Kolfboek en kolfdagboek

Patiënteninformatie Kolfboek en kolfdagboek Informatie over het afkolven, bewaren en gebruiken van moedermelk; inclusief kolfdagboek

Inhoudsopgave Pagina Algemeen 4 1. Waarom afkolven? 4 2. Methoden van afkolven 5 3. Voorbereiding 7 4. Werkwijze 7 5. Het bewaren van afgekolfde moedermelk 8 6. Het geven van moedermelk 9 7. Voeden en kolven na ontslag uit het ziekenhuis 9 8. De lactatiekundige 10 9. Kolfdagboek 10 10. Nuttige adressen (waaronder kolfverhuur-adressen) 18 11. Tot slot 18 3

Kolfboek en kolfdagboek Informatie over het afkolven, bewaren en gebruiken van moedermelk; inclusief kolfdagboek. U bent bevallen in Tergooi. Onze artsen en medewerkers doen er alles aan om u met de beste zorg te omringen en uw verblijf in het ziekenhuis zo aangenaam mogelijk te maken. Ter begeleiding van uw borstvoeding informeren we u met deze folder over de gang van zaken rondom kolven. Daarnaast zetten we een aantal praktische zaken en nuttige informatie voor u op een rij. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen? Achterin vindt u de contactgegevens van de betreffende afdeling. De medewerkers van de afdeling beantwoorden uw vragen graag. Algemeen Moedermelk is de beste en meest natuurlijke voeding die een baby kan krijgen. Moedermelk verkleint de kans op het ontwikkelen van allergieën en versterkt de afweer. Kolven is het op gang brengen of houden van de melkproductie met een kolfapparaat of met de hand om voedingen die u niet zelf kunt geven te overbruggen. In deze folder geven we u enkele richtlijnen die u helpen bij het kolven. 1. Waarom afkolven? Er kunnen verschillende redenen zijn om moedermelk af te kolven en te bewaren. Als de baby niet binnen zes tot twaalf uur na de geboorte effectief aan de borst heeft gedronken moet u starten met kolven om de melkproductie op gang te brengen. De baby is te vroeg geboren (prematuur), ligt op de couveuseafdeling en is niet in staat (alle) voedingen zelf te drinken. 4

Als de baby op de couveuseafdeling ligt en nog niet effectief zuigt, moet u nakolven om de borsten goed leeg te maken en de aanmaak van moedermelk te stimuleren. Vijf minuten per borst is dan meestal voldoende. De moeder gebruikt (tijdelijk) medicijnen die schadelijk kunnen zijn voor de baby. Stimulans bij te weinig melkproductie. Bij erg pijnlijke tepels/tepelkloven kunt u 24 uur kolven om de tepels rust en kans op genezing te geven. Bij het herstarten van de borstvoeding wel alert zijn op de juiste manier van aanleggen omdat dit meestal de oorzaak van tepelkloven is. 2. Methoden van afkolven Er zijn verschillende manieren om moedermelk af te kolven. U kunt moedermelk afkolven met de hand of met behulp van een kolfapparaat. Op de afdeling kunt u gebruik maken van de Medela Symphony kolf. Dit is een professionele dubbel elektrische kolf. Deze kolf kunt u 24 uur per dag huren op afdeling B20. Welke manier van kolven u kiest, is afhankelijk van de reden waarom u gaat kolven. Als u vaak moet kolven, raden we u een elektrische kolf aan. Als u de productie op gang moet brengen met alleen kolven is een professionele kolf huren de eerste twee weken vaak de beste optie. Als de productie goed op gang is zou u eventueel een kolf kunnen aanschaffen. U kunt dit overleggen met de lactatiekundige. Los van de manier van kolven is het belangrijk dat u zich realiseert dat kolven een vaardigheid is die u zichzelf moet aanleren. Bovendien duurt het normaal gesproken een aantal dagen voordat de melkproductie goed op gang is. De eerste keren dat u gaat kolven, komen er misschien niet meer dan enkele druppeltjes moedermelk. Dit is heel normaal. U kunt ook kolven met de hand. De verpleegkundige kan u laten zien hoe dit moet. Dit lijkt moeilijk, maar vaak levert het in combinatie met elektrisch kolven meer productie op. Afkolven met de Medela Symphony kolf Kiest u een comfortabele zuigkracht die voor u het beste resultaat geeft en geen ongemak veroorzaakt. Kolven mag geen pijn doen! 5

