Werkblad Ω Een tijd geleden... Ω Les : Rendierjagers Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de mensen konden schrijven. Ze woonden niet op een vaste plaats. Ze trokken achter de rendieren aan. Behalve rendiervlees aten de jagers vissen en vogels. De jagers verzamelden ook planten, vruchten en noten om te eten. Van de huid en botten van rendieren maakten de rendierjagers allerlei dingen. Van vuursteen maakten ze gereedschap Op de tekeningen zie je hoe de rendierjagers leefden. Trek een lijn van de woorden naar de goede plek in de tekeningen. rendier pijl tent eten klaarmaken pijlpunt jager huid schoonmaken spullen van rendierhuid Een zee Ω werkbladen Ω groep 6 Ω Uitgeverij Zwijsen B.V. Ω www.eenzeevantijd.nl
Werkblad 2 Ω Een tijd geleden... Ω Les : Rendierjagers Tijdbalk Op een tijdbalk zie je wanneer er iets is gebeurd. Een tijdbalk kan uit grote of kleine stukken bestaan. Onze tijdbalk begint bij de geboorte van Christus. Dat is het jaar. Voor dit jaar tellen we terug. We zetten dan voor Christus (v. Chr.) achter het jaartal. Voorbeeld: de prehistorie duurde tot 3000 jaar voor Christus. Hier staat een tijdbalk. Zet de periodes op de goede plaats in de tijdbalk van vroeger naar nu. Schrijf de jaartallen bij de pijltjes. prehistorie: tot 3000 v. Chr. oudheid: 3000 v. Chr.-500 na Chr. middeleeuwen: 500-500 vroegmoderne tijd: 500-800 moderne tijd: 800-nu 2 Maak je eigen tijdbalk. Begin links met het jaar waarin je bent geboren. Elk hokje is jaar. Ω Zet een L in het hokje van het jaar dat je ging lopen. Ω Zet een in het hokje van het jaar dat je naar groep ging. Ω Zet een 6 in het hokje van het jaar dat je naar groep 6 ging. Ω Heb je een jongere broer of zus? Ja? Zet dan een B of Z in het hokje van het jaar dat hij of zij is geboren. Ω Verzin zelf nog een paar dingen die je in jouw tijdbalk kunt zetten. 0 5 0 jaar Een zee Ω werkbladen Ω groep 6 Ω Uitgeverij Zwijsen B.V. Ω www.eenzeevantijd.nl
Werkblad 3 Ω Een tijd geleden... Ω Les 2: De eerste boeren IJstijd In de ijstijd is het veel kouder dan nu. De aarde is bedekt met ijs en gletsjers. Ongeveer 2.000 jaar geleden wordt het warmer. Het klimaat en het landschap veranderen. Het ijs smelt. Het water in de zee stijgt. De kale, bevroren toendra verandert langzaam in bossen en vruchtbare grond. De rendierjagers hoeven nu niet meer rond te trekken. Ze kunnen op één plaats gaan wonen. Ze worden boeren en hebben dieren. Waar of niet waar? Streep het foute antwoord door. Boeren leven in de ijstijd. Als het ijs smelt, wordt de grond vruchtbaar. Archeologische vondsten Een archeoloog is iemand die oude dingen opgraaft en onderzoekt. We noemen die dingen archeologische vondsten. Ze vertellen ons iets over vroeger. Vooral in oude graven hebben archeologen veel voorwerpen gevonden. Bijvoorbeeld: potten, sieraden en pijlpunten. Zo weten we een beetje hoe de mensen toen leefden. 2 Kleur het rondje bij het goede antwoord. Een archeoloog vindt botten van geiten en schapen. Welk volk woonde hier? jagers en verzamelaars boeren vissers Een archeoloog vindt maalstenen. Welk volk woonde hier? jagers en verzamelaars boeren vissers Een archeoloog vindt stenen pijlpunten. Welk volk woonde hier? jagers en verzamelaars boeren vissers Een archeoloog vindt een haakje dat van bot is gemaakt. Welk volk woonde hier? jagers en verzamelaars boeren vissers Een zee Ω werkbladen Ω groep 6 Ω Uitgeverij Zwijsen B.V. Ω www.eenzeevantijd.nl
Werkblad 4 Ω Een tijd geleden... Ω Les 3: Hunebedbouwers Bandkeramiek Zo n 7000 jaar geleden kwamen er boeren in ons land wonen. Dat was in Limburg. tijd Ze woonden op een vaste plaats. Daar bouwden ze huizen van hout. Ze maakten potten van aardewerk. Die versierden ze met mooie lijnen. Die potten met lijnen noemen we bandkeramiek. De boeren die de potten maakten, heten bandkeramiekers. Op de tekening zie je allemaal aardewerk. Zet een cirkel om het aardewerk van de bandkeramiekers. Een zee Ω werkbladen Ω groep 6 Ω Uitgeverij Zwijsen B.V. Ω www.eenzeevantijd.nl
