Vlaams Gewest Gepubliceerd op: http://www.zorg-en-gezondheid.be/cijfers/cijfers-over-zorgaanbod/ - juli 2012 Door: Cloots Heidi, De Kind Herwin, Smets Hilde Afdeling Informatie & Ondersteuning Hoe refereren naar dit document? Team gegevensverwerking en resultaatsopvolging. Zorgzwaarte op basis van toegekende zorgforfaits - 2008 [Online publicatie]. Brussel: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, Afd. Informatie en Ondersteuning, 2013 [geraadpleegd op../../..], Beschikbaar op: http://www.zorg-en-gezondheid.be/cijfers/vorige_cijfers/ GI2008_zorgforfaits.pdf
Inhoudsopgave... 1 1 Wat is een zorgforfait?... 1 2 Thuisverpleging... 1 2.1 Evolutie thuisverpleging... 1 2.2 Spreiding forfaits thuisverpleging... 2 3 Ouderenzorg... 4 3.1 Evolutie aantal bewoners WZC... 4 3.2 Evolutie zorgforfaits ouderenzorg... 5 3.2.1 Woonzorgcentra (ROB en RVT)... 5 3.2.2 Centra kortverblijf (CVK)... 5 3.2.3 Evolutie aantal forfaits in de ouderenzorg... 7 3.3 Spreiding forfaits centra voor kortverblijf (CVK)... 7 3.4 Spreiding forfaits woonzorgcentra (WZC)... 8 4 Over deze cijfers...11 4.1 IMA-cijfers...11 4.2 RIZIV...11 4.3 Zorgregio's...11 Afd. Informatie & Ondersteuning
Zorgzwaarte op basis van toegekende zorgforfaits De hier gepubliceerde cijfers wijzen op een verschuiving van permanent verblijven in woonzorgcentra naar kortverblijf en thuiszorg: Er is een afname van het totale aantal forfaits in de woonzorgcentra; Er is een toename van het totale aantal forfaits in de centra voor kortverblijf. Er is een toename van het totale en gestandaardiseerde aantal forfaits in thuisverpleging. 1 Wat is een zorgforfait? Een erkende thuisverplegingsorganisatie ontvangt een toelage van het RIZIV, uitbetaald via het ziekenfonds van de betrokken patiënt. Ook een erkend woonzorgcentrum ontvangt een toelage van het RIZIV, uitbetaald via het ziekenfonds van de betrokken bewoner. Die toelage is afhankelijk van de graad van zorgbehoevendheid van de patiënt. Die toelage noemen we een zorgforfait. De zorgbehoevendheid van een cliënt wordt bepaald aan de hand van een aantal criteria: kan de zorgvrager zich zelfstandig kleden, kan hij zelfstandig eten, zich wassen, zich verplaatsen, naar toilet gaan... Die criteria worden uitgezet op een schaal: de Katz-schaal. Er worden 4 verschillende categorieën van zorgbehoevendheid gehanteerd: O: bijna geen zorg/hulp nodig - hiervoor wordt geen forfait toegekend in de thuisverpleging A: lichte zorg B: zorgafhankelijk C: zwaar zorgafhankelijk In de thuisverplegingssector kan men ook nog bijkomende forfaits toekennen voor palliatieve of hygiënische verzorging, maar deze worden hier niet besproken. 2 Thuisverpleging 2.1 Evolutie thuisverpleging In de thuisverpleging valt het op dat er een evenredig aantal forfaits is van lichte zorg (type A) als zwaardere zorg (B en C): 47% van de toegekende toelages betreft lichte zorg (type A). Het aandeel van dit A-type neemt de laatste 5 jaar toe in elke leeftijdsgroep. Die evolutie is net het omgekeerde van de evolutie in de woonzorgsector: daar neemt het aandeel lichte zorgforfaits (O en A) net af in elke leeftijdsgroep. Afd. Informatie & Ondersteuning - 1 -
Aandeel (%) lichte zorgforfaits in totaal thuisverplegingsforfaits per leeftijdsgroep en jaar, Vlaams Gewest, 2004-2008 Bron: IMA-data, 2004-2008 Het aantal toegekende forfaits in de thuisverpleging nam toe met 26% in de periode 2004-2008. Het aantal forfaits voor lichte zorg (type A) nam sterker toe (+31%) dan de zwaardere zorg (type B +20% en type C +23%). Als we rekening houden met de veroudering van de bevolking, is de stijging minder uitgesproken (standaardisatie): in totaal is er een toename van 10%, die bij het lichte zorgtype sterker is (+14%) dan