werkschrift: bedrijfseconomisch rekenen: exploitatiekosten Bestemd voor de kwalificatiedossiers manager handel en ondernemer detailhandel in de kwalificatiestructuur detailhandel Stein: Economisch Instituut voor een Winkelorganisatie ISBN: 978 90 5784 337 2 Auteurs: M.J. Duijzings-Biermans, M.W.M. Duijzings, F.L.J. de Esch, 1e druk 2008, 2e gewijzigde druk 2013 2013 EIW, onderdeel van Uitgeverij Edu Actief B.V. Economisch Instituut voor een Winkelorganisatie. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Voor alle kwesties inzake het kopiëren van één of meer pagina s uit deze uitgave: Stichting Reprorecht, Amstelveen.
Het werkschrift bedrijfseconomisch rekenen: exploitatiekosten is in eerste instantie geschreven voor deelnemers die in het middelbaar beroepsonderwijs een niveau 4 opleiding volgen. De oefenstof is geschreven voor de economische leerstof van kerntaak 1 van de kwalificatiedossiers Manager handel en Ondernemer detailhandel. De thema s die in dit werkschrift centraal staan, hebben betrekking op het werkproces bewaakt de financiële situatie en rapporteert hierover en/of interpreteert deze. woord In het werkschrift bedrijfseconomisch rekenen: exploitatiekosten worden zeven thema s behandeld. Geadviseerd wordt de volgorde binnen de thema s te volgen. In deze thema s behandelen we geen theorie. Alleen het rekenwerk wordt toegelicht. De gegevens die in de opgaven verstrekt worden, zijn afkomstig uit de diverse branches. Ze passen dus in het beeld van de branche. De theorie van de zes thema s wordt uitgebreid behandeld in hoofdstuk 1 van het bronboek (retail)economie. De theorie van het thema budgettering wordt behandeld in hoofdstuk 2 van datzelfde bronboek. Het thema budgettering komt ook aan de orde in het werkschrift bedrijfseconomisch rekenen: financiering. Volg je de opleiding ondernemer dan adviseren we je het thema budgettering als één geheel door te werken. Hierdoor worden de verbanden tussen de verschillende budgetten duidelijker.
Bij het thema exploitatiekosten en overzicht ga je aan de slag met het groeperen van kosten en het uitdrukken van kosten in procenten van de omzet. Verder ga je het verschil ontdekken tussen de verschillende bedrijfseconomische begrippen. Zo leer je hoe je het bedrijfsresultaat, het economisch resultaat, de nettowinst en de fiscale winst van een detailhandelsonderneming aan de hand van de exploitatiegegevens kunt berekenen. Bij het thema kostensoorten ga je beginnen met het berekenen van de kosten van het vermogen. Je gaat de rentekosten berekenen van geleende bedragen. Ook ga je de rentedagen berekenen. Als het gaat over de kosten van diensten van derden ga je de verzekeringskosten berekenen. Bij de kosten van belastingen ga je onderscheid maken tussen belastingen die als kosten aangemerkt worden en belastingen die geen kosten zijn. Door het maken van opgaven ga je leren hoe het systeem van de omzetbelasting werkt. Bij de kosten van goederen ga je op herhaling. Je hebt van dit onderdeel al sommen gemaakt in het werkschrift rekenen met voorraden. Hoe je de betaalde loonkosten en het gewaardeerd loon kunt berekenen, wordt geoefend bij het onderdeel kosten van menselijke arbeid. Het thema de kostensoorten eindigt met het onderdeel kosten van duurzame bedrijfsmiddelen. Je gaat op meerdere manieren de afschrijvingskosten berekenen. Daarnaast worden ook de rentekosten van het in de duurzame bedrijfsmiddelen geïnvesteerde vermogen berekend. Bij het thema constante en variabele kosten leer je op welke manier je het constante kostentarief en het bezettingsresultaat kunt berekenen. vooraf Bij het thema directe en indirecte kosten ga je de exploitatiekosten verdelen over de verschillende afdelingen. Verder ga je met behulp van opslagpercentages de theoretische consumentenprijs vaststellen. De opslagpercentages ga je via de primitieve en de verfijnde methode berekenen. Bij het thema break-even ga je de omzet en afzet berekenen waarbij je geen winst maakt en geen verlies lijdt. Je gaat vervolgens ook berekenen hoeveel de omzet kan dalen voordat je in de verlieszone geraakt. Ook ga je leren hoe je bedrijfseconomisch verantwoord een beslissing kunt nemen. Bij het thema theoretische consumentenprijs ga je aan de hand van een omrekenfactor en de inkoopprijs van een artikel de theoretische consumentenprijs van een artikel vaststellen. Bij het