Stop Kindhuwelijken POSITIONING PAPER Dagelijks krijgen 39.000 meisjes te horen dat ze zullen trouwen vóór ze meerderjarig zijn. Dat is 1 meisje om de 2 seconden. De cijfers zijn schokkend: 1 op 9 meisjes huwt voor de leeftijd van 15. Velen zijn niet ouder dan 12 jaar en regelmatig worden huwelijken van meisjes jonger dan 8 gesignaleerd. Nochtans werd de minimum huwelijksleeftijd in de meeste ontwikkelingslanden wettelijk vastgelegd op 18 jaar 1. Jammer genoeg behoort het toezicht op de naleving van het wettelijke kader ter zake quasi nooit tot de prioriteiten van de politieke verantwoordelijken. Maar ook factoren als culturele traditie, armoede en onwetendheid zorgen ervoor dat de praktijk nog wijdverspreid is. Ja, ik wil! Of toch niet? Kindhuwelijken gebeuren doorgaans gedwongen. Kinderen kiezen immers niet zelf of, wanneer en met wie ze trouwen. Daarvoor beschikken ze nog niet over de maturiteit, scholing of machtspositie om weloverwogen beslissingen te nemen. Aan die leeftijd zien of hebben ze geen alternatieve opties omdat ze onder druk staan van de ouders, familie of de bredere gemeenschap. Die zien het huwelijk als een manier om tradities voort te zetten die hun meisjes vooruit helpen en hun toekomst veiligstellen. Heel vaak beschouwen ouders hun dochters als een last, of zelfs als handelswaar in tijden van schaarste en harde levensomstandigheden i. Kinderen die zelf initiatief nemen om te trouwen (zogenaamde love marriages ) doen dit omdat hun vrijheid beperkt is en omdat ze weten dat ze anders worden uitgehuwelijkt aan een partner voor wie ze niet gekozen hebben. En ze leefden nog lang en ongelukkig Trouwen en samenleven met een vaak oudere man maakt de meisjes zelden diep gelukkig. Kindhuwelijken zijn een ernstige schending van kinderrechten en een grove discriminatie van meisjes, en dat op grote schaal. Fysiek 1 Plan definieert een kindhuwelijk als elk huwelijk waarvan één van beide huwelijkspartners jonger is dan 18 jaar zij het onder burgerlijk, religieus of gewoonterecht, en met of zonder formele registratie. 1
en seksueel geweld, vrijheidsberoving en meestal ook isolement van familie en vrienden leiden tot een zwakke fysieke en mentale gezondheid. Kinderen zien hierdoor hun kansen op het maximaal ontplooien van hun talenten, hun recht op onderwijs, kansen voor opleiding en een waardige job in rook opgaan. Even dramatisch zijn de structurele gevolgen op de economische weerbaarheid van ontwikkelingslanden. Er zijn de economische kosten op korte termijn: hoge gezondheids- en medische kosten door complicaties bij zwangerschap en bevallingen bij tienermoeders. Die vormen samen de belangrijkste doodsoorzaak van tienermeisjes tussen 15 en 19 jaar in ontwikkelingslanden ii. Op middellange termijn staan het wegvallen van onderwijs, opleiding en kansen op betaald en waardig werk een gezond en productief leven in de weg. De Wereldbank stelt duidelijk dat investeren in het economisch potentieel van meisjes door extra scholing en het uitstellen van het huwelijk en zwangerschappen, een groot terugverdieneffect heeft omdat het allerlei ontwikkelingsproblemen kan helpen oplossen. Het voorkomt ook ziektes zoals hiv/aids en allerlei geslachtsziektes. Alle meisjes naar school: een betere toekomst voor het land Elk kind heeft recht op kwaliteitsvol onderwijs, maar voor getrouwde meisjes blijft naar school gaan bij een herinnering of een verre droom. Slechts de helft keert (tijdelijk) terug naar de schoolbanken. In de literatuur wordt kwaliteitsvol onderwijs veelvuldig geduid als de beste preventie tegen kindhuwelijken en een manier om zwangerschap uit te stellen en kleinere gezinnen te maken. Vooral meisjes die het secundair onderwijs konden vervolmaken beschikken over kennis, competenties en maturiteit om zelf te kiezen of, met wie en wanneer ze trouwen iii. Armoede, tradities en onwetendheid Kindhuwelijken hebben vrij complexe sociale, culturele, politieke en economische wortels die ook nog eens verschillen van context