VOORTGANGSRAPPORT 2009

SENSOA VZW VOORTGANGSRAPPORT 2009 Kipdorpvest 48 A 2000 Antwerpen

R 1 INFORMATIE, DOCUMENTATIE EN ADVIES ALGEMEEN Adviesvragen vanuit de overheid en vanuit wetenschappers werden opgevolgd, evenals vragen vanuit de pers. Daarnaast voerde Sensoa een actief persbeleid en organiseerde selectief een aantal persconferenties om specifieke initiatieven bekend te maken. Voor een overzicht van alle adviesvragen vanuit overheid en wetenschappers, van alle persvragen, persberichten en - conferenties verwijzen wij naar de bijlage 1 bij dit Voortgangsrapport. In 2009 registreerde Sensoa 139 perscontacten. Concreet gaat het hier om vragen die door de pers aan Sensoa gesteld werden. Mediargus, de professionele persprovider voor het monitoren en doorzoeken van kranten (ook alle regionale edities), magazines, websites, televisie, persagentschappen en nieuwsfeeds, registreerde in 2009 208 items waarin Sensoa aan bod kwam. In het merendeel van deze items ging het om berichtgeving op basis van acties, initiatieven of informatie die Sensoa via persberichten of persconferenties uitstuurde, maar waarvoor het betreffende medium niet noodzakelijk contact opnam met Sensoa. Daarbovenop zijn niet alle websites, zoals de doelgroepgerichte sites naar holebi's of blogs, aangesloten bij Mediargus, terwijl zij heel vaak over Sensoa en zijn acties berichtten. Deze aandacht en het bereik ervan is echter moeilijk meetbaar of registreerbaar. De collectie van het Sensoa Documentatiecentrum groeide in 2009 aan met 770 nieuwe publicaties en materialen, waaronder 266 boeken en 73 leermiddelen. Een 250-tal boeken werd afgevoerd. Deze registratiegegevens houden geen rekening met de aangroei van de digitale collectie. In het kader van het collectieplan audiovisuele media werden interessante opnames over de thema s seksueel grensoverschrijdend gedrag, seks en handicap en jongeren geselecteerd en ontsloten via de database. Met interne medewerkers zijn afspraken gemaakt over de selectie en digitalisering van het meest bruikbare materiaal. De belangrijkste krachtlijn voor het Sensoa Documentatiecentrum is een proactieve en web 2.0 gebaseerde digitale dienstverlening te combineren met een kwaliteitsvolle dienstverlening op maat van interne en externe klanten. De noodzakelijke voorbereidende stappen voor het ontsluiten van de elektronische documentatie zijn in 2009 gebeurd. Deze e-documentatie is ingedeeld in rubrieken en voorzien van een uniforme naamgeving. Deze collectie werd om veiligheidsredenen (automatische back-up) op een externe host geplaatst. De mogelijkheid om deze documenten vanuit de bestaande database te ontsluiten en beschikbaar te stellen (d.w.z. vanuit de beschrijving in de database een hyperlink te plaatsen naar het document) werd technisch voorbereid en uitgetest. Omdat er zowel vanuit het documentatiecentrum als vanuit de interne werkgroep ICT fundamentele vragen rezen over de toekomstgerichtheid van de huidige databasesoftware, werd de verdere uitbouw van de e-docs on hold gezet. Aan een extern bureau (Maarifa) werd de opdracht gegeven om de performantie te onderzoeken van de huidige digitale dienstverlening, en aanbevelingen te formuleren voor de toekomst. Het eindrapport (december 2009) adviseert een omschakeling naar nieuwe software en stelt een aantal keuzemogelijkheden voor. Deze keuzes zullen in 2010 gemaakt worden, in samenhang met de uitkomst van het geplande proces van strategische planning. Het documentatiecentrum werd in 2009 1.902 maal geraadpleegd. Er waren 2.752 ontleningen uit het documentatiecentrum in Gent en 195 ontleningen uit de beperkte leermiddelenbank in Antwerpen. Er waren 10.491 bezoekers van de online database en de webpakketten werden 8.613 maal gedownload. Het documentatiecentrum startte in 2008 met een weblog en bleef deze in 2009 consequent 2 keer per week updaten. Met succes: de blog telde het afgelopen jaar 10.193 unieke bezoekers en gemiddeld 28 raadplegingen per dag. De themalijsten seksuele gezondheid en culturele diversiteit en seksualisering, die we via de blog in de kijker zetten, werden respectievelijk 648 en 254 maal geopend. De materiaallijsten voor de Week van de Lentekriebels werden 3.555 keer gedownload. Het systeem van social bookmarking (Connotea) om websites te ontsluiten werd verder toegepast, en 2.625 keer geraadpleegd. Het documentatiecentrum bood verder interne ondersteuning, onder de vorm van opzoekwerk, dossiervorming (o.m. het dossier kansarmoede), literatuurlijsten en het aanbieden van inhoudelijke artikels van Sensoa-medewerkers aan vaktijdschriften. Van alle geregistreerde raadplegingen maakten vragen van interne medewerkers ongeveer één tiende van de dienstverlening uit. Het Sensoa Documentatiecentrum maakte in 2009 10 online aanwinstenlijsten. De catalogus leermiddelen is geactualiseerd; er is een gedrukte en een online versie in pdf. Deze integrale catalogus werd 182 keer gedownload. In p. 2 van 25]

2009 is ook een nieuwe format uitgewerkt waarin de catalogus wordt opgesplitst in hoofdthema s. Februari 2010 wordt de catalogus in deze handiger te downloaden pdf s online gezet. De infopakketten werden herdoopt tot webpakketten. De pakketten soa/hiv, leven met hiv, anticonceptie, ongeplande zwangerschap en seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn geüpdatet. De aanmaak van een nieuw infopakket voor intermediairs over RSV in het buitengewoon secundair onderwijs is verschoven naar 2010. Hiervoor zijn afspraken gemaakt met de themaverantwoordelijke seks en handicap. Ook de update van het webpakket internationale leermiddelen zal pas in 2010 gerealiseerd worden. De tijdschriftenlijst voor interne medewerkers is geüpdatet en online beschikbaar via het intranet. We maakten 4 nieuwe themalijsten in het kader van de Week van de Lentekriebels, 40 themalijsten aansluitend bij het aanbod van Sensoa Vorming, en speciale themalijsten over seksuele gezondheid en culturele diversiteit en seksualisering aansluitend bij studiedagen. Het Sensoa Documentatiecentrum begeleidde in 2009 twee stagiairs, één kijkstage vanuit de bibliotheekschool, één praktijkstage vanuit het sociaal-cultureel werk. Eén van de stageopdrachten was een bevraging te organiseren bij de ontleenpunten vermeld in de RSV-gids, om te peilen naar het gebruik en de bruikbaarheid van de Sensoa-leermiddelen in hun aanbod. Daaruit bleek dat vooral de anticonceptiekoffer en de werkmap Goede Minnaars regelmatig werden uitgeleend. De ontleenpunten vinden het materiaal van Sensoa een meerwaarde in hun aanbod en betonen interesse in verdere netwerking en informatie-uitwisseling. De gemeenschappelijke webpagina van de documentatiecentra in Oost-Vlaanderen die een aanbod hebben over diversiteit (www.documentatiecentradiversiteit.be) werd 2.666 keer geraadpleegd. Er werd ook een ontwerp gemaakt voor affiches en flyers om samen promotie te voeren bij universiteiten en hogescholen en via het netwerk van openbare bibliotheken. De afspraak met het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGeZ) om nieuw (Vlaams) RSVmateriaal up te loaden naar de Invent-database geldt nog steeds, maar het is wachten op de nieuwe procedure die wordt uitgewerkt. Ten slotte was het Sensoa Documentatiecentrum in 2009 5 werkdagen met een bemande stand aanwezig op beurzen en studiedagen. De Veilig Vrijenlijn biedt informatie op maat over hiv, soa en anticonceptie aan het algemeen publiek. Bellers kunnen tijdens de permanentie-uren anoniem vragen stellen over bovengenoemde thema s. Buiten de permanentie-uren krijgt de beller de mogelijkheid om via keuzetoetsen hierover een informatieband te beluisteren. In 2009 daalde het totaal aantal oproepen (11.846) met 11% in vergelijking met 2008 (13.345). De meeste oproepen naar het nummer van de Veilig Vrijen Lijn komen sinds jaar en dag op de informatieband terecht. In 2008 was het aantal oproepen aan de infokiosk 9.769, in 2009 was dit aantal 8.945 oproepen. Een daling dus van 8%. Van deze oproepen beluisterde 39 % een keuzetoets. Wat betreft de gekozen keuzetoetsen informeert 48 % naar de permanentie-uren, 22 % naar hiv, 16 % naar soa, 5 % naar anticonceptie en 6 % naar de werking van Sensoa. Met betrekking tot de telefoongesprekken tijdens de permanentie-uren vergeleken we de registratiecijfers van 2009 (2.901) met de cijfers van de voorgaande vijf jaar. Jaarlijks stellen we daarbij een daling vast van ongeveer 9 %. In 2009 was deze daling zelfs 18 %. Dit kan een mogelijk effect zijn van het uitgebreid aanbod aan informatie op de jongerenwebsite van Sensoa, www.allesoverseks.be, die sinds september 2008 operationeel is én van het feit dat we, omwille van een daling van het aantal vrijwilligers, in 2010 de telefoonpermanentie per week met 3 uur verminderden, en vanaf september 2009 de permanenties van 17 tot 20u vervangen hebben door 3 permanenties van 12 tot 14u. Wat de thema s betreft: tijdens de telefoongesprekken blijft de belangstelling voor hiv (64%) het hoogst, met daarnaast wel een jaarlijkse stijging van vragen over soa (van 5% in 1999, naar 15% in 2005 tot 28% in 2009). Ondanks de uitbreiding van de telefoonservice met het thema anticonceptie in 2006, is het aantal vragen over anticonceptie in 2009 gelijk gebleven (5% gedurende de laatste 4 jaar). Daarnaast zijn er enkele cijfers, die over de laatste vijf jaar dezelfde tendens vertonen: de meeste oproepen komen tijdens de kantooruren (14u en 17u); de oproepen komen uit de verschillende Vlaamse provincies; 76% van de bellers zijn mannen; 79% van de bellers zijn tussen de 20 en 45 jaar. De meerderheid van de bellers (36%) is tussen 26 en 35 jaar; De meeste bellers vinden het telefoonnummer via de rubriek noodnummers in het telefoonboek en via het internet. Er is wel een jaarlijkse stijging van het aantal bellers dat het telefoonnummer vindt via internet (van 2% in 2000 naar 52 % in 2009) In 2009 zijn 53 % van de bellers volwassenen, 14 % is holebi en 29% zijn jongvolwassenen, 14 % van de bellers belt naar aanleiding van een sekscontact met een prostitué. Het aantal kinderen/jongeren (2 %) en mensen met hiv (1%) blijft laag. p. 3 van 25]

