AFKOLVEN VAN MOEDERMELK GYNAECOLOGIE/ VERLOSKUNDE FRANCISCUS VLIETLAND

Transcriptie

1 AFKOLVEN VAN MOEDERMELK GYNAECOLOGIE/ VERLOSKUNDE FRANCISCUS VLIETLAND

2 Inleiding Borstvoeding geven heeft belangrijke voordelen voor de gezondheid van u en uw baby. Moeder is beter voor de baby dan welke kunstvoeding ook. Daarnaast verkleint borstvoeding de kans op het ontwikkelen van allergieën en bevat stoffen en cellen die de afweer versterken. Voor te vroeg geboren en zieke kinderen is deze bescherming extra belangrijk. Moeder is zeer licht verteerbaar en wordt door te vroeg geboren baby's beter verdragen dan kunstvoeding. U bent net bevallen en u kunt nog geen (volledige) borstvoeding geven. In deze folder wordt beschreven hoe u toch moeder kunt geven, door de moeder met de hand of elektrisch af te kolven. Zie ook het kolfdagboekje. In deze bijzondere situatie rond de geboorte van uw kind is het belangrijk dat u door de mensen in uw omgeving wordt gesteund en niet aan het twijfelen wordt gebracht omtrent uw capaciteiten om borstvoeding te geven en te kolven. Voor algemene adviezen over afkolven met de hand, een handkolf of bewaren en verwarmen van moeder voor de gezonde zuigeling vindt u op: Ook zijn er folders verkrijgbaar via La Leche League en Vereniging Borstvoeding Natuurlijk of vraag advies aan een lactatiekundige. Adresgegevens vindt u op de achterzijde van deze folder. Waarom kolven? Moeder is de beste babyvoeding. De samenstelling en de beschermende eigenschappen van moeder spelen een belangrijke rol bij de opbouw van het immuunsysteem, groei van de hersenen en het zenuwstelsel van uw kind. Wanneer u nog geen borstvoeding kunt geven, kunt u de moeder elektrisch afkolven. Het kolven kan worden toegepast: om bij ernstig zieke of te vroeg geboren kinderen die niet aan de borst kunnen of mogen, de productie op gang te brengen; om de productie in stand te houden of te vermeerderen, bijvoorbeeld bij onvoldoende zuigkracht van het kind;

3 bij medicijnengebruik van de moeder, waarbij het kind de moeder tijdelijk niet mag drinken; bij ernstige stuwing of aanlegproblemen. Hoe vaak kolven? Om de borstvoeding op gang te brengen en op peil te houden, dient u net zo vaak te kolven als wanneer u uw baby aan de borst zou voeden. Dus minimaal acht keer per dag als de baby nog niet zelf drinkt. Wanneer de baby al enkele voedingen aan de borst drinkt, kolft u alleen de gemiste voeding. Als uw baby nog niet voldoende per voeding drinkt, kan nakolven na een borstvoeding soms nodig zijn. Probeert u elke drie uur af te kolven om de borstvoeding op gang te brengen en te houden. Vaker kolven heeft meer effect om de productie te stimuleren dan langer kolven. Gedurende de opname van uw kind kan het soms nodig zijn om langere tijd alle benodigde voedingen af te kolven. Zoals u begrijpt, kan de borstkolf niet de lichamelijke reactie en nabijheid nabootsen van uw kind. Het is niet iets natuurlijks en u zult het dan ook moeten leren, wij helpen u daarbij. Het vergt enige tijd voordat de moederproductie goed op gang is. Wanneer u begint met kolven, kunt u binnen twee weken een minimale productie van ongeveer cc per 24 uur verwachten. Kolft u minder dan cc per 24 uur, neemt u dan contact op met uw verpleegkundige of lactatiekundige. Het kan zijn dat uw baby deze hoeveelheid nog niet drinkt, in dit geval kunt u de invriezen voor later gebruik. Minder kolven is niet verstandig. De opname is voor u een spannende en drukke periode en het kan gebeuren dat de productie na verloop van tijd wat terugloopt, ook dit is normaal. Blijf zo vaak mogelijk afkolven. De productie komt dan vanzelf weer op gang. Hygiëne Bij het afkolven van moeder is het belangrijk dat u zo schoon mogelijk te werk gaat. Hieronder volgen de belangrijkste handelingen.

