VOORWOORD Voor u ligt het rapport met de beschrijving en resultaten van de meldactie Meld uw zorg. Deze meldactie is door de Samenwerkende Patiënten/Consumentenorganisaties (SPC) georganiseerd naar aanleiding van de vele maatregelen die de regering op het terrein van wonen, welzijn en zorg heeft gepresenteerd (en voor een groot deel al heeft ingevoerd). De meldactie is gedurende een continue periode gehouden vanaf halverwege dit jaar. Mensen zijn gevraagd om al hun ervaringen aan ons te melden. Mensen konden ofwel bellen met een medewerker van het IKG ofwel via onze website een formulier invullen. De SPC wil met deze meldactie laten zien waar wij voor staan en de belangen van patiënten en consumenten in de provincie Groningen behartigen. Meer in het bijzonder wil de SPC met deze actie inzichtelijk maken wat de gevolgen zijn van de huidige maatregelen voor patiënten en consumenten. Wij gaan ervan uit dat u het rapport met veel belangstelling zult lezen en dat de uitkomsten ertoe leiden dat maatregelen ingetrokken worden en waar dat niet kan in ieder geval de negatieve gevolgen van maatregelen voor mensen beperkt zullen blijven. Samenwerkende Patiënten/Consumentenorganisaties Meldactie meld uw zorg 2004 1
INHOUDSOPGAVE Pagina Hoofdstuk 1 Inleiding 3 1.1 Informatie- en Klachtenbureau Gezondheidszorg (IKG) 3 1.2 De methode meldweek/meldactie 3 1.3 Aanleiding meldactie 3 Hoofdstuk 2 Cliënten tijdens de meldactie 4 2.1 Aantal en geslacht 4 2.2 Leeftijd 4 2.3 Regio waar cliënten wonen 4 2.4 Situatie (inkomen/gezinssamenstelling) 5 Hoofdstuk 3 De maatregelen 7 3.1 Gevolgen van maatregelen 8 Hoofdstuk 4 Samenvatting 11 Meldactie meld uw zorg 2004 2
HOOFDSTUK 1 - INLEIDING 1.1 Informatie- en Klachtenbureau Gezondheidszorg (IKG) Het IKG is een onderdeel van het de Samenwerkende Patiënten/Consumentenorganisaties in Groningen (SPC). Het IKG biedt patiënten en hun naasten gratis onafhankelijke ondersteuning bij vragen en klachten over de gezondheidszorg. Bovendien informeert zij over rechten en ze adviseert over de manier waarop een klacht kan worden ingediend en kan behulpzaam zijn bij bijvoorbeeld het opstellen van een klachtbrief. Zo nodig gaan medewerkers van het IKG mee naar een gesprek met een zorgverlener of helpen met de voorbereiding van een hoorzitting van een klachtencommissie. Mensen die hun onvrede kenbaar willen maken zonder actie te ondernemen kunnen hun klacht anoniem melden. Alle vragen en klachten worden geregistreerd. De SPC stelt gesignaleerde knelpunten (op basis van geanonimiseerde gegevens) aan de orde bij zorgverleners en zorgverzekeraar om tot afspraken te komen over verbeteringen. 1.2 De methode meldweek/meldactie Bij een meldweek wordt er rond een specifiek thema of onderwerp actief naar ervaringen en meningen van mensen gevraagd. Een meldweek kan in een relatief korte tijd een algemeen beeld geven over dit onderwerp of thema en is dan ook niet bedoeld als wetenschappelijk verantwoord onderzoek. Omdat een meldweek door het IKG wordt uitgevoerd, ontstaat een veilige anonieme plek waar mensen hun mening kunnen geven. Op basis van de uitkomsten van een meldweek kunnen partijen (verzekeraars, aanbieders, patiëntenorganisaties) in de gezondheidszorg besluiten verbeteracties uit te voeren maar kan ook tot vervolgonderzoek worden overgegaan. In dit geval is niet gekozen voor een week maar voor een langdurende actie, omdat diverse maatregelen op verschillende momenten ingevoerd werden. Bovendien bestond de indruk dat het voortdurend op verschillende tijdstippen oplaten van proefballonnetjes de onrust vergrootte. 