Het succes van Mannenseks.be (met gemiddeld 19.500 bezoekers per maand) en Allesoverseks.be (met gemiddeld 70.000 bezoekers per maand) toont aan dat de keuze om voor specifieke doelgroepen een (informatie)site op maat te maken, een goede optie was. In 2009 werd een aanzet gemaakt om te onderzoeken of dat ook het geval zou (kunnen) zijn voor de doelgroep mensen met hiv. Dat onderzoek zal afgerond worden in 2010 en de resultaten hiervan zullen bepalend zijn voor (eventuele) verdere actie hieromtrent. De bezoekersstatistieken van Sensoa.be van 2008 waren exceptioneel hoog. Als je de trend op langere termijn bekijkt, vertonen de bezoekersaantallen in 2009 een lichte terugval naar gemiddeld 41.000 per maand. De site is technisch verouderd en houdt (te) veel beperkingen in gezien de explosieve groei van de organisatie. Daarom werd voor 2009 een vernieuwing van het online aanbod gepland. De denkoefening omtrent het totale online informatieaanbod van Sensoa bleek echter verregaander consequenties te hebben dan aanvankelijk ingeschat. We stootten daarbij op fundamentele nieuwe verwachtingen van publiek en services, maar ook op de nood aan een goed systeem voor kennismanagement. Dit maakt dat de denkoefening op zich een aanzet gaf voor een aantal nieuwe denkprocessen die in 2009 in gang werden gezet en die nog zullen doorlopen in 2010. Het vertalen van al die uiteenlopende verwachtingen naar een concreet en geïntegreerd voorstel voor de vernieuwing van Sensoa.be werd dan ook uitgesteld naar het einde van 2010. Realisatie van dat voorstel is (ten vroegste) gepland in 2011. De service Onthaal en Logistiek stond in voor de distributie van alle materialen die Sensoa produceert. Gratis informatiematerialen werden zoveel mogelijk verspreid via regionale en lokale distributiepunten, zoals de Jongereninformatiepunten (JIP s) en de Centra voor Algemeen Welzijnswerk (CAW). Een overzicht van de belangrijkste cijfers: Aantal Soort materiaal 171.485 condooms 71.900 red ribbons (incl. pins) 64.695 brochures 61.000 stickers 30.500 informatiekaartjes 17.350 folders 9.030 affiches 4.800 tijdschriften 1.019 boeken 564 andere materialen De Sensoa Shop klokte eind 2009 af met 768 verwerkte bestellingen en 805 condoomaanvragen. In het kader van Wereld Aids Dag werden 210 pakketten verspreid met samen 71.900 rode lintjes en 3.000 exemplaren van de solidariteitsaffiches. In aanloop naar de Week van de Lentekriebels werden 161 pakketten verspreid met in totaal 12.000 condooms, 12.000 Boekskes vol goesting en 640 affiches. Wereld Aids Dag 2009 Voor het derde jaar op rij voerde Sensoa de solidariteitscampagne Sluit hiv uit, niet wie seropositief is. Het oorspronkelijk concept van de campagne werd gehandhaafd. De BV s die het publiek uitdaagden waren deze keer Freek Braeckman, Roel Vanderstukken, Brahim, Elodie Ouedraogo, Véronique De Kock en Sofie Engelen. Via de Sensoa shop en eigen acties werden zo n 3.000 affiches verspreid. De Morgen, P-Magazine, Sensa, Maguza en het blad van de universiteit Gent plaatsten gratis advertenties van de campagne. Vacature illustreerde een artikel over hiv op de werkvloer met alle afbeeldingen van de campagne en Metro plaatste drie advertenties tegen een sterk verlaagd tarief. In de Stadsfeestzaal van Antwerpen waren drie weken lang vier reuzebanners van de campagne te zien. De persaandacht was, mede door de gezamenlijke persconferentie over Wereld Aids Dag in de Stadfeestzaal, groot. De TV-spot liep op TMF, Belgacom Zoom, OUT TV en op alle regionale zenders (via RTVM). De grafische wedstrijd Getekend door Aids waarbij jongeren tussen 12 en 18 jaar aangespoord worden om hun idee over preventie of gevoelens van solidariteit voor mensen met hiv/aids vorm te geven in een creatie, is ondertussen een traditie en blijft een succesnummer. In 2009 telden we in totaal 307 inzendingen. De Standaard, De Morgen, Joepi, ZAP-magazine en de websites van Jim TV, Studio Brussel en Toeterniettoe publiceerden diverse inzendingen van de wedstrijd. Ook het Stadsmagazine van Gent besteedde aandacht aan de wedstrijd en verspreidde zelfs één werk op posterformaat onder de stadsdiensten. Sensoa liet één werk als poster op 8.000 ex. p. 4 van 25]

drukken en samen met MAKS verspreiden naar alle Vlaamse secundaire scholen. De tentoonstelling van een selectie van werken in De Wereld van Kina in Gent bleek ook weer een succesnummer. Net als vorig jaar waren meer dan 100 jongeren met begeleiders aanwezig op de opening van de mooie en intieme tentoonstelling van 90 werken. De Stad Gent stelde ook aan elke geselecteerde deelnemer een poster ter beschikking van zijn of haar werk, gedrukt op A3-formaat. Sensoa organiseerde ook in 2009 zelf geen acties in aanloop naar Wereld Aids Dag, maar ondersteunde op uiteenlopende manieren heel wat diverse acties en projecten van derden. De solidariteitscampagne speelde hierin een belangrijke overkoepelende rol als katalysator. Enkele voorbeelden: Sensoa en Çavaria sloegen opnieuw de handen in mekaar voor de Take Care Week. Onder het motto 7 dagen voor hiv riepen zij holebiverenigingen en horecazaken op om iets extra te doen gedurende de week vóór Wereld Aids Dag. Take Care brengt een boodschap van solidariteit en legt de nadruk op het feit dat hiv het probleem is, niet mensen met hiv. Uiteindelijk vonden 43 acties plaats! In het kader van de Take Care-week ontwikkelde Het Roze Huis Antwerpen de actie Knitting Against Aids en betrok Sensoa en Designers Against Aids in het project. Mensen werden hierbij aangespoord om sjaals te breien die daarna werden verkocht voor het goede doel. De actie kon op ruime publieke belangstelling rekenen en werd goed opgepikt door de media. Op dinsdag 1 december 2009 vertrok gewoontegetrouw om 19u de solidariteitsmars in Brussel vanaf het Muntplein. Vooraf waren er stands te bezoeken en kon je genieten van artistieke performances en muziek. Na afloop van de mars werden de quilts, de genaaide doeken ter nagedachtenis van mensen met hiv, ontplooid aan het Stadhuis van Brussel, met toespraken en getuigenissen. Op initiatief van de Dienst gezondheid van Stad Gent, Voetbal in de Stad en Logo Gent, en met ondersteuning van Sensoa, vond een tweede editie van Shoot Safe plaats. Voorafgaand aan de voetbalwedstrijd KAA Gent-Cercle Brugge op 28 november 2009 werden duizenden rode lintjes verspreid bij de supporters. Op de lichtkrant werd de actie in the picture geplaatst en werd ook verwezen naar de website Allesoverseks.be, die als afzender op de condoompochetjes vermeld werd. Tijdens de opwarming van de voetballers werd in het midden van het terrein een reuze rood lint onthuld door de jonge topsporters van de topsportschool Voskenslaan van Gent. Op diverse plaatsen in het stadion waren de solidariteitsposters te zien. Drie holebi-groepen uit Turnhout (Klein Detail, HijZijZo! en WHK) werkten samen met de stad Turnhout, de Gezins- en Gezondheidsraad en de Mondiale Raad een kleurrijk programma uit rondom de Dag van de Rechten van het Kind en Wereld Aids Dag. Zowel de NMBS als de stadsdiensten van Antwerpen en Gent vroegen opnieuw rode lintjes aan. Er is eind 2009 een update en herdruk gerealiseerd van de algemene gids "Seksueel grensoverschrijdend gedrag, die nuttige informatie biedt voor volwassenen die willen voorkomen dat kinderen en jongeren het slachtoffer worden van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Daarnaast is er ook een update gebeurd van de Feiten en Cijfers over kinderen en seksueel misbruik op de website. MANNEN DIE SEKS HEBBEN MET MANNEN Sensoa ontwikkelde en distribueerde in 2009 6 campagnes naar homomannen, die werden ondersteund met affiches, bannering op gay sites en advertenties en redactionele artikels in gedrukte media. - 1 affiche ter bekendmaking van Mannenseks.be (januari 2009); - 1 affiche ter promotie van vaccinatie tegen hepatitis B (maart 2009) plus steekkaart; - 1 affiche in het kader van promotie van testen en condooms 1 op 3 weet het niet (mei 2009), plus condoomdoosjes, stickers en aanwezigheid op de Gay Prides in Brussel en Antwerpen; - 1 affiche over risico s op soa bij orale seks (juli 2009); - 1 affiche over wat te doen na een ernstig risico: PEP + primo-infectie (september 2009), plus vouwfolder; - 1 affiche van de solidariteitscampagne van Sensoa (november 2009) Daarnaast verschenen er 2 artikels in ZiZo en 3 artikels en 3 advertenties in het tijdschrift Cerebral. MANNENSEKS.BE De gay site van Sensoa, met informatie over veilig vrijen en seksuele gezondheid, kreeg eind 2008 een inhoudelijke update en een nieuwe navigatie, waarbij het forum werd geïntegreerd in de site. Mannenseks.be werd in 2009 verder geactualiseerd. De site staat steeds centraal in alle communicatie met de doelgroep. Sinds de update ontvangt de site dagelijks 700 unieke bezoekers per dag (voorheen 500). p. 5 van 25]