tot context. Het fenomeen komt vooral veel voor op plaatsen met hoge geboorte- en sterftecijfers, waar conflicten aan de gang zijn, waar natuurrampen toeslaan en waar klassieke ontwikkelingsproblemen als armoede, een gebrek aan kwaliteitsvol onderwijs, tewerkstelling en gezondheidszorg het leven van elke dag bemoeilijken. iv Armoede werkt kindhuwelijken dus sterk in de hand. Gezinnen kunnen immers uitgaven milderen door dochters uit te huwelijken, en via bruidsschatten wordt in extra inkomen voorzien. En tegelijk houden kindhuwelijken armoede generatie na generatie in stand omdat de vrouwen niet bijdragen aan het gezinsinkomen omdat ze geen betaalde arbeid mogen of kunnen verrichten. Toch is het niet zo dat het fenomeen evenredig afneemt wanneer de armoede daalt. Landen als Ethiopië, India of de Dominicaanse Republiek kennen sterke groeicijfers maar hebben hoge percentages kindhuwelijken. Net zoals vrouwenbesnijdenis en andere vormen van (seksueel) geweld op meisjes is het kindhuwelijk bovendien een dramatisch voorbeeld van ongelijke toegang tot macht en financiële middelen tussen mannen en vrouwen in het Zuiden. Resultaat: vrouwen krijgen geen kans om zich te ontplooien en hun omgeving uit de cirkel van ontwikkelingsachterstand te halen. 2
In eigen boezem: kindhuwelijken in België en Europa. Ook in Europa worden steeds meer kindhuwelijken gerapporteerd. Het zijn dus niet enkel ontwikkelingslanden die ermee te kampen hebben, al ligt het zwaartepunt uiteraard in het Zuiden. In 2007 nam België gedwongen kindhuwelijken op in het strafwetboek. Ook werd de huwelijkswetgeving voor migratiehuwelijken gewijzigd, waardoor de leeftijdsgrens van 21 werd ingesteld. Dit kan als een maatregel worden beschouwd om vroege huwelijken te helpen voorkomen. Wat in de praktijk wel gebeurt, is dat jonge vrouwen eerst een religieus huwelijk afsluiten en pas daarna, eens meerderjarig, het burgerlijk huwelijk afsluiten. Zo n religieus huwelijk is dan vaak ook een legitimatie voor een relatie. Het is zeer moeilijk te bepalen hoe frequent minderjarige meisjes in België huwen, maar een studie uit 2004 bij Franstalige jongeren in België wees uit dat 23% onder hen minstens één iemand uit hun directe omgeving kende die betrokken was in een gedwongen huwelijk v. Plan in actie Bottom up: bewustmaking in de gemeenschappen In de gemeenschappen waar Plan werkt, maken we het probleem bespreekbaar. Onze kindgerichte gemeenschapsontwikkeling is erop gericht in de dorpen en gemeenschappen informatie te verspreiden en te sensibiliseren over het wettelijke verbod op kindhuwelijken en de desastreuze gevolgen ervan voor meisjes en de gemeenschappen. Plan speelt een cruciale rol in het uitstellen van huwelijken. Waar Plan actief is staan de Planmedewerkers zeer dicht bij de gemeenschappen en bekleden ze er een vertrouwenspositie. Daardoor slagen ze erin om families te bereiken en vaak effectief te overtuigen. We promoten de meerwaarde van scholing voor meisjes. We informeren over de economische meerwaarde die meisjes hun gezin, familie, gemeenschap en land kunnen bieden op de lange weg naar welvaart en sporen ouders aan om hun dochters naar de middelbare school te sturen zodat ze makkelijker aan een betaalde baan geraken. Plan ijvert ervoor om zoveel mogelijk meisjes minstens drie jaar middelbaar onderwijs te laten genieten en zal daarmee het aantal kindhuwelijken sterk doen dalen 2. Goed geschoolde meisjes beschikken immers over de noodzakelijke kennis en het zelfvertrouwen om hun rechten op te eisen en hun eigen keuzes te maken. Oók de keuze over wanneer en met wie ze willen trouwen en wanneer ze kinderen willen krijgen.... en top down: bruiden wettelijk beschermen De vele miljoenen meisjes vormen een stille massa, wiens stem in het internationale debat weinig of niet wordt gehoord. Ondanks de schaal en de impact van kindhuwelijken kreeg het probleem traditioneel weinig politieke steun. Sinds 2013 krijgt de problematiek gelukkig meer aandacht: de Verenigde Naties