1.3 Aanleiding meldactie Het kabinet voert in een betrekkelijk korte periode verschillende maatregelen in die het voor minima, chronisch zieken, mensen met een handicap en ouderen steeds moeilijker maken om het hoofd boven water te houden en zelfstandigheid te behouden. Het betreft bezuinigingen in de sociale zekerheid, thuiszorg en vervoer. Ook worden beperkingen in het ziekenfondspakket doorgevoerd, zoals vergoedingen voor medicijnen, fysiotherapie, hulpmiddelen en zittend ziekenvervoer. Gemeentelijke lasten gaan omhoog en er gaat mogelijk een no-claim maatregel voor ziekenfondspatiënten ingevoerd worden. Door politici de gevolgen te laten zien willen we bijdragen aan bijstelling van het beleid. Meldactie meld uw zorg 2004 3
HOOFDSTUK 2 - CLIËNTEN TIJDENS DE MELDACTIE 2.1 Aantal en geslacht In totaal namen 81 mensen contact op met één van de medewerkers tijdens de meldactie of vulden het vragenformulier op onze website in. Tabel 1 - Status van de cliënt (n=167) Geslacht Aantal % Vrouw 51 63,0 Man 30 37,0 Totaal 81 100,0 Tabel 2 - Cliënt op de hoogte van de meldactie door: Bekend via Aantal % Krant 30 37,0 Radio 11 13,6 Zorgverzekeraar 2 2,5 Website SPC/IKG 6 7,4 Bekende 8 9,9 Noordtext TV 4 4,9 Anders 17 21,0 Onbekend 3 3,7 Totaal 81 100,0 Ruim 40% van de cliënten nam contact op nadat ze over de meldactie geïnformeerd waren via persberichten in de krant. Andere cliënten werden met name via andere media geïnformeerd. 2.2 Leeftijd Tabel 3 - Leeftijd van de betrokkene (n=154) Leeftijd Aantal % t/m 24 jaar 1 1,2 25 t/m 49 jaar 17 21,0 50 t/m 64 jaar 22 27,2 65 t/m 74 jaar 20 24,7 75 jaar en ouder 17 21,0 Onbekend 4 4,9 Totaal 81 100,0 Bijna driekwart van de betrokkenen is 50 jaar of ouder. Slechts 1,2% is jonger dan 25 jaar. Meldactie meld uw zorg 2004 4
2.3 Regio waar cliënten wonen In onderstaande tabel vindt u een overzicht van de regio waaruit een beller afkomstig is. Tabel 4 - Regio waaruit cliënt afkomstig is (n=167) Regio Aantal Groningen centraal 38 Noord Groningen 10 Zuidoost Groningen 23 Buiten provincie Groningen 6 Onbekend 4 Totaal 81 2.4 Situatie (inkomen/gezinssamenstelling) Tabel 5 - Uw inkomen Bron: Aantal % AOW en aanvullend pensioen 26 32,1 WAO 12 14,8 Loon 9 11,1 Alleen AOW 7 8,6 WAO en aanvullend pensioen 5 6,2 Wajong 5 6,2 Bijstandsuitkering 2 2,5 Anders 9 11,1 Onbekend 6 7,4 Totaal 81 100,0 Tabel 6 - Inkomen totaal Categorie Aantal % 10000 21 25,9 15000 17 21,0 20000 11 13,6 25000 4 4,9 30000 1 1,2 35000 1 1,2 40000 2 2,5 45000 1 1,2 Onbekend 23 28,4 Totaal 81 100,0 Meldactie meld uw zorg 2004 5
Tabel 7 - Uw thuissituatie Categorie Aantal % Alleenstaand (V) 31 38,3 Partners zonder kinderen 23 28,4 Alleenstaand (M) 9 11,1 Partners met thuiswonende kinderen 7 8,6 Vrouw met thuiswonende kinderen 3 3,7 Anders 3 3,7 Onbekend 5 6,2 Totaal 81 100,0 De meeste mensen die naar aanleiding van onze oproep gereageerd hebben zijn ouder dan 50 jaar, hebben een sociale uitkering (WAO/AOW) en een inkomen onder de 15.000,-. Hieruit kan met de nodige voorzichtigheid geconcludeerd worden dat het overheidsbeleid juist vooral voor een kwetsbare groep nadelige gevolgen heeft. In het volgende hoofdstuk vind u een beschrijving van de maatregelen waar mensen mee te maken krijgen en de gevolgen van deze maatregelen. Meldactie meld uw zorg 2004 6