HIV 2.0 wordt LIVE POSITIVE Sensoa ontwikkelde in 2009 het concept voor een nieuwe campagne (oorspronkelijke werktitel HIV 2.0) omtrent de betekenis van hiv in het leven van homomannen vandaag. De campagne presenteert hiv als een realiteit het leven van alle homomannen, seropositief en seronegatief, waartegenover iedereen collectief en elk voor zich zich moet positioneren. Het concept werd afgetoetst bij de organisaties actief op het terrein. De campagne wil nieuwe inzichten brengen en wijzen op risicovolle attitudes (foute risico-inschatting, discriminerende houdingen). De campagne zal lopen van midden maart 2010 tot eind 2010. De campagne LIVE POSITIVE zal bestaan uit: - 5 affiches met een herkenbare vormgeving. - De affiches zullen worden ondersteund door een campagnesite en gedrukte materialen in de stijl van het gratis magazine Bend, met informatie en levensechte verhalen over seks en relaties. Daarnaast zal ook een folder verschijnen die alle nieuwe essentiële informatie over hiv samenbrengt. - Via flashacties in het homo-uitgaansleven zullen de boodschappen van de affiches extra onder de aandacht worden gebracht. Ook de aanwezigheid van Sensoa op de Belgian Lesbian & Gay Pride en Antwerp Pride zal in het teken van de campagne staan. - De campagnematerialen zullen vooraf worden getest bij de doelgroep. Essentieel hierbij is de beoordeling te kennen van hiv-positieve homomannen. Er werd een projectgroep opgestart om de inhoud af te lijnen en de productie te begeleiden. De ideeënfiche van het project werd voorgelegd aan het communicatiebureau LDV United. Voor meer informatie over de nieuwe campagne verwijzen wij naar de projectfiche die is opgenomen in bijlage 2 bij dit Voortgangsrapport. JONGEREN & JONGVOLWASSENEN Er is in 2009 verder gewerkt aan de ontwikkeling van een meerjarige interventie naar jongvolwassenen, die gebaseerd is op een globaal concept dat in de schoot van het programma jongvolwassenen werd ontwikkeld. Voor meer informatie verwijzen wij naar de projectfiche, die is opgenomen in bijlage 2 bij dit Voortgangsrapport. De website Allesoverseks.be werd in 2009 verder geactualiseerd en onderhouden. Maandelijks ontving de site in 2009 gemiddeld 70.000 bezoekers. Om de site te promoten, ontwikkelden we stickers die werden verspreid via ZAPmagazine en de Jongerenadviescentra. Daarnaast werden er ook nieuwe affiches verspreid via het tijdschrift Maks en werd er een advertentie geplaatst in de schoolagenda van het katholiek onderwijs en in de studentenspecial van P- magazine. Maandelijks ontvingen we gemiddeld 180 e-vragen die werden gedispatched binnen het netwerk e-vragen. Eind 2009 werd gestart met een usability onderzoek van de site bij de doelgroep. Via een kwalitatieve bevraging testten we de bruikbaarheid en de tevredenheid van de website en analyseerden we de manier waarop gebruikers door de website navigeren op zoek naar een antwoord op een specifieke vraag, gekoppeld aan de verbale bedenkingen die ze formuleerden bij de stappen die er worden gezet. Ten slotte toetsten we bij de doelgroep af hoe de website kan verbeterd worden. De analyse en rapportage gebeurt in 2010. De ontwikkeling van een nieuwe voorlichtingsbrochure voor tieners (13-15 jaar) is gestart in 2009. De publicatie van de brochure zelf, met de werktitel Boyz&Girlz, is voorzien voor het najaar 2010. De gratis gids voor ouders werd in 2009 herdrukt; verspreiding gebeurt nog uitsluitend via de ouderavonden die Sensoa Vorming organiseert. De bestaande website voor ouders werd begin 2009 offline gehaald. In 2009 werd de nieuwe pil-vergeten regel, conform de richtlijn van de Wereldgezondheidsorganisatie, voorbereid en opgesteld door het platform anticonceptie. In dit platform zijn zowel huisartsen, gynaecologen, apothekers als opleidingsinstituten vertegenwoordigd. Sensoa communiceerde deze regel naar het algemeen publiek via o.m. nieuwe pilvergeten kaartjes in de Allesoverseks.be lay-out. Er werden 20.000 kaartje aangemaakt; deze werden verspreid via de Jongerenadviescentra, abortuscentra en de shop. Doordat de stock van de algemene gids anticonceptie nog ruim voldoende was, werd om ecologische redenen niet gekozen voor een herdruk, maar is beslist om een sticker te kleven over de pagina met de pil-vergeten regel. Deze sticker geeft aan dat er een nieuwe regel is en dat deze terug te vinden is op www.allesoverseks.be. De herdruk van de gids wordt verschoven naar 2010. De herdruk van de algemene gids over soa is voorbereid. De inhoud is gecontroleerd op wetenschappelijke juistheid en volledigheid door de themaverantwoordelijke. De bijgewerkte inhoud wordt voorjaar 2010 nog nagelezen door een p. 6 van 25]

medische expert. MENSEN MET HIV De informatie rond leven met hiv -zowel voor mensen met hiv zelf, als voor hun intermediairs- ligt zeer verspreid binnen de huidige Sensoa website en is vaak moeilijk te vinden. In het kader van de herziening van de Sensoa website, leek het ons een goed idee om de vraag te stellen of er ook nood is aan een aparte website voor mensen met hiv (al dan niet samen met een luik voor intermediairs). In 2009 is deze denkoefening gestart. Een eerste stap was een bevraging van de doelgroep mensen met hiv. De bevraging richtte zich op het internetgebruik en hun informatiebehoeften, inclusief het gebruik van de huidige Sensoa website. De denkoefening, inclusief de interpretatie van de resultaten van de bevraging (zie bijlage 3 bij dit Voortgangsrapport), wordt verder gezet in 2010. In 2009 verschenen er 4 edities van het magazine Sensoa Positief, dat verspreid wordt naar mensen met hiv, hun omgeving, aids referentiecentra (ARC), ziekenhuizen, dokters, bedrijven, andere geïnteresseerden en partnerorganisaties. Via het magazine houdt Sensoa mensen met hiv, maar ook intermediairs en mensen uit het netwerk, op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen op vlak van hiv/aids (medisch, juridisch ). De informatie stelt mensen met hiv in staat om op een betere manier om te gaan met hiv door (h)erkenning in persoonlijke verhalen. Thema s die in 2009 aan bod kwamen, waren onder meer een verslag van de medische conferentie in Glasgow, hepatitis, druggebruik en (terugbetaling van) PEP. Het magazine speelde in op actuele thema s zoals de opheffing van de inreisbeperkingen. Wereld Aids dag en de vernieuwde Mannenseks.be werden in beeld gebracht. Bij het magazine hoort ook een kalender die informatie biedt over activiteiten voor mensen met hiv in Vlaanderen. De nieuwe brochure Werken met hiv geeft mensen met hiv adequate informatie over hoe ze met hun ziekte kunnen omgaan op de arbeidsmarkt en als werknemer. Via deze informatie wil Sensoa bekomen dat mensen met hiv geïnformeerd zijn over hun rechten, plichten, mogelijkheden tot aanpassingen op het werk, waardoor ze beter voorbereid en gesterkt zijn voor intrede en integratie in de arbeidsmarkt. De productie is uitgevoerd in 2009, in een oplage van 2.500 exemplaren. De brochure werd bekendgemaakt via een artikel in het magazine Positief. De verspreiding is voorzien voor januari 2010. De bekendmaking via minstens één gespecialiseerd tijdschrift of website is gepland in 2010. CULTURELE DIVERSITEIT De brochures Uw seksuele gezondheid, met basisinfo over seksuele en reproductieve gezondheid voor nieuwkomers en allochtonen werden in de loop van 2009 herwerkt. De inhoud werd op een aantal punten aangepast, onder meer omwille van de veranderde pil-vergeten regel. Ook de herdruk was gepland voor 2009 maar is verschoven naar begin 2010, omwille van problemen met de aanpassingen en de opmaak in vreemde talen. De Russische en Arabische versie worden daarom voorlopig niet herdrukt. In 2011 wordt een structurele oplossing gezocht voor deze technische problemen en kunnen ook deze talen herdrukt worden. p. 7 van 25]

