AIOS en het Opleidingsfonds
2
3 inhoud 1. Aios en het Opleidingsfonds 4 2. Wat is het Opleidingsfonds? 4 3. Waarom is het Opleidingsfonds ingesteld? 6 4. Wat is er veranderd met de komst van het Opleidingsfonds? 9 5. Wat zijn de problemen rondom het Opleidingsfonds? 11
4 01. 02. Aios en het Opleidingsfonds Wat is het Opleidingsfonds? Bij het Meldpunt van De Jonge Orde komen veel vragen van aios binnen over het Opleidingsfonds. De Jonge Orde wil met deze brochure antwoord geven op deze vragen. Het kan natuurlijk voorkomen dat deze brochure geen antwoord geeft op jouw vraag. Als je lid bent van De Jonge Orde kun je jouw specifieke vraag voorleggen aan het AIOS Meldpunt, telefoonnummer 030-28 23 652 of via info@dejongeorde.nl Het Opleidingsfonds is een bekostigingssysteem (i.e. een subsidieregeling) van zorgopleidingen, gefinancierd door VWS. De invoering vond plaats in verschillende fasen. In 2007 is het systeem voor de ziekenhuisopleidingen ingevoerd (1e tranche) en in 2008 is het ook voor de opleidingen met betrekking tot preventie; de GGZ, de care en de gespecialiseerde verpleegkundigen ingevoerd (2e tranche). In 2010 is de 1e tranche uitgebreid, onder andere met verschillende categorale instellingen en vanaf 2012 maken de opleidingen psychiatrie en spoedeisende geneeskunde deel uit van de 1e tranche. Eerder was het opleidingsbudget geïntegreerd in het budget van instellingen en medisch specialisten en was het afkomstig van de zorgverzekeraars. Deze middelen komen nu rechtstreeks vanuit het Opleidingsfonds, zodat de opleiding en productie budgettair gescheiden zijn. Het budget per instelling wordt berekend door het aantal opleidingsplaatsen te vermenigvuldigen met het bijbehorende normbedrag (afhankelijk van type instelling en aantal aios). De gegevens over het aantal opleidingsplaatsen per instelling worden verkregen via de Medisch Specialisten Registratie Commissie (MSRC).
5
6 03. Waarom is het Opleidingsfonds ingesteld? Het Opleidingsfonds is geïnitieerd vanuit VWS om een aantal redenen: A. Reguleren van het aantal opleidingsplaatsen B. Bevorderen van transparantie C. Marktwerking in de zorg mogelijk maken A. Het reguleren van het aantal opleidingsplaatsen Dit is belangrijk om vraag en aanbod op de arbeidsmarkt in balans te houden. Er moeten niet onnodig veel medisch specialisten worden opgeleid. Maar ook om te voorkomen dat er tekorten ontstaan binnen een bepaald specialisme. De raming van het aantal aios per specialisme geschiedt door het Capaciteitsorgaan, dat VWS hierin adviseert. Deze opleidingsplaatsen ( instroomplaatsen ) worden verdeeld over de opleidingsklinieken in het toewijzingsproces. In 2012 is de toewijzingsprocedure aanzienlijk veranderd. De intermediaire rol die het CBOG vervulde, is geheel komen te vervallen. Dit heeft tot gevolg dat de veldpartijen het toewijzingsvoorstel nu rechtstreeks aan VWS aanbieden en daarmee meer verantwoordelijkheid hebben gekregen. Het toewijzingsproces wordt gecoördineerd door het BOLS (www.stichtingbols.nl), een samenwerkingsverband opgericht door de Orde van Medisch Specialisten (OMS), de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) en de NVZ vereniging van ziekenhuizen (NVZ). In hoofdlijnen ziet het verdeel- en toewijzingsproces er als volgt uit: 1. Elk jaar stelt BOLS aan de hand van de spelregels van VWS een toewijzingsprotocol op. Hierin staan onder andere de procedures en de criteria voor de verdeling over en binnen de Onderwijs en Opleidings Regio s (OOR s). In iedere OOR werkt één umc samen met een aantal niet-academische opleidingsziekenhuizen. 2. BOLS maakt per opleiding een voorstel voor de verdeling van het totaal aantal opleidingsplaatsen dat landelijk beschikbaar is gesteld door VWS. Hierbij wint BOLS advies in bij de OOR s en bij de wetenschappelijke verenigingen 3. Op basis van het toewijzingsvoorstel stelt de minister van VWS het verdeelplan vast. In het verdeelplan staat per specialisme welke opleidingsklinieken het komende jaar in aanmerking komen voor instroom van nieuwe aios en daarmee subsidiëring van de instroomplaatsen. B. Bevorderen van transparantie 1. Door gelden bedoeld voor opleiding te oormerken kunnen deze niet of minder makkelijk gebruikt worden voor andere doeleinden door de zorginstellingen 2. De soort en het aantal opleidingsplaatsen in een zorginstelling wordt in kaart
