BERGING Bron : OTC Rijden Met dank aan de bergingsinstructeurs van het Opleidings en TrainingsCentrum Rijden van de Koninklijke Landmacht. Dit stuk of delen ervan mogen niet zonder bronvermelding gekopieerd of verspreidt worden. Uitgever: Opperheide 3 5556 XT Valkenswaard www.bravocie.nl www.bravocie.nl 2005 Blz. 1
Definitie berging: Het treffen van maatregelen en het uitvoeren van werkzaamheden ter verwijdering van voertuigen uit een positie waaruit dit zonder hulpmiddelen niet mogelijk is, en het overbrengen van voertuigen naar elders zonder daarbij MEER schade te veroorzaken. VOORBEREIDING EN BERGINGSPLAN. Bergingssteunbericht: bij aanvraag voor een berging dient men de gegevens te noteren welke een vlotte berging kunnen bespoedigen. Dit zijn: - naam, registratienummer en eenheid van de bestuurder; - voertuigtype en kentekennummer; - plaatsaanduiding (zo nauwkeurig mogelijk); - naderingsroute c.q. contactpunt; - aantal inzittenden of soort lading; - opdracht van de bestuurder; - situatie te bergen vtg; - gewenste hulp; - datum, tijd. Bestudeer vóór het vertrek het bericht en bepaal het mee te nemen materieel en personeel. Verstrek evt. nadere opdrachten aan de bergingsploeg(en). Werkwijze in volgorde op de plaats van de berging (10 geboden): 1. Tref veiligheidsmaatregelen: - waarschuwingsregeling overig verkeer - instellen rookverbod - instellen veiligheidszone omstanders - bij lekkages milieuvervuiling voorkomen met milieupakket. 2. Beoordeel de bergingsmogelijkheden (situatie grondig bezien): - stel gegevens vast van vtg en lading; - stel vast: - soort ondergrond - hellingshoek - bergingsrichting - aansluitmogelijkheden - ingedrukte voertuigdelen - graafwerkzaamheden - mogelijkheden voor lossen of overslaan van de lading - opstelplaats brgvtg(en) - ondergrond brgvtg(en). Het resultaat zal zijn: lieren, hijsen of een combinatie van beiden. 3. Maak een bergingsplan door te rekenen en te tekenen. 4. Maak het bergingsplan bekend aan: - eigen personeel - personeel te brg vtg - bevoegd gezag ter plaatse (Kmar, politie, brandweer, KMCGS=Korps Mil. Contr. Gevaarlijke Stoffen). www.bravocie.nl 2005 Blz. 2
5. Verdeel de werkzaamheden: WIE, WAT, WAAR opstellen van het brgvtg (de brgvtgn). 6. Aansluiten van het benodigd materiaal aan: - het te brg vtg - de verankeringen - de lierkabels. 7. Strakzetten en controleren: - bevestigingen aan aansluitingen - verankeringen - beremmingen van de vtgn. 8. Bergen (lieren,hijsen,slepen): - personeel uit de gevarenzone - voorgeschreven signalen/tekens gebruiken. 9. Opruimen: - controle gebruikt materiaal - opbergen op organieke plaatsen - schade herstellen aan weg/berm/terrein - wegdek vrijmaken van olie, vet, e.d. 10. Voertuigcontrole: -R.O.S.A.V.uitvoeren Remmen. Onderstel. Stuurinrichting Aandrijving. Verlichting. -afhankelijk van de toestand van het voertuig deze al dan niet gereedmaken voor afvoer. Bergingsplan: dit is een verzameling gegevens en de wijze waarop de berging wordt uitgevoerd met de middelen die beschikbaar zijn. Deze gegevens verkrijgen we door de situatie grondig te bekijken, het berekenen van de weerstanden die zullen optreden en het uittekenen van de lieropstelling. De gegevens die we eventueel nodig hebben van het gestrande vtg zijn: - totale weerstand; - kantelweerstand; - hefkracht; - bergingsrichting; - bevestiging aansluiting lierkabel en tractieschijf. www.bravocie.nl 2005 Blz. 3