HOOFDSTUK 3 DE MAATREGELEN Tabel 8 - Met welke maatregelen hebben mensen te maken? Maatregelen Aantal Verhoging eigen bijdrage 49 Verhoging ziekenfondspremie 41 Verkleining ziekenfondspakket 40 Verhoging nominale premies 34 Verhoging premie aanvullende ziektekostenverzekeringen 34 Verhoging uitgaven voor medicijnen 34 Verhoging gemeentelijke belastingen 29 Verhoging uitgaven bovenregionaal vervoer 13 Verhoging uitgaven dieet, extra beddengoed of vervoer 11 Verhoging premie particuliere verzekering 7 Verhoging uitgaven voor hulpmiddelen 6 Indicatiestelling 6 Anders 25 Totaal 329* * mensen konden meerdere antwoorden aankruisen Mensen geven aan, vooral te maken te hebben met een verhoging van de eigen bijdrage, met verhoogde uitgaven voor de zorgverzekering (hogere premie, verkleining pakket) en met grotere uitgaven voor medicijnen. Ook de verhoging van gemeentelijke belastingen (o.a. verhoging onroerende zaak belasting, verontreinigingsheffing, rioolheffing) wordt vaak genoemd. Verhoging voor bovenregionaal vervoer, hogere premie particuliere ziektekostenverzekering en meer uitgaven voor dieet/extra beddengoed/vervoer worden door respectievelijk 7, 12 en 10 mensen aangegeven. Extra uitgaven voor hulpmiddelen wordt het minst vaak genoemd. Bij nadere maatregelen worden genoemd: strengere indicatiestelling/bezuiniging op arbeidsplaatsen in de zorgsector, minder huursubsidie, huurverhoging, schrappen van subsidies, mogelijke invoering van no-claim, lange procedure indicatie en PGB, eigen bijdrage voor activiteitencentrum GGz ( 11,80 per dagdeel), service NS rolstoelafhankelijken, verhoging benzineprijs, uitkleden AWBZ, duurdere maaltijdvoorziening, de jungle van regelgevingen van Geové, AWBZ, GAK, gemeente, strengere criteria WVG vervoer. Gemiddeld hebben de mensen die gereageerd hebben te maken met vier maatregelen zoals genoemd in de tabel (3,9). Tijdens de meldactie kwam ook naar voren dat mensen te maken kregen met een indicatiestelling die veel strikter was dan voorheen, dit als gevolg van een nieuwe werkwijze in de indicatiestelling. Bij de indicatie voor de AWBZ voorzieningen worden criteria steeds strenger toegepast. Hierdoor kregen deze mensen minder zorg dan voorheen. In totaal hebben in de periode van de meldactie 6 mensen contact opgenomen met klachten over de indicatiestelling. Voor onze dochter hadden wij een PGB nieuwe stijl aangevraagd. De beschikking was aanzienlijk lager dan het oude PGB. Meldactie meld uw zorg 2004 7
Een redelijk/menselijk gesprek met de indicatieadviseur was niet mogelijk. Alles was gebaseerd op geld. Zo goedkoop mogelijk. De indicatieadviseur onderzoekt niet de nieuwe extra zorgbehoefte, maar heeft haar mening bij binnenkomst al klaar. 3.1 Gevolgen van maatregelen Via een open vraag konden mensen aangeven wat voor hen de gevolgen zijn van deze maatregelen. Heel veel mensen geven daarbij aan dat zij door het kabinetsbeleid erg onzeker en bang zijn voor de toekomst. Een aantal geeft aan zich gestraft te voelen voor hun ziek zijn. Deze mensen vinden bovendien dat hun zelfstandigheid wordt beperkt door de maatregelen. Ik voel mij als gehandicapte gestraft. Ik vecht al tegen MS, moet ik nu ook hiertegen vechten? Ik word beperkt in mijn sociale contacten. Waarom betaal ik eigenlijk al jaren premie? Waarom word ik gestraft voor een minder goede gezondheid? Het is gewoon te zot voor woorden. Dat er bezuinigd moet worden kan