Nummer 1. Oktober 1
Colofon Dit tijdschrift kwam tot stand door mede van een samenwerkingsopdracht. Het onderwerp is dementie, in dit tijdschrift wordt alles beschreven wat dementie inhoud. 2015 Four stadium dementia. Tekstbijdragen Janine Busker, Four stadium dementia Wilma Tamminga, Four stadium dementia Lisette Weitering, Four stadium dementia Marian Geele, Four stadium dementia Statische gegevens Marian Geele, Spectrumia Zuid- Limburg Redactie Janine Busker, zorgcentrum Almere Wilma Tamminga, Dementerende ouderen Zwolle Dit tijdschrift is mede mogelijk gemaakt door: Vormgeving Lisette Weitering, zorgkwaliteit Den Haag Uitgeverij Studio dementia 2
Inhoud Voorwoord.... 4 Uitslag testen hoe is het met uw geheugen?... 5 Welke fasen zijn er in dementie?... 7 Wat zijn de verschijnselen bij de verschillende fasen.... 8 Verschil hersenen van gezonde personen en een dementerende zorgvrager.... 9 Ondernomen stappen wanneer zorgvrager wordt opgenomen in verpleeghuis.... 11 Benaderingswijzen dementie, 4 fases beschreven.... 12 10 spannende Quizvragen over dementie... 13 Het woord web.... 15 Verslag van verhaal van Jan Pronk... 16 Als weten vergeten word.... 17 3
Voorwoord. Beste lezer, Met trots presenteren wij u het eerste deel van het tijdschrift Four stadium dementia. Dit tijdschrift gaat vooral over het onderwerp dementie. U kunt lezen over de verschillen tussen dementie en alzheimer, welke fasen er zijn, verschijnselen bij de verschillende fasen en benaderingswijzen. Ook ziet u gedichten, woord web en zijn er quizzen aanwezig om bijvoorbeeld u kennis over dementie te testen. Als laatste sluiten we af met een verhaal over Jan Pronk. Wij hopen dit gaat genieten van ons blad. 4
Uitslag testen hoe is het met uw geheugen? De redactie van dit tijdschrift heeft twee bewoners uit het zorgcentrum van Den Haag gevraagd om een dementie test in te vullen. Dit is volledig anoniem hier zijn de twee uitslagen. Man, 69 jaar. Vrouw, 87 jaar. 5
Wat is het verschil tussen dementie en Alzheimer? Dementie is een symptoom. Dat betekent dat het een verzameling van verschijnselen is, waaronder problemen met oriëntatie, geheugenverlies, gedrag en of taal. Je hebt het over dementie als al deze verschijnselen veroorzaakt worden. Door een hersenziekte die de hersenen aantast, waardoor verstandelijke vermogen van iemand achteruit gaat. De bekendste en de meest voorkomende hersenziekte die dementie veroorzaakt, is de ziekte van alzheimer. Ongeveer 70% van de mensen die aan dementie lijden hebben de ziekte van alzheimer. De ziekte van alzheimer De ziekte van alzheimer is een hersenziekte, die er voor zorgt dat hersencellen van de hersenschors steeds minder goed gaan werken. De oorzaak van deze hersenziekte is eiwitophopingen. Als gevolg van eiwitophoping ontstaat er een krimping van de hersencellen. De hersencellen functioneren daardoor minder goed. 6
Welke fasen zijn er in dementie? Er zijn vier fases van dementie beter gezegd stadiums. Hieronder worden ze toegelicht. Voorstadium van dementie = Dit stadium duurt twee tot ongeveer drie jaar. Hierin kun je last hebben van de volgende symptomen: Vergeetachtig, je kan de dingen niet meer plannen. Je hebt geen interesse meer in je omgeving en toont zelf geen initiatief meer om dingen te ondernemen. Beginstadium = Het begin stadium duurt ongeveer zo n twee jaar. Hierin kun je last hebben van de volgende symptomen: Het plannen van zaken en bezoekjes lukt niet meer. Organiseren van uitjes, verjaardagen en andere feestjes lukt ook allemaal niet meer. Het gedrag en karakter kan helemaal veranderen. Ze gaan zich anders gedragen in het dagelijks leven. Midden stadium = Dit stadium duurt ongeveer zo n vier jaar. Hierin kun je last hebben van de volgende symptomen: Je hebt hulp nodig bij de handelingen in het dagelijks leven. Je krijgt problemen met de financiën. Last van het slaapritme overdag