Noord 4 / Kinderafdeling Borstvoeding Boermarkeweg 60 7824 AA Emmen Postbus 30002 7800 RA Emmen Tel. 0591 69 19 11 MA 1098 07-12-v1- H 12 1
Inhoudsopgave Blz. Adressen voor meer informatie Borstvoeding 3 Gezondheid van de baby 4 De gezondheid van de moeder 4 Ontwikkeling van de baby 4 Na de bevalling 5 Wanneer wil de baby drinken? 6 Hoe vaak voeden? 6 Kolven 7 Voedingshoudingen 8 Regeldagen 10 Tot slot 10 Borstvoedingorganisatie LLL Stichting La Leche League Nederland. Postbus 212. 4300 AE Zierikzee. Tel: 0111 41 31 89 Fax: 0111 41 78 99 Website: www.borstvoeding.nl Vereniging Borstvoeding Natuurlijk Postbus 119. 3960 BC Wijk bij Duurstede. Tel: 0343 57 66 26. Website: www.borstvoeding.nl Adressen voor meer informatie 11 2 11
Regeldagen Als uw baby ongeveer 10 dagen, 6 weken of 3 maand oud is heeft hij/zij een groeispurt. Dit kan ook op andere momenten voorkomen. De baby heeft honger en vraagt steeds vaker om voeding, hij/zij is niet meer tevreden en huilt dan meer. Als u uw baby weer vaker aanlegt, om de 2 uur, maakt u vanzelf weer meer moedermelk zodat uw baby weer tevreden zal zijn. Dit kan een paar dagen duren. Tot slot U bent zelf diegene die bepaalt wat u wel of niet wil. Laat het ons weten, zodat we rekening kunnen houden met uw wensen. In de korte periode dat u bij ons in het Scheper Ziekenhuis bent, proberen we u goede informatie en deskundige adviezen te geven. Vriendelijke groeten, personeel kraamafdeling. Borstvoeding U denkt er over om uw baby(s) borstvoeding te gaan geven. Naast de voorlichtingsbijeenkomsten over borstvoeding kan deze folder u helpen met het vinden van antwoorden op vragen over het geven van borstvoeding. Als u op de afdeling Noord 4 (kraamafdeling) van het Scheper Ziekenhuis opgenomen wordt of bent, nodigen we u graag uit om alle vragen die u nog heeft aan de verpleegkundigen te stellen. Wij zullen u op een deskundige wijze adviseren en behulpzaam zijn. Als afdeling Noord 4 en kinderafdeling onderschrijven we de World Health Organisation gedragscode (wereldgezondheidsraad). Hierin worden een aantal punten beschreven waar we een paar van willen noemen; Borstvoeding is DE manier om aan zuigelingen de voeding te geven voor een gezonde groei en ontwikkeling Borstvoeding geven en krijgen is een belangrijk aspect van de volksgezondheid Werkers in de gezondheidszorg vervullen een wezenlijke rol in de voorlichting en ondersteuning van zuigelingenvoeding, door: - bevorderen en mogelijk maken van borstvoeding - objectief en consequent adviseren over de voordelen van borstvoeding. Borstvoeding is de eerste keus als u over de voeding voor uw baby(s) nadenkt. Dit geldt nog in het bijzonder voor zieke en te vroeg geboren baby's. Borstvoeding heeft een positieve invloed op de moeder-kindrelatie. Hormonen en veelvuldig intiem lichaamscontact spelen hierbij een rol. 10 3
Gezondheid van de baby Borstvoeding geeft u en uw baby(s) alle kansen op een goede gezondheid. Borstvoeding geeft een actieve afweer tegen ziekten o.a bij luchtweginfecties, longontsteking, oorontsteking en hersenvliesontsteking. Borstvoeding geeft uw baby een natuurlijke darmflora en daardoor bescherming tegen maagdarminfecties, diarree. Daarnaast ook tegen ontwikkeling van allergieën en hart- en vaatziekten op latere leeftijd. Wiegendood komt vaker voor bij baby s die geen borstvoeding krijgen. De gezondheid van de moeder Door het geven van borstvoeding verloopt uw lichamelijk hertel na de bevalling sneller. Uw baarmoeder verkleint, trekt sneller samen zodat u minder vloeit (naweeën). Het geven van borstvoeding speelt een rol bij het verkleinen van de kans op borstkanker. De duur van de borstvoedingsperiode is hierbij van belang. Hoe langer en hoe meer kinderen gevoed, hoe meer deze kans afneemt. Een verklaring is te vinden in de hormoonhuishouding bij de vrouw die uitsluitend borstvoeding geeft. Het geven van borstvoeding zorgt voor een hogere dichtheid van de botmassa bij de moeder. Ontwikkeling van de baby Het drinken aan de borst heeft invloed op de ontwikkeling van zijn gezicht, kaken, lach en zijn vermogen om