ik mij voorstellen, maar dat chronisch zieken en gehandicapten daar de dupe van moeten worden is wel heel erg. I.v.m. Prednison gebruik heb ik vaak wisselende kleding nodig en ik kan geen goede broek of truitje meer kopen. De broeken die goed zitten zijn vaak de duurdere broeken. Ik kan niet meer sparen om ooit een keer zelfstandig te wonen. En ik ben bang dat het niet kan, zo duur is alles geworden. Dan kom ik in de schulden en ben bang dat de deurwaarder mijn spullen gaat verkopen waar mijn ouders dan eventueel voor gespaard hebben. Als je netjes bent word je gestraft in deze maatschappij. Ook wordt door veel mensen aangegeven dat ze door de maatregelen minder een beroep doen op vormen van zorg. Ze zeggen de thuiszorg op, ze krijgen minder uren of zien af van ziekenhuisbezoek, fysiotherapie en tandartsbezoek. Met name de strengere eisen die gesteld worden aan zittend ziekenvervoer zijn voor mensen reden om dan maar af te zien van medische zorg. Doordat ziekenvervoer niet meer vergoed wordt door Geové zie ik maar af van behandelingen zoals bij de pijn polikliniek in Stadskanaal. Ook reis ik niet meer naar gespecialiseerde rugartsen omdat dat te duur voor me wordt. Ook het PGB kent hogere bijdragen en lagere vergoeding voor thuiszorg. Ik ben 300,- per maand kwijt doordat het zittend ziekenvervoer niet meer vergoed wordt. Meer thuiszitten door opheffen Traxx, minder vervoerszone van WVG-taxi. Ik kan niet meer winkelen in de stad Groningen. Eigen bijdrage voor thuiszorg is verhoogd van 8,80 per 4 weken naar 36,52 per 4 weken. Geen fysio meer of beperkter. Mijn huishoudelijke hulp wordt m.i.v. 1 januari 2005 stopgezet. Ik moet één keer per halfjaar naar de longarts. De laatste keer ben ik niet geweest omdat de rit met een gewone taxi te duur wordt. Meldactie meld uw zorg 2004 8
Ook wordt door mensen genoemd dat er minder mogelijkheden zijn om sociale contacten te hebben, worden de mogelijkheden voor vrijwilligersactiviteiten beperkt, gaat men niet meer op vakantie en bezuinigt men op uitgaven voor levensmiddelen. Dit is de zoveelste bezuiniging. Ik bezuinig al op zoveel dingen de laatste jaren. Ontzeg me dingen zoals vakantie. Niet meer geweest sinds 1986. Uitgaan en uit eten al helemaal niet. Bezuinig op kleding, tweedehands of krijgertjes. Thuiszorg van 4,40 per maand naar 38,00 per maand. Ik ben nog lid van een fietsclub en de plattelandsvrouwen. Uitjes die daar zijn kan ik niet betalen. De kosten zijn dan 30,- tot 35,-. Niet duur, maar toch. Soms weet ik al niet beter. Maar nu is mijn levensstijl redelijk sober, iets waar ik zelf voor kies, maar ik ben niet alleen op de wereld. Ik maak mij zorgen om bijvoorbeeld de ouderen. Ik heb moeite de eindjes aan elkaar te knopen. Ik ga niet meer op vakantie en minder vaak bij familie op bezoek. Ik eet vanwege alle bezuinigingen nog maar twee keer per week vlees. Door de maatregelen in het bovenregionaal vervoer kan ik mijn vader in Rotterdam niet meer bezoeken, ik bewaar de kilometers voor als hij echt ziek wordt Ik reis veel met het bovenregionaal vervoer vanwege vrijwilligersactiviteiten. Ik wil graag landelijke bijeenkomsten blijven bezoeken om voor de belangen van chronisch zieken op te komen. Dit wordt mij nu wel heel moeilijk gemaakt. Wij hebben een grijs kenteken auto (busje) en deze bevalt ons prima, niet alleen om de belasting maar ook om het vervoer. Mijn vrouw heeft MS en ik heb chronische rugklachten en met dit