bij zwaardere zorg (type B +6% en type C +10%). Evolutie aantal forfaits in de thuisverpleging, Vlaams Gewest, 2004-2008 totaal A-type B-type C-type 2004 2005 2006 2007 2008 aantal toegekende forfaits 222.728 241.830 252.856 265.350 279.806 36,37 38,19 38,30 38,89 40,19 aantal toegekende forfaits 105.750 114.517 122.341 129.524 138.247 17,29 18,09 18,46 18,91 19,73 aantal toegekende forfaits 88.677 95.015 97.861 101.687 106.648 14,48 15,02 14,86 14,93 15,38 aantal toegekende forfaits 28.301 32.298 32.654 34.139 34.911 4,60 5,09 4,97 5,05 5,07 Bron: IMA-data berekening VAZG, 2004-2008 2.2 Spreiding forfaits thuisverpleging Stedelijke regio s hebben relatief meer toegekende zorgforfaits dan meer landelijke regio s (rekening houdend met de leeftijdsverschillen in de bevolking door standaardisatie): In de Gentse zorgregio heeft men het grootste aantal lichte zorgforfaits. Hasselt en omgeving heeft relatief het grootste aantal zware zorgforfaits. Afd. Informatie & Ondersteuning - 2 -
In de zorgregio Brasschaat (en aangrenzende zorgregio s Schoten, Schilde en Mortsel) heeft men het kleinste aantal zorgforfaits, zowel voor de lichte als de zware zorgforfaits. Deze regio s behoorden ook al in 2004 tot de regio s met de hoogste resp. laagste aantallen forfaits. Als we 2004 met 2008 vergelijken, zien we een stijging in het relatief aantal toegekende zorgforfaits (zowel voor type A als voor type B en C) in alle regio s, met uitzondering van: 17 zorgregio s voor type A-forfaits: Beersel, Brasschaat, Hasselt, Heist-op-den-Berg, Kalmthout, Kapellen, Knokke-Heist, Kortenberg, Leuven, Lommel, Malle, Schilde, Schoten, Tervuren, Westerlo en Wuustwezel. 25 zorgregio s voor type B en C-forfaits: Aarschot, Beringen, Berlaar, Bertem, Brasschaat, Brecht, Diepenbeek, Diest, Diksmuide, Dilbeek, Hasselt, Heist-op-den-Berg, Herentals, Kortenberg, Leuven, Lommel, Lubbeek, Malle, Oud-Turnhout, Ranst, Schilde, Sint-Gillis-Waas, Tervuren en Tienen Gestandaardiseerd aantal zorgforfaits (type A) () in thuisverpleging voor zorgregio-indeling 112 inplantingspolen, Vlaams Gewest, 2004 versus 2008 2004 2008 Bron: IMA-data berekening VAZG, 2004 en 2008 Afd. Informatie & Ondersteuning - 3 -
Gestandaardiseerd aantal zorgforfaits (type B en C) () in thuisverpleging voor zorgregio-indeling 112 inplantingspolen, Vlaams Gewest, 2004 versus 2008 2004 2008 Bron: IMA-data berekening VAZG, 2004 en 2008 3 Ouderenzorg 3.1 Evolutie aantal bewoners WZC In 2010 woonde 1% van de Vlaamse bevolking in een woonzorgcentrum. Het grootste deel van de bewoners is ouder dan 75 jaar. Slechts 10% is jonger dan 75 jaar, en 27% is 90 jaar of ouder. Van alle inwoners tussen 50 en 59 jaar wonen er 8 op de 10.000 in een WZC. Aandeel van personen die in een WZC wonen, per 100 inwoners(%), Vlaams Gewest, 2010 2010 Alle leeftijden 1,0% 50-59 jaar 0,08% 60-74 jaar 0,6% 75-79 jaar 2,8% 80-84 jaar 8,0% 85-89 jaar 20,3% 90-94 jaar 46,1% 95+ jaar 71,8% Bron: kerncijfers RIZIV - gegevens verzekerings-organismen Afd. Informatie & Ondersteuning - 4 -
Het aantal bewoners van de residentiële ouderenzorg nam in alle leeftijden af, tijdens de laatste 10 jaar, behalve bij 90-94-jarigen. Daar schommelt het rond 44%. In 2001 woonde nog 10% van de 80-84 jarige Vlamingen in een woonzorgcentrum. In 2010 was dit gedaald tot 8%. Bij 95+ ers woont 3 op de 4 in een woonzorgcentrum (72%). In 2001 woonde nog 79% van de 95 +ers in een woonzorgcentrum. Evolutie aandeel (%) personen van 75 jaar of ouder in de bevolking die in een WZC wonen, Vlaams Gewest, 2001, 2004, 2006-2010 Bron: kerncijfers RIZIV - gegevens verzekeringsorganismen (excl. NIOOO, DOSZ, CNMM, EU / incl. buitenlandse patiënten) 3.2 Evolutie zorgforfaits ouderenzorg 3.2.1 Woonzorgcentra (ROB en RVT) In de ouderenzorg valt het op dat er een groter aantal forfaits zijn voor zware dan lichte zorg: 25% van de toegekende toelages betreft lichte zorg (type A en O). 