willen slapen en nachts in huis bezig willen zijn. Het aankleden gaat moeilijker of soms lukt dat helemaal niet meer. Ze krijgen ook vaak last van incontinentie en zelfverwaarlozing. Ze verzorgen zich zelf niet meer goed. Laatste stadium van dementie = dit laatste stadium duurt ongeveer tussen de zes en de negen jaar. Hierin kun je last krijgen van de volgende symptomen: het praten word slechter, het lopen wil niet altijd meer even goed lukken. Het kan niet altijd meer zelfstandig en hebt hulp nodig bij het gaan zitten en opstaan. De kracht neemt af dus niet alles kan meer stevig vast gepakt worden. 7
Wat zijn de verschijnselen bij de verschillende fasen. De symptomen tijdens de vier fasen van Dementie EERSTE FASE: WANTROUWIG, LUSTELOOS EN MINDER LEVENDIG. GEEN INTERESSE MEER IN HOBBY S EN ANDERE ACTIVITEITEN, NIET MEER GOED UIT JE WOORDEN KOMEN EN SOMMIGE WOORDEN VERGETEN, JE NIET MEER AAN KUNNEN PASSEN AAN JE OMGEVING. ANDEREN SNELLER DE SCHULD GEVEN. MINDER REKENING GAAN HOUDEN MET DE OMGEVING OM JE HEEN. De derde fase: nachts slecht kunnen slapen en overdag heel erg suf zijn. Agressief worden om de kleinste dingen. Moeite met lopen en misschien in een rolstoel belanden. Hulp nodig heeft tijden het eten en drinken, wassen en toilet gang en tijdens het aan- en uitkleden. De weg om je heen niet meer herkennen en zo de weg niet meer terug weet. Vierde fase: de symptomen van de vorige fase lopen langzaam aan door. Het symptoom is niet tot nauwelijks meer contact hebben met de buiten wereld. Vaak liggen ze ontspannen in hun eigen bed. 8
Verschil hersenen van gezonde personen en een dementerende zorgvrager. Wat is het verschil tussen normale en zieke en waardoor dit ontstaat. Het verschil tussen het gezonde en de zieke hersenen. De gezonde hersenen: Dat je de juiste hoeveelheid voedingsstoffen binnen krijgt. Omdat 20% wordt gebruikt door de hersenen. Dus door het juiste eten, houdt je je brein in top conditie. Zieke hersenen: de functies van de hersenen worden minder door veroudering van het hersenweefsel. Er ontstaan vernauwingen in de hersenvaten maar er kunnen ook kleine herseninfarcten ontstaan. Waardoor ontstaat dit? Als je last krijgt van dementie dan krimpen de hersenen langzaam. Als de ziekte helemaal op zijn eind loopt zijn de hersenen zo ernstig gekrompen dat je niks meer weer weet en alles vergeet wat er om je heen gebeurt en tegen je wordt gezegd. 9
Twee gedichten over dementie. Bron: dementie jouw web. Bron: Facebook dementie. 10
Ondernomen stappen wanneer zorgvrager wordt opgenomen in verpleeghuis. Welke stappen worden er ondernomen voordat een dementerende zorgvrager wordt opgenomen in een verpleeghuis. Welke wet hoort hierbij. Wat is het doel van deze wet? Je hebt twee soorten verpleeghuizen. Het reguliere verpleeghuis en een particuliere verpleeghuis. Een verblijf in een regulier verpleeghuis word betaald door de overheid. Een verblijf in een particulier verpleeghuis betaal je zelf en soms krijg je een deel van de overheid. Voordat je in een verpleeghuis terecht kan. Moet je je eerst laten kuren en een indicatie vragen. Om er te kunnen wonen in een regulier verpleeghuis heb je een WIZ indicatie nodig. Deze kun je opvragen bij Centrum indicatiestelling zorg (ZIC) hier kun je de indicatie aanvragen voor een zorgvrager. Als je in een Particulier verpleeghuis wilt verblijven heb je geen indicatie nodig. Als je hier woont en terecht kan betaal je de kosten zelf. Je kan wel een persoonsgebonden budget aanvragen. Hiermee kun je dan een gedeelte van de zorg in het verpleeghuis betalen. Wat is het doel van de CIZ? Iedereen die in Nederland woont en een beroep wil doen op AWBZ Zorg heeft een indicatie nodig. Het CIZ is de organisatie die deze indicaties s uitvoert. Het CIZ is dus een soort poortwachter voor de AWBZ. Deze beoordeelt de aanvraag die iemand doet en kijkt of het wel terecht is. Als het goed is word er een indicatiebesluit genomen. Dit word dan naar de aanvrager toe gestuurd en naar het zorgkantoor waar die zorgvrager onder valt. Dit kantoor is verantwoordelijk voor de zorgvrager en de zorg die hij heeft aangevraagd. 11