thema budgettering ga je een exploitatiebudget opstellen voor een winkel of afdeling in een winkel. In dit thema wordt via de verschillenanalyse naar mogelijke oorzaken gezocht van de geconstateerde verschillen tussen gebudgetteerde en gerealiseerde exploitatiegegevens. De opdrachten in het werkschrift bedrijfseconomisch rekenen: exploitatiekosten zijn geschikt om individueel aan te werken. Voordat je aan een thema begint, kun je het beste een rekentest doen op de website: www.eiw.nl. Deze rekentest geeft aan wat je rekenbehoefte is, als het gaat om de zeven thema s van dit werkschrift. Je bepaalt uiteindelijk zelf met welk thema je aan de slag gaat. Stein, voorjaar 2013 Frans L.J. de Esch
thema s exploitatiekosten en -overzicht kostensoorten constante en variabele kosten directe en indirecte kosten break-even theoretische consumentenprijs budgettering
exploitatiekosten en -overzicht werkschrift bedrijfseconomisch rekenen: exploitatiekosten
exploitatiekosten en -overzicht... 7 exploitatiekosten... 7 exploitatieoverzicht................................................... 25 INHOUD thema bedrijfseconomisch rekenen: financiering 6
exploitatiekosten en -overzicht exploitatiekosten wat is het ook weer In een detailhandelsonderneming worden alle kosten samen de exploitatiekosten genoemd. De inkoopwaarde van de omzet wordt daarbij als een aparte kostenpost vermeld. exploitatiekosten Als we het hebben over exploitatiekosten, dan kun je denken aan: n personeelskosten, waaronder brutolonen, vakantiegeld, opleidings-kosten van personeel, reiskosten van personeel, personeelskleding, enzovoort, n huisvestingskosten, waaronder huur, gas, water, licht, verzekeringspremie inventaris, enzovoort, n kosten van vervoermiddelen, waaronder benzine voor bedrijfsauto s, apk-keuring voor bedrijfsauto s, wegenbelasting voor bedrijfsauto s, verzekeringspremie voor bedrijfsauto s, onderhoud voor bedrijfsauto s n verkoopkosten, waaronder advertentiekosten, spaarzegels, gebruik van de winkelformule, verpakkingsmateriaal, n algemene kosten, waaronder contributies, heffingen, computerkosten, printerkosten, enzovoort, n rentekosten, waaronder rente van leningen, afsluitprovisie van leningen. thema exploitatiekosten en -overzicht 7
exploitatiekosten en -overzicht opgaven 1. Bereken de totale exploitatiekosten die behoren bij de onderstaande omzetten (afronden op veelvouden van 100,-). exploitatiekosten omzet x 1,- in procenten van de omzet exploitatiekosten x 1,- a. 775.820 24,5 b. 559.500 28,6 c. 517.810 19,8 d. 394.500 21,2 e. 288.560 28,0 f. 382.800 28,9 g. 934.500 12.8 h. 675.000 11,2 i. 435.750 13,9 2. Vul de onderstaande tabel in (procenten afronden op één decimaal nauwkeurig; bedragen afronden op veelvouden van 10,-). personeelskosten in procenten van de omzet x 1,- omzet personeelskosten x 1,- a. 382.800 10,5 b. 215.625 14.134 c. 8,2 51.800 d. 378.480 98.250 e. 351.830 154.950 f. 612.800 284.310 g. 1.315.100 10,4 h. 7,9 169.850 i. 6,2 58.900 EIW BV bedrijfseconomisch rekenen: exploitatiekosten 8
3. Hendriks is eigenaar van elektronicazaak Hendriks in Hoofddorp. Over het afgelopen jaar beschikt Christiaan over de volgende gegevens: n personeelskosten 112.000,- % n huisvestingskosten 38.000,- % n kosten van vervoermiddelen 5.600,- % n verkoopkosten 21.800,- % exploitatiekosten n algemene kosten 2.200,- % n rentekosten 8.600,- % De totale exploitatiekosten bedragen 24% van de omzet. a. Bereken de totale exploitatiekosten van deze elektronicazaak van het afgelopen jaar. b. Bereken de omzet van deze elektronicazaak van het afgelopen jaar. c. Druk elke kostensoort in de tabel uit in procenten van de omzet (afronden op één decimaal nauwkeurig). thema exploitatiekosten en -overzicht 9
exploitatiekosten en -overzicht 4. Floid Verjans exploiteert de Sportshop in het centrum van Zierikzee. Over het afgelopen jaar beschikt Floid over de volgende gegevens: n personeelskosten 112.000,- % n huisvestingskosten 48.000,- % n kosten van vervoermiddelen 3.500,- % n verkoopkosten 8.600,- % n algemene kosten 3.100,- % n rentekosten 7.900,- % De totale exploitatiekosten bedragen 32% van de omzet. a. Bereken de totale exploitatiekosten van de Sportshop van het afgelopen jaar. b. Bereken de omzet van de Sportshop van het afgelopen jaar. c. Druk elke kostensoort in de tabel uit in procenten van de omzet (afronden op één decimaal nauwkeurig). EIW BV bedrijfseconomisch rekenen: exploitatiekosten 10
