REIZIGERS-ADVISERING -ALGEMEEN- (mei 2010) Neem indien mogelijk 6 weken vóór de reis contact op met de huisartsenpraktijk. Ook voor een last-minute reis is het raadzaam om nog contact op te nemen (het toedienen van vaccinaties kort vóór de reis -tot op de dag van vertrek- kan nog zinvol zijn!) Niet alle hieronder besproken ziektes zijn van toepassing op uw reis. Neem dit document samen met het volledig ingevuld intake-formulier en uw vaccinatieboekje mee naar het spreekuur. Aan de hand van deze gegevens worden de eventueel noodzakelijke voorzorgsmaatregelen besproken. Meer info: website www.debruijckerehuisarts.praktijkinfo.nl (bij Reizigersadvisering ). = hierover op website een LCR-folder (REIZIGERS-) DIARREE Verschijnselen: diarree met/zonder bloed, koorts of krampende buikpijn; gaat meestal vanzelf over; duurt meestal 3-5 dg Besmetting: via de mond door besmet voedsel, drank of besmette handen (virussen, bacterieën) Voorzorgsmaatregels: 1. voedselhygiëne: - goed handen wassen na toiletgebruik en voor het eten (water/handdoek schoon!) - alleen water gebruiken (drinken, tandenpoetsen) uit ongeopende flessen/blikjes of water dat 1 minuut gekookt is (boven 4000 meter 2 minuten); indien water koken niet mogelijk, dan is chemische desinfectie (chloor/jodium) of microfiltratie een alternatief - geen ijsklontjes of koude melkproducten (ijs, melk of yohurtdrank) gebruiken - geen rauwkost, salades of ongeschild fruit gebruiken (fruit zelf schillen) - uitsluitend vers goed gekookt/doorbakken vlees/vis (incl. schaal- en schelpdieren) eten - koop geen etenswaren langs de kant van de weg 2. niet in water zwemmen waarin in de buurt een riool uitmondt 3. choleravaccin wordt niet geadviseerd vanwege korte en geringe beschermende werking. Op advies van de Geneeskundige Hoofdinspectie wordt dit niet toegediend, maar wordt in het vaccinatieboekje cholera (medically) not indicated genoteerd. Behandeling: 1. veel drinken met voldoende zoutinname 2. vasten is niet nodig; zodra klachten het toelaten mag weer gegeten worden 3. ORS-zakjes gebruiken (oplossen in 200 ml. gekookt/gebotteld water); 2-3 zakjes/dag (Frisomed, Dioralyte ) 4. loperamide (bijv. Imodium ): - niet gebruiken bij: - kinderen jonger dan 2 jaar en zwangeren - koorts en/of bloedbijmenging - max. 1 caps. per 2 uur (na diarree!) en 4-6 caps. per dag; max. 2-3 dg. 5. antibiotica (ciprofloxacine) alleen in bijzondere gevallen noodzakelijk (o.a. M. Crohn, colitis, kanker) 6. gebruik geen Norit ; maakt bep. medicijnen minder werkzaam en bloed in ontlasting wordt niet opgemerkt Opletten: 1. bij frequente waterdunne diarree, bloed- en/of slijm-bijmenging, koorts (> 39 gr.), braken en/of weinig vochtinname bij - kinderen jonger dan 2 jaar en ouderen (+/- ouder dan 65 jr) met één of meer dagen diarree en - personen tussen de 2 en 70 jaar met 3 of meer dagen diarree let op uitdroging en raadpleeg een arts 2. verminderde werking van anticonceptiepil bij diarree en braken indien 1x braken en/of diarree binnen 3-4 uur na inname anticonceptiepil extra pil innemen indien meerdere malen braken/diarree anticonceptiepil onbetrouwbaar (condoom meenemen) Besmetting: DIFTERIE, TETANUS, POLIO (DTP) - difterie-bacterie via mens (keel/huid); - tetanus-bacterie via wonden (aarde, staatvuil, mest, dierenbeet); komt overal in de wereld voor - polio-virus via faeces mens of in onhygiënische omstandigheden via voedsel en drinkwater - door vaccinatie komt DTP in Nederland (nagenoeg) niet meer voor - hervaccinatie aan te raden bij reizen naar de (sub)tropen indien laatste vaccinatie langer dan 10 jaar geleden heeft plaatsgevonden - probeer wondes te voorkomen, loop niet op blote voeten - reinig wondes en ontsmet deze met Betadine 1