Het kolfapparaat kolft eerst snel (stimulatiefase) om de toeschietreflex te stimuleren en het stromen van de melk op gang te brengen. Na twee minuten schakelt het kolfprogramma automatisch over op een langzamer kolfritme (afkolffase). Wanneer de melk begint te stromen vóórdat de twee minuten durende stimulatiefase is afgelopen, kunt u de druppeltoets indrukken. Het kolfapparaat schakelt dan direct over naar de afkolffase. De eerste dagen kunt u zo nodig 2 à 3 keer op de druppeltoets drukken om het toeschieten te bevorderen. Daarna 10 minuten de afkolf-fase. Bij het stoppen van het afkolven zet u het apparaat eerst uit en verbreekt u het vacuüm; dan pas de kolftrechter van de borst nemen. Kolf zo mogelijk vlak vóór het rusten (slapen). De ontspannende werking van de borstvoedingshormonen bevordert het rusten/in slaap vallen. Hoe vaak kolven? Om de borstvoeding op gang te brengen liefst acht keer per dag waarvan één keer in de nacht. Het is verstandig om niet meer dan zes uur in de nacht tussen twee kolfsessies te laten. In de nacht is het prolactine gehalte het hoogst. Dit hormoon maakt de moedermelk aan. Kolf zo vaak als u ook zou aanleggen. Bij het niet willen toeschieten van de moedermelk kunt u, wanneer alle adviezen niet helpen, een syntocinon neusspray proberen. Deze is alleen op recept verkrijgbaar. Voor het kolven de borsten schudden, strelen, masseren zorgt dat de melk eerder gaat stromen. In sommige situaties kan het medicijn domperidon de melkproductie verhogen. U kunt dit overleggen met uw huisarts. Deze kijkt of u dit medicijn kunt gebruiken. Hoe lang kolven? Bij dubbelzijdig kolven is vijftien minuten voldoende. Door dubbelzijdig te kolven komt de melkproductie snel en beter op gang. Dit werkt tijdsbesparend. 6

Bij enkelzijdig kolven raden we u aan, om de productie goed op gang te brengen, regelmatig van borst te wisselen: bijvoorbeeld rechterborst vijf minuten, linkerborst vijf minuten, linkerborst drie minuten, rechterborst drie minuten, linkerborst twee minuten, rechterborst twee minuten. U kolft tot de straaltjes melk weer druppeltjes worden. U kunt dan het beste nog één tot twee minuten doorgaan met kolven om deze druppeltjes calorierijke achtermelk op te vangen. 3. Voorbereiding Zorg voor iets te drinken binnen handbereik. Veel moeders krijgen dorst tijdens het kolven. Handen wassen en goed nadrogen. Zet alle spullen die u nodig heeft binnen handbereik. Voor het bevorderen van de toeschietreflex kunt u: een foto van de baby bij u neerzetten; in de buurt van de baby kolven indien mogelijk; denken aan de baby; vijf minuten vóór het kolven warme kompressen op de borsten leggen; dan gaat de melk makkelijker stromen. Voordat u gaat kolven masseert u de beide borsten door te kloppen/ strelen/schudden. Draai het kolfsetje op het steriele flesje. Bevestig de slang aan het apparaat. Kies een ontspannen houding; leun iets voorover als dat mogelijk is. Leg een katoenen luier onder uw borsten; deze vangt de gelekte melk op. 4. Werkwijze Plaats het kolfsetje zo op de borst dat de tepel goed in het midden van de kolf zit. Er zijn verschillende maten kolfsetjes, afhankelijk van de tepelgrootte. Zet het kolfapparaat aan volgens het voorschrift van de elektrische kolf. Draai eventueel de zuigkracht op na het toeschieten. Kolven mag geen pijn doen, hard zuigen geeft niet meer moedermelk. 7

