NIEUWSBRIEF Project integrale aanpak riskant alcoholgebruik jongeren mei 2013 Deze nieuwsbrief verschijnt twee keer per jaar en bevat regionaal en landelijk nieuws over alcohol en jongeren. De informatie is bedoeld voor bestuurders, raadsleden en beleidsmedewerkers van de gemeenten uit de regio, samenwerkingspartners en andere geïnteresseerden. Heeft u kopij en/of vragen? Neem dan contact op met de regionale projectleider Irma Laméris, E i.lameris@ggdgooi.nl. Inhoud BELEID EN HANDHAVING Nieuwe DHW en de rol van de gemeente Raadsledenbijeenkomst september2013 Paraplunotitie alcohol jeugd aangeboden Preventieplan alcohol jeugd 2014-2016 Leeftijdsgrens alcohol naar 18 jaar Minder jongeren in ziekenhuis na coma Resultaat mysteryshopactie 2013; meer vraag naar leeftijd en ID bij sportkantines Landelijk Congres Alcoholbeleid (gratis) Oproep van directeuren aan supermarkten PREVENTIE/EDUCATIE-ACTIVITEITEN Brochure Alcoholintoxicatie Tergooi Bijeenkomst Wakkere ouders Hilversum 30 dagen zonder alcohol succesvol Scompany adviseert over campagnes HKU-studenten ontwikkelen game alcohol Bijeenkomsten Mama weet alles succes Deelproject Ouders actief binnen Samen aan de slag afgerond BELEID EN HANDHAVING Nieuwe Drank- en Horecawet en de rol van de gemeente Met ingang van januari 2013 is de handhavingstaak van de Drank- en Horecawet (DHW) van de Voedsel- en Warenautoriteit overgegaan naar de gemeenten. De gemeenten in de regio Gooi en Vechtstreek hebben besloten hierin gezamenlijk op te trekken. De reden hiervoor is tweeledig: samenwerken is efficiënt en voorkomt het zgn. waterbedeffect. In dit kader worden er gezamenlijk toezichthouders (BOA s) aangesteld die in de regio de naleving van de DHW bij alcoholverstrekkers gaan controleren. De BOA s worden ondergebracht bij de gemeente Hilversum. De samenwerkingsovereenkomsten en het bijbehorende bedrijfsplan zijn onlangs naar de gemeenten gestuurd. Hiernaast wordt er gewerkt aan een regionale alcoholverordening. Dit is een vereiste van de ndhw. Voor de belanghebbende partijen ( zoals paracommercie, horeca en detailhandel) zullen hierover NIEUWSBRIEF Samen aan de slag, integrale aanpak riskant alcoholgebruik jeugd mei 2013 Pagina 1 van 7
informatiebijeenkomsten georganiseerd worden. Naast de gezamenlijke regionale aanpak, blijft er natuurlijk ruimte voor lokale accenten en extra acties. Raadsledenbijeenkomst september2013 Eind september 2013 wordt een regionale bijeenkomst georganiseerd voor raadsleden om met hen in gesprek te gaan over o.a.: de veranderingen binnen de nieuwe Drank- en Horecawet; de regionale alcoholverordening; de vormgeving van de nieuwe handhavingstaak door gemeenten in de regio; de integrale aanpak van het riskante alcoholgebruik van jongeren; met inzet van preventie/educatie- en handhavingsactiviteiten. Paraplunotitie alcoholmatiging jeugd aangeboden Onlangs is de paraplunotitie Integrale aanpak alcohol jeugd van het programma Samen aan de slag tegen riskant alcoholgebruik jeugd aangeboden aan het districtscollege en wethoudersoverleg sociaal domein/jeugd. Beiden reageerden positief op de voorgestelde integrale aanpak. In deze paraplunotitie wordt de verbinding van preventie/educatie met handhaving nader vormgegeven. Dat gebeurt binnen een integraal beleidskader met gezamenlijke doelen voor 2014-2016. Directe aanleiding hiervoor zijn de implementatie van de nieuwe Drank- en Horecawet, de op komst zijnde verhoging van de leeftijdsgrens naar 18 jaar én de positieve resultaten van activiteiten op het terrein van preventie/educatie en handhaving van de afgelopen jaren, die zijn behaald binnen het programma Samen aan de slag. Het samen optrekken van preventie/educatie en handhaving is van belang. Immers, alleen door