HEPATITIS A Deze leverinfectie wordt door een virus veroorzaakt. Komt wereldwijd voor, vnml. in gebieden met slechte hygiënische omstandigheden. Is erg besmettelijk. Mogelijke verschijnselen: - (leverontsteking 2-7 weken na besmetting), koorts, moeheid, misselijkheid, pijn bovenbuik, hoofdpijn verminderde eetlust, donkere urine, stopverf-kleurige ontlasting, geel worden van huid en oogwit - (kleine) kinderen worden vaak niet ziek maar zijn wel besmettelijk (ook na thuiskomst!) - volwassenen kunnen ernstig ziek worden Besmetting: - virus komt via de mond (voedsel) in het lichaam en wordt verspreid door ontlasting (ook in luxe restaurants!) - wordt overgedragen door besmette personen; ook besmette personen zonder klachten kunnen het virus overdragen! - goede hygiëne (zie bij Reizigers-diarree) - vaccinatie wordt bijna altijd aangeraden bij reizen naar de (sub)tropen (evt. gecombineerd met vaccinatie tegen hepatitis B) - personen ouder dan 60 jaar zijn meestal beschermd ( hep. A kwam in het verleden hier algemeen voor) HEPATITIS B Deze leverinfectie wordt door een virus veroorzaakt Komt wereldwijd voor. Mogelijke verschijnselen: - (leverontsteking 2-6 maanden na besmetting); zie hepatitis A Besmetting: - virus komt in het lichaam via bloed of bij (onbeschermd) sexueel contact - wordt overgedragen door besmette personen; ook besmette personen zonder klachten kunnen het virus overdragen! - vermijd onveilig vrijen (condoom gebruik, neem deze mee vanuit Nederland omdat condooms in tropische landen vaak niet betrouwbaar zijn) - laat vóór (langere) reis uw gebit controleren bij de tandarts - laat geen tatouages en/of piercing laten aanbrengen - ga niet naar de kapper en laat u zich scheren - vaccinatie vnml bij langdurige reizen en/of reizen met grotere kans op besmetting (toch onveilig vrijen, gevaarlijke activiteiten sporten-, werken in gezondheidszorg e.d.) - laat u, indien mogelijk, bij een medische behandeling ter plaatse niet injecteren maar vraag naar capsules/tabletten als alternatief (let op houdbaarheidsdatum!) - neem evt. spuiten, naalden, infuusset vanuit mee Opmerking: ook HIV, hepatitis C, geslachtsziekten (o.a. chlamydia, lues, gonoroe) kunnen worden overgebracht via bloedcontact en/of onbeschermd sexueel contact DENGE (KNOKKELKOORTS) Komt voor in o.a. Zuid-Oost Azie, India, Zuid- en Midden Amerika, Caribisch gebied en tropisch Afrika Mogelijke verschijnselen: - griepachtige verschijnselen (zelden ernstig), huiduitslag en zelden bloediigen huid/slijmvlies - verschijnselen zijn ernstiger na een eerdere dengue-infectie Besmetting: - bij steken van bepaalde muggen vindt overdracht van het dengue-virus plaats - deze muggen steken overdag (vnml. in de vroege ochtend en late namiddag) - voorkom overdag gestoken te worden door: - lange broek en mouwen, schoenen en sokken te dragen - DEET-insecten-werend middel (gebruiksadviezen DEET: zie verder) te gebruiken - geimpregneerd muskietennet te gebruiken bij overdag buiten rusten Bij vermoeden van dengue: - neem contact op met arts; paracetamol tegen de pijn (geen aspirine of Ascal) 2