Na het kolven eerst de zuigkracht stilzetten, het vacuüm verbreken en het kolfsetje van de borst nemen. Een druppel moedermelk over de tepel verdelen en aan de lucht laten drogen (ter bescherming van de tepel). Het flesje met afgekolfde moedermelk afsluiten en in de koelkast plaatsen, voorzien van datum, tijd en naam van de baby. Dit kan zowel op de afdeling Verloskunde als op de kinder/tienerafdeling. Als u de voeding binnen drie uur aan uw kindje gaat geven, hoeft de melk niet in de koelkast. Na gebruik moet u de kolfset eerst met koud water omspoelen (de melkresten gaan dan makkelijker weg) en daarna met warm water (voor de hygiëne). Daarna nadrogen en bewaren in een katoenen luier. U moet de kolfset één keer per 24 uur uitkoken. Op de afdeling Verloskunde in Tergooi gebruiken we disposable kolfsets. Deze na één dag weggooien en nieuwe vragen. 5. Het bewaren van afgekolfde moedermelk Verse moedermelk hoeft u niet in de koelkast te bewaren wanneer u het binnen drie uur na afkolven aan de baby geeft. Voor het gemak even alle feiten en regels op een rijtje: MELK TEMPERATUUR TIJD Verse moedermelk koelkast ziekenhuis niet langer dan 48 uur Verse moedermelk koelkast thuis tot vijf dagen Moedermelk vriesvak koelkast tot twee weken Moedermelk kleine vriezer drie tot vier maanden Moedermelk diepvries constant zes maanden of langer max. -18 C Ontdooide moedermelk koelkast binnen 24 uur Ontdooide moedermelk kamertemperatuur zo snel mogelijk behandelen Bij voorkeur de moedermelk niet in de koelkastdeur, dit is de minst koele plek. 8

6. Het geven van moedermelk Zorgt u ervoor dat de moedermelk vóór gebruik op de goede temperatuur is. Belangrijk is dat u de voeding voorzichtig opwarmt tot kamertemperatuur, tot maximaal 37 graden. Laat de temperatuur niet boven de 40 graden komen in verband met het verlies van antistoffen en voedingsstoffen. Laat de moedermelk vóór het invriezen eerst afkoelen, bij voorkeur in de koelkast. Opwarmen van moedermelk kunt u op verschillende manieren doen: Ingevroren moedermelk bij voorkeur in de koelkast of onder de stromende kraan laten ontdooien. Niet ontdooien onder een hete kraan; hierdoor worden de antistoffen onwerkzaam; De moedermelk opwarmen in een flessenwarmer (water in de flessenwarmer direct na gebruik weggooien); Kleine hoeveelheden melk kunt u onder een lauwwarm stromende kraan verwarmen; Moedermelk bij voorkeur niet in de magnetron opwarmen. Het risico bestaat dat de moedermelk te warm wordt. Tevens is er sprake van verlies van waardevolle antistoffen; Wanneer borstvoeding eenmaal opgewarmd is geweest, kunt u niet opnieuw opwarmen of invriezen. U kunt het thuis maximaal één uur bewaren, daarna weggooien. De keuze van de manier van voeden hangt af van de situatie van uw kind. De lactatiekundige, kraamverzorgster of verpleegkundige geeft u hierover uitleg en kan u helpen bij het aanleren van bepaalde vaardigheden wat betreft het voeden van uw kind. 7. Voeden en kolven na ontslag uit het ziekenhuis Als u naar huis gaat en u wilt thuis moedermelk blijven afkolven, kunt u er voor kiezen om een kolfapparaat te huren of te kopen. De lactatiekundige kan u voorlichting en folders geven over verhuur van een kolfapparaat en de aankoop hiervan. Bij de lactatiekundige in Tergooi is het ook mogelijk een kolf te kopen. Op de afdeling Verloskunde is het mogelijk 24 uur per dag een Medela Symphony kolf te huren. Tijdens kantooruren kunt u ook een kolf huren bij de thuiszorg winkel in uw regio. 9

Als u weer gaat werken, is het wettelijk geregeld dat u 25 procent van de werktijd mag besteden aan kolven en voeden (Arbobesluit Art. 1.1 lid 5c en Arbeidstijdenwet Art. 4.8). Dit mag totdat uw kind negen maanden oud is. De werkgever is verplicht om deze tijd door te betalen. Als u er meer tijd voor nodig heeft, is de werkgever niet verplicht de extra tijd door te betalen. Wilt u langer dan negen maanden borstvoeding geven of kolven, dan moet u hierover goede afspraken maken. 8. De lactatiekundige Heeft u vragen over het kolven en/of de borstvoeding dan kunt u contact opnemen met een lactatiekundige. Deze komt ook desgewenst voor een consult bij u thuis. De kraamzorg heeft vaak een lactatiekundige in dienst. Ook kunt u bellen naar de lactatiekundige van Tergooi. Kijk op www.borstvoedingscentrumhetgooi.nl. 9. Kolfdagboek Naam moeder Naam kind Geboortedatum kind Geboortetijd kind Datum/tijd start kolven 10