interventies vanuit beide beleidsvelden, is onderlinge versterking te realiseren en daarmee gezondheidswinst te behalen. Preventieplan alcohol jeugd 2014-2016 Naast de paraplunotitie is onlangs ook het Preventieplan alcohol jeugd 2014-2016 aan het wethoudersoverleg sociaal domein/jeugd aangeboden. Gedragsverandering vraagt om een lange adem. Daarom wordt voorgesteld om de succesvolle interventies die in de afgelopen jaren zijn ingezet, te continueren om het bereikte resultaat te behouden. Bovendien komen er steeds nieuwe generaties jeugdigen die in de verleiding kunnen komen en steeds weer nieuwe groepen ouders die op hun verantwoordelijkheid aangesproken moeten worden. Daarnaast wordt er extra aandacht gevraagd voor het bingedrinken (in korte tijd veel alcohol drinken) van jongeren als ze eenmaal mogen drinken. Leeftijdsgrens alcohol naar 18 jaar De Tweede Kamer heeft begin maart 2013 ingestemd met het verhogen van de leeftijd waarop alcohol mag worden gekocht van 16 naar 18 jaar. Een grote Kamermeerderheid stemde voor de initiatiefwet. Het wetsvoorstel is ingediend door de ChristenUnie, PvdA, CDA en SGP en maakt ook het bezit van alcohol op straat en in de horeca strafbaar voor jongeren onder de 18. NIEUWSBRIEF Samen aan de slag, integrale aanpak riskant alcoholgebruik jeugd mei 2013 Pagina 2 van 7
Het voorstel moet nog wel door de Eerste Kamer (11 juni), maar dat zal gezien de steun van de oppositiepartijen weinig problemen opleveren. Een exacte ingangsdatum is nog niet bekend. Naar verwachting zal het 1 januari 2014 zijn. Als het gaat om een gezonde leefstijl heeft de overheid voor kinderen een grotere verantwoordelijkheid dan voor volwassenen. Daarom wordt de minimumleeftijd voor alcoholverkoop verhoogd naar 18 jaar. Ook voor het kopen van tabak gaat de leeftijd omhoog. Dat de alcoholleeftijd nu ook in Nederland naar 18 jaar gaat is een goede zaak. Het zal uiteindelijk tot gezondheidswinst leiden, mits de leeftijdsgrenzen door alle partijen nageleefd worden. Alcohol op jonge leeftijd is immers schadelijk voor de hersenen die nog in ontwikkeling zijn. In veel landen om ons heen is de alcoholleeftijd al 18 jaar. Wel zal de implementatie ervan extra inspanning vergen. Een werkgroep (bestaande uit beleidsmedewerkers Handhaving/Gezondheid/ Jeugd), de politie en de GGD zal zich binnen de regio buigen over de nodige acties. Uiteraard wordt hierbij gebruik gemaakt van landelijke ideeën en acties, voor zover die voorhanden zijn. Minder jongeren in ziekenhuis na comadrinken Vorig jaar werd de regio Gooi & Vechtstreek opgeschrikt door de cijfers van Tergooiziekenhuizen: maar liefst 51 jongeren uit Gooi en Vechtstreek werden in 2011 met een alcoholvergiftiging opgenomen in Tergooiziekenhuizen. De regio stak daarmee ruim boven andere regio s uit. In 2012 is er een teruggang te constateren: 28 jonge comazuipers zijn opgenomen: 10 jongens, 18 meisjes. De leeftijd van comadrinkers ligt tussen de 13 en 17 jaar, gemiddeld zijn ze 15 jaar. Het aantal comadrinkers komt redelijk overeen met het aantal van 2010 (24) en 2009 (29). De piek lijkt achter de rug. Mogelijk is dit het gevolg van de extra aandacht voor riskant alcoholgebruik bij jongeren en ouders en alcoholverstrekkers, vanuit het programma Samen aan de slag. GGD Gooi & Vechtstreek is tevreden met deze afname. Zeker gezien de landelijke cijfers waaruit blijkt dat het totaal aantal comazuipers gestegen is. Toch denken de GGD en kinderartsen van Tergooiziekenhuizen dat we niet te vroeg moeten juichen. Het is belangrijk om door te gaan op de ingeslagen weg; er komen immers steeds nieuwe jongeren en ouders. Bovendien vormen de comazuipers het topje van de ijsberg van riskant drinkende jongeren. Resultaat mysteryshopactie 2013; meer