Personen met een handicap hebben gelijke rechten De Europese strategie voor personen met een handicap 2010-2020 Europese Commissie
Gelijke rechten, gelijke kansen Europese toegevoegde waarde Circa 80 miljoen inwoners van de EU, een zesde van de bevolking, heeft een handicap. Vaak stoten ze op antisociaal gedrag en tegenkanting in hun omgeving zodat ze niet volledig aan het sociale en economische leven kunnen deelnemen. Bovendien liggen de armoedepercentages bij personen met een handicap 70% hoger dan gemiddeld. Meer dan 30% van de 75-plussers zijn in zekere mate beperkt en meer dan 20% wordt ernstig beperkt. Naarmate de bevolking in de EU ouder wordt, zal ook het percentage van personen met een handicap stijgen. Hoewel de Lidstaten in hoofdzaak zelf verantwoordelijk zijn voor maatregelen inzake handicaps, vult de EU hun acties aan en schept ze omstandigheden voor verdere vooruitgang. De actie van de EU begint met een analyse van de relevante beleidsdomeinen gezien vanuit het perspectief van de gehandicapte. Op die manier krijgt men een beter begrip van de behoeften van personen met een handicap, die in rekening gebracht worden bij de ontwikkeling van het beleid en de wetgeving. De EU wil op die manier zeker stellen dat alle gehandicapte personen hun basis mensenrecht kunnen uitoefenen: actieve insluiting in en volledige deelname aan de gemeenschap. Het beleid van de VN inzake handicaps Personen met een handicap hebben net zoals iedereen recht op waardigheid, onafhankelijkheid en volledige sociale deelname. Centraal in de EU-actie en het VNverdrag inzake de rechten van personen met een handicap, dat de EU ondertekend heeft, staat om gehandicapte personen hier voordeel uit te laten halen. Het doel van het Verdrag, dat samen met het Protocol ervan van kracht werd op 3 mei 2008, is om volledige en gelijke toepassing van alle mensenrechten en fundamentele vrijheden te bevorderen en beschermen voor alle personen met een handicap. Het is een belangrijke stap voorwaarts voor wat de inhoud betreft: het vestigt handicap niet alleen als een probleem voor sociaal welzijn maar ook als een mensenrecht en juridische aangelegenheid. Het Verdrag weerspiegelt de kernelementen van de EU-strategie voor personen met een handicap 2010-2020, die anti-discriminatie, gelijke kansen en actieve insluiting combineert. De rechten die erkend worden door het Verdrag beslaan praktisch alle beleidsdomeinen en de EU-strategie voor personen met een handicap streeft naar de volledige implementatie ervan. 1
Actiedomeinen Toegankelijkheid Toegankelijkheid is essentieel voor deelname aan de maatschappij. Dienovereenkomstig streeft de EU-strategie voor personen met een handicap ernaar om de hindernissen weg te nemen die personen met een handicap ervaren. Centrale actiedomeinen zijn de infrastructuur, transport, informatie en communicatie, en diensten. De EU maakt gebruik van instrumenten zoals onderzoek, beleid en wetgeving, en standaardisering om de levering van toegankelijke producten en diensten in de Unie zeker te stellen. Bovendien onderneemt ze stappen om de assistentietechnologiemarkt beter te laten functioneren, zodat die werkt in het voordeel van de gehandicapte. De Europese Commissie bevordert Ontwerpen voor iedereen, hetgeen een zo breed mogelijke bevolkingsgroep ten goede komt. Ze werkt ook aan een Europese Toegankelijkheidsakte die een algemeen kader voor goederen en diensten schept. Deelnam Personen met een handicap en hun gezinnen moeten op gelijke basis als anderen kunnen deelnemen aan alle aspecten van het sociale en economische leven. Ze moeten hun rechten als burgers kunnen uitoefenen, inclusief het recht op vrij verkeer, om te kiezen waar en hoe ze leven, en op volledige toegang tot culturele, vrijetijdsen sportactiviteiten. De Commissie streeft ernaar om de belemmeringen weg te nemen waar personen met een handicap iedere dag mee te maken krijgen als individuele personen, consumenten, studenten en economische en sociale deelnemers. Voorbeelden van dit werk zijn: promotie van de Europese parkeerkaart voor personen met een handicap; de ondersteuning van de overgang in Lidstaten van een institutionele naar een gemeenschapsgebaseerde zorgverlening; en de bevordering van deelname aan sport zoals het organiseren van specifieke sportevenementen voor gehandicapten. 2