vroegen een internationaal rapport en een High Level Panel discussie over het fenomeen en tegen het einde van 2014 wordt gestreefd naar een resolutie in de Algemene Vergadering van de VN. Een dergelijke resolutie zou een krachtig 2 A recent quantitative analysis (Raj, McDougal & Rusch 2012) of changes in the age of children at marriage in four South Asian countries, Bangladesh, Nepal, Pakistan and India, reveals that over the past two decades (1991-94 to 2004-05), significant relative reductions have occurred in the marriage of girls prior to the age of 14. No relative change has been recorded in the marriage age of girls over the age of 14. 3
wapen zijn voor organisaties als Plan om wereldwijd de politieke druk op regeringen op te voeren om meer prioriteit te geven aan deze flagrante schending van kinderrechten. Plan België eist politieke actie Plan dringt er, net als de VN, op aan dat alle landen ter wereld de minimumleeftijd om te huwen voor zowel meisjes als jongens op 18 jaar brengen. Dat zou al een reuzenstap voorwaarts zijn Plan dringt er bij onze federale regering, de EU en de VN op aan dat er in het ontwikkelingsprogramma van de VN vanaf 2015 (wanneer de huidige Millennium Development Goals moeten gerealiseerd zijn) een doelstelling wordt opgenomen die deze praktijk veel hoger op de agenda plaatst vanuit verschillende ontwikkelingssectoren. Plan België vraagt uitdrukkelijk dat de Belgische regering niet aan de zijlijn blijft toekijken. Op het internationale forum moet ons land alle politieke en diplomatieke initiatieven steunen. In haar bilaterale betrekkingen met partnerlanden moet het thema hoger op de agenda. Op basis van een nieuw onderzoeksrapport van HIVA (2014) eist Plan België dat er in het samenwerkingsakkoord met Niger geld voorzien wordt om strategieën te financieren met bewezen meerwaarde in de strijd tegen deze schending van kinderrechten. Zo kunnen de schadelijke gevolgen voor gezondheid van moeder en kind worden ingeperkt. Investeren in een cyclus van minstens 9 jaar kwaliteitsvol onderwijs voor meisjes blijft uiterst belangrijk. Vanuit haar prioritaire sectoren (onderwijs, gezondheidszorg, sociale economie, landbouw en plattelandsontwikkeling) en in de 18 partnerlanden waar België mee samenwerkt, moeten meer programma s ondersteund worden, ook op het vlak van onderzoek, die bijdragen aan het beëindigen van deze voorbijgestreefde, schadelijke en contraproductieve praktijk. 4
Extra beschikbaar: Document met vaak gestelde vragen rond het thema Facts & figures rond het thema Plan België is een onafhankelijke niet-gouvernementele organisatie, lid van de internationale Plan-koepel, die actief is in 69 landen, waarvan 50 van de armste landen van Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Sinds 1983 werken we met en voor de meest kwetsbare kinderen en hun gemeenschap in het Zuiden en gaan we de strijd aan met armoede, onrecht en ongelijkheid. Samen met onze lokale partners ontwikkelen we kwaliteitsvolle programma s die een grote impact genereren en voor kinderen, zowel meisjes als jongens, een verschil maken op gebied van gezondheid, onderwijs en bescherming. In België sensibiliseren we het grote publiek en zetten we kinderrechten op de agenda van scholen, media en politici. Samen met u, dankzij u, veranderen we de wereld van kinderen en hun gemeenschap in het Zuiden. www.planbelgie.be www.facebook.com/planfans www.twitter.com/planbelgie Anthony Vanoverschelde Research and Advocacy Advisor Tel. 02 504 60 10 - GSM 473 18 98 12 anthony.vanoverschelde@planbelgie.be i Ibid ii Ibid iii International Centre for Research on Women, 2011, Solutions to End Child Marriage: What the Evidence Shows, http://www.icrw.org/publications/solutions-end-child-marriage iv UNFPA (2005) The State of the World Population 2005. The Promise of Equality: Gender Equity, Reproductive Health and the MDGs. UNFPA, New York. v N. BENSAID (2012), Étude relative aux Mariages Forcés en Région de Bruxelles-Capitale, Germe, ULB. 5