75% van de toegekende toelages betreft zorgafhankelijkheid en zware zorgafhankelijkheid (type B en C). Het aandeel van het A-type neemt de laatste 5 jaar af in elke leeftijdsgroep. Deze evolutie is net het omgekeerde van de evolutie in de thuisverplegingssector: daar neemt het aandeel lichte zorgforfaits (O en A) net toe in elke leeftijdsgroep. 3.2.1 Centra kortverblijf (CVK) In de CVK valt het op dat er een evenredig aantal forfaits is van lichte zorg (type A en O) als zwaardere zorg (type B en C): 47% van de toegekende toelages zijn van het type lichte zorg (type A). Het aandeel van dit A-type is afgenomen ten opzichte van 2007 in elke leeftijdsgroep. Deze evolutie is het omgekeerde van de evolutie in de thuisverplegingssector: daar neemt het aandeel lichte zorgforfaits (O en A) net toe in elke leeftijdsgroep. Afd. Informatie & Ondersteuning - 5 -
Aandeel (%) lichte zorgforfaits in totaal -forfaits van de woonzorgcentra per leeftijdsgroep en jaar, Vlaams Gewest, 2004-2008 Bron: IMA-data 2004-208 Aandeel (%) lichte zorgforfaits in totaal -forfaits van de centra kortverblijf per leeftijdsgroep en jaar, Vlaams Gewest, 2007-2008 Bron: IMA-data 2007-208 Afd. Informatie & Ondersteuning - 6 -
3.2.2 Evolutie aantal forfaits in de ouderenzorg Het aantal toegekende forfaits in de ouderenzorg nam toe met 15% in de periode 2004-2008. In de ROB s en RVT s nam het aantal forfaits voor lichte zorg (type O en A) evenwel af (- 7%). Het aantal zwaardere zorgforfaits nam er toe (+11%). De forfaits voor kortverblijf zijn pas erkend vanaf 2007: de verdubbeling tussen 2007 en 20080 toont vooral aan dat het systeem pas in het 2de jaar op kruissnelheid kwam. Als we rekening houden met de veroudering van de bevolking is er geen evolutie (standaardisatie): De lichte zorgforfaits nemen af met 19% in de residentiële zorg (type O & A). De zware zorgforfaits daalden met 3%. De daling in gestandaardiseerde aantallen in de ROB/RVT wordt bij de gecompenseerd door de forfaits in kortverblijf, en dan vooral bij de zwaardere zorg. Evolutie aantal forfaits in de ouderenzorg, Vlaams Gewest, 2004-2008 Totaal Type O & A - ROB/RVT Type B & C - ROB/RVT Type O & A - CKV Type B & C - CKV 2004 2005 2006 2007 2008 aantal toegkende forfaits 120.879 122.263 125.194 130.887 139.144 19,05 18,73 18,54 18,66 19,12 aantal toegkende forfaits 35.230 35.868 35.519 33.762 32.675 5,57 5,53 5,28 4,82 4,51 aantal toegkende forfaits 84.821 85.395 88.541 91.793 94.168 13,35 13,05 13,09 13,07 12,92 aantal toegkende forfaits -- -- -- 1.842 3.894 0,26 0,53 aantal toegkende forfaits -- -- -- 2.129 4.665 0,30 0,64 Bron: IMA-data - berekening VAZG, 2004-2008 3.3 Spreiding forfaits centra voor kortverblijf (CVK) Er is geen patroon te ontdekken in spreiding van de forfaits over Vlaanderen wanneer we rekening houden met de verschillen in leeftijdsverdeling tussen de zorgregio s. In 23 regio s waren er geen toegekende CVK-forfaits in 2008. In de zorgregio Blankenberge zijn er relatief het grootste aantal toegekende forfaits voor lichte zorg (type O en A). In zorgregio Koksijde zijn er relatief het kleinste aantal licht zorgbehoevenden. In de zorgregio Neerpelt zijn er relatief het grootste aantal toegekende forfaits voor zware zorg (type B en C). In zorgregio Dilbeek zijn er relatief het kleinste aantal zware zorgbehoevenden in een CVK. Voor CVK kunnen we nog geen evolutie in de tijd maken omdat de toekenning ervan pas in 2007 is gestart. Wat we kunnen zien is vooral aanbodgestuurd. Afd. Informatie & Ondersteuning - 7 -