R 2 METHODIEK- EN MATERIAALONTWIKKELING JONGEREN Ontwikkeling en implementatie van materialen voor Relationele en Seksuele Vorming (RSV) Het ontwikkelen en herwerken van materiaal: - De publicatie van het handboek RSV voor leerkrachten van het secundair onderwijs werd voorbereid door een projectgroep. Er is een duidelijke blauwdruk voor de inhoud van het boek ontwikkeld en er zijn reeds enkele hoofdstukken geschreven. Er is ook een overeenkomst opgesteld met uitgeverij Garant. De lancering van het handboek is verschoven naar het najaar 2010, aangezien dit een geschikter moment is voor leerkrachten: zij staan bij het begin van het schooljaar meer open voor een dergelijk initiatief en kunnen er meteen gebruik van maken. Dit biedt voorts de auteurs, redacteur en uitgeverij voldoende tijd om het handboek te produceren. Voor meer informatie verwijzen wij naar de projectfiche die is opgenomen in bijlage 2 bij dit Voortgangsrapport. - Wegens tijdsgebrek en de opportuniteit om een hoofdstuk (RSV voor allochtonen) binnen de omkadering van een project op een later tijdstip op te nemen, werd besloten om de voorziene bijkomende hoofdstukken van de Werkmap Goede Minnaars (RSV voor allochtonen en het thema gender ) pas in 2010 af te werken en digitaal beschikbaar te maken. - Op termijn is het de bedoeling om alle bestaande en nieuwe materialen online beschikbaar te stellen via de zogenaamde digitale plukmap, waarbij gebruikers via verschillende zoekmethodes de gewenste materialen kunnen opzoeken en downloaden. In 2009 is een eerste screening van methodieken en aanduiding van zoektermen uitgevoerd. Intussen is alle informatie die Sensoa aanbiedt over RSV samengebracht in een specifieke sectie op de Sensoa-website; gebruikers kunnen die consulteren via een link op de homepage. - De Feiten & Cijfers over RSV werden geactualiseerd. Tijdens dit werk kwamen we tot de conclusie dat de insteek om een feiten en cijfers over RSV te maken niet meer overeenstemt met de gepercipieerde noden. Er is geopteerd om op basis van het bestaande document een dossier RSV op te stellen waarin gepleit wordt voor de noodzaak van RSV en een beschrijving van good practices. We plannen dit dossier af te werken in 2010. - Het concept van een beleidshandboek voor scholen is verkend. Er is een eerste ontwerp opgesteld van een document ter ondersteuning van de afsprakennota tussen scholen en Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB s). Daarnaast is meegewerkt aan een beleidsdocument over hiv-positieve leerlingen of leerkrachten op school. Dit document zal in 2010 afgewerkt worden en uiteindelijk als hoofdstuk in het toekomstige beleidshandboek geïntegreerd worden. - De data van het onderzoek naar de Brusselse situatie op vlak van RSV zijn verwerkt en deels beschreven. In de loop van 2010 wordt het rapport afgewerkt. - Sensoa formuleerde een aantal aanbevelingen bij het verslag van de Ronde Tafel Jongeren, Seks en de Wet, die plaatsvond op 20 juni 2008. Het thema werd opgepikt door het Kinderrechtencommissariaat, dat mede op aansturen van Sensoa heeft beslist om hierrond een dossier op te stellen in 2010. Dit dossier zal worden uitgewerkt door een stuurgroep, die feedback zal krijgen van een expertgroep. Sensoa zelf pleit daarbij voor een verlaging van de leeftijdsgrens van 16 naar 15 jaar, in combinatie met een maximaal leeftijdverschil tussen beide partners, en een verduidelijking van het recht van jongeren op seksuele ontwikkeling. Daarnaast moet er voor de begeleiders van jongeren ook meer duidelijkheid komen over hun aansprakelijkheid. Sensoa ging in op vragen tot samenwerking, advies of feedback van externe organisaties rond materiaalontwikkeling en implementatie. Voorbeelden hiervan zijn: - Sensoa maakte deel uit van de werkgroep, die de Wereldgezondheidsorganisatie ondersteunt bij het ontwikkelen van European Sexuality Education Guidelines. Sensoa nam in 2009 deel aan een drietal bijeenkomsten van deze werkgroep. - Sensoa ondersteunde het project Sex, Science and Smile! - een initiatief van de VUB, faculteit exacte vakken. Bedoeling is een online lespakket over liefde, seks en relaties te ontwikkelen voor leerkrachten en leerlingen van het secundair onderwijs, 2 de graad ASO, TSO, KSO, dat nauw aansluit bij de leerdoelstellingen van de wetenschapsvakken biologie, chemie (natuurwetenschappen) en gedragswetenschappen. - Sensoa gaf feedback op de educatieve map Bank Vooruit van Çavaria, de brochure Oma is een meisje van p. 8 van 25]

Jeugd en Seksualiteit en een nieuw educatief spel van Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD). - Sensoa ging in op de vraag van de Vlaamse Vereniging van Seksuologie (VVS) en de organisatie Jeugd en Seksualiteit om in 2010 een gezamenlijk congres te organiseren rond jongeren en seksualiteit. - Sensoa participeerde aan de organisatie van een studiedag van de federale overheid rond weerbaarheid en stond in voor de begeleiding van een workshop. - Sensoa gaf feedback op het overzicht van infectieziekten voor de Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB s), opgesteld door de Katholieke Universiteit Leuven - Ten slotte werkte Sensoa in 2009 samen met uitgeverij Plantyn rond de publicatie van Het voortplantingsboekje, een nieuw ontwikkelde methodiek voor seksuele vorming van leerlingen van de 3 de graad van het basisonderwijs, afgestemd op de meest recente leerplannen. In het kader van de preventie van seksueel grensoverschrijdend gedrag via nieuwe media, ontwikkelde Sensoa, als partner van Child Focus in het BINSI-project (Belgian Integrated Network Safer Internet), diverse materialen rond veilig internetgebruik naar kinderen en jongeren, ouders, leerkrachten, jeugdwerkers en mediapartners. Een overzicht: - De projectwebsite www.clicksafe.be is herwerkt en bevat informatie op maat, voor jongeren, leerkrachten en ouders, met betrekking tot nieuwe media, relaties en seksualiteit. - Er is een "Feiten en Cijfers rond jongeren, seksualiteit en internet ontwikkeld en online beschikbaar gesteld. - Er is, in samenwerking met Child Focus, een gratis informatief spelpakket over veilig internet ontwikkeld voor de derde graad lager onderwijs ( De juiste Click ). De bijdrage van Sensoa bestond uit de ontwikkeling en productie van 50.000 brochures voor 10- tot 12-jarigen die in 2010 verspreid zullen worden in de speldozen en uit de ontwikkeling van een lespakket rond seksualiteit en nieuwe media ( Kids in Cyberland ) dat online beschikbaar is gesteld. - Het bestaande lespakket rond seksualiteit en nieuwe media voor het secundair onderwijs, Connected, werd herwerkt en online beschikbaar gesteld. - Er werden zelftesten voor jongeren (focus op 14-15-jarigen) over privacy en seksueel gedrag online, uitgewerkt. Deze zullen worden gelanceerd op Safer Internet Day in februari 2010. De zelftesten zullen in 2010 worden geïntegreerd in de tentoonstelling Goede Minaars in de Wereld van Kina en zullen online beschikbaar zijn op de sociale netwerksite Netlog. Methodiek Vlaggensysteem Seksueel gedrag van kinderen en jongeren maakt onlosmakelijk deel uit van de ontwikkeling. Dit betekent, zoals ook bij andere aspecten van de ontwikkeling, dat opvoeders in de opvoeding richting, sturing en ruimte geven aan die ontwikkeling, in functie van een evenwichtige seksualiteitsbeleving op volwassen leeftijd. De waarden en de daaruit afgeleide normen m.b.t. seksualiteit zijn echter voor veel opvoeders niet duidelijk. Zij worden bovendien geconfronteerd met een generatie kinderen en jongeren die seksualiteit met de paplepel krijgt ingegeven via de media of andere kanalen, en vaak zelf ook seksueel grensoverschrijdend gedrag stelt. Intermediairs signaleren de nood aan een duidelijk en sluitend kader om seksueel gedrag van kinderen en jongeren te kunnen beoordelen en begrijpen. Zij vragen ondersteuning om kinderen en jongeren een betere seksuele vorming en opvoeding te geven. Via het uitwerken van de methodiek van het Vlaggensysteem wil Sensoa het beoordelingssysteem voor seksueel gedrag van kinderen en jongeren vertalen naar een concreet werkinstrument voor het afbakenen van gewenst en ongewenst seksueel gedrag, en zo tegemoetkomen aan de noden van intermediairs. In 2009 heeft Sensoa het Vlaggensysteem verder uitgetest en vorm gegeven. Er is een handleiding ontwikkeld voor de begeleider, een set van 40 tekeningen van seksuele situaties waar kinderen en jongeren van diverse leeftijdscategorieën bij betrokken zijn, een leidraad bij de tekeningen (per tekening telkens een bespreking en een voorgestelde reactiewijze) en 7 uitgewerkte werkvormen om met de tekeningen concreet aan de slag te gaan. Er is een vertaalslag gebeurd naar de Nederlandse context en er is een samenwerkingsverband aangegaan met MOVISIE, die zullen instaan voor de implementatie in Nederland. Productie van het Vlaggensysteem is voorzien voor het voorjaar 2010, in samenwerking met uitgeverij Garant. Ook internationaal is er heel wat belangstelling voor deze innovatieve methodiek. Via de Sensoa downloadsite zijn er Franse en Engelse vertalingen beschikbaar gesteld van de normatieve lijst en de tekeningen en van een begeleidend artikel. p. 9 van 25]

Basispakket met visueel educatief materiaal RSV Sensoa wil zoveel mogelijk intermediairs en leerkrachten overtuigen om RSV te geven. Daartoe moeten we hen, naast inhoudelijk advies, ook goed, duurzaam en kwalitatief visueel educatief materiaal kunnen aanbieden. Dat is immers een belangrijk instrument in een implementatiestrategie. Binnen de verschillende programma s, thema s en projecten van Sensoa wordt regelmatig visueel educatief materiaal geproduceerd (platen, foto s, lakens, steekkaarten, spelkaarten ). Heel wat van dat materiaal wordt voor een specifieke doelgroep ontwikkeld, maar is meestal evengoed bruikbaar voor andere groepen en/of settings, mits een aangepaste handleiding op maat wordt ontwikkeld. Daarnaast is er ook nood aan nieuwe materialen, zowel voor bestaande als nog te verkennen groepen en/of settings. Eind 2009 werd een interne werkgroep opgericht, die deze piste verder zal verkennen in 2010. Een concreet aanknopingspunt vormt een nieuwe projectaanvraag van het International Centre for Reproductive Health (ICRH Universiteit Gent) om educatieve materialen voor minderjarige nieuwkomers te ontwikkelen (Serasmin). Goedkeuring van dit project in 2010 zou ons in staat stellen om een eerste basispakket met visuele educatieve materialen voor RSV te ontwikkelen. Sensoa heeft de intentie om jongeren actiever te betrekken bij de werking van het programma jongeren. In 2009 onderzochten we, onder meer in verkennende gesprekken met In Petto, hoe we deze jongerenparticipatie gestalte kunnen geven, op een manier die jongeren ook echt aanspreekt. Bedoeling is om in 2010 een aantal werkwijzen uit te testen. Om het correct anticonceptiegebruik te bevorderen, is het belangrijk vrouwen te empoweren en hen te ondersteunen bij hun anticonceptiekeuze. De Nederlandse Rutgers Nisso Groep startte in 2009 met de voorbereiding van een interactief instrument voor jongeren dat hen ondersteunt bij het maken van een verantwoorde anticonceptiekeuze. In het najaar 2009 werd hiervoor een expertmeeting georganiseerd, waarop ook Sensoa aanwezig was. De ontwikkeling van dit instrument gebeurt in 2010. Sensoa zal onderzoeken in hoeverre deze interactieve methodiek ook in België gebruikt kan worden. In het kader van de voorlichting aan jongeren, verspreidt Sensoa al jaren een didactische anticonceptiekoffer. Deze koffer bevat stalen van de verschillende anticonceptiemiddelen, die ter beschikking gesteld worden door een aantal farmaceutische firma s. Eén van de firma s verbindt daar de voorwaarde aan dat Sensoa van de bevoegde federale minister van volksgezondheid de schriftelijke toelating dient te verkrijgen om deze medicatie (met name de gratis stalen anticonceptie) te stockeren, zo niet kunnen de middelen niet worden geleverd. Er werd advies ingewonnen bij de overheid maar de toelating kon niet worden gegeven. Op de valreep werd eind 2009 het SAFE II-project goedgekeurd, een driejarig Europees project ingediend door de International Planned Parenthood Federation (IPPF). In het kader van dit project zal Sensoa, onder leiding van de Nederlandse Rutgers Nisso Groep, een kwalitatief onderzoek verrichten naar de determinanten van seksueel gedrag van Vlaamse jongeren. Het onderzoek zelf is voorzien voor 2011. JONGVOLWASSENEN Sensoa inventariseerde de ondersteuningsnoden en sleutelmomenten tijdens de seksuele carrière van jongvolwassenen. In deze inventaris gingen we na hoe jongvolwassenen omgaan met relaties, seks, anticonceptie en veilig vrijen. Sensoa sprak hiervoor met 52 jongvolwassenen tijdens focusgroepsgesprekken en persoonlijke interviews. De belangrijkste bevindingen laten zich als volgt samenvatten. Wanneer jongvolwassenen seksueel actief zijn, speelt veilig vrijen een belangrijke rol. Niet iedereen slaagt er echter in om consequent veilig te vrijen. Het voornemen om veilig te vrijen is er vaak wel maar omwille van contextgebonden factoren zoals alcohol, opwinding, geen condooms ter beschikking hebben, slagen zij er niet altijd in. Daarnaast zorgt ook een gebrekkige of geen communicatie tussen de partners voor onveilige contacten. Het kopen van condooms is voor jongvolwassenen niet altijd evident omwille van de kostprijs en de schroom die zij hebben bij het aankopen ervan in winkels of apotheken. Deze drempel leidt vervolgens tot onveilig seksueel contact. Het herhaaldelijk hebben van onveilige contacten zonder negatieve gevolgen, een negatieve houding tegenover het condoom en de lange wachtperiode/ vensterperiode na een hiv-test verhinderen ten slotte veilige seksuele contacten. Veilig vrijen associëren jongvolwassenen in de eerste plaats met het voorkomen van een zwangerschap. De pil is het meest gebruikte anticonceptiemiddel. Wanneer jongvolwassen vrouwen de pil al lange tijd gebruiken, ervaren ze vaak een p. 10 van 25]