gebracht en hierdoor moet uiteindelijk ook de kostprijs van een opleidingsplaats inzichtelijk worden. 7 C. Opleidingskosten zouden de marktwerking in de zorg kunnen verstoren. De parallelle invoering van een nieuw financieringsmodel voor de specialistische zorg met DOT (DBC s op weg naar transparantie) en met de introductie van gereguleerde marktwerking in de zorg zou het opleiden kunnen leiden tot grote verschillen in de tarieven voor vergelijkbare DOT aangezien niet alle instellingen in gelijke mate opleiden en niet alle instellingen opleidingsbevoegd zijn. Ministerie van VWS Spelregeldocument Stichting BOLS Verdeelplan Toewijzing Toewijzingsprotocol Toewijzingsvoorstel Opleidingsinstellingen Wetenschappelijke verenigingen en Opleidingsen onderwijsregio s OOR relevante veldpartijen Advies Subsidie aanvraag
8
04. 9 Wat is er veranderd met de komst van het Opleidingsfonds? A. Het is duidelijk geworden hoeveel subsidie een opleidingsinstelling ter beschikking heeft per aios per jaar. De netto kosten of opbrengsten zijn echter nog niet inzichtelijk omdat dit afhankelijk is van de daadwerkelijke kosten (loon, overhead- en opleidingskosten) verrekend met de productie die een aios levert. De subsidie wordt verstrekt door VWS. Het is voor VWS dan ook van belang de daadwerkelijke kosten of opbrengsten inzichtelijk te krijgen. I Hiertoe zijn verschillende pogingen ondernomen. bijvoorbeeld: het kostprijsonderzoek door onderzoeksbureau Berenschot. Deze heeft de onderzoeksvraag naar de kostprijs van de medisch specialistische opleiding niet kunnen beantwoorden. Tot op heden is er discussie over dit onderwerp. B. Opleidingsklinieken moeten meer verantwoording afleggen over de kwaliteit van de opleiding. Aangezien het een subsidieregeling is, moeten de opleidingsklinieken en opleiders meer verantwoording afleggen over de besteding van deze middelen. De vraag is nu hoe de kwaliteit van de opleiding gemeten kan worden. Een voorbeeld van een initiatief ten behoeve van de opleidingskwaliteit is de Opleidingsetalage (www.opleidingsetalage.nl). Marktwerking en verbetering van kwaliteit van de opleiding gaan hier hand in hand. C. Registratie is essentieel voor het toekennen van subsidie aan de juiste kliniek. Het zal de meeste aios niet ontgaan zijn dat de MSRC strenger is geworden sinds het Opleidingsfonds zijn intrede heeft gedaan. De MSRC heeft twee belangrijke taken: 1. De wet BIG gebiedt zorgverleners zich te registreren in een openbaar register, voor medisch specialisten is dit de MSRC. De commissie moet het register up to date houden door voortdurend mutaties te administreren. 2. Het toetsen van het opleidingsschema aan het Kaderbesluit CGS, oftewel controleren of alle verplichte onderdelen van een opleiding op de juiste manier in het schema zijn verwerkt. Door deze taken uit te voeren zou het mooi zijn als VWS het mogelijk maakt dat de subsidie de aios volgt aan de hand van het opleidingsschema (het zogenaamde rugzakmodel ). De instelling krijgt namelijk subsidie voor het aantal aiosplaatsen dat zij bij VWS hebben aangevraagd. Welke aios die plekken invullen is voor de subsidie niet beslissend. Het aantal daadwerkelijk opgeleide aios is echter wel bepalend voor de definitieve hoogte
10 van de subsidie. Hierbij moet de instelling rekening houden met het Controleprotocol subsidievaststelling zorgopleidingen. Vandaar dat voor de instelling, via de MSRC, wel bepalend en in sommige gevallen zelfs essentieel is, dat zij weten welke aios in hun instelling op welke plaats in opleiding zijn. Het is dus voor de instelling van belang om te weten welke aios in dienst zijn. Een detachering kan voor aios nog steeds een oplossing bieden om in een andere instelling te worden opgeleid en toch in dienst te zijn bij het subsidie aanvragende instelling. Mutaties in het opleidingsschema kunnen tot nu toe maar één keer per jaar aan de MSRC worden doorgegeven en wel voor 31 oktober. Tabel 1: Opleidingsfonds in getal Aantal aios Subsidie Alg. zkh. Subsidie UMC Per instelling <50 163.900 123.700 50-150 152.600 123.700 >150 122.100 123.700