vraag naar leeftijd en ID bij sportkantines Onlangs liet GGD Gooi & Vechtstreek in opdracht van de gemeenten een mysteryshopactie uitvoeren bij sportkantines in de regio in het kader van het programma Samen aan de slag tegen riskant alcoholgebruik jeugd. In maart en april j.l. zijn in totaal 58 sportkantines bezocht. Per sportkantine zijn steeds twee aankooppogingen gedaan door zowel een 15-jarig meisje als een 15- jarige jongen. Het onderzoek werd uitgevoerd door Buro Nuchter. De resultaten van de mysteryshopactie geven aan dat de naleving van de leeftijdsgrens voor alcohol door sportkantines verbeterd is in vergelijking met vorig jaar. In 2012 lukte het in 76% van de NIEUWSBRIEF Samen aan de slag, integrale aanpak riskant alcoholgebruik jeugd mei 2013 Pagina 3 van 7
gevallen om alcohol te kopen als 15-jarige. In 2013 lukte dit nog in 66% van de gevallen. Duidelijk meer dan vorig jaar werd er naar leeftijd en/of identiteitsbewijs (ID) gevraagd en hiernaar gehandeld. In 2012 werd slechts in 20% van de gevallen naar leeftijd en/of ID gevraagd. In 2013 was dit bij ruim 40% van de aankooppogingen het geval. Bij de tennisverenigingen is de grootste verbetering opgetreden ten opzichte van vorig jaar. Toen scoorden alle tennisverenigingen onvoldoende. Nu ging het bij meer dan de helft van de tennisverenigingen goed, dat wil zeggen: jongeren van 15 jaar kregen geen alcohol mee. Ook bij de voetbalverenigingen is de naleving verbeterd. Vaak werken sportkantines met veel barvrijwilligers die af en toe bardienst hebben. Dat maakt het lastig om consequent de alcoholleeftijdgrens na te leven. De extra aandacht van verenigingen voor het niet schenken onder de 16 heeft echter duidelijk effect. Toch blijft extra aandacht nodig. Nog in heel veel gevallen krijgen jongeren van 15 jaar alcohol mee en wordt er niet naar leeftijd en ID gevraagd. Landelijk Congres Alcoholbeleid 3.0 (gratis) Op woensdag 26 juni a.s. wordt er in Amersfoort een inspiratiedag georganiseeerd over lokaal alcoholbeleid jongeren: Gezond én Veilig. Deelname is gratis. De bijeenkomst wordt georganiseerd door het minsterie VWS, in samenwerking met het Trimbos-instituut en RIVM/Centrum Gezond Leven. Tijdens het congres delen lokale en landelijke partners hun ervaringen en kennis over lokaal integraal alcoholbeleid, gericht op jongeren. Het congres is bestemd voor alle burgemeesters, wethouders en ambtenaren die werken aan de naleving van de Drank- en Horecawet, aan volksgezondheid, openbare orde en veiligheid en jeugd. De dag is ook interessant voor raadsleden, politie, (regionale) toezichthouders, medewerkers van GGD en, verslavingszorginstellingen, Centra voor Jeugd en Gezin, alcoholverstrekkers, sportverenigingen en andere geïnteresseerden. Meer informatie en aanmelding: www.alcoholcongres.nl. Directeuren doen oproep aan supermarkten De directeuren van GGD Nederland, het Trimbos-instituut en het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid (STAP) roepen in een brief alle supermarkten op om in 2013 een effectief gebleken leeftijdscontrole-systeem te installeren. Dit om alcoholverkoop aan te jonge kinderen te stoppen. Uit een recent onderzoek blijkt dat een 14- of 15-jarige bij supermarkten binnen 10 minuten alcohol kan kopen. Duidelijk wordt dat álle supermarkten een effectieve controle-systematiek moeten invoeren, anders glippen te veel jongeren door de mazen van het net. Lukt het supermarkten niet om de leeftijdsgrens te hanteren, dan wordt het tijd om alcoholverkoop te gaan beperken tot slijterijen, zo stellen ze. NIEUWSBRIEF Samen aan de slag, integrale aanpak riskant alcoholgebruik jeugd mei 2013 Pagina 4 van 7