4 Persoonlijke hygiëne Voordat u begint met kolven, wast u uw handen met water en zeep. Daarna goed afdrogen. Draag een goed steunende beha, liefst van katoen en zonder beugels. Maak gebruik van borstkompressen. Verschoon na iedere kolfsessie de borstkompres. Verschoon uw beha dagelijks. Het is niet nodig de tepelhof voor en na het kolven te wassen. Kolfapparaat en setje Het borstschild en de flessen alleen aan de buitenkant vasthouden. De verpleging geeft u hierover instructies. Het kolfsetje moet na elk gebruik worden gereinigd; eerst met koud water om resten weg te spoelen. Daarna goed naspoelen met warm water. Vervolgens goed afdrogen en afgedekt bewaren. U ontvangt iedere 24 uur een nieuw kolfsetje gedurende uw verblijf in het ziekenhuis. Gebruik bij iedere kolfsessie een schoon steriel flesje. Hoe afkolven U kunt op twee manier afkolven: 1. met de hand 2. met elektrische kolf 1. met de hand met de handen maakt u minder afhankelijk van apparatuur Daarnaast kan kolven met de hand zeer nuttig zijn in het kraambed. Met de hand is de beste manier om de eerst voeding (colostrum) uit uw borst te kolven. De eerste uur kan u, als het nodig is, de eerste druppeltjes op een lepeltje kolven en direct aan uw baby geven. Het zien van de eerste paar druppels stimuleert om door te gaan. Ook bij het verhelpen van stuwing, als de baby moeilijk kan aanhappen, kan kolven met de handen handig zijn. Het beheersen van deze techniek kan ook motiverend werken om deze techniek in de praktijk toe te passen. Een filmpje over het kolven met de hand kunt u vinden op: n.

5 Er zijn meerdere manieren om met de hand de uit de borsten te drukken. Welke manier ook wordt gekozen, de volgende principes moet aangehouden worden; de vingers wrijven niet over de huid, maar de weefsels onder de huid wordt gemasseerd; duim en vingers staan tegen over elkaar ter weerszijde van de tepel, ongeveer 2,5 cm. achter de aanzet van de tepel. Dit herhaalt u enkele keren. de duim en vingers verplaatsen rondom de tepel zodat alle klierlobben aan bod komen. Foto: Borstvoeding.com 2. met de elektrische kolf Als u gaat kolven met de elektrische kolf onthoudt u dan het volgende: Zorg voor iets te drinken binnen handbereik want vele moeders krijgen dorst tijdens het kolven. Wast u van te voren goed uw handen. Zet alle benodigdheden binnen handbereik. Zet de kolf volgens de gebruiksaanwijzing in elkaar. Zorg ervoor dat u comfortabel zit en probeer zo goed mogelijk te ontspannen, sluit zo nodig de gordijnen en maak gebruik van kussens om de armen te steunen. Leg een katoenen luier onder uw borsten, deze vangt de gelekte op. Houd het borstschild tussen wijsvinger en middelvinger en druk het zachtjes tegen de borst, de tepel moet in het midden van het borstschild zitten om schuren van de tepel aan het plastic te voorkomen.

6 Zet het apparaat aan met behulp van de aan/uit toets en begin te kolven. Verhoog eventueel tijdens het kolven geleidelijk het vacuümniveau met behulp van de regelknop. Kies een comfortabele zuigkracht, die voor u het beste resultaat geeft en geen ongemak veroorzaakt, want kolven mag geen pijn doen. Bij het stoppen van het afkolven eerst de pomp uitzetten en dan pas het aanzetstukje van de borst nemen, dus eerst het vacuüm verbreken. Kolf indien mogelijk vlak voor het rusten (slapen). Door de ontspannende werking van de borstvoedingshormonen rust je extra goed. Kolf zo snel mogelijk nadat u wakker bent. Als u laat start, is het moeilijker die dag nog acht keer te kunnen kolven. Kolf als uw conditie het toelaat ook een keer s nachts. Zorg voor een rustige omgeving als u kolft. Toeschieten van de Om de te laten toeschieten is het belangrijk dat de toeschiet- reflex goed werkt. Als de baby aan de borst ligt, dan gaat de vanzelf stromen, maar bij het kolven moet de toeschietreflex meestal bewust opgewekt worden. Een foto van de baby (of naar de baby kijken via de monitor) kan helpen om de toeschietreflex te bevorderen. Misschien kunt u in de buurt van de baby kolven, overleg dit met de kinderafdeling. Als u voor het afkolven vijf minuten lang warme kompressen op de borst legt, gaat de vaak gemakkelijk stromen. Borstmassage Borstmassage voor en tijdens het kolven werkt ook heel goed: a) Masseer de gangen en -kliertjes door met een vlakke hand van boven af richting de tepel te drukken. Maak cirkelvormige bewegingen met de vingers, concentreer de bewegingen gedurende enkele seconden op één plek voor je naar een andere plek gaat. Ga in een ronde beweging richting tepelhof.