MALARIA Komt voor in diverse landen in o.a. Midden- en Zuid-Amerika, Afrika, Azië Verschijnselen: - koude rillingen, koorts en/of grieperig gevoel; er bestaan verschillende vormen o.a.: - malaria tropica: levensgevaarlijke vorm, kan tot 3 maand na thuiskomst klachten geven - derde daagse koorts: goedaardige vorm, kan nog na maanden tot 4 jaar klachten geven Besmetting: - bij steken van bepaalde muggen vindt overdracht van de malariaparasiet plaats (waarna vermenigvuldiging eerst in lever en nadien in de rode bloedcellen) - deze muggen steken s avonds en s nachts (vanaf zonsondergang tot zonopkomst) - voorkom s avonds en s nachts gestoken te worden door: - - dragen van lange broek en mouwen, schoenen en sokken - gebruik DEET-insecten-werend middel (gebruiksadviezen DEET: zie verder) - s nachts te slapen in een muggenvrije kamer: airconditioned kamer of door horren afgeschermde kamer muggenvrij gemaakt met spuitbus met insecticide (lees gebruiksaanwijzingen) - gebruik indien de kamer niet muggenvrij te maken is een geimpregneerd muskietennet - gebruik indien nodig, afhankelijk van reisdoel en reisduur, antimalaria-middelen (werken niet 100%, dus dan ook beschermende maatregelen treffen!); advies tijdens het consult reizigersadvisering Opmerkingen: 1. Antimalaria-middelen werken niet (of minder) tegen resistente malariaparasieten. Daarom kunt u malaria krijgen tijdens of na de periode dat u uw medicatie op de juiste wijze heeft ingenomen. - In bepaalde gebieden kan de resistentie van malaria tegen medicatie wijzigen. Laat u daarom voor iedere reis informeren. - Laat tijdens de reis uw bloed zo snel mogelijk onderzoeken bij het vermoeden van malaria (koorts, rillingen, grieperig gevoel die 2 dagen of langer aanhoudt); ook indien u antimalaria-middelen gebruikt! - Tot 3 maand na thuiskomst dient bij koorts, rillingen en/of grieperig gevoel ervan uitgegaan te worden dat het veroorzaakt wordt door de ernstige vorm van malaria. Een bloedonderzoek ( dikke druppel ) dient direct plaats te vinden; ook in het weekend! - Tot 4 jaar na thuiskomst dient bij koorts, rillingen en/of grieperig er ook rekening gehouden te worden dat dit verschijnselen kunnen zijn van de derde daagse koorts (goedaardige vorm van malaria). Verder onderzoek is dan noodzakelijk. 2. Ook kan enkel een grieperig gevoel een teken zijn van de ernstige vorm van malaria (malarla tropica); zowel tijdens als na de reis! TUBERCULOSE (TBC) Komt op uitgebreide schaal voor in tropen en subtropen. Mogelijke verschijnselen: - maanden na besmetting o.a. hoesten, wat temperatuursverhoging, nachtelijk zweten Besmetting: - bacil overdracht door hoesten door een besmet persoon - vermijd dat een andere persoon in uw gezicht hoest - vermijd kleine (donkere) ruimtes waar plaatselijke bevolking dicht op elkaar aanwezig is, let ook op tijdens gebruik van openbaar vervoer - bij verhoogde kans op besmetting wordt vóór en 8 weken na de reis een Mantoux geplaatst: een omslag van de test betekent dat er contact geweest is met TBC (dan behandeling) - bij een sterk verhoogde kans op besmetting (in de gezondheidszorg gaan werken e.d.) worden personen gevaccineerd (BCG; geen 100% bescherming) 3