Benaderingswijzen dementie, 4 fases beschreven. Fase 1 = realiteit oriëntatie benadering (ROB) Deze mogelijkheid is voor beginnende dementerende, hiermee wordt geprobeerd de verwardheid te verminderen. Fase 2 = belevingsgericht Je probeert mensen in hun eigen waarde te laten, maar soms weet je iet of het echt of verzonnen is. Fase 3 = validation Hiermee laat je dementeerden hun eigen ding doen, maar praat je met ze mee. Fase 4 = zintuigactivering Dit is bijvoorbeeld snoezelen, hierdoor worden ernstig dementerende rustig en gaan ze ontspannen dit wordt vaak bij bedlegerige bewoners gedaan. 12
10 spannende Quizvragen over dementie. 1. Wat is apraxie? a. moete hebben met praten b. moete hebben met handeling en volgorde c. moeite met het herkennen van voorworpen 2. Wat is agnosie? a. moeite met herkennen van de voorwerpen b. geen zin hebben om te praten c. handelingen verkeerd uitvoeren 3. wat is afasie? a. niet kunnen spreken (taalgebruik) b. niet kunnen begrijpen(taalbegrip) c. beide antwoorden goed 4. wat is aan de hand bij de ziekte van de alzheimer? a. Ophoping van bepaald eiwit in hersencellen b. Korttermijngeheugen weg c. Beide vragen goed 5. Hoeveel stadiums heeft dementie? a. twee stadiums b. drie stadiums c. vier stadiums 6. Is de ziekte van alzheimer vorm van dementie? a. Nee de ziekte van alzheimer is geen vorm van dementie b. ja de ziekte van alzheimer is een vorm van dementie 7. welke hersenenstof is aangetast bij de ziekte van alzheimer? a. grijze stof van de hersenencellen b. witte stof van de hersenencellen c. beide antwoorden zijn goed 13
8. Kun je dementie van genezen? a. ja als je juiste behandeling hebt gehad b. niet altijd maar soms wel c. nee dementie kun je nooit van genezen 9. wat is de oorzaak van vasculaire dementie? a. doorbloeding van de hersenen b. eiwit ophoping c. beide vragen goed 10. wat zie bij iemand met vasculaire dementie? a. lichamelijke achteruitgang en geestelijk b. verlamming gevolg van hersenbloeding c. beide vragen zijn goed 0 tot 2 antwoorden goed onvoldoende kennis over dementie 2 tot 4 antwoorden goed gemiddelde kennis over dementie 4 tot 6 antwoorden goed ruim voldoende kennis over dementie. 6 antwoorden goed of meer zeer veel kennis over dementie Alle antwoorden vindt u achterin op blz. nr. 20. 14
Het woord web. Geheugen verlies 4 stadiums Dementie op jonge leeftijd Apraxie, agnosie Fronto-temporale dementie Verloop van ziekte Alzheimer Emoties Vastgesteld Dementie Contacten verwateren Vasculaire dementie Symptomen Lewy body dementie Behandelingen Kortetermijngeheugen Van fase 1 naar fase 4 gaan Chronische ziekten Behandelingen Oorzaken Hoe krijg je het 15
Verslag van verhaal van Jan Pronk. De persoon met dementie in dit verhaal is de moeder van minister Jan Pronk. De partner van de persoon met dementie was zijn vader, de man van zijn moeder. Zijn vrouw kreeg alzheimer. Zijn vader deed alles voor zijn moeder wassen, aankleden, eten maken, eten geven. Dit sloeg in als een bliksemslag volgens Jan Pronk, maar ook voor zijn vader. Door alle taken werd de draaglast te groot voor hem. Op den duur moesten ze zelfs de deuren op slot houden om zo te voorkomen dat zijn moeder weg liep. Jan Pronk en zijn broer en zus hielpen ook met de was, de tuin en gingen wandelen met hun moeder. Uiteindelijk ging zijn moeder naar een dag behandeling van vijf keer in de week. Hierdoor had zijn vader weer meer tijd voor zichzelf en andere bezigheden. Hierdoor viel er een last van zijn schouders. Ook al hadden ze ook hulp van een verzorgende uit de thuiszorg. Toen kwam zijn moeder in een ergere fase terecht, het niet meer herkennen en niet meer communiceren. Langzaam aan zag hij zijn moeder verdwijnen in iemand die eigenlijk niet meer zijn moeder was. Conclusie de draaglast werd te groot, zijn moeder was iemand anders en hij hoopt zelf nooit door deze vervelende ziekte getroffen te worden. 16