pilmoeheid of stellen ze zich ernstige vragen over de impact van hormonen op hun gezondheid. In hun zoektocht naar alternatieve anticonceptiemiddelen botsen zij op financiële drempels en/of een gebrek aan middelen die bij hun behoeften aansluiten. Het internet, ervaringen van vriendinnen en de arts/gynaecoloog zijn hun informatiebronnen bij de zoektocht naar alternatieve anticonceptie. Jongvolwassenen vinden veilig vrijen ook belangrijk om soa en hiv te voorkomen. Zij gebruiken verschillende strategieën om hun risico op soa/hiv in te schatten. Een belangrijke strategie is het hebben van vertrouwen in hun partner. Een condoom wordt vaak in het begin van een relatie gebruikt als bescherming tegen soa en wordt na een tijdje achterwege gelaten als teken van vertrouwen naar elkaar toe. Het risico op soa/hiv wordt daarnaast ook sterk verbonden met het seksueel verleden van de partner (en in mindere mate met het eigen seksuele verleden). Dit verleden wordt ofwel expliciet besproken, ofwel wordt een inschatting gemaakt van het risicogehalte van de partner op basis van het uiterlijk, het aantal ex-partners, het karakter en de vriendenkring van de partner. Ten slotte laten jongvolwassenen zichzelf en hun partner testen om zekerheid te krijgen over een mogelijk risico op soa/hiv. Tijdens hun jongvolwassenheid worden ze geconfronteerd met een aantal relationele en seksuele moeilijkheden die een belangrijke impact hebben op hun relaties en hun seksualiteitsbeleving. De relationele moeilijkheden zijn van diverse aard. Sleur binnen een vaste relatie, jaloerse gevoelens of een gebrek aan vertrouwen kunnen de relatie onder druk zetten. Ook kunnen moeilijkheden opduiken wanneer de verschillen tussen de partners te groot of te klein worden (bijv. qua tijdsbesteding en visie). Ook het leren samenleven, het verliefd worden op iemand anders en problemen met schoonouders of familie beschrijven jongvolwassenen als relationele moeilijkheden. Deze moeilijkheden kunnen een impact hebben op hun seksuele relatie. Sommige jongvolwassenen ervaren in hun relationeel en seksueel leven een aantal seksuele problemen, zoals erectie en orgasmeproblemen, vaginisme, lubrificatieproblemen en pornoverslaving. Volgende factoren beïnvloeden hun seksuele beleving: sleur in de seksuele relatie, schimmelinfecties, seksuele voorgeschiedenis, kinderwens, zwangerschap en het hebben van kinderen en ten slotte een verschil in zin in seks. Terugblikkend op hun seksuele en relationele carrière benoemen jongvolwassenen verschillende ervaringen als belangrijke momenten die hen zijn bijgebleven. Deze momenten of gebeurtenissen noemen we sleutelmomenten. Meer bepaald gaat het dan over de eerste seksuele ervaring, seksuele contacten die om verschillende redenen een indruk nagelaten hebben, momenten waarop er gekozen wordt voor elkaar, relatiebreuken, momenten waarop seksuele of persoonlijke ontplooiing plaatsvindt en momenten waarop men weerbaar was. Ook verandering in huisvesting en (het bespreken van) trouwen en samenwonen zijn belangrijke momenten voor jongvolwassenen. Tot slot benoemen jongvolwassenen ervaringen rond kinderwens, zwangerschap, vruchtbaarheid en kinderen als sleutelmomenten in de relatie. Jongvolwassenen willen in het relationeel en seksueel leven ondersteund worden op verschillende vlakken. Zij wensen meer informatie over het emotionele en belevingsluik van relaties en seksualiteit. Zij vinden dat veel informatie nog teveel gericht is op de technische en negatieve aspecten van seks. De informatie die ze krijgen moet realistisch en eenduidig zijn. De huidige informatie geeft hen onvoldoende antwoord op wat normaal is en maakt hen eerder onzeker. Bovendien willen ze informatie op maat van jongvolwassenen die op een aantrekkelijke manier aangeboden wordt. Naast informatie wensen zij ook meer duidelijkheid over en een toegankelijk hulpaanbod wanneer zij seksuele of relationele moeilijkheden hebben. Ten slotte kunnen zij in hun condoomgebruik gestimuleerd worden door gratis condooms ter beschikking te stellen. Eveneens in 2009 werd een inventaris gemaakt van communicatiekanalen en theoretische preventiemodellen. Deze inventaris geeft een overzicht van strategische communicatiekanalen en een beschrijving van het mediagebruik van jongvolwassenen; we gaan ook wat dieper in op een aantal campagnevoorbeelden. In de aanloop naar de ontwikkeling van een globaal campagneconcept maakten we ook een theoretisch overzicht van preventiemodellen. Het proces om tot een meerjarig interventieconcept voor jongvolwassenen te komen staat beschreven in een stagingsdocument. Dit document geeft een stapsgewijs overzicht van de georganiseerde denkdagen, de overlegmomenten met het programmateam en met externe experts én de interactie met de groep van sleutelfiguren van jongvolwassenen. Daarnaast experimenteerde het programmateam met een private blog die als forum werd gebruikt om aanvullende informatie uit te wisselen tussen alle betrokkenen. p. 11 van 25]

MENSEN MET HIV Positieve preventie Mensen met hiv worden internationaal steeds meer als doelgroep gezien voor specifieke initiatieven inzake preventie en sensibilisering. Binnen die groep zijn positieve mannen die seks hebben met mannen (MSM) een belangrijke subgroep wanneer het gaat om initiatieven voor veilig vrijen. Vele signalen wijzen erop dat de groep onveiliger vrijt en een groot risico loopt op verdere transmissie van hiv en zelf oplopen van nieuwe soa. Acties naar de doelgroep MSM vormen tevens de basis voor initiatieven naar de tweede belangrijke subgroep, namelijk sub-saharaanse Afrikanen. In 2009 ontwikkelde Sensoa volgende interventies: - Sensoa bood ook in 2009 de introductievorming aan aan de aids referentiecentra (ARC's) en een aantal gespecialiseerde ziekenhuizen in Vlaanderen en Brussel, inclusief een trainingsmap voor seksuele counseling van MSM (Introductievorming januari 2009, Universitair Ziekenhuis Gent). - Sensoa organiseerde een vervolgopleiding (november 2009) over gedragsverandering (externe spreker: Erna Claes) voor de aids referentiecentra (ARC's) en een aantal gespecialiseerde ziekenhuizen in Vlaanderen én Brussel. - Sensoa realiseerde een Franse vertaling inclusief culturele hertaling van de brochures Seks en relaties na de hiv-diagnose voor zowel heterovrouwen als heteromannen. - Sensoa startte een samenwerking met het Instituut voor Tropische Geneeskunde om de trainingsmap voor seksuele counseling van MSM uit te breiden naar seksuele counseling van mensen met hiv, met speciale aandacht voor sub-saharaanse Afrikanen. Realisatie, productie en verspreiding van deze trainingsmap is gepland voor 2010. Het project Eurosupport 6 (2008-2012) komt tegemoet aan de noden van intermediairs aan ondersteuning om mensen met hiv te begeleiden in een veilig(er) seksueel en reproductief leven. Interventies om een gezond seksueel leven te bewerkstelligen, zijn enkel getest op effectiviteit binnen een Amerikaanse context. Eurosupport 6 is innovatief gezien het project zal resulteren in interventies getest op effectiviteit in een Europese context. Coördinator van dit project is het Instituut voor Tropische Geneeskunde. Sensoa nam deel aan de kick-off meeting en was verantwoordelijk voor twee presentaties. Sensoa breidde gedurende 2009 het collaborative netwerk verder uit. Het bestaande Eurosupport adressenbestand kreeg een update en de eerste nieuwsbrief met relevante informatie werd rondgestuurd in 2009. Sensoa realiseerde ook een Eurosupport 6 informatiebrochure; de verspreiding ervan gebeurde internationaal naar de geassocieerde partners. Eveneens in 2009 werd gestart met de ontwikkeling van een Training and Resource Package(TRP) voor hulpverleners van mensen met hiv. In het kader van het project tandartsen, dat loopt in samenwerking met de Vereniging voor Vlaamse Tandartsen (VVT) en dat erop gericht is om mensen met hiv makkelijker toegang te laten krijgen tot adequate tandzorg, ondernam Sensoa volgende specifieke acties: - In 2009 zijn factsheets verspreid naar de tandartsen via het vakblad van het Verbond der Vlaamse Tandartsen. De factsheet werd ook aangekondigd via de VVT- en de Sensoa-website en er vond een extra mailing plaats naar gezondheidswerkers; - Er werd gekozen om de ontwikkeling van deze factsheets te koppelen aan specifieke vormingen voor de verschillende studiegroepen van Vlaamse tandartsen. Totnogtoe (najaar 2009- voorjaar 2010) vonden er al 12 vormingen plaats; - Sensoa was op 15 mei 2009 aanwezig op de stand van de Vlaamse Werkgroep voor Gezonde Tanden, op het druk bijgewoonde 6 de VVT-congres in Hasselt (1.500 deelnemers). Sensoa verspreidde er folders en profylactisch materiaal. MANNEN DIE SEKS HEBBEN MET MANNEN Safe Sex Zone Sensoa onderhield contacten met alle homohorecazaken in Vlaanderen en Brussel en stemde het aanbod verder af op hun noden en mogelijkheden. We willen dat alle uitbaters van sauna s en clubs waar holebi s ter plaatse seksuele contacten kunnen leggen, de aanwezigheid garanderen van condooms en glijmiddel op waterbasis. Sensoa leverde condooms en zakjes glijmiddel op waterbasis aan goede prijzen, voor gratis verspreiding. Sensoa, in samenwerking met de Condomerie, bood homohoreca tevens de mogelijkheid tot plaatsing van een condoomautomaat. p. 12 van 25]