SCHISTOSOMIASIS (BILHARZIASIS) Worm komt voor in o.a. Afrika, Midden- en Zuid-Amerika, Midden- en Verre Oosten. Mogelijke verschijnselen: soms geen klachten, soms koorts, buikpijn, bloed in urine en ontlasting (ontstekingen) Besmetting: wormziekte ontstaat nadat larve uit oppervlaktewater (zoet water) de huid binnendringt vermijd elk contact met zoet oppervlaktewater (ook meren); chloorbaden en de zee zijn wel veilig RABIËS (HONDSDOLHEID) Virus komt voor in vele landen. Verschijnselen: - infectie van de hersenen die altijd dodelijk is - met rabiës besmette dieren kunnen aggressief/onrustig zijn, maar kunnen zich ook normaal gedragen Besmetting: - virusinfectie wordt overgebracht via speeksel van besmette zoogdieren (vnml. apen, vleermuizen, honden, katten) door bijten, krabben en likken - vermijd beten, krabben en likken van zoogdieren (bijv. ook in een dierentuin!); dus op afstand houden - vermijd contact met dode dieren - na beet/krab/lik van een mogelijk besmet zoogdier: - zo snel mogelijk contact zoeken met arts (of ambassade) - wonde direct schoonmaken met schoon water en zeep en ontsmetten met Betadine of met 70%-alkohol-oplossing - bij hoge kans op beet/krab/lik van een besmet zoogdier wordt vaccinatie aanbevolen GELE KOORTS Komt voor in Afrika en Zuid-Amerika tussen 15 e noordelijke en zuiderlijke breedtegraad; vnml in bossen met apen Verschijnselen: - grieperig gevoel waarna soms (in 10% van de gevallen) geelzucht en bloedingen Besmetting: - overbrengen virus na muggensteek zowel overdag als s nachts - voorkom muggensteken (zie Dengue en malaria) - vaccinatie aanbevolen (in sommige landen verplicht!) JAPANSE ENCEPHALITIS Komt voor op rijstvelden en in gebieden met veel varkens in grote delen van Zuid- en Oost-Azië Verschijnselen: - kan hersenontsteking veroorzaken soms met dodelijke afloop Besmetting: - overbrengen virus na muggensteek s avonds en s nachts - risico voor Europese reizigers is uiterst gering - voorkom muggensteken (zie Dengue en malaria) - vaccinatie aanbevolen in bijzondere omstandigheden 4
ZIEKTES VEROORZAAKT DOOR TEKEN TEKEN-ENCEPHALITIS Teken met het virus komen voor in bossen en op grasland. Europese variant (minder ernstige vorm) in Europa behalve Benelux en Noord-Scandinavië. Russische variant (meer ernstige vorm) in delen van voormalige Sovjet-Unie, China, Mongolië en Japan. Verschijnselen: - geen klachten of griep verschijnselen met koorts (na 7-10 dagen) of hersenontsteking ZIEKTE VAN LYME Teken met het virus komen voor in bossen, op grasland, heidegebieden, duinen, struikgewas (ook in eigen tuin!) Verschijnselen: - binnen 1-4 weken grieperig gevoel en/of ringvormige uitslag op plaats van de beet - een klein rood plekje op de plaats van de beet is onschuldig - na langere tijd functiestoornissen hersenen en zenuwen Besmetting: - virus wordt overgebracht door tekenbeet: - overdracht van het encephalitis-virus treedt direct op na de tekenbeet - overdracht van het Lyme-virus treedt meestal op na 24 uur na de tekenbeet - virus welke tekenencephalitis kan veroorzaken, wordt ook overgebracht door ongepasteuriseerde melk - drink geen ongepasteuriseerde melk - voorkom tekenbeten door: - op paden te lopen (niet door gras en struikgewas) - beschermende kleding te drage (lange mouwen, lange broek, broekspijpen in sokken, dichte schoenen, pet of hoed) - DEET op onbeschermde lichaamsdelen, broek en sokken te smeren (voor meer info DEET zie verder) - controleer altijd kleding/lichaam op teken na verblijf in bos, op grasland, in struikgewas e.d. - verwijder zo spoedig mogelijk een teek met een tekentang en noteer de datum en plaats van de steek - vóór verwijderen NIET ontsmetten; na verwijderen de steekplaats WEL ontsmetten met Betadine - pak de teek met tekentang zo dicht mogelijk bij huid vast en trek hem er langzaam uit (als stukjes van monddelen van de teek achterblijven is dat