PREVENTIE/EDUCATIE ACTIVITEITEN Brochure Alcoholintoxicatie Tergooiziekenhuizen Tergooiziekenhuizen hebben samen met Jellinek - een brochure samengesteld voor ouders waarvan het kind met alcoholvergiftiging in het ziekenhuis is opgenomen. Ingegaan wordt op de risico s van veel alcohol op jonge leeftijd, de ziekenhuisopname, het nazorgtraject en adviezen aan ouders om te praten met hun kind om herhaling te voorkomen. Alle jongeren die in Tergooiziekenhuizen worden opgenomen wegens alcoholvergiftiging, krijgen een week later een oproep om samen met hun ouders te komen praten met de kinderarts en een medewerker van Jellinek. Daarbij blikken ze terug op de gebeurtenissen en bespreken ze hoe herhaling kan worden voorkomen. Bijeenkomst Wakkere ouders in Hilversum In februari 2013 organiseerde de gemeente Hilversum een bijeenkomst voor ouders en jongeren over veilig uitgaan. De GGD en het Trimbos-instituut gaven een presentatie over de risico s van (hoog) alcoholgebruik, met tips voor ouders om te zorgen dat hun kind veilig uitgaat en veilig thuis komt. De politie ging in op het project Wakkere ouders, waarbij de politie ouders s avonds laat of s nachts opbelt als hun kind zich heeft misdragen in het uitgaanscircuit. Voorts vertelde de gemeente wat zij doet om te zorgen dat het leuk en veilig is om uit te gaan in Hilversum. Het onderwerp Veilig uitgaan is ook opgenomen in het preventieplan 2014-2016 en zal de komende jaren meer aandacht krijgen. 30 dagen zonder alcohol ook in 2013 succesvol Van 1 t/m 30 maart j.l. vond de campagne '30 dagen zonder alcohol' plaats. Voor deze tweede editie hadden meer dan 250 deelnemers zich aangemeld, waaronder diverse raadsleden en bestuurders. Ook waren er een flink aantal deelnemers via Facebook. De uitdaging was om een maand lang geen alcohol te drinken en daarmee het goede voorbeeld te geven aan de jeugd. Daarnaast zorgt zo'n alcoholvrije maand er voor dat mensen ervaren hoe het is om een vaste gewoonte te doorbreken. Om hen te ondersteunen ontvingen deelnemers tijdens de actieweken tien maal een Nieuwsflits, waarin informatie en tips werden gegeven. Ook Facebook vervulde hierbij een belangrijke rol: niet alleen voor berichten vanuit de werkgroep, maar des te meer voor onderling contact tussen deelnemers (en ook niet-deelnemers). Alles bij elkaar genereerde de actie heel wat aandacht voor het niet drinken van alcohol. Niet alleen op de sociale media (Facebook en Twitter) maar ook via kranten, huis-aan-huisbladen en op de lokale- en regionale radiozenders. Maar belangrijker dan dat: een flinke groep inwoners van de regio (ouders, gezinnen, vriendengroepen, collega's en bestuurders van de verschillende gemeenten) zijn zich wat meer bewust geworden van hun eigen gewoontegedrag rond alcoholgebruik. NIEUWSBRIEF Samen aan de slag, integrale aanpak riskant alcoholgebruik jeugd mei 2013 Pagina 5 van 7
Gezien de positieve ervaringen zal de actie volgend jaar weer uitgezet worden. De ervaringen van deze editie worden toegevoegd aan het communicatieplan, dat de basis zal zijn voor de volgende editie van '30 dagen zonder alcohol' in maart 2014. Scompany adviseert over jongerencampagnes Eind 2012 hebben vier studenten van het studenten-communicatiebureau Scompany (onderdeel van de Hogeschool van Utrecht) een adviesopdracht uitgevoerd voor de GGD. Daarbij gingen ze aan de slag met adviezen voor het ontwikkelen van een campagne voor 16- en 17 jarigen. Bekend is immers dat door jongeren tot 16 jaar steeds minder alcohol wordt gebruikt; daarna gaan ze los en schiet het drankgebruik omhoog. Hoe kan de GGD deze jongeren stimuleren het alcoholgebruik te beperken? Een jongerencampagne zo stelden de studenten moet wat humor bevatten, een informele toon en een positieve invalshoek hebben. Verder: eenvoudig taalgebruik en rekening houden met