2. Afkoppelen en vasthouden van regenwater Het water dat op het dak van uw woning of schuur valt, loopt nu via de hemelwaterafvoer naar de riolering. Koppel uw hemelwaterafvoer af en sluit hem aan op een regenton of laat het water door uw tuin lopen. Hierdoor komt er minder water in de riolering terecht. Dit wordt afkoppelen genoemd. Bij hevige regenbuien kan het riool het vele water niet snel genoeg afvoeren. Kolken lopen over en straten komen blank te staan. Ook het waterpeil in de sloten stijgt dan hard. Het afkoppelen van het regenwater betekent dat het water niet direct in het schoonwaterriool terecht komt, maar via een andere weg minder snel op het oppervlaktewater uitkomt. Dus het vertragen en tijdelijk vasthouden van het water. In dit hoofdstuk leest u hoe u met behulp van een regenton een tuinbeek en een vijver of poel het water langer kan vasthouden en kan gebruiken. Er is dus genoeg drinkwater? Om misverstanden te voorkomen; het feit dat er meer water valt betekent niet dat er water in overvloed is om te om geschikt te maken voor drinkwater. Het drinkwater in deze regio wordt gewonnen uit de duinen. Rivierwater wordt vanuit de afgedamde Maas bij Brakel naar het pompstation Bergambacht getransporteerd. De aanwezige slibdeeltjes zakken naar beneden waardoor het rivierwater op een natuurlijke wijze wordt gezuiverd. Via transportleidingen wordt het water naar het pompstation Bergambacht gebracht waar het water een zuivering krijgt met behulp van zandfilters. Hierna wordt het water naar de duinen gepompt tussen Katwijk en Monster. Hier wordt het water in de plassen gepompt waar het langzaam in de duinbodem zakt. Na 2 maanden wordt het water opgepompt en zijn bacteriën en virussen onschadelijk geworden. Er wordt tegenwoordig ook water gezuiverd door diepinfiltratie. Het voorgezuiverde water wordt tientallen meters in de duinbodem gepompt. Hierdoor zijn infiltratieplassen overbodig. Het water dat weer uit de duinen wordt gepompt wordt dan verder gezuiverd tot drinkwater. De inspanning die nodig is om iedereen genoeg schoon water te leveren wordt steeds groter en duurder. Maar de productie kan niet onbeperkt worden uitgebreid. Water zuiveren en transporteren kost bovendien veel energie. Om in de toekomst onze drinkwatervoorraad veilig te stellen moeten we zuinig omspringen met onze grondwatervoorraad. Het besparen van drinkwater blijft dus heel belangrijk en wordt steeds belangrijker. Regenwater is voor sommige activiteiten een goed alternatief. Het gebruik van regenwater voor bijvoorbeeld het wassen van de ramen of het doorspoelen van het toilet in plaats van drinkwater bespaart bovendien geld. En naarmate het drinkwater duurder wordt nog meer!! Inspiratie voor water 7
2.1 Van regenton Een gemiddelde regenton kan 180 liter water opvangen. Hierdoor komt er dus minder water in het riool terecht. Een wijk met 30 woningen kan dus 5400 liter water opvangen en tijdelijk worden vastgehouden. Voordelen Door de hemelwaterafvoer af te koppelen en het op te vangen in een regenton komt het water minder snel in het oppervlaktewater terecht. Hierdoor worden de afvoerpieken afgevlakt wat betekent dat de kans op wateroverlast in uw wijk kleiner wordt. Het opgevangen hemelwater kunt u gebruiken voor het wassen van de ramen. Of om de planten binnen en buiten water te geven. Hierdoor bespaart u drinkwater en dit kan u weer tientallen euro s per jaar besparen. Zo heeft u snel de regenton terugverdiend en bespaart u ook nog drinkwater. Aansluiten van de regenton Door de hemelwaterafvoer aan te sluiten op een regenton kan het water opgevangen worden. Door de pijp af te zagen en met een extra stuk naar de ton te leiden kan het water worden opgevangen. Door de regenton op een verhoging te zetten past er een gieter of emmer onder het aftapkraantje. Zorg ook voor een overloop zodat wanneer de ton vol is het water naar bijvoorbeeld een tuinbeek kan. Of alsnog het regenwaterriool in. Regenton met overloop: Johan Vos Inspiratie voor water 8