vervoer kunnen wij ons nog redden. Zit is goed en in- en uitstap voor beiden is prima. Ook de rolstoel van mijn vrouw kan ik zonder veel stuntelwerk makkelijk in en uit de auto krijgen. Wij zijn alle 4 chronisch ziek en dus al maximaal verzekerd. Ook dit gaat volgend jaar WEER omhoog, waar is het einde??? Alle rekeningen komen weer binnen, verzekeringen (zijn risicogroep dus aanpakken die hap), kinderen in de groei en er moet regelmatig nieuwe kleding komen. Waarvan? Ik weet het niet meer! Auto gisteravond stuk, waarvan moet dit weer betaald worden? In onderstaande tabel vindt u een overzicht van de gevolgen die de maatregelen hebben aldus de mensen die tijdens de meldactie hebben gereageerd. Tabel 9 - Welke gevolgen hebben maatregelen voor u? Maatregelen Aantal % Bezuiniging op andere uitgaven 24 29,6 Minder zorg 21 25,9 Meer beroep doen op mantelzorgers 13 16,0 Andere goedkopere hulp 9 11,1 Onbekend 5 6,2 NVT 9 11,1 Totaal 81 100 Bijna een derde geeft aan dat bezuinigd wordt op andere uitgaven (zoals kleding, voeding, vakantie, tijdschriften, zakgeld kinderen, sportclubs kinderen), terwijl een iets kleiner deel juist gaat bezuinigen op de zorg zelf. Meldactie meld uw zorg 2004 9
Tot slot werd mensen nog gevraagd wat ze vinden van andere maatregelen zoals de invoering van een no-claim maatregel en de inkrimping van het aantal verpleeg- en verzorgingshuisplaatsen. Iedereen is het eensluidend oneens met invoering van deze andere maatregelen. Hieronder staan enkele reacties: Ik vind dat alle bezuinigingen op de schouders komen van chronisch zieken. Ze bezorgen mij veel stress en inspanning. Ook moet ik een administratie bijhouden waaraan ik mijn geld uitgegeven heb. Het moet een keer ophouden, ik kan er toch ook niets aan doen dat ik een ziek lichaam heb gekregen, ik was liever gezond en aan het werk dan dit pijnlijke lichaam. Alle stress en inspanning maakt mij nog zieker zodat ik vaker in het ziekenhuis opgenomen moet worden. Dat kost veel meer! Bezuinigen kost geld!! Onze generatie heeft hard gewerkt om een goed zorgstelsel op te bouwen. Nu we het zelf nodig hebben, wordt het weer afgebroken. Ik ben tegen de no-claim regeling. Ik heb er niet om gevraagd om ziek te worden en word er zo ook nog eens voor gestraft. Ze maken van chronisch zieken regelboeren. Vrije tijd schiet erbij in. Een aantal mensen merkt hierbij nog op dat de bureaucratie in de zorg veel te groot is en dat het kabinet iets zou kunnen doen aan de hoge inkomens van managers in de zorg in plaats van juist zwakkeren aan te pakken. Nu ouders zaken nodig hebben waarvoor ze altijd betaald hebben wordt veel teruggeschroefd. Triest dat het ten koste gaat van mensen die het niet kunnen missen. Bureaucratie ten top, je mag bijvoorbeeld met een WVG-taxi wel op bezoek bij iemand in het ziekenhuis, maar niet zelf naar een arts. Meldactie meld uw zorg 2004 10
HOOFDSTUK 4 - SAMENVATTING De Samenwerkende Patiënten/Consumentenorganisaties organiseerden vanaf halverwege dit jaar de meldactie Meld uw zorg. De meldactie werd georganiseerd omdat het kabinet in een betrekkelijk korte periode verschillende maatregelen invoert die het voor minima, chronisch zieken, mensen met een handicap en ouderen steeds moeilijker maakt om het hoofd boven water te houden en om hun zelfstandigheid te behouden. Het betreft bezuinigingen in de sociale zekerheid, thuiszorg en vervoer. Ook worden beperkingen in het ziekenfondspakket doorgevoerd, zoals