De gegevens die we nodig hebben van het bergingsvoertuig zijn: - ankerwaarde - liercapaciteit - werklengte lierkabel - hefcapaciteit kraanboom - bergingsuitrusting - de eventuele verankeringen die gebruikt gaan worden, zoals een boom of voertuig. www.bravocie.nl 2005 Blz. 4
Grondcoëfficient: Aan elke soort ondergrond is een bepaalde waarde (coëfficient) toegekend. Dit is een vaste rekenfactor. ONDERGROND COëFFICIENT (wielvtgn) (rupsvtgn) VERHARDE WEG 25 20 GRAS - HEIDE 7 5 GRIND - PUIN 5 4 ZAND 4 3 MODDER 3 2 Altijd schuifweerstand ZWARE MODDER 2 1 DRIJFZAND - MOERAS 1 1 Rolweerstand: dit is de weerstand die overwonnen moet worden om een voertuig over een horizontale ondergrond aan het rollen te brengen en te houden. De grootte van de rolweerstand is afhankelijk van het voertuiggewicht en de soort ondergrond. Aan elke soort ondergrond is een bepaalde waarde (coëfficiënt) toegekend. Dit is een vaste rekenfactor. De berekening van de rolweerstand (RW) luidt: voertuiggewicht (V) gedeeld door de grondcoëfficiënt of: V RW =---- C Voorbeeld: een voertuig met een massa van 80 kn staat vast in zand, bereken de RW: V 80 RW = --- = ---- = 20 kn C 4 Schuifweerstand: dit is de weerstand die overwonnen moet worden om een voertuig waarvan de wielen zijn geblokkeerd, te verschuiven over een horizontale ondergrond. De grootte van de schuifweerstand is afhankelijk van het voertuiggewicht en de soort ondergrond. De berekening van de schuifweerstand (SW) luidt: voertuiggewicht (V) vermenigvuldigd met 2, gedeeld door de grondcoëfficiënt of: Vx2 SW = ------- C Voorbeeld: een voertuig met een massa van 80 kn staat vast in zware modder, bereken de SW: www.bravocie.nl 2005 Blz. 5
Vx2 80x2 SW = ------ = -------- = 80 kn C 2 Opmerking: op zachte ondergrond wordt de SW tijdens de berging groter door het ophopen van bv. zand, modder e.d. vóór het voertuig (dozereffect). Op de verharde weg is proefondervindelijk vastgesteld dat de SW gelijk is aan 80% van de voertuigmassa (vtgmassa x 0,8) of: SW = V x 0,8 Voorbeeld: een vtg met een massa van 80 kn staat met geblokkeerde wielen op een verharde weg, bereken de SW: SW= 80 x 0,8 = 64 kn Hellingweerstand: de EXTRA weerstand die overwonnen moet worden om een voertuig tegen een helling omhoog te lieren. De grootte van de hellingweerstand is afhankelijk van de voertuigmassa en de hellinghoek. De hellinghoek is de hoek die de helling maakt met het horizontale vlak en wordt aangegeven met de letter 'h',bv h=40. Als de hellinghoek kleiner is dan 60, dan is de hellingweerstand (HW) gelijk aan de voertuigmassa, vermenigvuldigd met de hoek in graden, gedeeld door het vaste getal 60 of : Vxh HW = ------- 60 Voorbeeld: een voertuigmassa van 80 kn moet tegen een helling van 30 omhoog worden gelierd, bereken de HW: Vxh 80x30 2400 HW = ------- = ---------- = -------- = 40 kn 60 60 60 Als de hellinghoek 60 of meer is, dan is de HW gelijk aan de massa van het vtg of: HW = V Veiligheidspercentage: bij de berekende weerstand (RW,SW,evt in comb. met HW) wordt een veiligheid van 25% ingecalculeerd voor: * onvoorziene weerstanden zoals obstakels in de grond of plaatselijke veranderingen in de ondergrond; * onjuiste schatting van de hellingshoek; www.bravocie.nl 2005 Blz. 6