ongevaarlijk) - raadpleeg een arts indien: - binnen 1-4 weken er een grieperig gevoel optreedt of - binnen 1-4 weken er op de plaats van de beet een ringvormige uitslag ontstaat - vaccinatie tegen teken-encephalitis is in bepaalde omstandigheden aan te bevelen TSEETSEE-VLIEGJES Komen voor in Afrika. Kunnen diverse ziektes overbrengen (in Oost-Afrika zelden de slaapziekte). - zie insecten-werende maatregelen (zie verder) - draag stevige kleding (vliegjes steken door lichte kleding heen) - houd autoramen dicht (vnml. tijdens safari-tochten) - DEET beschermt maar deels ZAND-VLIEGJES Komen voor in India, Oost-Pakistan, Nepal, China en Oost-Afrika. Kunnen huidinfecties veroorzaken en ziektes overbrengen (o.a. Leismaniasis) - zie insecten-werende maatregelen (zie verder) - gebruik klamboe met fijnere mazen 5
HOOGTE-ZIEKTE Oorzaak: Kan optreden bij niet geacclimatiseerde personen: - bij verblijf vanaf 2000-2500 meter hoogte (soms al op lager niveau) of - bij te snel stijgen vanaf 2000-2500 meter hoogte (soms al op lager niveau) De individuele gevoeligheid kan verschillen van persoon tot persoon. De kans op hoogteziekte wordt ook bepaald door de hoogte waarop men slaapt. Speciale aandacht : - bij mensen met astma of ander longlijden, hartlijden, suikerziekte, bepaalde bloedafwijkingen en - bij kinderen en zwangeren Verschijnselen: 1. Milde hoogte-ziekte: - treedt op enkele uren tot een dag na aankomst op grote hoogte - klachten: kortademigheid, hoofdpijn, misselijkheid, algemeen onwelbevinden (kater-gevoel) - klachten zijn soms mild, maar hoofdpijn is een alarmsymptoom - duur klachten: ½ uur tot weken - goedaardig op voorwaarde dat men niet verder gaat stijgen 2. Ernstige hoogte-ziekte: - toenemende hoofdpijn en kortademigheid; ook in rust (met name s nachts) optredend ook sloomheid, dronkemansloop, problemen met aankleden e.d. Gevaarlijke situatie!! - meestal goedaardig op voorwaarde dat men direct afdaalt Preventie: - langzaam stijgen naar hoogtes boven 2500 meter (2 dagen acclimatiseren bij stijgen boven 2500 meter) - boven 2500-3000 meter maximaal 300 meter per overnachting stijgen - geen alkohol en geen slaapmiddelen gebruiken - drink een aantal liters per dag - in overleg met arts kan geneesmiddel acetazolamide (Diamox ) gebruikt worden om het acclimatiseren te bevorderen bij: - mensen die eerder hoogteziekte gehad hebben - mensen die snel naar (slaap)hoogte boven 3500 meter dienen te gaan Behandeling - bij milde hoogte-ziekte: niet verder stijgen; afdalen indien klachten na enkele dagen niet afnemen paracetamol bij hoofdpijn; voor andere klachten andere medicijnen (door arts) - bij ernstige hoogte-ziekte: direct afdalen en hulp van arts inroepen INSECTEN-WERENDE MAATREGELEN (o.a. DEET-gebruik) Muggen, teken e.d. kunnen zowel overdag, s avonds als s nachts steken (waardoor overdracht ziektekiemen) - draag zo veel mogelijk beschermende kleding (lange mouwen, lange broek, sokken, dichte schoenen, hoofddeksel) - draag zo min mogelijke donkere (zwarte of blauwe) kledij; donkere kledij trekt muggen aan - gebruik zo min mogelijk geurende zeep, parfum, deodorant e.d. - gebruik DEET bevattend insektenwerend middel: - voor volwassenen concentratie 30-50%: 5-6 uur werkzaam (20% is 2-3 uur werkzaam) - bij kinderen concentratie tot 30% - bij zwangeren concentraties tot 30% veilig; wel oppervlakte zo klein mogelijk houden door het dragen van beschermende kleding - met spuitflesje gemakkelijker aan te brengen - smeer geen DEET in gezicht, op slijmvliezen, geïrriteerde (verbrande) huid, lippen en ogen - smeer bij kinderen geen DEET op handen (ter voorkomen van in ogen of mond komen van DEET) - was DEET af met schoon water indien het toch op één van de bovenstaande lichaamdelen is gekomen - bij gelijktijdig gebruik van zonnebrandcrème, wordt eerst zonnebrandcrème gesmeerd en na 1 uur het DEET 6