- 75% van de Vlaamse uitbaters van homohoreca en 90% van Vlaamse uitbaters van seksgelegenheden voor homomannen engageerde zich in Safe Sex Zone; - Sensoa plaatste 25 condoomautomaten in de homohoreca en verzond navulpakketten; - Sensoa leverde 90.000 condooms en 90.000 zakjes glijmiddel voor gratis distributie in homohoreca met mogelijkheid tot seks ter plaatse; - Sensoa onderzocht de mogelijkheid om de reeds bestaande vrijwillige engagementen van het merendeel van de uitbaters van Antwerpse homohoreca te versterken door overeenkomsten aan te gaan met de diensten horecazaken en gezondheid van Stad Antwerpen; - Sensoa onderhield zijn aangepaste werkwijze voor inrichters van holebifuiven en partyconcepten en verzond 20 preventiepakketten (condoompakketjes, posters, e.a.) naar inrichters van holebifuiven; - Sensoa onderhield zijn aangepaste werkwijze voor websites waarop mannen seksuele contacten leggen met andere mannen, via chat of profielen. Er werden tenminste 6 verschillende banners en footers van preventieboodschappen van Sensoa opgemaakt en aangeboden voor gratis advertentieruimte op gay sites. - Sensoa nam deel aan het overleg van de Antwerpse horeca en zag erop toe dat bij de ontwikkeling van een gay marketingplan van de Dienst Toerisme van de Stad Antwerpen en van Toerisme Vlaanderen er voldoende rekening werd gehouden met de seksuele gezondheid van homoseksuele toeristen (gay stadsplan, programmabrochure Antwerp Pride). - Sensoa realiseerde een terreinverkenning omtrent de preventiebehoeften van jonge mannen die seks hebben met mannen (focus op 15- tot 25-jarigen). Aanleiding hiertoe was de waargenomen stijging van hiv-diagnoses binnen deze leeftijdsgroep. Met een diverse groep van intermediairs uit zorg, jeugdwerk en preventie werd het raamwerk uitgewerkt voor campagnes naar deze specifieke deelgroep. SEKS EN HANDICAP Materiaal werkgroep RSV buitengewoon onderwijs: De gezamenlijke publicatie van Sensoa en het Vlaams Verbond voor het Katholiek Buitengewoon Onderwijs (VVKBuO) is nog niet volledig afgewerkt. De publicatie zal bestaan uit een katern over relationele en seksuele vorming voor het buitengewoon onderwijs, met een overzicht van bruikbare materialen. De katern (het theoretisch deel) is grotendeels afgewerkt. De cd-rom met werkvormen, instrumenten en materialen moet nog verder samengesteld worden. De studiedag, waarop het materiaal zal worden voorgesteld, is uitgesteld naar 2010. CULTURELE DIVERSITEIT Woordenboekje en opleiding voor sociale tolken Sensoa, de Centrale Ondersteuningscel voor Sociale tolken en de provincie Oost-Vlaanderen wilden met dit project een ondersteuningsaanbod ontwikkelen voor sociale tolken en vertalers. Sociale tolken spelen een zeer belangrijke rol in de counseling en vorming over seksuele en reproductieve gezondheid. Communicatie over deze onderwerpen is niet gemakkelijk en dikwijls vindt een patiënt zelfs in de eigen taal niet de juiste woorden, laat staan in een vreemde taal. We stelden vast dat het ook voor sociale tolken een extra moeilijk onderwerp is om over te tolken. In de loop van 2009 is gebleken dat onze plannen om een woordenboekje samen te stellen, iets te ambitieus waren. Voor de uitwerking van een dergelijke digitale vertaal-wikipedia was de medewerking vereist van de verschillende sociale tolkendiensten, maar deze diensten zijn overbevraagd. Zonder een substantieel extra budget bleek het niet mogelijk om de medewerkers van deze diensten in dit project in te schakelen. Het project staat bijgevolg, in afwachting van bijkomende financiële middelen, voorlopig in de koelkast. Sensoa is partner in een Europees Daphne-project rond de preventie van seksueel, gender-gerelateerd geweld in Europese asielcentra en onthaalcentra voor vluchtelingen, asielzoekers en niet-begeleide minderjarigen (Senperforte). Samen met projecthouder International Centre for Reproductive Health (ICRH Universiteit Gent), stond Sensoa in voor de organisatie van trainingen aan personeelsleden en aan een selecte groep van cliënten van bovenvermelde centra in de 8 partnerlanden, met de bedoeling om dit geweld bespreekbaar te maken en te voorkomen. Het project loopt nog tot eind 2010. Sensoa werkte het trainingspakket en de materialen uit, en kon ze pretesten in 8 landen. Trainingspakket en materialen zullen in 2010 worden bijgewerkt en vervolledigd met de gegevens uit de KAP-studie, die door het ICRH in het kader van dit project wordt uitgevoerd. p. 13 van 25]

INTERMEDIAIRS - ALGEMEEN Lief en Leed - Seks en relaties anders bekeken Op Valentijn (14 februari 2009) presenteerde Sensoa de vierde editie van Lief en Leed, de opvolger van het Jaarboek Seksuele Gezondheid. Deze editie bracht een speciaal dossier over de echte of vermeende seksualisering van de samenleving, met bijdragen van experts als Peter Nikken, Feona Attwood, Tom Claes en een inleiding door Rudi Bleys. Dit dossier vormde de basis voor een onderbouwd en genuanceerd standpunt binnen Sensoa over de problematiek en hielp o.m. de themaverantwoordelijke seksueel grensoverschrijdend gedrag bij het beantwoorden van persvragen. Het dossier werd op 6 maart 2009 ook voorgesteld op het congres over pornoficatie, georganiseerd door de Nederlandse en Vlaamse Vereniging voor Seksuologie. De vijfde en laatste editie van Lief en Leed is in de loop van 2009 voorbereid en redactioneel afgerond, met ondermeer een speciaal dossier waarin de invloed van de globalisering op seksualiteit en seksuele moraal wordt uitgespit. Verder brengt Lief & Leed 5 artikels over homofobie, het vlaggensysteem, en een overzicht van belangwekkend nieuws en gebeurtenissen in 2009. Dit laatste nummer zal verschijnen in het voorjaar van 2010. De publicatie van een handboek over seks en beleid in instellingen, voorzien voor 2011, is verder voorbereid. De strategische opties rond het verbeteren van de seksuele gezondheid van kansarmen en de specifieke rol die Sensoa daarbij kan vervullen, zijn verder in kaart gebracht door een interne werkgroep. Een aantal externe organisaties werd uitgenodigd om hun ervaringen met de groep toe te lichten. Sensoa Vorming bood ondersteuning bij het ontwikkelen van nieuwe materialen en methodieken naar de verschillende doelgroepen. Interne ondersteuning via een structureel overleg (Eerste Hulp Bij Vormingsvragen) heeft ervoor gezorgd dat een 5-tal vormingsprojecten mee door Sensoa Vorming zijn ondersteund. Eén van de draaiboeken voor de ouderavonden, namelijk Tieners op vrijersvoeten is geüpdatet. Het deel rond internet werd grondig aangepast en herwerkt. p. 14 van 25]