05. 11 Wat zijn de problemen rondom het Opleidingsfonds? De problemen rondom het Opleidingsfonds zijn grotendeels inherent aan de hierboven geschetste veranderingen. De regeldruk is toegenomen en de flexibiliteit is afgenomen. Hieronder staat een aantal concrete problemen genoemd: houden bij het indienen van een nieuw opleidingsplan of een herziening. De Jonge Orde adviseert aios, samen met hun opleider, er zorg voor te dragen dat de MSRC op de hoogte is van het actuele opleidingschema en dat alle wijzigingen in de persoonlijke situatie of in dit schema op tijd worden doorgegeven aan de MSRC. A. Minder flexibiliteit: I. De MSRC toetst het opleidingsschema van de aios aan het Kaderbesluit CGS. In het verleden konden de bedrijfsvoering of de wensen van de aios de volgorde van stages nogal eens beïnvloeden. Momenteel wordt er een bepaalde volgorde opgelegd waarbij er meestal een algemeen en een differentieel gedeelte is. II. Wijzigingen in het opleidingsschema, waarbij gewisseld wordt van instelling, dienen vóór 31 oktober van het voorgaande jaar ingediend te worden. Ad hoc wijzigingen door persoonlijke of organisatorische omstandigheden worden hierdoor bemoeilijkt. Het is essentieel dat de aios eventuele fouten in een opleidingschema tijdig (lees: voor 31 oktober) corrigeert. De MSRC adviseert om 8 weken vóór 31 oktober aan te Aanvankelijk volgde de subsidie de aios niet over de landsgrenzen, inmiddels is dit wel geregeld (zie Kaderbesluit 2011 op http://knmg.artsennet.nl/opleidingen-registratie/regelgeving/huidigeregelgeving-cgs.htm). Met toestemming van de opleider, de MSRC (na overleg met de betreffende wetenschappelijke vereniging) en de begeleidend specialist in het buitenland mag een dergelijke stage wel meetellen voor de opleiding. De subsidie vanuit het Opleidingsfonds wordt pro rata aangepast aan de deeltijdfactor van de aios: Het opleidingsfonds gaat uit van een volledige plaats, maar bij deeltijd wordt de deeltijdfactor uitbetaald. De subsidie is procentueel gelijk waarbij in de praktijk door de opleiders samen met de aios onderlinge afspraken worden gemaakt om de niet gewerkte uren op te vangen. De pro rata subsidie is opvallend aangezien
12 de kosten aan onderwijs en overhead niet minder worden. Dit kan ertoe leiden dat deeltijd werken ontmoedigd wordt door opleiders. De Jonge Orde adviseert aios die hiermee worden geconfronteerd contact op te nemen met het AIOS Meldpunt. Indien zij lid zijn van De Jonge Orde kunnen zij direct gebruik maken van individuele juridische dienstverlening. B Vermenging subsidie en opleiding. Een AIOS wil in het kader van een differentiatiestage in een andere instelling zijn opleiding volgen. Veelal wordt dan tussen de oorspronkelijke instelling en de inlenende instelling een detachering overeenkomst afgesloten. Ook wordt er uit dienst getreden bij de oorspronkelijke instelling en in dienst getreden bij de ontvangende instelling. In de praktijk komt het voor dat in detacheringafspraken worden voorgesteld waarbij de schade die geleden wordt door de instelling, zoals het mislopen van subsidie voor de opleidingsplaats van de aios, verhaald wordt op de aios, door vermeende nalatigheid van de aios. Het verhalen van schade op de aios is wat De Jonge Orde betreft ongewenst. Ook mag een aios geen nadelen ondervinden van het volgen van een differentiatiestage. Wetenschappelijke verenigingen die meedoen aan het project www.opleidingsetalage.nl zouden positief moeten reageren op verzoeken van aios voor het doen van een differentiatiestage. In het project participeren zeventien wetenschappelijke verenigingen. Het doel van het project is drieledig: 1. De aios beter toerusten voor de uitoefening van het vak. 2. Transparantie van de kwaliteit van de opleiding bieden. 