7 b) Strijk licht van de bovenkant van de borst richting tepelhof. Probeer erbij te ontspannen, aangezien ook dat bevorderend werkt op de toeschietreflex. c) Wat ook kan helpen is gebruik te maken van de zwaartekracht door voorover te leunen en te schudden. Voorkom deze bewegingen: 1) Knijp niet in de borst, dit kan een kneuzing van het borstweefsel veroorzaken. 2) Laat de handen niet over de borst glijden. 3) Niet aan de tepel trekken, ook dit kan beschadiging van het weefsel veroorzaken.

8 Na het kolven Hier vindt u aanwijzigen voor na het kolven: Een druppel over de tepel verdelen en de tepels even aan de lucht laten drogen. Een schoon kompres in de beha. Het flesje met afgekolfde moeder voorzien van voornaam, achternaam en geboortedatum van de baby, en de datum en tijd van het afkolven. U dient de zo spoedig mogelijk achterin de koelkast te zetten (niet in de deur). Op deze manier kan de tot 48 uur na het kolven gebruikt worden. Indien u zeker weet dat de de volgende voeding gebruikt wordt, kunt u de op kamertemperatuur bewaren. Bewaren en opwarmen van moeder De volgende richtlijnen gelden voor moeders, die: een gezonde voldragen baby hebben; moeder bewaren voor het gebruik thuis (in plaats van voor gebruik in een ziekenhuis). Bewaren van moeder Net afgekolfde Net afgekolfde Net afgekolfde Temperatuur kamertemperatuur Bewaartijd Zes tot tien uur koelkast Maximaal vijf dagen koelkast ziekenhuis Maximaal 24 uur

9 Afgekoelde moeder Afgekoelde moeder Afgekoelde moeder Ontdooide moeder Ontdooide moeder vriesvak koelkast (kleine) vriezer die vaak open en dicht gaat diepvries constant, max. 18* C koelkast ziekenhuis koelkast thuis kamertemperatuur Maximaal twee weken Drie tot vier maanden Zes maanden of langer Maximaal negen uur Maximaal 24 uur Zo snel mogelijk let op! Vanwege temperatuurschommelingen niet het gekolfde in de deur van de koelkast bewaren! Sluit de flesjes na het kolven en zet ze meteen in de koelkast. Laat voor het invriezen de in de koelkast afkoelen. Afgekoelde moeder moet binnen 24 uur na het kolven in de diepvries. Kleine porties moeder -die op verschillende tijden van dezelfde dag zijn afgekolfd- kunnen na afkoeling bij elkaar worden gedaan en binnen 24 uur samen worden ingevroren. Bevroren moeder kan ontdooid worden door het onder koud en later warm stromend water te houden. Ingevroren kan na het ontdooien veilig in de koelkast worden bewaard. De mag niet opnieuw worden ingevroren. Opwarmen Moeder kan het beste worden opgewarmd onder de warme kraan, maar het kan ook in een flessenwarmer of pannetje met warm water. Moeder kan beter niet in de magnetron worden opgewarmd, omdat waardevolle componenten van de vernietigd worden als deze boven 55 graden Celsius komen. Restjes reeds opgewarmde moeder mogen niet worden bewaard.

10 Weer thuis Voordat u met ontslag gaat bespreekt de verpleegkundige met u hoe u thuis verder gaat kolven. Het is aan te raden om de dag voor ontslag een huurkolf te regelen of een borstkolf te kopen. Als u langdurig en veel moet blijven kolven, is een huurkolf de beste keus. Informatie over verhuur- en verkoopadressen kunt u krijgen op de afdeling Verloskunde. Wanneer u afgekolfde van huis naar het ziekenhuis vervoert dan kunt u dit het beste doen in een koeltas met koelelementen. met de symphony Zet de kolf aan in fase 1, stimulatiefase. Draai de zuigkracht aan tot het niet meer prettig aanvoelt en draai dan twee klikjes terug. Dit noemen we de Maximaal Comfortabele Stand. Laat het programma geheel aflopen (twee minuten). Als de kolf overgaat op de afkolffase (fase twee) en er zijn nog maar een paar druppels gekomen dan opnieuw fase 1 doorlopen. Door op de druppeltoets in te drukken begint de kolf opnieuw in fase één. Herhaal dit 3-4 keer, liefst ieder uur en zo mogelijk één keer in de nacht. Indien u eerder dan twee minuten een toeschietreflex heeft, dan kan fase twee eerder worden ingezet d.m.v. het indrukken van de druppeltoets. Daarna steeds kolven tot er niets meer komt, of nog zo nu en dan een druppel. In het begin is dat slechts enkele minuten. Zodra productie toeneemt, kolfbeleid versoepelen naar een keer per twee uur en later naar één keer per drie uur. Vaker kolven is beter dan langer kolven!