R3 IMPLEMENTATIE EN DE ONDERSTEUNING VAN IMPLEMENTATIE In het voorjaar van 2009 veranderden we de periodiciteit van de digitale Sensoa Nieuwsbrief van tweemaandelijks naar 10 edities per jaar. Hierdoor verstuurden we 9 edities in de loop van 2009 (maart, april, mei, juni, juli, september, oktober, november, december). Het aantal abonnees stond eind 2009 op 3.322 adressen. De Sensoa Nieuwsbrief verzamelt info voor intermediairs en andere professionals door terug en vooruit te blikken op acties en/of campagnes van Sensoa. De nieuwsbrief heeft ook oog voor de actualiteit en houdt abonnees op de hoogte van de aanwinsten in het Sensoa Documentatiecentrum en het aanbod van Sensoa Vorming. Er is geparticipeerd aan overlegmomenten met externe netwerken en partners om de opname van de onderzoeksbehoeften van Sensoa te bevorderen. Onder leiding van professor Buysse (Universiteit Gent) resulteerde dit in een onderzoeksaanvraag, genaamd Sexpert, bij het Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT). Dit onderzoek zal een grootschalige bevraging doen van een relevante steekproef van de Vlaamse bevolking, alsook van een aantal specifieke leeftijdgroepen en doelgroepen zoals lesbiennes, homomannen, biseksuele en transgenders (LGBT) en mensen van Turkse of Marokkaanse origine, om een zicht te krijgen op de seksuele gezondheid in Vlaanderen. Binnen dit project zal Sensoa ervoor zorgen dat het onderzoek goed is afgestemd op de behoeften van relevante partners in het praktijknetwerk en hiervoor het zogeheten preventieplatform coördineren. De aanvraag werd goedgekeurd en het project zal van start gaan in het februari 2010. Er is een ondersteuningsaanbod voor intermediairs bij opzet en uitvoering van door Sensoa ontwikkelde methodieken en materialen en bij de implementatie van gevalideerde concepten en methodieken die externen zelf ontwikkeld hebben. Alle nieuw ontwikkelde methodieken en materialen van Sensoa bevatten een implementatieplan. Om die implementatie te bevorderen, worden relevante partnerorganisaties betrokken van bij de aanvang van het ontwikkelingsproces. Verder participeert Sensoa Vorming actief aan de implementatie van methodieken en materialen die Sensoa ontwikkelt, via onder meer het open aanbod en de organisatie van een Training of Trainers (TOT) rond specifieke materialen. In het open aanbod in 2009 werden vormingen aangeboden rond volgende materialen en methodieken: Shalimar, Connected, allesoverseks.be, k Zag 2 Beren, Gender In de Blender en het Vlaggensysteem. In 2009 organiseerde Sensoa Vorming 1 Training of Trainers (TOT) rond het draaiboek Tieners op vrijersvoeten. Het Vlaggensysteem werd reeds uitvoerig geïmplementeerd via zowel het open aanbod als de vormingen op maat. In totaal werd de opleiding 23 maal aangeboden aan het werkveld. JONGVOLWASSENEN Sensoa identificeerde de lacunes in het informatie- en hulpverleningsaanbod rond seksuele gezondheid naar jongvolwassenen en verkende de mogelijkheden tot samenwerking met andere intermediairs/partners. - De kadertekst voor jongvolwassenen werd geactualiseerd; - Er is een overzichtsdocument opgesteld met het aanbod rond seksuele gezondheid van intermediairs naar jongvolwassenen; - Er is overleg georganiseerd met externe experts die jongvolwassenen als voornaamste doelgroep hebben, in functie van de ontwikkeling van een globaal concept voor deze doelgroep. - Er is ten slotte ook een groep van sleutelfiguren van jongvolwassenen opgericht. Deze groep gaf feedback op het globaal concept voor jongvolwassenen en het inhoudelijk voorstel voor toekomstige interventies naar de doelgroep. JONGEREN Week van de Lentekriebels De Week van de Lentekriebels vond plaats van dinsdag 21 april tot en met donderdag 30 april 2009 en had tot doel diverse actoren die betrokken zijn bij de relationele en seksuele vorming van kinderen en jongeren te sensibiliseren om RSV-activiteiten te organiseren. Bedoeling is dat tijdens de Week van de Lentekriebels binnen de media, het onderwijs, de jeugdsector en de vrijetijdssector aandacht wordt gegeven aan het thema relaties en seksualiteit, op maat van kinderen en jongeren, door het publiceren van artikels, ludieke acties in de media, het organiseren van activiteiten en projecten, p. 15 van 25]

Geïnteresseerden konden een gratis informatiepakket bestellen om hun RSV-activiteiten te ondersteunen. Uiteindelijk verspreidde Sensoa 161 pakketten. Nieuw dit jaar was dat ter gelegenheid van de Week van de Lentekriebels ook een digitaal lespakket ( Vraagstaart ) werd ontwikkeld en online beschikbaar gesteld. Het pakket bood enkele concrete lesideeën om in de klas te werken met de website www.allesoverseks.be. Structureel aanbod Relationele en Seksuele Vorming voor het onderwijs Sensoa biedt de sector van het onderwijs een structureel aanbod RSV aan, dat bestaat uit: Participatie in RSV-netwerken Sensoa had regelmatig contacten met de verschillende onderwijskoepels - Onderwijs van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap (OVSG), Provinciaal Onderwijs Vlaanderen (POV) en het Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs (VSKO) - en kwam tegemoet aan de verplichtingen van het samenwerkingsprotocol met het GO!, onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap. De verschillende onderwijskoepels genoten ter gelegenheid van de Week van de Lentekriebels van een korting bij het bestellen van het educatieve spel Shalimar. Het GO! ging daarop in en kocht 50 spelen aan, inclusief het bijbehorende vormingspakket. De Commissie Gezondheidsbevordering en de werkgroepen trajectbegeleiding en website van de Vlaamse Onderwijs Raad (VLOR) werden opgevolgd. Sensoa gaf een workshop op een studiedag rond gezondheidsbeleid van de VLOR. De programmaverantwoordelijke schreef mee aan de publicatie Vitaminen in het Onderwijs van de VLOR. Er werden door Sensoa in 2009 twee vergaderingen samengeroepen van het Forum Jongeren, Relaties en Seksualiteit. Een eerste bijeenkomst wilde de doelstelling van het Forum opnieuw aftoetsen (waaruit bleek dat de voorkeur uitging naar drie bijeenkomsten per jaar) en de planningen van de verschillende organisaties naast elkaar leggen. Tijdens de tweede bijeenkomst werden enkele nieuwe RSV-materialen voor gesteld en werd een kort debat gehouden rond enkele actuele thema s. Een derde bijeenkomst in december 2009 kon niet doorgaan wegens ziekte van de voorzitter, de programmaverantwoordelijke jongeren, en vervangen door een themabijeenkomst in februari 2010 over de nieuwe vakoverschrijdende eindtermen RSV. Het opvolgen van de bestaande samenwerkingsverbanden: Sensoa organiseerde de werkgroep RSV, waarin de centra voor algemeen welzijnswerk (CAW s) zetelen die een samenwerkingsovereenkomst met Sensoa hebben afgesloten. Deze samenwerkingsovereenkomsten en de doelstelling van de werkgroep RSV werden in 2009 geëvalueerd. De werkgroep zal in de toekomst vooral focussen op overleg en op de ondersteuning van vorming aan jongeren, onder begeleiding van een medewerker van Sensoa Vorming. In die zin werden ook de bestaande samenwerkingsovereenkomsten aangepast. Via een samenwerkingsakkoord werd Zin-d erin(g) ondersteund in het aanbieden van RSV-programma's aan kwetsbare jongeren; Sensoa ondersteunde de regionale uitleenpunten van RSV-materiaal, bestemd voor onderwijs. Een online bevraging werd uitgevoerd en een rapport van de resultaten is beschikbaar (zie bijlage 3 bij dit Voortgangsrapport). In 2010 zullen de aanbevelingen verder opgevolgd worden. De netwerken binnen de jeugdsector zijn in zeer beperkte mate verkend. De programmaverantwoordelijke woonde enkele evenementen bij (o.a. Apestaartjaren) en organiseerde binnen het kader van haar inwerking in haar nieuwe functie afzonderlijk overleg met verschillende organisaties met een missie binnen het jeugdwerk: In Petto, Yoetz, Jeugd en Seksualiteit, Zin-d erin(g) en KAJ Tegenstroom. Zij besprak met elk van deze organisaties mogelijke samenwerkingsmodaliteiten. Hieruit kwam als resultaat een samenwerkingsovereenkomst met KAJ Tegenstroom en perspectieven op een nauwere samenwerking met In Petto op diverse vlakken. Een eerste concrete samenwerking met In Petto gebeurde in het kader van de zoektocht naar een Vlaamse jongerenafgevaardigde voor de Ysafe Annual Meeting (initiatief van International Planned Parenthood Federation-European Network). In Petto stelde hiervoor zijn netwerk van jongerenadviseurs open. Een uitgebreidere verkenning van het jeugdwerk zal verder gezet worden in 2010 binnen het kader van het ontwikkelen van een methodiek over veilig internet voor het jeugdwerk, in het kader van het BINSI-project. Er is ondersteuning geboden bij de seksuele opvoeding van kinderen aan externe initiatieven die zich richten naar ouders, zoals b.v. ouder.net, gidsvoorgezinnen.be,. Via een overeenkomst met de Vlaamse OnderwijsRaad (VLOR) konden 20 ouderavonden gratis aangeboden worden; daarnaast voorzagen we zelf nog een extra korting voor ouderavonden die in samenwerking met de Gezinsbond werden georganiseerd. p. 16 van 25]

Safer Internet Day Safer Internet Day vond plaats op 10 februari 2009 en had tot doel diverse actoren die betrokken zijn bij de opvoeding van kinderen en jongeren te sensibiliseren met betrekking tot veilig internetgebruik. Sensoa verstuurde een persbericht over de nieuwe "Feiten en Cijfers rond jongeren, seksualiteit en internet die werden ontwikkeld en online beschikbaar gesteld. Het bericht werd opgepikt door verschillende media. De anderstalige anticonceptiefiches (PDF-files) werden geüpdatet (nieuwe pil-vergeten regel) en verspreid via diverse kanalen. In totaal werden deze fiches in 2009 zo n 8.280 keer gedownload van de Sensoa-website. Sensoa nam deel aan de stuurgroep van het project 'Anticonceptie bij kwetsbare vrouwen in het Brussels Hoofdstedelijk gewest', uitgevoerd door het expertisecentrum kraamzorg Volle Maan. Volle Maan voert een project uit naar kwetsbare vrouwen in Brussel om hen beter te informeren over anticonceptie en zwangerschap. Sensoa participeerde in de adviesgroep en leverde advies op de nieuwe aanvraag voor de verlenging van het project. Sensoa nam ook deel aan 5 stuurgroepvergaderingen van het project 'Test je vruchtbaarheid'. Dit project is een initiatief van het fertiliteitsnetwerk De Verdwaalde Ooievaar, in nauwe samenwerking met 11 organisaties die rechtstreeks of onrechtstreeks met het onderwerp te maken hebben. Het project resulteerde in een website met een online vruchtbaarheidstest en informatie over vruchtbaarheidsgerelateerde onderwerpen. Doel van het project is mensen bewust te maken van het feit dat heel wat vruchtbaarheidsproblemen voorkomen kunnen worden door een gezonde levensstijl, door veilig te vrijen en door tijdig aan kinderen te beginnen. MENSEN MET HIV Medicatiebrochures In 2009 publiceerde Sensoa één brochure over een nieuw hiv-medicijn, in 3 talen. De brochure bevat actuele en begrijpbare basisinformatie over een nieuw product (Trivada )dat deel uitmaakt van de combinatietherapie van mensen met hiv. De verspreiding ervan gebeurde via de aids referentiecentra. Bedoeling is dat de brochure wordt meegegeven door artsen bij een consultatie en zo mensen in hun therapietrouw ondersteunt. Brochures seks en relaties na de hiv-diagnose Er werd een Franstalige vertaling, inclusief culturele hertaling, gemaakt van de bestaande Nederlandstalige brochures Seks en relaties na de hiv-diagnose, gids voor de positieve hetero vrouw en Seks en relaties na de hiv diagnose, gids voor de positieve heteroman. Bij deze culturele hertaling werd er speciale aandacht besteed aan de specifieke noden en behoeften van (sub-saharaanse) Afrikanen. Het programma realiseerde een samenwerking met het project HIV/SAM van het ITG (Instituut voor Tropische Geneeskunde) om de doelgroep sub-saharaanse Afrikanen bij de hertaling te betrekken. Beide brochures worden in 2010 verspreid via artsen, aids referentiecentra en het HIV/SAM-project. De vertaling van de brochure naar het Engels zal in 2010 worden bekeken. In het kader van het project hiv en onderwijs werd gestart met de ontwikkeling van een infomap over hiv voor de Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB s) en scholen. Er werden twee feedbackrondes georganiseerd met vertegenwoordigers van de onderwijskoepels. Het project werd eind 2009 doorgegeven aan het programmateam jongeren, dat de map in 2010 zal afwerken en opnemen in het geplande beleidshandboek voor scholen. MANNEN DIE SEKS HEBBEN MET MANNEN Opvolging Rondetafel Gezondheidscrisis Homomannen Sensoa ondersteunde de initiatieven die partnerorganisaties ontwikkelden in opvolging van de conclusies van de Rondetafel Gezondheidscrisis Homomannen, die door de Vlaamse minister van gezondheid werd bijeengeroepen: - Sensoa heeft bijkomend budget vrijgemaakt binnen de convenantmiddelen en met de Vlaamse Gemeenschapscommissie een nieuwe toelage voor de werking in Brussel onderhandeld. Dat laat ons toe om vanaf 2010 anderhalf voltijds equivalent aan preventiewerkers toe te voegen aan het programmateam homomannen. De preventiewerkers zullen op het terrein in nauwe samenwerking met de Roze Huizen in Antwerpen, Gent en Brussel opereren. Meer investeren in veldwerk was één van de topprioriteiten van de Rondetafel. Daarnaast bleef Sensoa ook ijveren voor een meer gecoördineerde aanpak van de preventie naar homomannen op Belgisch niveau. - Er werd driemaandelijks overlegd met Çavaria (voorheen de Holebifederatie) en met Wel Jong Niet Hetero. p. 17 van 25]