Tips voor aanleg en onderhoud Zoek bij uw huis een geschikte plek waar u de hemelwaterafvoer kan afkoppelen en de regenton kan staan. Regentonnen zijn in verschillende maten te koop. Een regenton kan een inhoud hebben van 50 tot 300 liter. U kunt ze vinden bij tuincentra en bouwmarkten. Het belangrijkste onderhoud voor de regenton is het verwijderen van blad en vuil. Er zijn regentonnen die met een kraantje worden geleverd. Zorg dat de regenton hoger staat zodat uw gieter onder het kraantje past. Zorg voor een goede deksel op de ton zodat de ton geen kweekplaats wordt van muggenlarven. Bij matige vorst is het verstandig de ton voor de helft leeg te laten lopen. Water zet uit wanneer het bevriest. Bij strenge vorst kan de ton beter helemaal leeg zijn. Met de tapkraan open blijft de ton leeg. Park Seghwaert met afgekoppelde hemelwaterafvoer: Stefan Poot Tuinbeek van graniet keitjes: Team NME Inspiratie voor water 9
2.2 naar tuinbeek Een tuinbeek is een beek die het water dat uit de ton overloopt, door uw tuin leidt naar bijvoorbeeld een vijver of poel. Voordelen Door het water in de natte periode vertraagd af te voeren heeft u in de zomer minder snel last van droogte. Door de beek komt er ook meer water bij de planten terecht. En is natuurlijk leuk om naar te kijken. Het maken van een tuinbeek Deze beek kan op verschillende manieren gemaakt worden: Door dakpannen achter elkaar te leggen en zo een beekje te vormen, kunt u het water door de tuin laten slingeren. Door een beekje te graven en de bodem te vullen met grind maakt u een natuurlijke groene beek. Moerasplanten kunnen hier stuwend werken en de beek een natuurlijke uitstraling geven. Wanneer de beek droog staat kunnen er vetplanten en mossen groeien. In de beek kunt u een vijver of een poel aanleggen. Hier kan het water tijdelijk worden vastgehouden. Het regenwater ververst het water in de vijver. Wordt de vijver te vol dan stroomt het water verder naar het oppervlaktewater. Tips voor aanleg en onderhoud Om het water via een beekje door de tuin te leiden moet het water wel weg kunnen lopen. Maak eerst een schets hoe u de beek in uw tuin wilt hebben. En zorg dat de beek langzaam afloopt. Het belangrijkste onderhoud voor de beek is het verwijderen van blad en vuil. Wijk beek: Stefan Poot Wijk beek: Johan Vos Inspiratie voor water 10
2.3 naar vijver of poel Een vijver of poel geeft uw tuin nog meer kleur en leven. Door de vijver of poel aan te leggen met een natuurlijke oever kunnen er verschillende planten groeien. Libellen, kikkers en padden vinden er een plek om te eten, te rusten en om er hun eitjes af te zetten. Ook moeras- en waterplanten vinden in de vijver een plekje. En deze moerasplanten bieden weer mogelijkheden voor vlinders. Voordelen Tijdens hevige regenval kan een vijver of poel tijdelijk water bergen. Het regenwater van het dak komt via het afgekoppelde hemelwaterafvoer en de regenton door de tuinbeek in de vijver terecht. Zo ontstaat er een vertraagde afvoer van het regenwater en wordt het tijdelijk vast gehouden. Met een vijver in uw tuin kunt ook u aan het water wonen! Het maken van een vijver of poel Ook u kunt een vijver of poel aanleggen. Vijvers en poelen zijn er op verschillende manieren te maken. Meest bekende manier om een vijver in de tuin te maken is met een voorgevormde vijverbak. Deze plasticbakken zijn in verschillende vormen en maten te koop. De meeste hebben een moerasrand