FACTSHEET VOORLOPIGE RESULTATEN LEFF SANNE NIEMER & EMMA VAN DEN EYNDE FEBRUARI 2015
Introductie In het najaar van 2014 is in 8 steden, op 10 locaties de pilot LEFF uitgevoerd. In deze factsheet worden de voorlopige resultaten van de procesevaluatie gepresenteerd. Een effectevaluatie was geen onderdeel van de pilot. Meer informatie over LEFF is te vinden in de factsheet LEFF (in de bijlage). Later dit jaar volgt de volledige, uitgebreide rapportage van de evaluatie. Uitvoering, verwijzing en locaties LEFF-teams De LEFF-teams die verantwoordelijk waren voor het uitvoeren van de 10 weken LEFF, waren in alle groepen ongeveer gelijk samengesteld. De coach op gebied van voeding en gedrag was veelal iemand met een achtergrond in welzijn en/of (leefstijl)coaching. Ervaring met het werken met groepen werd vaak genoemd als essentiële competentie voor de coach. De beweegcoach was in vrijwel alle gevallen een buurtsportcoach of combinatiefunctionaris. De teams werden overal ondersteund door een vrijwilliger; de LEFF-assistent. Verwijzers De belangrijkste verwijzers naar LEFF waren GGD/JGZ. Bijna 50% van de deelnemers kwam via die route naar het programma. Bijna een kwart van de deelnemers werd via school naar het programma verwezen. De overige verwijzers waren andere zorgverleners, maar ook via kanalen als de krant werden deelnemers aangemeld. Belangrijke succesfactor voor de werving bleek de persoonlijke benadering door de verwijzers. Locaties LEFF werd in 5 locaties uitgevoerd op een school, waarvan een aantal brede scholen. De overige locaties waren wijkcentra. Bereikbaarheid van de locaties was een belangrijk criterium. Beschrijvende gegevens Demografische gegevens kinderen Bijna 100 kinderen zijn gestart met LEFF. Van deze deelnemers was 2/3 meisjes en 1/3 jongens. De gemiddelde leeftijd van de deelnemers was 9 jaar, met een range van 6 tot 14. Bijna alle kinderen waren in Nederland geboren (92%).
Demografische gegevens ouders Bijna de helft van de ouders had als hoogst afgeronde opleiding lagere school of lbo/mavo/vmbo gevolgd. Van de ouders (zowel vaders als moeders) bleek bijna 1/3 in Nederland te zijn geboren en ruim 1/3 in Turkije of Marokko. De overige ouders waren in andere landen geboren (in totaal 21 andere landen). Het overgrote deel van de ouders was boven een gezond gewicht (26% overgewicht, 28% obesitas en 30% ernstige obesitas). Aanwezigheid en afronding Het percentage deelnemers dat zowel in de eerste week als in de laatste week aanwezig is, was 71%. Van de 20 bijeenkomsten, was ruim driekwart van de deelnemers (77%) minstens de helft van de bijeenkomsten aanwezig. Iets meer dan de helft (51%) was minstens driekwart van de bijeenkomsten aanwezig. Er was een grote variatie in aanwezigheidspercentages over de locaties. Evaluatie kinderen en ouders Wat vinden kinderen en ouders van LEFF? Alle kinderen en ouders hebben middels het omcirkelen van smileys op een vragenlijst aangegeven wat ze van verschillende onderdelen van LEFF vonden. Door kinderen werd 94% van alle vragen met de twee meest positieve smileys beoordeeld. Bij ouders was dat 95%. Met name de teams (de coach, beweegcoach en assistent), werden hoog beoordeeld. Kinderen Ouders 73% 69% 21% 26% 5% 4% 1% 1% Ouders vonden het programma intensief, maar waren ook dankbaar dat ze mee hebben mogen doen en geven aan dat ze er veel aan hebben gehad. Ze raden andere ouders ook aan om deel te nemen aan LEFF: Het was intensief maar erg waardevol voor in de toekomst.
Evaluatie projectleiders en teams Projectleiders Door projectleiders werd als kracht van LEFF met name het groepsgevoel en de positieve insteek genoemd. Kinderen gaan zich beter voelen, krijgen meer zelfvertrouwen en zijn actief met LEFF bezig, omdat ze het zo leuk vinden. Vrijwel alle locaties willen opnieuw groepjes laten starten met LEFF. Teams De LEFF-teams (alles coaches, beweegcoaches en assistenten) waren overwegend positief over LEFF. In de evaluatievragenlijst werd 85% van de vragen over het programma door hen positief beoordeeld. Van alle coaches, beweegcoaches en assistenten geeft 89% aan opnieuw een LEFF-groep te willen begeleiden. Focusgroepen: kinderen tekenen hun leven voor en na LEFF Na afloop van de 10 weken LEFF, is op 3 locaties een focusgroepgesprek gehouden met kinderen. Daar is kinderen onder andere gevraagd te tekenen hoe hun leven er voor en na LEFF uit zag. Onderstaand enkele typische voorbeelden, waarin kinderen aangeven meer conditie te hebben gekregen, veel geleerd te hebben en trots op zichzelf te zijn, minder gepest te worden en gezonder te zijn gaan eten.
