De scholen zijn aan zet Tussenrapportage programma School aan Zet september 2012
Tussenrapportage Programma School aan Zet september 2012 Inleiding Elk schoolteam staat voor de uitdaging om het onderwijs dat zij bieden, zo vorm te geven dat elke leerling het beste in zichzelf naar boven kan halen. Vrijwel elke school heeft bovendien ambities om de kwaliteit te verbeteren vanuit een eigen visie op onderwijs en is hier in veel gevallen ook al hard mee aan de slag. Kwaliteitsverbetering is overigens niet alleen een zaak van de schoolleiding. Ouders, leraren en leerlingen dragen bijvoorbeeld ook bij aan het versterken van het onderwijs. Maar ook de PO-raad, VO-raad en het ministerie van OCW zijn hier nauw bij betrokken, evenals onderwijsadviesbureaus en andere organisaties uit het onderwijsveld. School aan Zet stimuleert scholen in hun kwaliteitsverbetering door de ambities van al deze groepen met elkaar te verbinden. Sinds maart 2012 zijn ruim 2800 scholen in het basis en voortgezet (speciaal) onderwijs binnen het programma School aan Zet bezig om de kwaliteitsverbetering van het onderwijs verder vorm te geven en uit te bouwen. Elke deelnemende school krijgt daarin de ruimte om zelf de focus aan te brengen die goed aansluit bij de eigen ambities; de scholen zijn daarmee zelf aan zet. Binnen het programma denken ruim 130 experts als kritische vriend actief mee met de scholen mee over de schoolambities. De ervaringen van deze experts zijn dat scholen volop in beweging zijn om hun ambities te verwezenlijken en daarbij een continue verbetering van hun onderwijskwaliteit nastreven. Dit is een samenvatting van de tussenrapportage uit september 2012. Hierin leest u over de voortgang van School aan Zet in de eerste zes maanden van het programma. Heeft u nog vragen naar aanleiding van deze tussenrapportage, neem dan contact op met School aan Zet via secretariaat@schoolaanzet.nl. 1 Wat is School aan Zet? Twee nieuwe bestuursakkoorden tussen de overheid en de PO- en VO-raad vormen de basis voor het programma School aan Zet. In drie jaar begeleiden speciaal geselecteerde experts besturen en scholen in het primair, voortgezet en (voortgezet) speciaal onderwijs om onderwijsopbrengsten te verhogen. Scholen kunnen zich richten op één of meer thema s, te weten: Opbrengstgericht werken (OGW), HRM/Lerende organisatie, Basisvaardigheden, Omgaan met verschillen, Excellentie & Hoogbegaafdheid en (Bèta,) Wetenschap & Techniek. Deelnemende scholen voeren in drie jaar tijd vier gesprekken met de experts van School aan Zet. In de gesprekken verbinden scholen hun eigen strategisch beleid met het landelijk beleid. De experts hebben hierin de rol van kritische vriend: door vragen te stellen en mee te denken met scholen helpen ze de scholen hun streefdoelen goed te formuleren en/of verder aan te scherpen. Samen met de experts stippelen de scholen uit hoe ze hun doelen willen gaan bereiken. De scholen hebben hierin de leiding, omdat ze zelf eigenaar zijn van hun ontwikkelingsproces; de scholen zijn immers aan zet. Naast de gesprekken kunnen scholen in het programma ook gebruik maken van expertise die door School aan Zet wordt samengebracht: onder meer state of the art-kennis op de verschillende thema s, praktijkvoorbeelden van andere scholen, masterclasses/workshops, e-learningmodules en handige instrumenten die in de schoolpraktijk zijn in te zetten. Op deze manier kunnen scholen de voor hen relevante kennis en tools gebruiken om hun doelen te verwezenlijken. 2 Waar staan we? De aftrap van School aan Zet vond plaats in maart 2012. Nadien kende het programma een vliegende start: in begin september 2012 hadden in totaal 2167 scholen in het primair, voortgezet en speciaal onderwijs zich 2