Gelijkheid 53% van de Europeanen denkt dat discriminatie op basis van handicap of leeftijd een algemeen probleem is in de EU. De EU bevordert een gelijke behandeling van personen met een handicap aan de hand van een tweevoudige aanpak: antidiscriminatiewetgeving en -strategieën enerzijds en bevordering van gelijke kansen in andere beleidsdomeinen anderzijds. De EU besteedt ook aandacht aan de impact van discriminatie op basis van leeftijd, geslacht en seksuele geaardheid op personen met een handicap. De Commissie ziet toe op een volledige implementatie van de EU-richtlijn waarbij discriminatie op de arbeidsmarkt op basis van een handicap geweerd wordt. Ze bevordert ook diversiteit en bestrijdt discriminatie aan de hand van bewustzijnsverhoging op EUen nationaal niveau, en ondersteunt het werk van NGO s op dit gebied. De Commissie heeft ook een voorstel ingediend voor een andere Richtlijn met betrekking tot gelijke behandeling, maar deze keer buiten het werkgelegenheidsdomein, waarbij toegang tot goederen en diensten wordt behandeld. Werkgelegenheid Degelijke banen garanderen economische onafhankelijkheid, bevorderen persoonlijke ontwikkeling en bieden de beste bescherming tegen armoede. De Commissie streeft ernaar om de werkgelegenheidssituatie van personen met een handicap te verbeteren. Ze besteedt speciale aandacht aan moeilijkheden van jonge gehandicapten. Er wordt in overleg met de sociale partners rekening gehouden met de werkomstandigheden en carrièremogelijkheden. Andere maatregelen omvatten het toegankelijker maken van de werkruimte, het ondersteunen van praktische training en het verbeteren van de toegang tot de open arbeidsmarkt voor personen met een handicap in sociale werkvoorziening. Omdat veel personen met een handicap hulp nodig hebben, is er een stijgende vraag naar verzorgers en dienstverleners. De Lidstaten bepalen hun eigen werkgelegenheidsbeleid conform de Europese richtlijnen. De Europa 2020-strategie voor intelligente, duurzame en inclusieve groei heeft een Europees tewerkstellingspercentage van 75% als doel vooropgesteld. Om dit mogelijk te maken, moet de inclusie op de arbeidsmarkt van personen met een handicap verhoogd worden; dit zal ook helpen om 20 miljoen Europeanen uit de armoede te halen tegen 2020. 3
Onderwijs De EU-strategie voor personen met een handicap 2010-2020 legt de nadruk op een gelijke toegang tot kwaliteitsonderwijs en permanente vorming. Dit zijn centrale factoren om de gehandicapten in staat te stellen ten volle deel te nemen aan de maatschappij en hun levenskwaliteit te verbeteren. Dit werd echter nog niet gerealiseerd en er is nog veel segregatie in het Europese onderwijs. De EU respecteert de nationale verantwoordelijkheid voor de inhoud en organisatie van het onderwijs. Tegelijkertijd ondersteunt ze nationale inspanningen om inclusief onderwijs en permanente vorming te bevorderen voor leerlingen en studenten met een handicap. Via het Programma voor Permanente Vorming bevordert ze ook hun mobiliteit binnen de EU. Sociale bescherming en inclusie Personen met een handicap moeten voordeel kunnen halen uit diensten zoals sociale bescherming, programma s voor het verlagen van de armoede, assistentie die gericht is op de specifieke handicap en sociale woningen. De Lidstaten zijn grotendeels zelf verantwoordelijk voor deze aangelegenheden, maar leggen gezamenlijke doelstellingen en indicatoren vast via een referentiekader dat de Open Coördinatiemethode wordt genoemd. De Commissie en Raad evalueren de nationale inspanningen in een gezamenlijk rapport, waarin de resultaten van initiatieven op EU-niveau in individuele landen worden beschreven. De Commissie helpt ook om kandidaat-lidstaten en landen die wensen toe te treden hun systeem van sociaal welzijn te hervormen. Er worden Gezamenlijke Inclusiememoranda opgesteld om de prioriteiten te beschrijven. De EU ondersteunt nationale maatregelen om een kwalitatief hoogstaande, duurzame sociale bescherming te garanderen voor personen met een handicap, met name door het bevorderen van een beleidsuitwisseling. Bovendien bevordert ze het ontwerp en de implementatie van sociale innovatieprogramma s. 4
Gezondheid Personen met een handicap moeten gelijke toegang krijgen tot kwalitatief hoogstaande, geslachtsafhankelijke gezondheidszorg, inclusief preventieve zorg, rehabilitatie en andere specifieke diensten. Lidstaten zijn voornamelijk zelf verantwoordelijk voor het organiseren en verlenen van de gezondheidsdiensten. De Commissie ondersteunt de beleidsmaatregelen die de toegang tot reguliere zorg en specifieke diensten verbeteren voor personen met een handicap. Ze bevordert ook de gezondheid en veiligheid op het werk om het risico op een handicap als gevolg van ongevallen op de werkplaats te beperken en om personen met een handicap te helpen om terug te keren naar de arbeidsmarkt. Externe actie De EU en haar Lidstaten bevorderen de rechten van personen met een handicap in hun externe beleid, inclusief uitbreiding en internationale ontwikkeling. De EU benadrukt de status van handicap als een mensenrechtenprobleem, door de aandacht voor het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap te verhogen als onderdeel van haar activiteit voor humanitaire hulp. Ze zal problemen inzake handicaps blijven aankaarten bij internationale instanties zoals de VN, de Raad van Europa en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling. De Commissie ziet ook toe op de vorderingen die kandidaat- en mogelijke kandidaat-lidstaten maken in het bevorderen van rechten van personen met een handicap, en maakt hiertoe gebruik van instrumenten voor financiële pretoetredingssteun. 5