Kwaliteit van leven Bij de start en aan het einde van LEFF zijn vragenlijsten afgenomen die de algemene en gewichtsgerelateerde kwaliteit van leven meten. De gemiddelde score is na afloop van LEFF hoger dan aan de start. Dit betekent dat de kwaliteit van leven verbeterd is. Deze verbetering is zichtbaar op fysiek, psychisch en sociaal gebied. Meer informatie? LEFF is ontwikkeld door een projectgroep van het Partnerschap Overgewicht Nederland (PON), in samenwerking met Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG). Het PON is ondergebracht bij de Vrije Universiteit Amsterdam. LEFF is ontwikkeld in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Projectleider LEFF: Sanne Niemer, s.niemer@vu.nl Website: www.start-leff.nl Sociale media: www.facebook.com/startleff en www.twitter.com/leffgozer
FACTSHEET LEFF WAT? LEFF (Lifestyle, Energy, Fun & Friends) is een kortdurende gecombineerde leefstijlinterventie voor kinderen van 7-13 jaar. Het is een systematisch en schaalbaar, laagdrempelig groepsprogramma voor de wijk en door de wijk. Het betreft een landelijk format, dat met lokale flexibiliteit kan worden uitgevoerd. LEFF is de Nederlandse versie van het uit Engeland overgenomen effectieve leefstijlprogramma MEND (Mind, Exercise, Nutrition Do it!). Dit programma is al succesvol in Engeland, Amerika, Canada en Australië. De afgelopen 10 jaar hebben ruim 95.000 gezinnen aan MEND meegedaan. Onderzoek laat zien dat kinderen die MEND hebben gedaan, lekkerder in hun vel zitten en dat MEND gezinnen helpt hun eet- en beweeggedrag blijvend te veranderen. Voor wie? Het programma is bedoeld voor kinderen van 7 tot 13 jaar die boven een gezond gewicht zijn. Ook neemt één ouder deel aan alle bijeenkomsten. LEFF vindt plaats in aandachtswijken van gemeenten die voor de JOGGaanpak gekozen hebben. WAAROM? Goede zorg vraagt om een sluitende zorgketen waarbij behandelingen op verschillende niveaus aanwezig zijn: van toegankelijke zorg in de wijk tot specialistische zorg in het ziekenhuis. Voor kinderen boven een gezond gewicht, ontbreekt deze sluitende zorgketen. Er is behoefte aan laagdrempelige effectieve leefstijlprogramma s als eerste niveau van behandeling. Een ander knelpunt betreft de geringe instroom bij interventies en het hoge percentage vroegtijdige uitval. Het bereiken van de doelgroep en iets bieden dat aansluit bij hun wensen en behoeften blijkt een grote uitdaging voor veel interventies. Hierdoor krijgen kinderen niet de zorg die ze zouden moeten krijgen. DOEL PROGRAMMA Het doel van LEFF is tweeledig. LEFF beoogt als aanvulling op het bestaande aanbod, de zorgketen sluitend te maken en vormt daarmee de eerste stap in de zorgketen. Daarnaast inspireert LEFF kinderen die boven een gezond gewicht zijn om samen met hun ouders fitter en gezonder te worden en te blijven. Het doel van de aanpak is om samen plezier te hebben in een gezonder leven. Door wie? Het LEFF-team bestaat uit niet-zorgverleners. Dit betreft professionals bekend met de wijk, die een LEFF-training hebben gehad. Het team wordt gevormd door een coach voor voeding en gedrag, een beweegcoach en vrijwillige assistent. Het LEFF-team wordt aangestuurd door een coördinator. Het lokale team heeft regelmatig afstemming met het landelijk LEFF-team. Versie december 2014
WAAR EN WANNEER? 2014: LEFF wordt in acht JOGG-gemeenten uitgetest: Amsterdam, Utrecht, Den Haag, Dordrecht, Smallingerland, Zwolle, Veghel en Den Bosch. 2015: LEFF zal beschikbaar komen voor JOGG-gemeenten die voldoen aan de voorwaarden om LEFF succesvol te kunnen implementeren. OPZET PROGRAMMA LEFF bestaat uit 20 groepsbijeenkomsten van 2 uur, verdeeld over een periode van 10 weken. Spelen, ontmoeten en leren van elkaar in een veilige setting zijn kernelementen van LEFF. Het eerste uur zijn kinderen en ouders samen. Ze motiveren elkaar, delen ervaringen en komen spelenderwijs tot een andere leefstijl. In het tweede uur gaan de kinderen bewegen en praten de ouders onder leiding van de coach verder. Er is afwisselend aandacht voor voeding en gedragsverandering, met altijd een focus op empowerment van het gezin. Onderdeel van het programma zijn ook leuke activiteiten zoals een speurtocht in de supermarkt, het proeven van nieuwe gerechten/producten en een bezoek aan een lokale sportvereniging. Het programma vindt altijd plaats op geschikte tijden voor de gezinnen, buiten schooltijd en op een locatie in de buurt, waar ook de follow-up na het programma plaatsvindt. WAT VINDEN DE GEZINNEN? Nu weet ik waar ik op moet letten en kan ik betere keuzes maken. Moeder van een van de kinderen, LEFF Amsterdam Waterlandpleinbuurt Mam, laten we lopen in plaats van de roltrap nemen, dat is LEFF Een van de kinderen, LEFF Utrecht Bij het uit eten gaan is het nu makkelijker om meer GO-LEFF te kiezen! Opa van een van de kinderen, LEFF Smallingerland Het wordt alleen maar leuker! Een van de kinderen, LEFF Amsterdam Waterlandpleinbuurt LEFF is ontwikkeld door een projectgroep van het Partnerschap Overgewicht Nederland (PON), in samenwerking met Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG). Het PON is ondergebracht bij de Vrije Universiteit Amsterdam. LEFF is ontwikkeld in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Vrienden maken is ook LEFF! Nummers uitdelen om met elkaar te kunnen WhatsAppen... Assistent, LEFF Zwolle Meer informatie? E-mail Website Sociale media Sanne Niemer: s.niemer@vu.nl www.start-leff.nl www.facebook.com/startleff www.twitter.com/leffgozer Versie december 2014