Afasie Logopedie
Afasie is een taalstoornis die ontstaat door schade aan de hersenen, bijvoorbeeld na een beroerte of CVA (hersenbloeding, herseninfarct). In deze folder leest u hoe afasie ontstaat en wat de gevolgen ervan (kunnen) zijn op het dagelijkse leven. Ook leest u wat de logopedist kan betekenen en vindt u tips om de communicatie met iemand met een afasie makkelijker te maken. Wat is afasie? Ieder mens gebruikt taal. Onderdelen van ons taalgebruik zijn praten, het vinden van woorden, begrijpen, lezen, schrijven en gebaren maken. In ons dagelijkse leven neemt taal een belangrijke plaats in. We praten met andere mensen, we lezen de krant, we werken en leren. We gebruiken ook taal om onze gedachten op een rij te zetten en toekomstplannen te maken. Mensen met afasie kunnen problemen hebben met veel dingen, die vroeger, vóór de afasie, heel gewoon waren: Het voeren van een gesprek Praten in gezelschap of in een rumoerige omgeving Het lezen van een boek, de krant, een tijdschrift of de borden langs de weg Het begrijpen of vertellen van moppen Televisie- of radioprogramma s volgen Het schrijven van een brief of het invullen van een formulier Telefoneren Rekenen, het onthouden van getallen of omgaan met geld Het noemen van hun eigen naam of de namen van hun familieleden Mensen met afasie hebben moeite met taal, maar zij zijn niet gek! Kenmerken van afasie Geen enkele persoon met afasie heeft dezelfde problemen, iedere afasie is anders. De ernst en omvang zijn onder meer afhankelijk van de plaats en de ernst van het hersenletsel, het taalvermogen voor het letsel en iemands persoonlijkheid. Sommige mensen met een afasie kunnen bijvoorbeeld wel goed begrijpen, maar hebben moeite met het vinden van de juiste woorden of het maken van zinnen. Anderen spreken juist veel, maar wat ze zeggen is voor een ander niet of moeilijk te begrijpen; deze mensen hebben vaak grote problemen met het begrijpen van taal. Waaraan kunt u afasie herkennen? Het zoeken naar woorden Klanken of delen van woorden worden verwisseld, bijvoorbeeld fiest in plaats van fiets De verkeerde woorden gebruiken, bijvoorbeeld appel in plaats van peer Woorden (of zinsdelen) worden vervangen voor niet-passende woorden, bijvoorbeeld Pas op, er kan nog een taart komen in plaats van Pas op, er kan nog een trein komen Langer moeten nadenken Wartaal, bijvoorbeeld De muur roept vanmiddag slaap komt de kapper 2
Minder deelnemen aan gespreken omdat het begrijpen/volgen van het gesprek minder goed gaat. Blijven hangen in uitingen, bijvoorbeeld de sinaasappel, sinaasappel, Weerslag op patiënt en omgeving Het is duidelijk dat de gevolgen van een beroerte altijd groot zijn. In de eerste plaats natuurlijk voor de persoon die de beroerte heeft gekregen. De problemen met taal en begrijpen van dingen leiden vaak tot een verandering in het gedrag. Soms beseft de getroffene dit niet altijd, maar u zult het waarschijnlijk wel merken. Anders leren communiceren Afasie betekent bijna altijd dat iemand problemen heeft om zich duidelijk te maken. De meeste mensen met afasie vinden dat hun leven heel erg veranderd is. Dingen die vroeger gemakkelijk waren, kosten nu veel meer tijd en moeite. Veel mensen met afasie voelen zich onzeker en maken zich zorgen over hoe het verder moet. Hulp en steun van de omgeving is daarom erg belangrijk. Het ontmoeten van andere mensen met afasie helpt ook. Praten gaat niet meer zo makkelijk als voorheen. Van de een op andere dag is er veel veranderd in het leven van de persoon met afasie. Die verandering zal voor iedereen moeilijk zijn. Zowel de persoon met afasie als zijn gesprekspartners zullen moeten wennen aan een andere manier van communiceren. Praten