Werkblad 5 Ω Een tijd geleden... Ω Les 4: Hunebedbouwers Grotschilderingen In de prehistorie maakten de mensen tekeningen. Ze konden toen nog niet schrijven. We vinden die tekeningen vooral in grotten. De mensen tekenden bizons, paarden en stieren. Maar ook jagers met pijl en boog. Voor ze op jacht gingen kwamen de jagers in de grotten met de tekeningen en schilderingen bij elkaar. De jagers woonden niet in die grotten. Hier zie je iemand die een tekening gaat maken. Kleur het rondje bij de goede antwoorden. De man is een boer. De man maakt de tekening in een grot. De man woont in de grot. De tekening gaat over de jacht. De grot is een heilige plaats. Door tekeningen in grotten weten wij hoe de mensen jaagden. Een zee Ω werkbladen Ω groep 6 Ω Uitgeverij Zwijsen B.V. Ω www.eenzeevantijd.nl
Werkblad 6 Ω Een tijd geleden... Ω Les 4: Hunebedbouwers Hunebedbouwers Hunebedden zijn graven. Boeren bouwden deze graven 4500 jaar geleden. Ze gebruiken daarvoor heel grote keien. Die keien zijn in de ijstijd uit Scandinavië in ons land gekomen. De hunebedden liggen op een open plek in het bos. Elke dode krijgt spullen mee voor het leven na de dood. Archeologen hebben deze spullen gevonden. Zo weten we veel over de hunebedbouwers. In Drenthe liggen nog meer dan 50 hunebedden. Zet een rondje om de woorden die bij een hunebed passen. ijstijd bronstijd houten huizen spullen voor na de dood keien 0.000 jaar geleden grot Drenthe doden graf jagers boeren Trechterbekervolk Het trechterbekervolk is een andere naam voor de hunebedbouwers. Dit volk noemen we naar de vorm van hun bekers. Die maken ze van klei. In de hunebedden hebben we veel bekers in de vorm van een trechter gevonden. 2 Zet een cirkel om een trechterbeker. Een zee Ω werkbladen Ω groep 6 Ω Uitgeverij Zwijsen B.V. Ω www.eenzeevantijd.nl
Werkblad 7 Ω Een tijd geleden... Ω Les 5: Brons en ijzer Standvoetbekervolk en klokbekervolk De mensen van vroeger noemen we naar de potten die ze maken. In de bronstijd komen het standvoetbekervolk en het klokbekervolk naar ons land. Ze gaan bij het trechterbekervolk en de bandkeramiekers wonen. De mensen leven van de landbouw en veeteelt. Ze wonen op lange boerderijen van drie delen. Een deel om te wonen, een deel om te werken en een deel voor de stallen. Schrijf het goede woord onder elke tekening. Kies uit: bandkeramiek, trechterbeker, standvoetbeker, klokbeker. 2 3 4 2 Kleur het rondje bij het goede antwoord. Kijk naar de vier bekers. Waarvan zijn ze gemaakt? Beker klei brons ijzer Beker 2 klei brons ijzer Beker 3 klei brons ijzer Beker 4 klei brons ijzer Een zee Ω werkbladen Ω groep 6 Ω Uitgeverij Zwijsen B.V. Ω www.eenzeevantijd.nl
Werkblad 8 Ω Een tijd geleden... Ω Les 5: Brons en ijzer Bronstijd Ongeveer 2000 jaar geleden ontdekken de mensen brons. Ze maken dat door gesmolten koper en tin te mengen. De tijd vanaf 700 voor Christus noemen we de bronstijd. Want er zijn dan heel veel voorwerpen van brons. De mensen maken een vorm van steen. Daarin gieten ze het brons. De mensen in deze tijd leven van landbouw en veeteelt. Ze gaan ook op jacht en ze vissen. IJzertijd Rond 700 jaar voor Christus ontdekken de mensen ijzer. We noemen deze tijd de ijzertijd. IJzer is veel harder dan koper. Het is sterker dan brons. Als de mensen weten hoe ze van ijzer dingen kunnen maken, gebruiken ze voortaan ijzererts. Dat zit in ons land in de grond. Ze smelten het ijzererts op houtvuren. Daarvoor kappen ze veel bomen. Langzaam verandert het landschap. Waar of niet waar? Streep het foute antwoord door. In de ijzertijd leven de mensen van de jacht. Van koper en tin maken de mensen brons. Brons is harder dan ijzer. De mensen hebben veel hout nodig om brons te maken. Met een stenen vorm maken de mensen voorwerpen van brons. De mensen halen ijzererts uit het buitenland. Brons zit in ons land in de grond. Een zee Ω werkbladen Ω groep 6 Ω Uitgeverij Zwijsen B.V. Ω www.eenzeevantijd.nl