Reden tot aandacht/kolven Interventies/advies Kind gaat binnen zes tot twaalf uur na de geboorte niet aan de borst Kind gaat na 24 uur minder dan zes keer aan de borst Kind is niet in staat (alle) voedingen zelf te drinken Kind is ziek, waardoor hij/zij onvoldoende drinkt Start kolven om de melkproductie op gang te helpen Kolven om de drie uur (acht keer daags) als uw kind niet aan de borst gaat Start kolven Afgekolfde moedermelk geven of voeding met spuitje Kind om de drie uur wakker maken en aanleggen Volledig kolven Eventueel kind vóór en na de borstvoeding wegen Als uw kind wel even aan de borst heeft gedronken nakolven (beide borsten vijf minuten) Als uw kind goed aan de borst heeft gedronken hoeft u niet te kolven Volledig kolven Eventueel kind vóór en na de borstvoeding wegen Als uw kind wel even aan de borst heeft gedronken, dan nakolven (beide borsten vijf minuten) Als uw kind goed aan de borst heeft gedronken, dan hoeft u niet na te kolven 11

Reden tot aandacht/kolven Interventies/advies Kind drinkt nog niet effectief en onvoldoende aan de borst Kind valt af in gewicht (méér dan zeven procent geboortegewicht) Volledig kolven Eventueel kind vóór en na de voeding wegen Als uw kind wel even aan de borst heeft gedronken, dan nakolven (beide borsten vijf minuten) Afgekolfde moedermelk geven of voeding met spuitje geven per spuitje Moeder gebruikt tijdelijk medicijnen die schadelijk zijn voor het kind Onvoldoende melkproductie Pijnlijke tepels/ tepelkloven Verbetering van de vorm van de tepels Volledig zes tot acht keer per dag kolven en voeding weggooien Volledig kolven; acht keer daags Nakolven (beide borsten vijf minuten) Syntocinonspray gebruiken als er geen toeschietreflex is 24 uur kolven om de tepels rust te geven Moedermelk op de tepels smeren en laten drogen Tepels dun insmeren met lanoline Vóór het aanleggen kort kolven Buitenshuis werken Kolven als het kind niet aan de borst gaat 12

Dag 1 Aantal keer kolven 1 2 3 4 5 6 7 8 Tijdstip kolven Hoeveelheid melk Opmerkingen/Afspraken Advies: Dag 2 Aantal keer kolven 1 2 3 4 5 6 7 8 Tijdstip kolven Hoeveelheid melk Opmerkingen/Afspraken Advies: 13

Dag... Aantal keer kolven 1 2 3 4 5 6 7 8 Tijdstip kolven Hoeveelheid melk Opmerkingen/Afspraken Advies: Dag... Aantal keer kolven 1 2 3 4 5 6 7 8 Tijdstip kolven Hoeveelheid melk Opmerkingen/Afspraken Advies: 17

10. Nuttige adressen (waaronder kolfverhuur-adressen) www.borstvoedingsforum.nl: Op deze site kunt u informatie vinden en vragen stellen over borstvoeding. www. borstvoeding.com: Dit is het kenniscentrum over borstvoeding De Vereniging Borstvoeding Natuurlijk (VBN) geeft door het hele land informatie over borstvoeding aan zwangeren en voedende moeders. De medewerkers van deze vrijwilligersorganisatie staan dicht bij hun doelgroep met hun (ervarings)deskundigheid en gedegen (bij)scholing. Zie: www.borstvoedingnatuurlijk.nl en voor contact in de regio: vbnbussum@kpnmail.nl, T regio 035 691 28 38 of 06 1514 4969 Borstvoedingsorganisatie la leche league (LLL) is een wereldwijde vrijwilligersorganisatie van moeders voor moeders Kolfverhuur-adressen Gooi en omstreken In Tergooi locatie Blaricum: Op B20, www.borstvoedingscentrumhetgooi.nl T 06 1944 6466 / T 06 4498 6654. Medipoint Hilversum, www.medipoint.nl Vegro Thuiszorgwinkel Hilversum, www.vegro.info 11. Tot slot Het Vrouw Moeder Kind Centrum van Tergooi biedt u dit kolfboek en kolfdagboek aan. Bij vragen en/of opmerkingen kunt u contact opnemen met de lactatiekundigen T 088 753 22 15 (maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag van 09:00 15:00 uur) e-mail: lactatiekundigen@tergooi.nl www.borstvoedingscentrumhetgooi.nl Tergooi 000314295 17062015 18

T 088 753 1 753 www.tergooi.nl Locatie Blaricum Rijksstraatweg 1 1261 AN Blaricum Locatie Hilversum Van Riebeeckweg 212 1213 XZ Hilversum Locatie Weesp C.J. van Houtenlaan 1b 1381 CN Weesp