de sociale omgeving. Jongeren worden graag als volwassenen benaderd, waarbij de benadering van jongens en meisjes anders is. Bij de voorstellen voor een campagne stond het concept De Verantwoordelijke Vriend centraal. Op twee manieren is dat vormgegeven, compleet met suggesties voor slagzinnen, visuele uitingen en communicatiekanalen die door jongeren anno 2013 veelvuldig gebruikt worden. De adviezen worden ingepast in een breder plan dat de GGD ontwikkelt voor voorlichting aan jongeren tijdens zomerse evenementen. HKU-studenten ontwikkelen game rond alcoholmatiging Vanuit Samen aan de slag is begin 2013 aan een groep studenten van de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht (HKU) de opdracht gegeven een interactief spel te ontwikkelen. Het spel is bedoeld voor jongeren van 16 jaar en ouder. Uitgangspunt daarbij is dat zij gestimuleerd worden om áls ze drinken dat met mate te doen.. Diverse spelconcepten zijn tijdens achtereenvolgende bijeenkomsten besproken. Steeds is vanuit het project een keuze gemaakt voor de vervolgrichting waarin het spel zich moest ontwikkelen. Op dit moment wordt het spel getest bij de doelgroep. Naar verwachting is het spel later dit jaar klaar voor brede introductie bij jongeren. Succesvolle bijeenkomsten Mama weet alles In het najaar van 2012 organiseerden diverse CJG s in de regio een bijeenkomst van Marina van der Wal, getiteld Mama weet alles voor ouders van pubers. Uiteraard kwam het thema uitgaan en alcoholgebruik hierbij ook aan de orde. De bijeenkomsten trokken overal veel deelnemers, variërend van 75 tot bijna 200 ouders. Als vervolg op de bijeenkomsten is het de bedoeling netwerken te vormen van ouders die vaker met elkaar over opvoeditems willen praten, met begeleiding vanuit het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). In twee gemeenten is dit daadwerkelijk van de grond gekomen. De bijeenkomsten van Mama NIEUWSBRIEF Samen aan de slag, integrale aanpak riskant alcoholgebruik jeugd mei 2013 Pagina 6 van 7
weet alles, waar een flink prijskaartje aan hangt, waren mogelijk door subsidie van de provincie Noord-Holland, als onderdeel van ouderparticipatie, binnen het programma Samen aan de slag. Deelproject Ouders actief binnen Samen aan de slag afgerond Onlangs is de verantwoording van het deelproject Ouders actief binnen Samen aan de slag aan de provincie aangeboden. De provincie Noord-Holland had hiervoor subsidie verleend. Binnen dit deelproject van Samen aan de slag is op diverse manieren geprobeerd ouders een actieve rol te geven bij de aanpak van riskant alcoholgebruik van jongeren. Zo is er o.a. een telefonisch onderzoek gehouden onder ouders, zijn er denktankbijeenkomsten geweest en zijn ouders aangesproken mee te doen aan de campagne 30 dagen zonder alcohol. Al met al blijken ouders in de regio zeker betrokken. Ze denken graag mee en willen kritisch naar hun eigen voorbeeldgedrag kijken. Ze zijn echter niet bereid verder in actie te komen richting andere ouders, met uitzondering van de ouderraden van scholen voor voortgezet onderwijs. Succesvolle activiteiten, zoals het telefonisch ouderonderzoek en de actie 30 dagen zonder alcohol zullen in 2014 worden herhaald. Het project Samen aan de slag heeft als doel het riskante alcoholgebruik van jongeren in Gooi en Vechtstreek aan te pakken. De insteek is een integrale aanpak. Naast voorlichting omvat het regelgeving en handhaving. Activiteiten zijn niet alleen gericht op jongeren, maar ook op ouders, scholen en verstrekkers (zoals horeca, supermarkt, sportkantines). In het project werken gemeenten, GGD, politie, VWA, Jellinek, en Trimbos-instituut samen. NIEUWSBRIEF Samen aan de slag, integrale aanpak riskant alcoholgebruik jeugd mei 2013 Pagina 7 van 7