* compensatie van een extra weerstand bij gebruik van tractieschijven of stophout ter bescherming van lierkabels. Totale weerstand: dit is de berekende weerstand, inclusief VP 25%, die overwonnen moet worden om een vtg te laten rollen of schuiven. Schema: TW = RW + VP 25% TW = SW + VP 25% TW = (RW+HW) + VP 25% TW = (SW+HW) + VP 25% Vooreeld: een vtg (kan rollen) met een massa van 90 kn staat vast in modder en moet tegen een helling van 20 omhoog worden gelierd, bereken de TW: V 90 RW = --- = ---- = C 3 30 kn Vxh 90x20 HW = ------- = ---------- = 30 kn 60 60 VP 25% = 0,25x60= TW = 15 kn + 75 kn Kantelweerstand: dit is de weerstand die overwonnen moet worden om een vtg te kantelen. De grootte van de kantelweerstand (KW) is afhankelijk van de vtgmassa, ligging zwaartepunt vtg-opbouw, lading, bevestigingspunten kabels/hijsbanden en de ondergrond. Het kantelen dient in twee fasen te gebeuren: Fase 1: tijdens deze fase moet een bepaalde kracht op het vtg worden uitgeoefend om de weerstand van dat vtg te overwinnen tot het kantelmoment. De berekening van de kantelweerstand (KW) van een voertuig met een normaal zwaartepunt (laag) luidt: voertuigmassa delen door twee of: V KW = -- 2 Voorbeeld: een voertuig met een massa van 80 kn ligt gekanteld op de weg, bereken KW: V 80 KW = -- = ------ = 40 kn 2 2 www.bravocie.nl 2005 Blz. 7
Wanneer bij een gekanteld voertuig het zwaartepunt aanmerkelijk hoger ligt, bijvoorbeeld een tankwagen, dan kan men de bovenstaande berekening niet meer hanteren. In dat geval is de KW gelijk aan de voertuigmassa of: KW = V Fase 2: bij de tweede fase (het kantelmoment)moet een tegenkracht op het voertuig worden uitgeoefend om te voorkomen dat het voertuig ONGECONTROLEERD verder kantelt(neervalt) waardoor (extra) schade ontstaat aan het onderstel, deze tegenkracht is de helft van de totale massa van het voertuig. Dit gecontroleerd kantelen kan uitgevoerd worden door de eigen installatie of door die van een ander voertuig. Hefkracht: dit is de kracht die nodig is om een voertuig of een bepaald object van een ondergrond te heffen. In situaties waarin bijvoorbeeld een gekanteld voertuig met een hoog zwaartepunt of een voertuig dat naast de weg in een berm of sloot ligt, kan het verstandiger zijn, het voertuig met één of meerdere bergingsinstallaties uit zijn positie te heffen. Om in te schatten hoeveel kracht er nodig is om het voertuig te heffen kan men gebruik maken van vaststaande gegevens zoals: - massa ledig voertuig; - massa van de lading of het object; - asdruk voor- en achteras(sen); - wielbasis; - lengte vooroverbouw en achteroverbouw; - koppeltafeldruk bij opleggers (wettelijk minimaal 1/5 deel van de oplegger + lading) De krachten die gebruikt worden om een voertuig of voorwerp te heffen worden in kilogrammen opgegeven. Wanneer een voertuig aan de voor- of achterzijde wordt getakeld wordt de voor- of achteras van de ondergrond gehesen, m.a.w: we tillen de voor- of achterasmassa op, doch daar waar de aansluitingen om te heffen zijn bevestigd ligt verder weg. Hierdoor vermindert de kracht die nodig is om dat voertuig of object te heffen. De berekening van de hefkracht (HK) luidt: asdruk van de te heffen as keer de wielbasis, gedeeld door de wielbasis plus de overbouw van die betreffende as of: asdruk x wielbasis AD x WB HK = --------------------------------- = ----------------- wielbasis + overbouw WB + OB www.bravocie.nl 2005 Blz. 8