met elkaar kost nu meer tijd en vraagt veel geduld. Het is belangrijk om duidelijkheid te krijgen over de manieren waarop beter met de persoon met afasie gecommuniceerd kan worden. Beide gesprekspartners kunnen veel doen om een gesprek zo goed mogelijk te laten verlopen. Tips aan de omgeving Wat vindt u zelf gemakkelijk als u in het buitenland bent en de taal niet spreekt? Vaak zult u vragen om langzamer te praten en maakt u meer gebaren om dingen duidelijk te maken. Als u in het buitenland de weg vraagt en iemand helpt u door snel een tekening te maken of iets aan te wijzen, wordt het voor u makkelijker om te begrijpen wat hij bedoelt. 1. Zorg voor een rustige omgeving. Geluiden van een radio of televisie of ander achtergrondlawaai zijn storend. 2. Maak eerst oogcontact, en neem de tijd voor een gesprek 3. Spreek zoveel mogelijk in korte eenvoudige zinnen en benadruk de belangrijkste woorden uit de zin en schrijf deze op. Maak eventueel een eenvoudige tekening of wijs aan. 4. Controleer altijd of de boodschap begrepen is 5. Stimuleer iemand met een afasie te praten met handen en voeten. Het gaat er niet om hoe hij iets duidelijk maakt, als u het maar begrijpt. Het helpt vaak als u zelf gebaren maakt of aanwijst waarover u praat. 6. Stel eenvoudige vragen en breng structuur aan in een gesprek. Vraag eerst over wie het gaat, daarna wat er gebeurd is en eventueel waar of wanneer. 3
De tips zijn bedoeld om de communicatie met mensen met afasie beter te laten verlopen. Het is echter geen garantie voor een communicatie op het niveau van vóór de afasie. Wat kunt u als persoon met afasie zelf doen? Vertel mensen dat u afasie hebt Draag een kaartje bij u, waarop staat wat afasie is Probeer door gebaren, tekenen of aanwijzen duidelijk te maken wat u bedoelt als praten niet lukt Vraag familie of vrienden om hulp Plan vooruit, bereid in gedachten of op papier een gesprek vast voor Deel uw zorgen met anderen, blijf niet in uw eentje piekeren. Hulpmiddelen Soms kan het handig zijn om bij het praten met elkaar gebruik te maken van een hulpmiddel. Foto s, afbeeldingen, tekeningen of woordenlijsten kunnen veel verduidelijken. Zo kunt u ook gebruik maken van een communicatieschrift waar u en anderen de besproken onderwerpen, vragen of andere belangrijke zaken in kunt schrijven. Er is op die manier altijd een geheugensteuntje bij de hand. Ook kan het schrift gebruikt worden als een soort aanwijsboek. Reeds bekende dingen staan genoteerd en hoeven alleen nog maar te worden opgezocht en aangewezen. Logopedie Meestal is er enig spontaan herstel van het taalvermogen, maar bijna nooit is dat herstel volledig. De logopedist probeert door middel van taaltherapie de communicatie te verbeteren. De logopedist onderzoekt eerst welke problemen met het taalvermogen en/of de communicatie er precies zijn. Afhankelijk daarvan wordt de behandeling vastgesteld. Naast oefeningen wordt de omgeving ook betrokken in de behandeling. De logopedist geeft hen voorlichting en adviezen en leert de persoon met afasie en zijn omgeving hoe zij op een andere manier dan vroeger met elkaar kunnen communiceren. Het resultaat van de behandeling is afhankelijk van veel factoren en is daarom moeilijk voorspelbaar. Vragen Mocht u vragen hebben dan kunt contact opnemen met de afdeling Logopedie. U kunt voor informatie ook terecht op onder andere de volgende websites: www.afasie.nl, www.hartstichting.nl, www.cva-samenverder.nl 4
Logopedie Secretariaat Orbis Revalidatie Telefoon 088-459 7730 Maandag t/m vrijdag van 8.00-16.30 uur Postadres Orbis Medisch Centrum Afdeling Logopedie Dr. H. van der Hoffplein 1 6162 BG Sittard-Geleen Internet www.orbismedischcentrum.nl 826 09-2011