestaurant van de opdrachtgever te laten werken, geldt de ketenaansprakelijkheid wel. Levert het personeel van datzelfde cateringbedrijf echter slechts een bestelling af in het bedrijfsrestaurant, dan is de ketenaansprakelijkheid niet van toepassing op de koper van die bestelling. De ketenaansprakelijkheid geldt ook niet wanneer zzp ers uiteindelijk de werkzaamheden verrichten of wanneer een particulier een bedrijf inhuurt om werk te doen ketenaansprakelijkheid ziet alleen op opdrachtgevers die handelen in de uitoefening van hun beroep of bedrijf. Wanneer worden schakels in de keten aansprakelijk? De schakels in de keten zijn 1 voor 1 aansprakelijk voor betaling van het achterstallige loon. Net zolang tot de hoofdopdrachtgever aansprakelijk is. Dit heet volgtijdelijke aansprakelijkheid. Die werkt als volgt: Eerst naar eigen werkgever of directe opdrachtgever werknemer meldt bij eigen werkgever dat loon niet (volledig) wordt betaald. Werknemer kan zich direct melden bij de directe opdrachtgever van werkgever, indien laatstgenoemde eerder al niet betaalde of onvindbaar is. Volgt geen betaling, dan moet werknemer naar rechter om achterstallig loon te vorderen van werkgever of directe opdrachtgever. Indien rechter werknemer in het gelijk stelt, moet loon via deurwaarder worden geïnd. Pas als dat niet lukt, kan werknemer naar de volgende schakel in de keten stappen.
5 Wet Aanpak Schijnconstructies (WAS) Direct naar volgende schakel werknemer kan direct naar de volgende schakel stappen indien werkgever en directe opdrachtgever onvindbaar zijn of indien werkgever en directe opdrachtgever niet zijn ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel (of bij een buitenlands register voor ondernemingen). Werkgever of andere schakel failliet indien werkgever failliet is (of een volgende schakel) en de boedel is ook niet voldoende om het achterstallige loon te betalen, dan kan werknemer direct door naar de volgende schakel. Direct naar de hoofdopdrachtgever werknemer kan direct de hoofdopdrachtgever aanspreken (1) indien het achterstallige loon na 1 jaar nog steeds niet is betaald of (2) bij ernstige onderbetaling: dan kan werknemer al na 6 maanden de hoofdopdrachtgever aanspreken. De termijnen van 1 jaar en van 6 maanden vangen aan op het moment dat werknemer een vordering tot betaling van achterstallig loon indient bij werkgever én de hoofdopdrachtgever hierover informeert. Van ernstige onderbetaling is sprake wanneer werknemer minstens 3 maanden lang minder dan de helft van het afgesproken loon ontvangt of wanneer werknemer minstens 3 maanden lang minder dan 70% ontvangt van het minimumloon en de minimumvakantiebijslag. Indien een hogere schakel gehouden is om achterstallig loon te betalen, kan (en zal) deze hogere schakel dat bedrag trachten te verhalen op lagere schakels in de keten.
6 Wet Aanpak Schijnconstructies (WAS) Welke maatregelen kunt u nemen? Indien een opdrachtgever onderstaand 5-stappenplan volgt, is de kans groter dat de rechter oordeelt dat deze opdrachtgever niet aansprakelijk is voor het betalen van achterstallig salaris. Stap 1: Controleer de inschrijving van het bedrijf in het Handelsregister Werk alleen samen met betrouwbare bedrijven. Controleer in ieder geval of het bedrijf is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel of bij een buitenlands handelsregister. En controleer of de bedrijfsgegevens kloppen. Zoek ook naar bedrijven met wettelijke keurmerken en codes of certificaten. Denk in het geval van aannemers bijvoorbeeld aan VCA-certificering. Stap 2: Vraag naar certificaat of keurmerk voor loonbetaling Werk alleen met bedrijven die kunnen aantonen dat ze het afgesproken loon betalen. Dat kan met een speciaal certificaat of keurmerk. Voorbeelden daarvan zijn het SNA Keurmerk en de NEN 4400-01 voor binnenlandse uitzendbureaus en de NEN 4400-02 voor buitenlandse uitzendbureaus. Stap 3: Betaal een redelijke prijs voor werkzaamheden U krijgt waar u voor betaalt. Een lage offerte wordt door veel bedrijven ergens gecompenseerd. Bijvoorbeeld door te weinig loon te betalen. Door de ketenaansprakelijk-heidsregeling kan die onderbetaalde werknemer bij u als opdrachtgever terechtkomen. Betaal daarom een redelijke prijs voor de werkzaamheden. Dan is de kans groter dat u met een bonafide bedrijf te maken krijgt. Stap 4: Zorg voor een contract met duidelijke afspraken Maak met het bedrijf duidelijke afspraken over bijvoorbeeld arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden. Zijn er cao-afspraken of aanbestedingsprocedures? Verwijs daar dan naar. Verwijs ook naar wetten en regels, een keurmerk of een code. Leg alle afspraken vast in een contract. En zorg er voor door het opnemen van een zogenaamd kettingbeding dat alle afspraken ook gelden voor bedrijven en werknemers verderop in de keten. Spreek bijvoorbeeld ook af wat het bedrijf moet doen als uit een controle of een melding van een werknemer blijkt dat het zich niet houdt aan de afspraken. Neem in het contract bijvoorbeeld op dat bij geconstateerde onderbetaling het contract zonder meer kan worden ontbonden.
7 Wet Aanpak Schijnconstructies (WAS) Stap 5: Grijp in als het toch misgaat Er kan altijd iets misgaan. Dan is het van belang dat u als opdrachtgever direct voldoende actie onderneemt. Laat bijvoorbeeld een controle uitvoeren bij het bedrijf dat niet betaalt. Of bemiddel tussen de werkgever en de werknemer en eis dat de afspraken in het contract worden nagekomen. Alle stappen gevolgd, toch aansprakelijk? U zorgt er bij iedere opdracht voor dat u het 5-stappenplan nauwkeurig volgt. Toch kan de rechter u aansprakelijk stellen. De rechter kan bijvoorbeeld oordelen dat u als opdrachtgever nog meer had kunnen doen om onderbetaling te voorkomen. Denk daarom steeds goed na over andere maatregelen die de kans verkleinen dat u voor het betalen van achterstallig loon aansprakelijk wordt gesteld. Indien u twijfelt of u al het mogelijke heeft gedaan om aansprakelijkheid te voorkomen, laat u zich dan adviseren. Wilt u meer weten over de Wet Aanpak Schijnconstructies? Edwin Somsen helpt u graag verder! Edwin Somsen Civiel jurist 088 5005 100 e.somsen@tenkatehuizinga.nl
Zuiderval 60 7543 EZ Enschede Telefoon: 088 5005 100 Internet: www.tenkatehuizinga.nl 2015 Ten Kate Huizinga De uitgever en auteur hebben bij de samenstelling gestreefd naar uiterste betrouwbaarheid en zorgvuldigheid, maar kunnen niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele onjuistheden en de gevolgen daarvan