- Sensoa ondersteunde de opvolging van het project Testen op locatie van het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) en de dienst gezondheid van Stad Antwerpen. Het project is inmiddels een vast onderdeel van de werking van Helpcenter, deelwerking van het ITG. Sensoa-medewerkers maakten deel uit van het driekoppige team dat de tests op locatie uitvoerde; hun functie bestaat erin een brug te vormen tussen uitbaters en publiek enerzijds en het medische team anderzijds. - Sensoa zette de samenwerking met Çavaria omtrent het project Take Care verder. Het project stelt zich tot doel holebiverenigingen en homohoreca te mobiliseren om in de week voorafgaand aan Wereld Aids Dag activiteiten in te richten die de zichtbaarheid van hiv verhogen en oproepen tot solidariteit met mensen met hiv. Nieuw in 2009 was de inrichting van Knitting Against Aids, een samenwerking tussen Çavaria, Het Roze Huis Antwerpen en Designers Against Aids, dat internationale navolging kreeg. - Sensoa ondersteunde projecten van Wel Jong Niet Hetero die jonge holebi s willen sensibiliseren tot veilige seksuele contacten en die de zichtbaarheid van hiv verhogen. WJNH koos voor het werkjaar 2009-2010 hiv als jaarthema. - Sensoa ondersteunde het onderzoeksproject van het Instituut voor Tropische Geneeskunde omtrent de prevalentie van hiv bij homomannen in Vlaanderen, onder leiding van Wim Van den Berghe. Sensoa bemiddelde met de uitbaters van homo(seks)horeca voor het toelaten van onderzoeksteams tot hun zaak. - Sensoa ondersteunde initiatieven van aids referentiecentra omtrent counseling en het aanbieden van preventie voor hiv-positieve homomannen. Daarnaast bood Sensoa trainingen aan voor professionelen uit de zorgsectoren die de deskundigheid verhogen omtrent de seksualiteit(en) van homomannen. Verder onderzochten we de ontwikkeling van op hiv-positieve homomannen gerichte preventiematerialen (LGV, Hepatitis C), die door artsen en verpleegkundigen kunnen worden verspreid. - Een blog om de informatie-uitwisseling tussen organisaties actief op het terrein van MSM te bevorderen, is in de steigers gezet. CULTURELE DIVERSITEIT Sensoa bood een vorming op maat aan voor docenten maatschappelijke oriëntatie, medewerkers van de asielcentra en andere geïnteresseerde intermediairs om aan de hand van het specifiek educatief materiaal in de Idriss-koffer voorlichting te geven over seksuele gezondheid aan asielzoekers en nieuwkomers. In 2009 maakten zowel de onthaalbureaus van de provincie Vlaams-Brabant als de onthaalbureaus van Gent en van Oost-Vlaanderen gebruik van dit aanbod. PREVENTIE VAN SOA EN HIV In het kader van de preventie van soa en hiv, werden volgende initiatieven ontwikkeld: - In samenwerking met de Wetenschapswinkel en de Universiteit Antwerpen is de tweede editie van soa op de sofa georganiseerd; die laat huisartsen in opleiding toe om Sensoa te leren kennen en vice versa. Het initiatief vond plaats op 16 januari 2009. Negen huisartsen in opleiding stelden hun lopende praktijkprojecten over soa voor; Sensoa lichtte zijn expertise en visie toe inzake soa-counseling en screening. - In samenwerking met Toezicht Volksgezondheid en met Domus Medica is gewerkt aan de ontwikkeling van een tool/script voor huisartsen om met hun jongvolwassen patiënten te communiceren over seksuele gezondheid. Domus Medica ontwikkelde een draaiboek met richtlijnen voor het stellen van een soa-diagnose en indicaties voor medische testen. Sensoa voorzag dit draaiboek van feedback; het dient nog te worden voorzien van richtlijnen voor en knowhow over counseling. De uitwerking van het werkmodel door Domus Medica liep vertraging op door een personeelswissel. Met de nieuwe coördinator van Domus Medica werden afspraken gemaakt om de verdere uitwerking van het model op te nemen in 2010. - Op initiatief van de Universiteit Antwerpen en de Wetenschapswinkel en met steun van Sensoa werd een symposium voor intermediairs voorbereid rond het Humaan Pappiloma Virus (HPV). Er werd een multidisciplinair programma samengesteld met sprekers vanuit de medische wetenschap, de preventie en het beleid. Er werd promotie gemaakt via affiches en persoonlijke digitale uitnodigingen. Het in het najaar gepland symposium ging uiteindelijk niet door wegens een gebrek aan inschrijvingen. Er is nog niet beslist of het integrale initiatief opnieuw zal worden georganiseerd in 2010. Wel wordt overwogen de ontwikkelde presentaties en workshops te gebruiken in het kader van andere studiedagen/symposia en vormingsmomenten in 2010. p. 18 van 25]

- De jaarlijks hiv- en soa-cijfers van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid en Toezicht Volksgezondheid werden voorzien van duiding en op de website geplaatst. - Er werd geparticipeerd aan het Vlaams Soa Overleg dat de multidisciplinaire uitwisseling over soa wil bevorderen. Dit overleg vindt 2 maal per jaar plaats en Sensoa neemt hiervan het secretariaat waar. p. 19 van 25]

R 4 EVALUATIE VAN INTERVENTIES De evaluatie van de Safe Sex Zone-werkwijze met uitbaters van sekshoreca werd methodologisch uitgewerkt. De uitvoering ervan startte in december 2009; rapportage is voorzien voor 2010. De tentoonstelling k Zag 2 Beren werd kwalitatief en kwantitatief geëvalueerd. Het rapport met aanbevelingen werd in 2009 afgewerkt en bezorgd aan het Agentschap Zorg & Gezondheid. Voor meer informatie over de belangrijkste onderzoeksresultaten verwijzen wij naar bijlage 1 bij dit Voortgangsrapport. De aanbevelingen uit het rapport zullen in 2010 verder opgevolgd worden. Alle nieuwe door Sensoa ontwikkelde materialen en methodieken bevatten standaard instrumenten om de toepassing ervan te kunnen evalueren. In 2010 ontving Sensoa geen vraag van externen tot ondersteuning bij de evaluaties van hun seksuele gezondheidsactiviteiten. De evaluatie van de website www.allesoverseks.be werd ontworpen en voorbereid. Er is samengewerkt met een student van de Universiteit Antwerpen, master Communicatiewetenschappen - Strategische Communicatie. Dit droeg bij tot de ontwikkeling van het rapport over het usability onderzoek van www.allesoverseks.be. De feitelijke evaluatie gebeurde in 2009 en begin 2010. De verwerking en rapportage zal in 2010 uitgevoerd worden. Er werd gebruik gemaakt van het netwerk wetenschappelijk onderzoek om de onderzoeksvraagstukken van Sensoa aan te kaarten. De samenwerking met de verschillende Wetenschapswinkels werd ook in 2009 verder gezet. De verantwoordelijke van het netwerk wetenschappers werft onderzoeksvragen uit programma's en thema's om aan te bieden aan de Wetenschapswinkels en aan de masteropleiding gezondheidspromotie van de Universiteit Gent. De samenwerking resulteerde in 6 begeleidingen van thesisonderzoeken. In samenwerking met de faculteit sociale wetenschappen van de Universiteit Antwerpen werd een wetenschappelijk artikel in het tijdschrift 'The European Journal of Contraception and Reproductive Health voorbereid rond het anticonceptiebeleid en -gebruik in België. De gegevens zullen gebruikt worden om de impact na te gaan van maatregelen om een terugbetaling inzake anticonceptie te voorzien voor jongeren. Het schrijven van het artikel werd echter tijdelijk stopgezet door de UA omwille van een gebrek aan tijd en middelen. Indien er projectgelden gevonden worden, kan het schrijven van het artikel terug opgenomen worden in de loop van 2010. Alle vormingen en opleidingen van Sensoa vorming, zowel in open aanbod als op maat, werden geëvalueerd door zowel de deelnemers als de lesgevers. Vormingen uit open aanbod kregen een gemiddelde quotering van 8,2 op 10 (met een variatie tussen 4 en 10). Ook de vormingen op maat haalden gemiddeld 8,2 (variatie tussen 3 en 10). p. 20 van 25]