Schaliegas in Europa Ideeën over de haalbaarheid van deze onconventionele energiebron
Agenda Introductie schaliegas Wat is het eigenlijk & hoe wordt het gewonnen Wat zijn de risico s De Schaliegas Revolutie globale situatie Wat is er in Amerika gebeurd...en in de rest van de wereld? Enkele geopolitieke & economische gevolgen tot nu toe... Wat betekent het voor Europa Wat zijn de voorwaarden voor succes Wat is en moet er anders in Europa Impact op onze economie 2
SCHALIEGAS IN EUROPA INTRODUCTIE 3
Ontstaan van koolwaterstoffen 4
Conventionele bronnen 5
Onconventionele bronnen Schaliegas en -olie Maar ook bijvoorbeeld: Steenkoolgas (CBM) Teerzanden (Tar Sands) 6
Boren naar Schaliegas 7
Boren naar Schaliegas 8
Boren naar schaliegas activiteiten rond de put 9
Waarom nu pas?? Verbeterde, efficientere (horizontale) boortechnieken Efficientere Fracking Technieken Doorontwikkelingen Fracking-vloeistoffen Multi-Stage Completions / Fracking Technologie Relatief stabiele olieprijs... 10
Nadelen & risico s Well Integrity Lekkage naar grondwater 11
Nadelen & risico s Well Integrity Lekkage naar grondwater Fracken Seismische activiteit / aardbevingen 12
Nadelen & risico s Integriteit van de boorputten Lekkage naar grondwater Fracken Seismische activiteit / aardbevingen Watergebruik en -afvoer Water tekorten Chemicaliën / radioactieve stoffen Chemisch Afval CO2 emissies Affakelen geassocieerd gas Methaan emissie Schaalgrootte 13
SCHALIEGAS IN EUROPA DE SCHALIEGAS REVOLUTIE 14
Gas productie in de VS 15
Verwachting VS... Spectaculaire productie groei VS grootste olie producent ter wereld rond 2017 (11 MMbbl/dag) Netto gas exporteur ~2020 Netto olie exporteur ~2035 Maar... Onvoldoende infrastructuur Gasprijzen veelal lange termijn contracten huidige prijs is lager... LNG: hoofdzakelijk lange termijn contracten (op slechts 6-17% na) En bovenal: Onvoldoende communicatie en stakeholder-management Negatief imago, voornamelijk buiten Amerika 16
De gevolgen voor Amerika... Onvoldoende infrastructuur Over-supply gasmarkt daling gasprijs Enorme economische stimulans voor de VS Goedkopere energie Goedkopere grondstoffen petrochemische industrie Maar... niet voor de oliemaatschappijen... Alleen de service maatschappijen lijken eraan te verdienen! Olie prijs stabiel waarde zit in de olie!...maar wat doen we met het gas...??...en met de kolen... 17
Wereldwijde schaliebronnen 18
En hoe is het bijvoorbeeld in... China: Enorme voorraden Politieke steun om kolen door gas te vervangen Complexe Geologie Onvoldoende watervoorraden Rusland: Enorme voorraden Voornamelijk kansen voor schalie-olie Complexe Geologie Afrika: Veelbelovende voorraden in het noorden en zuiden Onvoldoende water voorhanden 19
SCHALIEGAS IN EUROPA MAAR NU IN EUROPA... 20
Schaliegas in Europa 21
Schaliegas Benelux 22
Voorwaarden voor succesvolle winning Indicatoren voor succesvolle exploratie: Diepte van de schalielagen Dikte van de schalielagen TOC totale organische stoffen in het gesteente en thermische historie De hydrostatische druk op de aardlaag Compositie van de schalie laag silica vs klei Factoren voor succesvolle productie: Kosten van het boren Initiële productiehoeveelheid & totale winbare reserves Vloeistoffen vs gasproductie Milieueisen Lokale olie- & gasprijzen en taxatie regime Toegang tot infrastructure 23
Wat brengt het ons? Kansen voor de industrie: Service bedrijven voor schaliegasboringen Traditionele Service Bedrijven in O&G sector (boren etc) Logistiek Frac vloeistoffen en proppant Watermanagement en -afhandeling Lagere energie kosten: Zware, energie-intensieve industrie (bijv. staal) Logistieke diensten Chemische industrie & kunstmest Gas to liquid processen en/of vorming methanol (of zelfs petroleum) 24