5. De heer Jan Wijnen exploiteert een onderneming in verlichtingsartikelen met twee vestigingen. Het afgelopen jaar zijn de volgende kosten gemaakt: n personeelskosten 82.500,- % n huisvestingskosten 52.500,- % n kosten van vervoermiddelen 5.500,- % n verkoopkosten 17.750,- % exploitatiekosten n algemene kosten 41.250,- % n rentekosten 16.250,- % De totale exploitatiekosten bedragen 25% van de omzet. a. Bereken de totale exploitatiekosten van deze onderneming van het afgelopen jaar. b. Bereken de omzet van deze onderneming van het afgelopen jaar. c. Druk elke kostensoort in de tabel uit in procenten van de omzet (afronden op één decimaal nauwkeurig). thema exploitatiekosten en -overzicht 11
exploitatiekosten en -overzicht 6. De heer J. Hoens exploiteert een bouwmarkt aan de rand van het winkelcentrum De Oase. Het afgelopen jaar is er een omzet gerealiseerd van 775.800,- en zijn de onderstaande kosten gemaakt: n lonen personeel 84.500,- n verpakkingsmateriaal 1.350,- n verzekeringspremie bedrijfswagen 1.550,- n reiskosten personeel 2.750,- n advertenties/folders 13.750,- n spaarzegels 585,- n personeelsfeestje 1.875,- n motorrijtuigenbelasting bedrijfswagen 975,- n brandstofkosten bedrijfswagen 2.750,- n overige kosten vervoermiddelen 1.025,- n kosten van bedrijfskleding 4.955,- Verder is gegeven dat de totale huisvestingskosten 3,25% van de omzet bedragen. a. Bereken de totale personeelskosten van deze bouwmarkt. b. Bereken de totale verkoopkosten van deze bouwmarkt. c. Bereken de totale kosten van de vervoermiddelen van deze bouwmarkt. d. Bereken de totale huisvestingskosten van deze bouwmarkt. e. Druk de totale personeelskosten uit in een percentage van de omzet (afronden op één decimaal nauwkeurig). EIW BV bedrijfseconomisch rekenen: exploitatiekosten 12
7. Van speelgoedspeciaalzaak Woutertje in Burgh-Haamstede zijn de volgende gegevens van het afgelopen jaar bekend: n verzekeringspremie inventaris 2.400,- n vakantiegeld 8.400,- n opleiding van personeel 2.800,- n bedrijfskleding voor het personeel 700,- n personeelsfeest 2.100,- n huur 32.500,- n schoonmaakartikelen 350,- n reiskosten van het personeel 1.400,- n lonen 86.600,- n gas, water, licht 10.700,- Verder is gegeven dat de totale personeelskosten 12% van de om-zet bedragen. exploitatiekosten a. Bereken de totale huisvestingskosten van Woutertje van het afgelopen jaar. b. Bereken de totale personeelskosten van Woutertje van het afgelopen jaar. c. Bereken de omzet van Woutertje van het afgelopen jaar. thema exploitatiekosten en -overzicht 13
exploitatiekosten en -overzicht 8. Van elektronicazaak Energiezuinig in Baarle-Nassau zijn de volgende gegevens van het afgelopen jaar bekend: n gebruik van de winkelformule 4.500,- n benzine voor bestelauto 4.800,- n wegenbelasting bestelauto 720,- n verzekeringspremie bestelauto 1.250,- n spaarzegels 1.850,- n apk-keuring, grote beurt bestelauto 660,- n verpakkingsmateriaal 1.650,- n advertenties 9.700,- Verder is gegeven dat de totale verkoopkosten 2,5% van de omzet bedragen. a. Bereken de totale verkoopkosten van Energiezuinig van het afgelopen jaar. b. Bereken de totale kosten van vervoermiddelen van Energiezuinig van het afgelo-pen jaar. c. Bereken de omzet van Energiezuinig van het afgelopen jaar. EIW BV bedrijfseconomisch rekenen: exploitatiekosten 14
9. In de tabel staan de procentuele gegevens van de verschillende exploitatiekosten van boetiek Zijderups in Stavoren van het afgelopen jaar. De omzet van het afgelopen jaar bedraagt 525.000,-. Bereken alle bedragen in euro s van de vier kostensoorten. kostensoort huisvesting personeel verkoop overige percentage 10,0% 17,0% 3,0% 9,0% bedrag in exploitatiekosten 10. Kadir Özdemir exploiteert een agf-winkel in Oostermaas in Maastricht. Hij verwacht dit jaar een omzet te realiseren van 642.000,-. Voor de schatting van de exploitatiekosten maakt Kadir gebruik van de branchecijfers die verstrekt zijn door het HBD. Vul, in de tabel, de te verwachten exploitatiecijfers in van deze agf-winkel. Aardappelen, groente en fruit Afgelopen jaar Kadir Özdemir omzet 100% inkoopwaarde 68% brutowinst 32% kosten: 25% - personeelskosten 12% - huisvestingskosten 5% - verkoopkosten 1% - overige kosten 7% bedrijfsresultaat 7% Bron: HBD thema exploitatiekosten en -overzicht 15