11 Aandachtspunt! Let erop dat de membraankappen bovenop de Symphony goed zijn aangedrukt, zodat er geen valse lucht wordt aangezogen en er niet voldoende vacuum kan worden opgebouwd. Dit wordt snel genoeg opgemerkt, doordat de afkolfset niet genoeg zuigt. Kolfschema met de LACTINA als de productie nog niet op gang is Bij gebruik van een enkele afkolfset: Toeschietreflex bevorderen: 5 7 minuten linkerborst, 5 7 minuten rechterborst kolven 3 5 minuten linkerborst, 3 5 minuten rechterborst kolven 1 3 minuten linkerborst, 3 5 minuten rechterborst kolven Ook al er nog geen productie is, toch de aangegeven kolftijd aanhouden Bij gebruik van een dubbele afkolfset: Toeschietreflex bevorderen: minuten achter elkaar beide borsten tegelijkertijd kolven. Sommige moeders merken dat het tussendoor stoppen met kolven de toeschietreflex beter stimuleert dan tien minuten aan een stuk door te golven. U kunt uitproberen wat voor u het beste werkt. Het kan soms enige minuten duren voordat de gaat stromen, dit is normaal. De hoeveelheid afgekolfde kan van keer tot keer verschillen, en de eerste dagen na de bevalling komen er misschien niet meer dan enkele druppels. Dit colostrum (of voor) bevat veel afweerstoffen voor de baby. Ook kleine beetjes hebben in dit opzicht grote waarde en dragen bij aan de gezondheid van uw kind. Kolfschema: als de productie wel op gang is Wanneer u na verloop van tijd routine in het kolven heeft en de productie op peil is, kunt u de aangegeven tijden alleen als richtlijn beschouwen. Nu is het belangrijk om de borsten te kolven tot deze zachter aanvoelen en er bijna geen meer uit komt.

12 U kolft tot de straaltjes weer druppeltjes worden. U kunt dan het beste nog één tot twee minuten doorgaan met kolven om deze druppeltjes calorierijke achter op te vangen. U wisselt nu van borst en kolft tot de stroom weer afneemt waarna u eventueel opnieuw van borst wisselt zodat u bijvoorbeeld elke borst afwisselend twee of drie keer heeft afgekolfd. Een kolfsessie duurt gewoonlijk tien tot vijftien minuten per borst, dus een hele voeding afkolven vraagt ongeveer een half uur. Als langdurig kolven nodig is, raden wij u een dubbele afkolfset aan. Dit geeft een aanzienlijke tijdswinst en mogelijk ook meer productie. Een hele voeding afkolven duurt bij gebruik van een dubbelkolfset ongeveer 10 tot 15 minuten. Vragen en adressen Wanneer u na het lezen van dit boekje nog vragen heeft, kunt u deze stellen aan de verpleegkundigen van de afdeling. U kunt ook contact opnemen met een van de onderstaande organisaties: Borstvoedingsorganisaties Borstvoedingsorganisaties kunnen ondersteunend zijn door het geven van informatie, via folders, het helpen oplossen van mogelijke problemen en het tot stand brengen van onderling contact met andere voedende moeders. Vereniging Borstvoeding Natuurlijk telefoonnr.: La Leche League Nederland telefoonnr.: Borstvoedingcafé (voedende) Moeders kunnen hier vrijblijvend binnenlopen om ervaringen uit te wisselen met andere moeders, samen iets te drinken en vragen te stellen aan andere moeders of aan één van de aanwezige deskundigen. Het cafe wordt iedere 1e vrijdag van de maand georganiseerd van tot uur: Careyn Kraamzorg Over de Dammen KA, Vlaardingen

13 Lactatiekundige IBCLC Een lactatiekundige is een borstvoedingsspecialist die zich zo mag noemen na het behalen van het internationale examen IBCLC. Het werk van een lactatiekundige bestaat uit begeleiding en advisering van (aanstaande) ouders in situaties die speciale aandacht nodig hebben. Zowel hulpverleners als ouders kunnen lactatiekundige consulteren. Daar zijn kosten aan verbonden die steeds meer door ziektekostenverzekeraars worden vergoed. Nederlandse vereniging van Lactatiekundige telefoonnr.: Kijkt u voor een lactatiekundige bij u in de buurt op Internet Huren of kopen van een kolf Op de kinder- en kraamafdeling zijn lijsten verkrijgbaar met steunpunten van Medela. Voor meer adressen kunt u raadplegen.

14 Kolfdagboekje Dag 1: datum Starttijd Stoptijd Hoeveelheid afgekolfde Dag 2: datum Starttijd Stoptijd Hoeveelheid afgekolfde Dag 3: datum Starttijd Stoptijd Hoeveelheid afgekolfde

15 Dag 4: datum Starttijd Stoptijd Hoeveelheid afgekolfde Dag 5: datum Starttijd Stoptijd Hoeveelheid afgekolfde Dag 6: datum Starttijd Stoptijd Hoeveelheid afgekolfde September