Maar... wat is de echte Europese situatie Wat niet helpt... Lagere volumes, diepere, complexere en minder broze kleilagen Hogere productiekosten Complexere wetgeving Dichte bebouwing & rechten van landeigenaren Sterkere oppositie van bevolking en milieugroeperingen 25
Maar... wat is de echte Europesche situatie Wat niet helpt... Lagere volumes, diepere, complexere en minder broze kleilagen Hogere productiekosten Complexere wetgeving Dichte bebouwing & rechten van landeigenaren Sterkere oppositie van bevolking en milieugroeperingen En wat niet te voorspellen is... Geopolitieke reacties Reactie van OPEC en/of vrijgeving Iraanse embargo s Wereldwijde economische impact Prijs voor CO2 emmissies reguleringen 26
Maar... wat is de echte Europese situatie Wat niet helpt... Lagere volumes, diepere, complexere en minder broze kleilagen Hogere productiekosten Complexere wetgeving Dichte bebouwing & rechten van landeigenaren Sterkere oppositie van bevolking en milieugroeperingen En wat niet te voorspellen is... Geopolitieke reacties Reactie van OPEC en/of vrijgeving Iraanse embargo s Wereldwijde economische impact Prijs voor CO2 emmissies - reguleringen Wat zou helpen... Vervanging van olie door gas voornamelijk transport sector Vorming van methanol uit gas Alternatieve Frack methoden/technologie 27
Europese Regelgeving Europese Regels voor winning schaliegas: Eind 2013 komt de Commissie met voorstellen om te zorgen dat de spelregels in de hele EU hetzelfde zijn én dat het milieu en de volksgezondheid zijn gewaarborgd. Binnen de Commissie lopen de meningen over de wenselijkheid van de winning van schaliegas uiteen. Ook het huidige beleid van de lidstaten loopt uiteen. Enkele landen hebben een moratorium op het boren naar schaliegas ingesteld (Frankrijk en Bulgarije; Duitsland neigt naar een verbod) Andere landen hebben al plannen voor de exploitatie van schaliegas (Polen en Groot-Brittannië; Hongarije mogelijk binnenkort ook). Het Europees Parlement heeft besloten (okt 2013) dat een onafhankelijk onderzoek naar de milieu-effecten verplicht is 28
Schaliegas huidige status Europa 29
Maar... wat is de echte Europese situatie? Maar wat zeker is... Fracken is niets nieuws in Europa Diepe schaliegas lagen 2-3 km Hogere standaarden voor boringen en productie faciliteiten Goede infrasctructuur & afzet markt 30
Maar... wat is de echte Europese situatie? Maar wat zeker is... Fracken is niets nieuws in Europa Diepe schaliegas lagen 2-3 km Hogere standaarden voor boringen en productie faciliteiten Goede infrasctructuur & afzet markt En wat goed te reguleren is... Regels omtrent mileu en veiligheod en controle daarop Milieu Effect Rapportages & Risico Analyses Metingen en Analyses 31
Maar... wat is de echte Europese situatie? Maar wat zeker is... Fracken is niets nieuws in Europa Diepe schaliegas lagen 2-3 km Hogere standaarden voor boringen en productie faciliteiten Goede infrasctructuur & afzet markt En wat goed te reguleren is... Regels omtrent mileu en veiligheod en controle daarop Milieu Effect Rapportages & Risico Analyses Metingen en Analyses...en dat zou kunnen lijden tot... Een schaliegas boost voor de economie Een bredere energy-mix Overbrugging naar hernieuwbare energie 32
OGP Rapport effect voor Europa Economische boost 1.7 tot 3.8 biljoen Euro in periode 2020-2050 Werkgelegenheid: 400.000 800.000 banen tegen 2035 1 miljoen extra banen tegen 2050 Minder afhankelijk van gas-import Daling van 89 tot 62% in 2050 Lagere Energie kosten 6 14 % lagere electriciteitsprijzen *) Onderzoeksrapport van Poyry Management Consulting & Cambridge Economoetrics 33
Conclusie? Schaliegas ontwikeling maar geen revolutie Niet te vermijden... Belangrijk element in de energie-mix Voowaarden: Technologische doorontwikkelingen Effective Regelgeving Goede PR en stake-holder management 34