aangemeld. Bovendien waren veel scholen ook al begonnen met de gesprekken: voor de zomervakantie voerden 305 PO-scholen, 280 VO-scholen, 4 SBO-scholen en 3 VSO-scholen al een ambitiegesprek. Na de zomervakantie hebben de overige scholen hun ambitiegesprek gehad en zijn ook de eerste verdiepende gesprekken gevoerd. Tabel 1. Overzicht aanmeldingen School aan Zet (peildatum 4 september 2012) Aanmeldingen PO VO SBO VSO VSO-SO SO Totaal Tranche I 1029 358 33 18 14 23 1475 Tranche II 551 92 17 9 4 19 692 Totaal 1580 450 50 27 18 42 2167 Bron: Administratie School aan Zet Uit de gesprekken die voor de zomer plaatsvonden, bleek dat scholen vaak al bekend zijn met de thema s van het landelijke beleid. Bovendien combineren veel scholen de basisthema s (OGW en HRM) graag met de verdiepende thema s (Excellentie & Hoogbegaafdheid, (Bèta,) Wetenschap & Techniek, Basisvaardigheden en Omgaan met verschillen). Scholen kiezen in het eerste gesprek met welke thema s ze aan de slag willen gaan. Gemiddeld leggen de deelnemende scholen zich toe op twee thema s. Veel gekozen zijn de thema s OGW, HRM en Omgaan met verschillen. 3 De tussenstand: Primair Onderwijs (PO) In het eerste half jaar van het programma meldden zich 1580 PO-scholen aan. De deelnemende scholen vormden een redelijk goede afspiegeling van het landelijke beeld op het gebied van landelijke spreiding, denominatie, bestuursgrootten en Citoscores. Wel zijn er relatief veel scholen in Noord-Brabant die meedoen en is het aantal protestants-christelijke scholen iets ondervertegenwoordigd. Het aantal scholen dat onder één bestuur valt is onder de deelnemers van School aan Zet iets lager dan het landelijk gemiddelde. Dat zou kunnen komen doordat er vaak maar een aantal scholen binnen één schoolbestuur meedoen, vanuit de gedachte goed voorbeeld doet goed volgen. Het aantal leerlingen komt bijna overeen met het landelijk gemiddelde. Omgaan met verschillen: 22% Opbrengstgericht werken: 35% HRM / Lerende organisatie: 26% Wetenschap & Techniek: 4% Figuur 1: overzicht van gekozen thema s door POscholen (N=93). Excellentie & Hoogbegaafdheid: 13% 305 PO-scholen voerden voor de zomer hun eerste gesprek, het ambitiegesprek. Bij deze gesprekken waren naast schoolleiders in de meeste gevallen ook schoolbesturen aanwezig. De scholen zijn tevreden over het ambitiegesprek: zij waarderen het gemiddeld met een 7,2. Inspiratie opdoen is voor veel PO-scholen het belangrijkste doel van het gesprek. Dat gaat het beste als er vanuit de school een afvaardiging van een schoolleider, een IB er en een leraar is. Experts geven aan dat de gesprekken met deze samenstelling van gesprekspartners het efficiëntste zijn. Het valt de experts bovendien op dat veel PO-scholen en besturen 3
veel aandacht hebben voor beleid op de (landelijke) thema s en hier graag (verder) mee aan de slag gaan. De deelname aan School aan Zet helpt hen hierbij. De meeste besturen zien de thema s OGW en HRM als belangrijkste speerpunten, met name de onderwerpen persoonlijke ontwikkelplannen, functioneringsgesprekken en registratie van schoolleiders. De PO-scholen kiezen het meest voor de thema s OGW, HRM en Omgaan met verschillen. Bovendien combineren zij die thema s vaak. Excellentie & Hoogbegaafdheid wordt in mindere mate gekozen. PO-scholen kiezen het minst vaak voor Wetenschap & techniek. 49 153 126 47 188 7 39 60 139 78 55 36 Figuur 2: Verdeling van deelnemende PO-scholen per provincie. 4 De tussenstand: Voortgezet Onderwijs (VO) De 450 scholen uit het voorgezet onderwijs die zich tot begin september hadden aangemeld, vormen een representatieve groep voor de landelijke spreiding, de denominatie en de bestuursgrootten. Meer dan de helft van de VO-scholen (280) voerde voor de zomervakantie al een ambitiegesprek en is hierover positief: het gesprek wordt gemiddeld met een 7,5 gewaardeerd. Uit de evaluaties van de scholen blijkt bovendien dat het gesprek hen nieuwe inzichten heeft opgeleverd en ze heldere prioriteiten hebben kunnen formuleren. Andersom zijn de experts ook enthousiast over de gesprekken: in hun evaluaties melden de experts dat (net als in het PO ook) veel VOscholen al goed bezig zijn op de (landelijke) Excellentie & Hoogbegaafdheid: 4% Bèta, Wetenschap Basisvaardigheden: & Techniek: 4% 11% HRM / Lerende organisatie: 18% Omgaan met verschillen: 19% Opbrengstgericht werken: 44% Figuur 1: overzicht van gekozen thema s door VOscholen (N=113). 4