vergoedingen voor medicijnen, fysiotherapie, hulpmiddelen en zittend ziekenvervoer. Gemeentelijke lasten gaan omhoog en er gaat mogelijk een no-claim maatregel voor ziekenfondspatiënten ingevoerd worden. Er hebben 81 mensen op de oproep van de SPC gereageerd. De meeste mensen die naar aanleiding van onze oproep gereageerd hebben zijn ouder dan 50 jaar, hebben een sociale uitkering (WAO/AOW) en een inkomen onder de 15.000,-. Geconcludeerd kan worden dat het overheidsbeleid vooral voor een kwetsbare groep nadelige gevolgen heeft. Mensen geven aan vooral te maken te hebben met een verhoging van de eigen bijdrage, met verhoogde uitgaven voor de zorgverzekering (hogere premie, verkleining pakket) en met grotere uitgaven voor medicijnen. Ook de verhoging van gemeentelijke belastingen (o.a. verhoging onroerende zaak belasting, verontreinigingsheffing, rioolheffing) wordt vaak genoemd. De gevolgen van deze maatregelen zijn schrijnend te noemen. Heel veel mensen vinden dat hun zelfstandigheid wordt beperkt door de maatregelen. Ook geven ze aan dat zij door het kabinetsbeleid erg onzeker zijn en bang zijn voor de toekomst. Een aantal geeft aan zich gestraft te voelen voor hun ziek zijn. Andere belangrijke gevolgen van de kabinetsmaatregelen zijn: er zijn voor mensen minder mogelijkheden om sociale contacten te hebben, de mogelijkheden voor vrijwilligersactiviteiten worden beperkt, men gaat niet meer op vakantie en men bezuinigt op uitgaven voor levensmiddelen. Veel mensen geven aan dat ze door de maatregelen minder een beroep doen op vormen van zorg. Ze zeggen de thuiszorg op, ze krijgen minder uren of zien af van ziekenhuisbezoek, fysiotherapie en tandartsbezoek. Met name de strengere eisen die gesteld worden aan zittend ziekenvervoer zijn voor mensen reden om dan maar af te zien van medische zorg. De consequenties hiervan op de langere termijn kunnen ernstig zijn. Mensen worden niet langer in staat gesteld de regie over hun eigen leven te voeren. Ook bij de indicatie voor de AWBZ voorzieningen worden criteria steeds strenger toegepast. Huishoudelijke hulp wordt afgedaan als poetshulp terwijl het een geïndiceerde voorziening betreft die voor het zelfstandig blijven functioneren een voorwaarde is. Niet langer gebruik maken van medische zorg en ondersteuning kan leiden tot grotere medische complicaties die uiteindelijk duur betaald worden. Het niet langer in staat zijn volwaardig deel te nemen aan de maatschappij leidt tot isolement van met name de lagere inkomensgroepen, ouderen en (chronisch) zieken, met alle gevolgen van dien. Waar het kabinetsbeleid gericht is op vergroten van de zelfstandigheid (minder verpleeg- en verzorgingshuisplekken) lijken genoemde maatregelen een averechts effect te hebben. Meldactie meld uw zorg 2004 11
Uit de meldactie komt naar voren dat de negatieve gevolgen van het kabinetsbeleid vooral terechtkomen bij een kleine groep mensen in de samenleving, die bovendien al in een zeer kwetsbare positie zit voor wat betreft lichamelijke en psychische beperkingen, inkomen en sociale positie. Zo is bijvoorbeeld de mogelijkheid voor deze groep om een beroep te doen op hun sociale netwerk al zeer beperkt. Dit terwijl het kabinetsbeleid juist eigen verantwoordelijkheid en een beroep doen op de sociale omgeving als uitgangspunt hanteert. Het rapport van de meldactie zal worden aangeboden aan kamerleden uit de noordelijke regio. Meldactie meld uw zorg 2004 12