Gestandaardiseerd aantal zorgforfaits (type O en A) (per 10.000 inwoners) in centra voor kortverblijf voor zorgregio-indeling 112 inplantingspolen, Vlaams Gewest, 2008 Bron: IMA-data - berekening VAZG, 2008 Gestandaardiseerd aantal zorgforfaits (type B en C) (per 10.000 inwoners) in centra voor kortverblijf voor zorgregio-indeling 112 inplantingspolen, Vlaams Gewest, 2008 Bron: IMA-data - berekening VAZG, 2008 3.4 Spreiding forfaits woonzorgcentra (WZC) Voor alle zorgregio s (behalve Schoten) geldt dat de woonzorgcentra (WZC) proportioneel meer forfaits van het type B en C hebben dan van type A en O. Er is echter geen patroon te ontdekken in spreiding van de forfaits over Vlaanderen wanneer we rekening houden met de verschillen in leeftijdsverdeling tussen de zorgregio s. In de zorgregio Evergem zijn er relatief het grootste aantal toegekende forfaits voor lichte zorg (type O en A). In zorgregio Diest zijn er relatief het kleinste aantal licht zorgbehoevenden. Afd. Informatie & Ondersteuning - 8 -
In de zorgregio Aartselaar zijn er relatief het grootste aantal toegekende forfaits voor zware zorg (type B en C). In zorgregio Diest zijn er relatief het kleinste aantal zware zorgbehoevenden. Als we de situatie van 2004 vergelijken met 2008 zien we dat er in 78% van de regio s een daling gekomen is van het relatieve aantal forfaits van het type A en O; er in 60% van de regio s een daling gekomen is van het relatieve aantal forfaits van het type B en C. Gestandaardiseerd aantal zorgforfaits (type O en A) () in woonzorgcentra voor zorgregio-indeling 112 inplantingspolen, Vlaams Gewest, 2004 versus 2008 2004 2008 Bron: IMA-data - berekening VAZG, 2004 en 2008 Afd. Informatie & Ondersteuning - 9 -
Gestandaardiseerd aantal zorgforfaits (type B en C) () in woonzorgcentra voor zorgregio-indeling 112 inplantingspolen, Vlaams Gewest, 2004 versus 2008 2004 2008 Bron: IMA-data - berekening VAZG, 2004 en 2008 Afd. Informatie & Ondersteuning - 10 -
4 Over deze cijfers 4.1 IMA-cijfers De cijfers gaan over het aantal toegekende forfaits, niet over personen: een persoon die in een jaar van zorgbehoevendheid verandert, en dus ook van forfait, wordt 2 keer geteld. Voor een vergelijking over de tijd en tussen regio s moeten deze cijfers worden gestandaardiseerd zodat er geen invloed is van verschillen in leeftijdsverdeling. Voor deze directe standaardisatie werd als referentie de bevolkingscijfers van het jaar 2000 genomen. Thuisverpleging Categorie A en categorieën B en C werden samengeteld en de som van deze forfaits werd uitgedrukt. Voor thuisverpleging zijn cijfers beschikbaar voor de periode 2004-2008. Ouderenzorg Categorie A + O en categorie B + C werden samengeteld en de som van deze forfaits werd uitgedrukt per 1.000 (woonzorgcentra) of per 10.000 inwoners (Centra voor kortverblijf). Voor woonzorgcentra zijn cijfers beschikbaar voor de periode 2004-2008. Voor centra voor kortverblijf hebben we enkel gegevens van 2007 en 2008. 4.2 RIZIV Het RIZIV deelde in het kader van een interkabinettenwerkgroep Ouderenzorg kerncijfers mee over bewoners van woonzorgcentra (ROB, RVT en CVK), op basis van de gegevens van de verzekeringsorganismen. Dit is inclusief buitenlandse bewoners, maar exclusief de verzekerden van: Nationaal Instituut voor Oorlogsinvaliden, Oud-strijders, en oorlogsslachtoffers (NIOOO), Dienst voor Overzeese Sociale Zekerheid (DOSZ), Nationale Commissie geneesheren-ziekenfondsen (NCGZ) en EU-ambtenaren. 4.3 Zorgregio's De kaarten zijn ingedeeld in zorgregio's (zoals vastgelegd in het zorgregiodecreet). Welke gemeente behoort tot welke zorgregio? Dat staat in het zorgregiodecreet dat u vindt op zorgen-gezondheid.be/beleid/regelgeving/zorgregio-s/ Afd. Informatie & Ondersteuning - 11 -