duidelijk te spreken. De gezichtsspieren en kaken worden getraind, waardoor mogelijke spraak- en gebitsproblemen bespaard worden. Borstvoeding krijgen geeft uw baby de kans zich naast alle indrukken te kunnen hechten aan een vertrouwd, bekend en vast persoon. Naast deze voedingsmomenten blijven er voor uw partner en anderen meer dan genoeg manieren om met de baby een band op te bouwen: troosten, baden, knuffelen, praten en dragen bijvoorbeeld. Ook kan natuurlijk na verloop van er zelfs helemaal in! Soms is het mogelijk dat er iets van de lipjes te zien is: de beide lipjes zijn naar buiten gekruld. De baby mag in dat geval dichter tegen de borst aan. Hij zij zal zelf corrigeren als via het neusje te weinig zuurstof gehaald kan worden. Druk uw borst NIET in tijdens de voedingen: druk geen kuiltje in uw borst om het neusje vrij te maken, maar trek de baby met de billetjes beter naar u toe. Aan het kaakje en oren is de goede zuigbeweging te zien; de baby maakt lange teugen. Het kaakgewricht voor het oortje ziet u bewegen. Als u twijfelt of de baby goed aanligt (pijn, gevoelig), verbreek dan het vacuüm door met uw vinger in de mondhoek van de baby te friemelen en leg hem/haar daarna gewoon opnieuw aan de borst. Oefening baart kunst, ook voor een baby. Het eerste aanzuigen van de tepel is de eerste keren bij een eerste baby soms gevoelig. Dit verdwijnt snel. Blijft het gevoelig of wordt het tijdens het voeden gevoeliger, kunt u beter de baby opnieuw aan de borst leggen. Kuiltjes in de wangen en smakgeluiden bij de baby wijzen op niet goed drinken. Er speelt dagelijks een DVD op het vrije kanaal waarin u kan zien hoe uw baby aan te leggen en er zijn wiegkaarten met extra informatie. De verpleegkundige wil u graag helpen zodat u leert waarop u moet letten. Mogelijke voedingshoudingen 4 9
Voorkom dat je in je borst knijpt, dit kan nl. kneuzing van het borstweefsel veroorzaken. Laat je handen niet over de borst glijden, dit kan pijnlijk zijn. Trekken aan de tepel kan weefselbeschadiging veroorzaken Voedingshoudingen Als u liggend wil voeden zit uw nog dikke buik in de weg. Leg uw billen een beetje achteruit zodat het neusje van de baby meer ruimte krijgt bij de borst. Wanneer u zittend wil voeden gaat u eerst lekker zitten, goed gesteund. Onderuit gezakt zitten zorgt ervoor dat de tepel langs het gehemelte van de baby wrijft waardoor blaartjes of kloofjes op de top van de tepel kunnen ontstaan. Als u zittend voedt kunt u uw borst met uw vrije hand ondersteunen met de U-greep. Uw duim en vingers plooien uw borst lichtjes in een vorm die in de mond van de baby past. De stand van de tepel wordt hiermee iets beïnvloed waardoor de baby soms makkelijker aanhapt. De baby ligt in elke voedingshouding met zijn/haar gehele lijfje goed naar u toe gekeerd (buik tegen buik). Voor het aanleggen is de neus van de baby ter hoogte van de tepel. Wacht tot de baby zijn hoofdje achterover buigt en het mondje wijd open doet om de tepel goed aan te happen. Het tongetje wordt gestrekt om onder de tepel te leggen. Dit vraagt om enig geduld en wat speels oefenen. Als de baby de tepel goed heeft gehapt ziet u dat het neusje en het kinnetje dicht contact met de borst maken. De Kin drukt tijd naast borstvoeding aan de borst af en toe een flesje (gekolfde) melk worden aangeboden door iemand anders. Na de bevalling Als de baby geboren is, wordt hij of zij op uw buik gelegd, afgedroogd en warm toegedekt. Na een tijdje ongestoord huid op huid contact zoeken de meeste baby's zelf de borst. Eventueel kan een beetje hulp geen kwaad natuurlijk. De verpleegkundige wil u daarbij zeker helpen en/of adviseren. Het eerste uur na de geboorte is de baby vaak erg helder en is het zuigreflex sterk aanwezig. Later wordt de baby meestal slaperiger. Is het ongestoord aanleggen niet gelukt, bijvoorbeeld bij een keizersnede of opname van de baby op de kinderafdeling, benut dan de eerste mogelijkheid om dit in te halen en de baby huid op huid aan de borst te leggen. Na een keizersnede stimuleren we huid op huid contact met uw partner. Soms kan het zijn dat de