thema s en de deelname aan School aan Zet gebruiken om hun beleidsaanpak op de thema s verder te versterken. Doordat de meeste scholen makkelijk inzicht geven in hun vraagstukken leveren de gesprekken veel op. Qua themakeuze sluiten de VO-scholen aan bij het algehele beeld: gemiddeld kiezen VO-scholen voor twee thema s, waarbij de voorkeur vaak uitgaat naar OGW, Omgaan met verschillen en HRM. Veel scholen geven aan deze thema s belangrijk en urgent te vinden. Scholen kiezen minder vaak voor de kernvakken en Excellentie & Hoogbegaafdheid en Bèta & Techniek. De scholen die hebben gekozen voor OGW en HRM verwachten dat een goede aanpak op deze thema s de andere thema s ten goede komt. 7 77 47 31 42 5 23 20 48 28 Figuur 2: Verdeling van deelnemende VO-scholen per provincie. 9 9 5 De tussenstand: Speciaal Onderwijs (SO) Tot begin september 2012 hadden 137 scholen uit het speciaal onderwijs zich aangemeld voor School aan Zet: 50 SBO-scholen, 27 VSO-scholen, 18 VSO-SO-scholen en 42 SO-scholen. Omdat van het merendeel van deze scholen de achtergrondkenmerken begin september nog niet precies bekend waren, kan daarvan geen goed beeld worden geschetst. Ook over de gesprekken en de themakeuze valt nog niet veel te zeggen, omdat pas zeven scholen uit het speciaal onderwijs voor de zomervakantie een ambitiegesprek hadden gevoerd. Naar verwachting gaan de deelnemende scholen in het speciaal onderwijs zich voornamelijk richten op Opbrengstgericht werken, HRM/Lerende organisatie en Wetenschap & Techniek. 5
6 Update november 2012 Na de peildatum van begin september, waaruit de cijfers voor de tussenrapportage zijn gehaald, is in het najaar veel beweging geweest. Het aantal aangemelde scholen is inmiddels toegenomen van 2167 scholen naar 2852 scholen, waarvan 2088 PO, 588 VO en 176 SO. Ook hebben veel scholen in de maanden september, oktober en november gesprekken gevoerd: in totaal meer dan 1200. Daarmee zijn tot eind november ruim 1800 gesprekken afgerond. 7 Doorkijkje naar 2013 In 2012 startten tranche I en tranche II van het programma School aan Zet. Van 18 februari tot eind maart 2013 kunnen geïnteresseerde scholen zich inschrijven voor tranche III, die in april 2013 zal starten. Ook worden in 2013 veel gesprekken gevoerd: voor scholen in tranche II en III staan ambitie- én verdiepings- of themagesprekken op de planning; scholen in tranche I zullen verdiepings- of themagesprekken voeren. Inhoudelijke toerusting Naast de gesprekken kunnen scholen in 2013 ook gebruik maken van het aanbod aan ondersteunende expertise. Deze zogenoemde programmafaciliteiten worden in 2013 flink uitgebreid. Op de website is voor scholen al een rijkelijk gevulde database met praktijkvoorbeelden, instrumenten en kennis (onderzoek) beschikbaar en zijn verschillende bouwstenen (omschrijving van een ontwikkelde aanpak uit de praktijk van de school die overdraagbaar is) en kwaliteitskaarten te vinden. Dit aanbod is al uitgebreid met onder meer een traject voor taal-/rekenzwakke scholen. In 2013 volgen onder meer nog: train-de-traineractiviteiten een quickscan voor scholen die zich richten op het thema HRM/Lerende organisatie een ontwikkelassessment voor het in kaart brengen van de eigen vaardigheden van de leraar een PO-conferentie (25 t/m 27 maart 2013) verschillende masterclasses voor besturen en scholen Activiteiten en instrumenten die voortkomen uit de Call for Proposals voor de thema s OGW en HRM (de aanvraag hiervoor liep tot 1 oktober 2012. Er kwamen 53 voorstellen binnen, waarvoor in totaal ruim 4 miljoen euro is aangevraagd. Er zijn 12 voorstellen gehonoreerd, die in 2013 worden ontwikkeld) Website Via de website www.schoolaanzet.nl kunnen scholen en besturen zich vanaf 18 februari 2013 aanmelden voor tranche III van School aan Zet. Op de website zijn daarnaast informatie over het programma en de thema s, de database met praktijkvoorbeelden/instrumenten/kennis en de organisatiegids met producten/ diensten van (onderwijs)adviesbureaus te vinden. Deelnemende scholen kunnen op de website inloggen op het gesloten gedeelte Mijn School aan Zet, waar ze onder meer hun gesprekken kunnen inzien en voorbereiden. 6