OVERIGE ALGEMENE VOORZORGSMAATREGELEN Verkeer: - tijdens reizen blijkt het verkeer een groot gevaar te zijn; houd hiermee rekening Wondjes: - loop niet op blote voeten - elk wondje goed schoon-spoelen, dagelijks 2x ontsmetten met Betadine -oplossing en afdekken (evt. zwaluwstaart) In verband met zonlicht (preventie huidverbranding en huidkanker; dit geldt ook zeker voor kinderen!!) - voor meer info zie op website bij Reizigersadvisering : Bescherm u tegen de zon - ga niet in de brandende zon liggen en blijf tussen 11.00 uur en 15.00 uur uit de zon - draag bedekkende kleding en bedek het hoofd bij in zon lopen - gebruik voor de onbedekte huid een goede zonnebrandcreme met hoge beschermingsfactor (factor 20-30);; bij gebruik van bepaalde antibiotica (doxycycline en ciprofloxacine) hogere beschermingsfactor (> 30) noodzakelijk - smeer bij gelijktijdig gebruik van zonnebrand-creme en DEET-creme eerst de zonnebrand-creme en na 1 uur DEET - neem bij verblijf in de zon extra vocht in - draag zonnebril met goede UV-filter en CE keurmerk (dit geldt ook voor kinderen!); in de zon zonnebril dragen zonder UV-filter is schadelijker dan geen zonnebril dragen! Breng een bezoek aan de tandarts vóór een (langer durende) reis naar de (sub)tropen. Inhoud reis-apotheek: - voldoende reeds in gebruik zijnde medicijnen (verdeel deze over verschillende bagagestukken) - voor de reis voorgeschreven medicijnen (loperamide, antimalaria-middelen, paracetamol, middelen tegen reisziekte, laxeermiddelen, antibiotica, middelen tegen hoogteziekte, neusdruppels, ORS-zakjes) - evt. DEET-insekt-werend middel (spray), evt. klamboe (geïmpregneerd), anti-jeukmiddel - EHBO-set: gazen, verband, plesters, Betadine -oplossing en -zalf, splinterpincet, handschoenen, zwaluwstaartjes, afh. van reis ook steriel medische hulpmiddelen (spuiten, naalden, infuusset, bloedlancetten) - thermometer (onbreekbaar) - evt. tekentang - evt. condooms (in tropen vaak onbetrouwbaar), anticonceptie-pil - zonnebrandcreme (beschermingsfactor van minimaal 20-30), lipstick met UV-filter, zonnebril (CE keurmerk, UV-filter) - evt. drinkwater-zuiveringsoplossing (chloor) bij reizen naar afgelegen gebieden (navragen bij apotheek) - recent medicatiepaspoort (bij apotheek te verkrijgen) Gedurende langdurige vliegreizen veel drinken en iedere ½-1 uur eens rondlopen Verzekeringen: - denk aan een reisverzekering, ziektekostenverzekering met evt. repatriëring e.d. KOSTEN REIZIGERS-ADVISERING De kosten van een reizigersadviserings-consult (incl. evt. vaccineren en evt. vaccinatieboekje) door een gecertificeerd huisarts worden door de meeste zorgverzekeraars vergoed. De kosten voor evt. medicijnen en vaccins worden niet via de huisartsenpraktijk verrekend. MEER INFORMATIE: zie: www.lcr.nl www.malaria.nl www.gezondopreis.nl www.tropenzorg.nl www.debruijckerehuisarts.praktijkinfo.nl (bij Reizigersadvisering ) DUS: De voorbereiding voor een reis naar de (sub)tropen houdt meer in dan alleen maar prikken en pillen!! Wij wensen u een goede reis. P.A.M. de Bruijckere huisarts, gecertificeerd voor reizigersadvisering 7