baby niet aan de borst kan drinken, bijvoorbeeld als de baby veel te vroeg geboren of te ziek is. Om borstvoeding dan ook goed op gang te krijgen begint u met kolven. De verpleegkundige en/of lactatiekundige zal daarbij behulpzaam zijn. Doordat u de baby vaak aanlegt (of kolft) komt de borstvoeding op gang. De hormonen prolactine en oxytocine zorgen er voor dat de borstklieren moedermelk maken en laten toeschieten. De eerste dagen drinkt de baby veelvuldig en kleine beetjes. De darmen van een baby kunnen hierdoor langzaam aan echt voedsel wennen, na 9 maanden vruchtwater drinken Tijdens en na het drinken van de baby gaan uw hormoonspiegel omhoog. Als de baby vaker drinkt, maakt de borst meer en meer moedermelk. Het verdient de voorkeur, zeker in het begin minimaal 8-10 keer per dag te voeden om de moedermelk productie goed en snel op te starten. 8 5
Wanneer wil de baby drinken? Door de baby de hele dag bij u te hebben leert u snel de signalen herkennen waarmee de baby u laat zien dat hij/zij wil drinken. Vaak wordt gedacht dat alleen huilen het signaal is om te willen drinken, maar daarvoor heeft uw baby al andere signalen laten zien. 1. Als de baby wakker begint te worden begint hij/zij zich een beetje te bewegen. De oogbollen bewegen achter de gesloten oogleden. Uw baby kan nu al aangelegd worden. 2. Als de baby meer wakker is zoekt hij/zij soms met zijn/haar mondje om zich heen om de borst te zoeken. Soms hoort u smakgeluidjes. 3. Als de mond het handje voelt begint de baby dan ook direct te zuigen op zijn handje, duim of vingers. Worden deze signalen gemist door de ouders dan slaapt de baby soms weer in, maar meestal zal hij/zij daarna gaan huilen. Dus ziet u deze signalen bij uw baby wacht dan niet, maar leg uw baby aan de borst. Het aanleggen zal dan beter lukken dan bij een slapende of huilende baby. Hoe vaak voeden? Voedt u uw baby minimaal 8-10 keer per 24 uur. Dat betekent dat uw baby om de 2 à 3 uur aangelegd moet worden. Om de moedermelk goed op gang te brengen is het belangrijk dat u vaak voedt en de tijd tussen de voedingen niet langer laat zijn dan 3 uur. Maak de baby dan wakker, dit is niet zielig. Daarbij weet u zeker dat uw baby niets te kort komt. Soms wil de baby een poosje ieder uur drinken om vervolgens lekker te gaan slapen. Dit is ook normaal. De nachtrust voor de baby mag in het begin 4-5 uur duren. (Na een paar weken bepaald een baby dat zelf). Een effectieve voeding zal ongeveer een half uur duren, daarna is het effectief drinken vaak voorbij. U biedt in principe beide borsten per voeding aan. De baby bepaald hoe vaak en hoelang hij/zij wil drinken. Gebruik van een fopspeen in de eerste 4-6 weken wordt afgeraden. Dit camoufleert de natuurlijke zuigbehoefte en vermoeid de baby. Hierdoor kan borstvoeding trager opgang komen. En sommige baby's snappen ook niks van zo'n rubber hard gevalletje naast de borst en raken verward. Kolven Als uw baby niet aan de borst kan drinken gaat u kolven om de moedermelk op gang te brengen en/of te houden. In het Scheper Ziekenhuis maken we gebruik van elektrische kolven. De verpleegkundige/lactatiekundige zal u hierbij van informatie voorzien. Iedere moeder kan ook met haar eigen handen melk uit de borst drukken, opvangen op een (thee) lepeltje en dit direct aan haar baby geven. Dit is ideaal voor misselijke baby's of kindjes met veel pijn die nog matig drinken. Hoe kolf je melk af met de hand? Plaats je duim aan de bovenkant van je tepel, de wijsvinger en middelvinger aan de onderkant van je tepel ter hoogte van de buitenkant van de tepelhof. Dit kan tussen de 2,5 en 4 cm vanaf de tepel zijn. Niet alle borsten en tepelhoven zijn bij vrouwen hetzelfde. De rest van je vingers leg je onder je borst om deze te ondersteunen. Zorg ervoor dat de duim en wijsvinger/middelvinger samen een C vormen. Druk duim en wijsvinger naar de borstkast en rol dan naar voren. Deze beweging blijf je steeds herhalen: plaatsen, drukken, naar voren rollen, plaatsen, drukken, naar voren rollen, etc. Je kunt de melk opvangen in een, kommetje,lepeltje of schoon flesje 6 7