voorbeeld: een voertuig met een voorasdruk van 50 kn en een wielbasis van 4 meter moet aan de voorzijde gehesen worden. De vooroverbouw is 1,5 meter, waar tevens de aansluitmogelijkheden zitten, bereken de benodigde HK: 5000x4 20000 HK = ----------------- = -------------- = 3636 kg. 4+1,5 5,5 Indien er lading op het voertuig aanwezig is, kan overwogen worden om deze eerst te lossen. Indien dit niet mogelijk is, is er meer hefkracht nodig. Als richtlijn kan gesteld worden dat 25% van de lading op de vooras rust en 75% op de achteras. Om de benodigde HK te berekenen geldt dezelfde formule als hierboven, doch wordt bij de asdruk die gehesen gaat worden dat percentage opgeteld van de lading wat op de betreffende as rust. Voorbeeld: een voertuig met voorasdruk (ledig) van 50 kn, heeft een lading van 40 kn. Wat is de hefkracht? 50 kn = 5000 kg 40 kn = 4000 kg 4000 kg : 4 = 1000kg 5000 kg + 1000 kg = 6000 kg voorasdruk. 6000x4 24000 HK = ----------------- = -------------- = 4363,6 = 4364 kg. 4+1,5 5,5 Ankerwaarde: als met de lier van het bergingsvoertuig aan een gestrand voertuig wordt getrokken zijn er twee mogelijkheden: - de last beweegt zich naar het bergingsvoertuig; - het bergingsvoertuig beweegt zich naar de last. Het eerste is het gewenste resultaat. www.bravocie.nl 2005 Blz. 9
Gebruiken we een ander voertuig als anker dan dienen we hiervan de ankerwaarde (AW) te kunnen berekenen om te weten bij welke kracht dit voertuig in beweging komt als hieraan getrokken wordt. De ankerwaarde is de weerstand die een beremd voertuig opbrengt wanneer er een kracht op wordt uitgeoefend tot het moment dat het voertuig of anker in beweging komt. De grootte van de ankerwaarde is afhankelijk van de massa van het voertuig, de ondergrond en de hulpmiddelen. Voor terreinomstandigheden geldt: V AW = ---x 1,5 C De berekening laat zien dat er gebruik wordt gemaakt van de RW van het voertuig met de bedrijfsrem in werking. Voorbeeld: een voertuig met een massa van 160 kn staat in modder, bereken de AW: V 160 AW = --- x 1,5 = ------- x 1,5 = 80 kn C 3 Op de verharde weg geldt: AW = V x 0.6 Voorbeeld: een voertuig met een massa van 160 kn staat op een stroef wegdek, wat is de AW?: AW = V x 0.6 = 160 x 0.6 = 96 kn Bij het werken met verankeringen is de beste en gemakkelijkste manier het gebruiken van natuurlijke verankeringen zoals bomen, palen, pylonen, betonblokken, enz. (houd rekening met de wetgeving betreffende natuurlijke verankeringen). Zijn zulke natuurlijke verankeringen niet voorhanden, dan moet je een verankering maken. Houd daarbij rekening met de weerstand van het gebruikte materiaal (bij twijfel, bv. toestand boom, andere verankering kiezen). De weerstand wordt bepaald door: * de diameter (in decimeter); * een coëfficiënt, afhankelijk van het materiaal. De regel om de weerstand (in kilonewton) te berekenen is: R = coëfficiënt x d 2 SOORT BOOM DIAMETER d (in decimeter) eik d 2 5 x d 2 kastanje d 2 3 x d 2 den d 2 2 x d 2 WEERSTAND R www.bravocie.nl 2005 Blz. 10