3. Enige competitie tussen opleidingsafdelingen creëren. De Jonge Orde adviseert aios die problemen ondervinden met het doen van differentiatiestages contact op te nemen met het AIOS Meldpunt. Indien zij lid zijn van De Jonge Orde kunnen zij direct gebruik maken van individuele juridische dienstverlening. Ongeschiktheid. In de Subsidieregeling zorgopleidingen 1e tranche is in art. 9 opgenomen dat een aios alleen vervangen kan worden met behoud van subsidie als een dienstverband of een arbeidsovereenkomst met een aios wegens ongeschiktheid is beëindigd. Een gevolg van dit artikel is dat aios het verzoek kunnen krijgen mee te werken aan een verklaring van ongeschiktheid, terwijl daar feitelijk geen sprake van is. De aios kan met een dergelijke verklaring worden geconfronteerd, alleen om de instelling de subsidie vanuit het Opleidingsfonds te laten behouden. De Jonge Orde adviseert aios die met een dergelijke verklaring worden geconfronteerd contact op te nemen met het AIOS Meldpunt. Indien zij lid zijn van De Jonge Orde kunnen zij direct gebruik maken van individuele juridische dienstverlening. Welke kansen zijn er voor aios ontstaan? 1. De kwaliteit van opleiding is belangrijk geworden: in tegenstelling tot enige jaren geleden zullen opleiders en opleidingsklinieken in toenemende mate gestimuleerd en ook verplicht - worden de kwaliteit van
13
14 de opleiding expliciet zichtbaar te maken. Dit kan uiteindelijk de aios ten goede komen. Het bespreekbaar maken van de kwaliteit van de opleiding met de opleider kan voor de aios een kans betekenen om dit proces mede te sturen. Een belangrijk onderdeel van de kwaliteit van opleiding is het opleidingsklimaat. Als instrument om dit inzichtelijk te maken wordt sinds 2008 de D-RECT enquête onder aios afgenomen. 2. Rugzakmodel: Het Opleidingsfonds is in de oorspronkelijke opzet een persoonsgebonden subsidie die de aios volgt, maar momenteel is de situatie nog zo dat de opleider altijd akkoord dient te gaan met het opleidingsschema. De Jonge Orde zet zich in voor flexibilisering van de opleiding zodat de aios zelf meer verantwoordelijkheid neemt voor het samenstellen van zijn/haar opleiding. Dit zou bovendien een kwaliteitsprikkel kunnen zijn voor opleiders. Een goede opleiding of interessante stage trekt immers aios en daarmee subsidiegeld aan. De Opleidingsetalage is het eerste serieuze project dat dit principe in praktijk brengt. De aios kan het laatste deel van zijn/haar opleiding zelf vormgeven binnen de huidige kaders. De term Etalage verwijst naar de (virtuele) presentatie van de verschillende differentiatiestages door opleiders en opleidingsklinieken op www.opleidingsetalage.nl. Wat is de invloed van aios op toekomstige ontwikkelingen? Het is zaak dat aios en opleiders samen gaan optrekken in het inzichtelijk maken van kwaliteit en ervoor te zorgen dat de middelen uit het Opleidingsfonds optimaal besteed worden. De aios verkeert in een afhankelijke positie binnen de hiërarchie van de ziekenhuiswereld waarbij een goede belangenvertegenwoordiging essentieel is. De Jonge Orde zoekt de aios voortdurend op bij rondgangen in de huizen, via de nieuwsbrieven en online via het De Jonge Orde forum (www.dejongeorde.nl). Hierdoor blijven wij op de hoogte van wat er leeft op de werkvloer. Bovendien zijn alle bestuursleden zelf ook aios! De Jonge Orde laat de stem van de aios op zoveel mogelijk plekken horen. Steun van de achterban is hierbij onmisbaar. Word ook lid en versterk hiermee de positie van de aios!
Overzicht van gebruikte afkortingen: CBOG College voor de Beroepen en Opleidingen in de Gezondheidszorg CGS College Geneeskundige Specialismen D-RECT Dutch - Residents Educational Climate Test MSRC Medisch Specialisten Registratie Commissie OMS Orde van Medisch Specialisten NFU Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra NVZ Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen NZa Nederlandse Zorgautoriteit VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ZN Zorgverzekeraars Nederland 15 Disclaimer De Jonge Orde heeft deze brochure samengesteld op basis van documenten van onder andere VWS met betrekking tot het Opleidingsfonds. De Jonge Orde heeft geprobeerd alle beschikbare informatie in deze brochure op een juiste wijze weer te geven. Toch kan het voorkomen dat er onjuistheden in de brochure terecht zijn gekomen gezien de continue ontwikkelingen. De Jonge Orde aanvaardt dan ook geen aansprakelijkheid voor schade voortvloeiende uit deze brochure. Zie ook www.opleidingsfondszorg.nl.
De Jonge Orde Mercatorlaan 1200 3528 BL Utrecht Tel: (030) 282 36 52 info@dejongeorde.nl www.dejongeorde.nl