EU-instrumenten De EU-strategie voor personen met een handicap 2010-2020 De Europese strategie voor personen met een handicap 2010-2020 verschaft een referentiekader voor onderling afgestemde actie op EU- en nationaal niveau om de situatie van personen met een handicap te verbeteren. Ze streeft ernaar om: goederen en diensten toegankelijk te maken en hulpmiddelen te bevorderen; zeker te stellen dat personen met een handicap volledig genieten van de voordelen van het EU-staatsburgerschap; het verlenen van kwalitatief hoogstaande, gemeenschapsgebaseerde diensten te bevorderen; discriminatie op basis van handicap te bestrijden; een aanzienlijk hoger aantal mensen met een handicap in staat te stellen om toegang te krijgen tot de open arbeidsmarkt; inclusief onderwijs en permanente vorming te bevorderen voor leerlingen en studenten met een handicap; armoede en sociale uitsluiting te bestrijden door degelijke leefomstandigheden te garanderen; gelijke toegang tot gezondheid en aanver- wante diensten te bevorderen; de rechten van personen met een handicap te bevorderen door middel van EU-programma s voor uitbreiding en internationale ontwikkeling; het bewustzijn te verhogen van proble- men inzake handicaps en mensen met een handicap beter bewust te maken van hun rechten en hoe ze die moeten toepassen; het gebruik van EU-financieringsinstru- menten voor toegankelijkheid en antidiscriminatie te verbeteren. Financiële instrumenten Structuurfondsen Het Europees Sociaal Fonds ondersteunt de actieve inclusie van de gehandicapte in de maatschappij en de arbeidsmarkt. Het cofinanciert projecten die de inzetbaarheid van mensen verhogen of de arbeidskrachten aanpassen aan de arbeidsmarkt. Het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling financiert de ontwikkeling van de centrale infrastructuur in Europa. Deze fondsen hebben voorzieningen die discriminatie op basis van een handicap verbieden en de naleving van de toegankelijkheidsvereisten garanderen. De Lidstaten zijn verantwoordelijk voor prioriteiten voor het financieren en selecteren van projecten. De toegankelijkheid voor gehandicapte personen is een belangrijk criterium bij de keuze van projecten. PROGRESS Sinds 2007 werden verschillende projecten in verband met een handicap gefinancierd onder het Programma voor Werkgelegenheid en Sociale Solidariteit - PROGRESS. Deze projecten dragen bij tot het halen van EU-doelstellingen op het vlak van werkgelegenheid, sociale inclusie en bescherming, werkomstandigheden, gelijkheid van geslacht, anti-discriminatie en diversiteit. PROGRESS heeft ook een faciliteit voor het cofinancieren van NGO s voor gehandicapten op EU-niveau. Kaderprogramma s voor onderzoek ondersteunen onderzoek en ontwikkeling die relevant zijn voor mensen met een handicap, in domeinen zoals informatie- en communicatietechnologie, toegankelijkheid, transport, infrastructuur, hulpmiddelen en maatschappelijke problemen. 6
KE-30-10-503-NL-C Burgers betrekken Elk jaar organiseert de Europese Commissie op 3 december in samenwerking met het Europees Gehandicaptenforum een conferentie om de aandacht te vestigen op de Europese Dag van Personen met een Handicap. Deze conferenties verenigen beleidsmakers, personen met en zonder handicap, academische deskundigen, de media en andere belanghebbenden. Ze vormen onderdeel van de inspanningen die de EU levert om problemen inzake handicaps, zoals beschreven in de Strategie voor personen met een handicap, aan te kaarten. Ze bevorderen ook de uitwisseling van goede praktijken in cruciale domeinen voor de actieve insluiting van personen met een handicap, evenals het vormen van netwerken. Ieder jaar wordt een ander thema inzake handicaps behandeld. Recente thema s waren onafhankelijk wonen, lokale actie, de interne markt, ontwerpen voor iedereen, onderwijs en werkgelegenheid. Meer informatie Algemene informatie en links naar de EUstrategie voor personen met een handicap 2010-2020 www.parkingcard.europa.eu Andere links VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap http://www.un.org/disabilities EU-inspanningen om discriminatie aan te pakken http://ec.europa.eu/social/main. jsp?catid=423&langid=nl Europees Sociaal Fonds http://ec.europa.eu/employment_social/esf/index_nl.htm Access City Award: De Commissie reikt jaarlijks prijzen uit voor toegankelijke steden om in het stedelijke milieu de toegankelijkheid te vergroten. http://ec.europa.eu/social/main. jsp?langid=nl&catid=916 De bevindingen van deze conferenties worden ingevoerd in het gehandicaptenbeleid van de Commissie en ondersteunen de Strategie voor personen met een handicap. Europese Unie, 2010 Overneming met bronvermelding toegestaan ISBN: 978-92-79-16847-5 doi: 10.2767/28254 7