Immaterieel erfgoed en dieren Stof voor reflectie Chantal Bisschop (Centrum Agrarische Geschiedenis) Erik De Vroede (Sportimonium) Gent, 20 september 2013
Inhoudsopgave Terugblik Samenleven van mens en dier Denken over dieren Opkomen voor dieren Vandaag Immaterieel erfgoed Dieren en tradities Vooruitblik
Samenleven van mens en dier Bron: Ecomusée Du Viroin Historisch een constante Voortdurend in beweging Afstand en nabijheid Aantrekking en onbehagen Complex
Bron: KADOC 20 ste eeuw: snelle transformatie Voedsel en gezelschapsdieren hondenkar
Hondenkar
Transformatie landbouw Vooral na 1945 Modernisering, intensivering, schaalvergroting, mechanisering, specialisering Bron: Landbouwleven
Paard versus tractor 200.000 180.000 160.000 140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0 1950 1959 1981
Grotere afstand dier-mens Bron: KADOC
Grotere afstand dier-mens Bron: KADOC Bron: VILT
Grotere afstand dier-mens Bron: KADOC, collectie Boerenbond
Huisdieren
Huisdieren huisdieren nuttig op de boerderij Sinds 17 e eeuw (burgerlijke huiselijkheidscultus): meer emotionele omgang Sinds late 20 ste eeuw: volwaardig gezinslid commercialisering (speciaalzaken voor dierenvoeding, speeltjes, verzorgingsproducten, kapsalons, verzekeringen, hotels, artsen en klinieken) meer soorten
Huisdieren in België (2009) WIE 2,4 miljoen gezinnen = 53% 5% hoger dan in 2006 WAT Meer dan 1 miljoen honden Bijna 2 miljoen katten MARKT van producten voor huisdieren: jaarlijkse omzet van 1,8 miljard euro Voeding: 1,1 miljard Diverse: 350 miljoen Dierenarts en medicatie: 343 miljoen
Denken over dieren Antropocentrisme mensgericht instrumentele visie geen intrinsieke waarde belangrijk/nuttig/schadelijk Zoöcentrisme diergericht niet-instrumentele visie wel intrinsieke waarde
Denken over dieren: zoöcentrisme Dierenbevrijdingsbeweging of Animal Liberation Movement Peter Singer (1975) Animal Liberation Dierenrechtenbeweging of Animal Rights Movement Tom Regan (1983) The case for animal rights
Denken over dieren: zoöcentrisme Beiden: beschouwen scherpe dualisme tussen menselijk en nietmenselijk leven als speciësme of ras-sisme Bentham (eind 18 e eeuw) The question is not, can they reason? Nor, can they talk? But can they suffer? -> pathocentrisme
Denken over dieren Antropocentrisme gematigde tussenvormen Zoöcentrisme
Opkomen voor dieren= niet nieuw Klassieke dierenbeschermingsbewegingen (19 e eeuw) Bv. Britse Royal Society for the prevention of Cruelty to animals (1824) Belgische Koninklijke Maatschappij voor dierenbescherming (1863) Nederlandse Vegetariërsbond (1894) Nederlandse Bond ter bestrijding van de vivisectie (1897) Oprichting vogelreservaten Wetgeving in heel Europa gebruik van trekhonden aan banden Vzw Blauw Kruis België (1925)
Opkomen voor dieren Klassieke dierenbeschermingsbewegingen (19 e eeuw) Dierenrechtenorganisaties (laatste kwart 20 ste eeuw) Band milieubeweging, ecologisch bewustzijn, intensieve veehouderij Wereldwijde bezorgdheid voortbestaan zeldzame diersoorten Zoöcentrisme Nationale en internationale netwerken in dierstudies, wetenschappelijke congressen en studiedagen, boeken en tijdschrifttitels Ook in geschiedenis animal turn
Opkomen voor dieren= niet nieuw Klassieke dierenbeschermingsbewegingen (19 e eeuw) Dierenrechtenorganisaties (laatste kwart 20 ste eeuw) PETA (People for the Ethical Treatment of Animals) 1980 (VS) Gaia 1992 (België) Wakker Dier 1997 (Nederland)
Wetgeving België Belgisch Burgerlijk wetboek en Strafwetboek Klassieke Romeinse normen: dier maakt deel uit van patrimonium van zijn meester Bescherming van dier gebonden aan economische waarde Eerste dierenbeschermingswet 1929 Van eigendoms- naar dierenbescherming buitensporige mishandelingen
Wetgeving België Eerste dierenbeschermingswet 1929 Wet van 2 juli 1975 op dierenbescherming Verschillende ontwerpen in loop van jaren 1960 Veel invloed dierenbeschermingsverenigingen Handelingen die lijden toebrengen aan dieren zonder dat zij getuigen van vrijwillige wreedheden Dus ook: onvoldoende zorg, hygiëne, huisvesting, voeding
Wetgeving België Eerste dierenbeschermingswet 1929 Wet van 2 juli 1975 op dierenbescherming Wet op dierenbescherming en welzijn van dieren van 1986 Industrialisering landbouw Explosie aantal gezelschapsdieren Ontwikkeling dierproeven welzijn
Naar het heden
Immaterieel cultureel erfgoed (ICE) Unesco-conventie 2003 ICE in Vlaanderen/België
Immaterieel cultureel erfgoed Niet tastbaar Door een bepaalde gemeenschap waardevol bevonden Wordt doorgegeven van generatie op generatie Dynamisch
Immaterieel cultureel Erfgoed Orale tradities Podiumkunsten Sociale gebruiken/festiviteiten Kennis en kunde op het vlak van de natuur Traditioneel vakmanschap Andere! Niet exclusief
Dieren en ICE Lijst Vlaanderen Houtem jaarmarkt Vinkenzetten Hanenzetten Kunst van de valkerij Garnaalvissen te paard Waregem Koerse Feesten
Dieren en ICE Processies en ommegangen Paardenprocessie Hakendover Hanswijkcavalcade/ommegang Mechelen Stad Tienen
Dieren en ICE Houden van dieren Neerhofdieren Angorakonijnen Imkers
Dieren en ICE Sport en spel Menwedstrijden Dressuur Military Gehoorzaamheidswedstrijden Sleehondenrennen Greyhound races Agility? ICE Filos
Dieren en ICE Sport en spel Duivensport Schapendrijven David Vanhauwera www.pitts.be
Dieren en ICE Sport en spel Gansrijden Hanenkappen Hondenzwemmen Varkenskoers David Vanhauwera Rosemie Coppens
Een maatschappij in evolutie Verdwijnen Ganswerpen Ezelskoersen Aanpassen Vinkenzetten Gansrijden Transformeren Kattenknuppelen Klei(duif)schieten Toerisme Wervik
Vooruitblik Praktijkvoorbeeld Suskewiet Erfgoedvereniging Mendop ICE en dieren in vogelvlucht Praktijkuitwisseling Visie van Gaia Samen naar een ethische code?
www.hetvirtueleland.be www.cagnet.be www.sportimonium.be