om het diepere gedeelte heen. Hier kunnen moerasplanten groeien als gele lis (Iris pseudacorus), dotterbloem (Caltha palustris) en de Grote kattestaart (Lythrum salicaria). Het voordeel van een voorgevormde vijver is dat u hem zelf kunt aanleggen. Een andere manier om een vijver te maken is met behulp van rubberfolie. Hiermee kunt u een door u zelf ontworpen vijver aanleggen. Doordat de vijverfolie in alle maten leverbaar is, is het mogelijk om in alle vormen een vijver te maken. Groot hoefblad, Witte waterlelie, Grote Waterweegbree: Stefan Poot Gele Lis: Stefan Poot Inspiratie voor water 11
Voor een goede en stabiele waterkwaliteit in de vijver zijn zuurstofplanten heel belangrijk. Zuurstofproducerende waterplanten zoals smalle en brede waterpest (Elodea nuttallii, E. canadensis), gedoornd hoornblad (Ceratophyllum demersum), fonteinkruid soorten en aarvederkruid (Myriophyllum spicatum) groeien geheel ondergedoken in het water. Door hun enorme groeikracht vervullen ze een belangrijke rol bij het helder houden van het vijverwater. Ook drijfplanten spelen een belangrijke rol in de vijver en dan met name in nieuwe vijvers. Drijfplanten zijn niet afhankelijk van het in het water aanwezige CO2. Zij gebruiken het in de atmosfeer aanwezige CO2. Bruikbare soorten zijn witte waterlelie (Nymphaea alba) en watergentiaan (Nymphoides peltata). Moeras- en oeverplanten maken de vijver echt compleet. In een vijver met veel waterplanten kunnen niet te veel vissen gehouden worden. En dan met name vissen die aan de planten vreten en in de bodem woelen zijn voor deze vijvers minder geschikt. Geschikte vissen voor een vijver met planten zijn de: goudwinde, goudvis, beekgrondeltje, bittervoorntje, driedoornig stekelbaarsje en het zonnebaarsje. Een poel is ook op verschillende manieren aan te leggen. Een poel is een verdieping in de grond waar een laagje water in kan blijven staan. U kunt een poel het beste aanleggen op het laagste en natste plekje in de tuin. Als de bodem het water steeds weg laat lopen kunt u met een stuk folie een poel maken. Door ervoor te zorgen dat de regen die in de tuin valt de poel met water vult ontstaat er een dynamisch stukje natuur. Moerasplant Lidsteng: Stefan Poot Bittervoorntje: OVB Inspiratie voor water 12
Tips voor aanleg en onderhoud Wanneer u een vijver of poel wilt aanleggen wordt dit een belangrijk onderdeel van uw tuin. Het bepalen van de goede locatie is dus van groot belang. Hierbij speelt de zon en de grootte van de tuin een belangrijke rol. Een vijver kan het beste op een plek worden geplaatst waar ongeveer 6 uur zon per dag komt. Maak voor u begint een schetsontwerp. Let hierbij op de verdeling in uw tuin. Plaats een vijver niet onder een boom. Wanneer de bladeren in het water komen wordt het water te voedselrijk. Als het ontwerp uitgetekend is, kunt u beginnen met het uitgraven van de vijver. Controleer de bodem en de wanden op onregelmatigheden zoals scherpe stenen en voorwerpen. Verwijder deze. Nu kan de bovenkant van de vijver met de waterpas uitgezet worden met latten en triplexstroken. Vervolgens kan de vijver folie in het gat in model gelegd worden. Na de vijver voor de helft gevuld te hebben met water kan de folie bevestigd worden aan de vijverrand. Nu kan de vijver helemaal worden gevuld met water. Het onderhoud van de vijver is voornamelijk het verwijderen van vuil zoals afgevallen blad. Door de vijver aan te sluit op een regenwater beekje wordt het water ook telkens ververst. Het belangrijkste onderhoud wordt in het najaar gedaan. In het najaar wordt het verdorde planten materiaal afgesnoeid. Vroege Glazenmaker: Stefan Poot Natuurlijke vijver :team NME Inspiratie voor water 13
Inspiratie voor water 14