Als weten vergeten word. Quizvragen: Dement, vergeetachtig of in de war? Welk gedrag kan duiden op dementie? Omcirkel het goede antwoord meer dan 1 antwoord is mogelijk. vraag 1 a Vergeten iemand een kaartje te sturen voor de verjaardag van een vriend of familielid. b De dag na een huwelijksfeest je niks meer herinneren van het feest. c Vergeten dat je iets al eerder aan iemand hebt verteld. d Namen vergeten van mensen die je al een paar keer hebt ontmoet. Antwoord A,B,C,D. vraag 2 a Vergeten welk seizoen het is, of welk deel van de dag het is. b Bij het opstaan niet meteen weten welke dag het is. c De tijd verkeerd inschatten, bijvoorbeeld twee uur als een half uur inschatten of andersom d Nog weken last hebben van de omschakeling van zomer -naar wintertijd. Antwoord A,B,C,D. vraag 3 a Niet weten welke kleding gepast is voor een feest. b Situaties verkeerd beoordelen, bijvoorbeeld boodschappen doen in je pyjama. c Het vergeten van fatsoensnormen, bijvoorbeeld veel vloeken terwijl dat eerder nooit voor kwam. d Iets zeggen en je achteraf bedenken dat dit misschien beledigend over kwam. Antwoord A,B,C,D. vraag 4 a In de supermarkt iets niet vinden terwijl het er wel is. b Vergeten dat je de krant in de keuken of in de kamer hebt gelegd. c Per ongeluk iets bewaren. Of iets bewaren dat weggegooid moest worden. d Dingen op onlogische plekken opbergen, bijvoorbeeld autosleutels in de koelkast. Antwoord C,D. 17
vraag 5 a Taken die in het verleden makkelijk te doen waren niet meer kunnen. Bijvoorbeeld koffie zetten, financiën regelen. b. Ondanks dat het al een paar keer is uitgelegd complexe handelingen niet kunnen uitvoeren, zoals bijvoorbeeld een video programmeren. c Per ongeluk tegen iemand aanbotsen. d Dingen uit de handen laten vallen. Antwoord A,B,D. vraag 6 a Veel dagdromen. b Bang worden van een enge film of een spannend boek. c Bang worden voor het eigen lot of dat van anderen. d De werkelijkheid en beelden op tv of in de bioscoop door elkaar halen. Antwoord B,C,D vraag 7 a Boos worden en daar later spijt van hebben. b Geen onderscheid kunnen maken tussen verleden en heden. c Dagdromen terwijl je eigenlijk naar iemand moet luisteren. d Snel kwaad worden zonder reden of ineens sterk achterdochtig worden, terwijl dit vroeger zelden of nooit gebeurde. Antwoord B,C,D. vraag 8 a In een gesprek geen onderwerp meer weten om over te praten. b Vaak over vroeger praten. c Hetzelfde verhaal meerdere keren in een uur aan dezelfde persoon vertellen. d Vaak zeggen dat het vroeger beter was. Antwoord A,B,C. 18
vraag 9 a In de winkel aangekomen niet meer weten wat je wilde kopen. b Achter elkaar herhalen van een woord, zinsdeel, beweging of handeling. c Je plotseling afvragen hoe een moeilijk woord gespeld of uitgesproken moet worden. d Het vergeten van dagelijkse handelingen als medicijnen innemen of boodschappen doen. Terwijl dit vroeger nooit werd vergeten. Antwoord A,B,C,D. vraag 10 a Wegwijzers over het hoofd zien. b Links en rechts verwarren bij het beschrijven van een route. c De weg in of rondom het huis kwijt raken. d Vergeten waarom je naar een bepaald deel van het huis bent gelopen. Antwoord B,C,D. Bron: Google. 19
Antwoorden quiz over dementie. 1. B 2. A 3. C 4. A 5. C 6. B 7. A 8. C 9. A 10. C Wij van de redactie willen al onze lezers bedanken voor het lezen van dit tijdschrift. Wij hopen u te verwelkomen op ons volgende editie nr. 2. Deze uitgave ligt donderdag 3 december in de winkel en is te bestellen op onze website: www.fourstadiumdem entia.dh Fourstadiumdementia Roktoplonstraat 317 6543 TK Den Haag 00-127-345-990 Info@fourstadiumde mentia.to 20
21