PROVINCIE NOORD-HOLLAND chapeau WIE BESTUURT DE PROVINCIE? De ondertitel
2 PROVINCIE NOORD-HOLLAND
INLEIDING Noord-Holland is één van de twaalf provincies van Nederland. Net als het Rijk en de gemeenten zijn ook de provincies verantwoordelijk voor een aantal taken. Simpel gezegd komt het erop neer dat het Rijk de grote lijnen bepaalt, die de provincie vervolgens voor haar eigen grondgebied uitwerkt. Voor de gemeenten is dat provinciaal beleid in veel gevallen weer de basis voor hun gemeentelijke plannen. De provincie wordt daarom ook wel het midden- of tussenbestuur genoemd. En net als het Rijk en de gemeenten hebben ook de provincies een eigen bestuur dat éénmaal in de vier jaar democratisch wordt gekozen door de inwoners. In deze brochure lees je hoe de provincie in elkaar zit. De twaalf provincies zoals wij die kennen. WIE BESTUURT DE PROVINCIE? 3
HOE WAS HET VROEGER? Er waren al provincies (of gewesten) in de middeleeuwen. Aan het hoofd van die provincies stonden graven en later, in de tijd van het Spaanse rijk, stadhouders. In 1579 sloten de toenmalige provincies Gelderland, Holland, Zeeland, Utrecht, Overijssel, Friesland en Groningen de Unie van Utrecht, waarmee zij de Spaanse vorst Filips II niet langer als soeverein vorst erkenden. Daarmee ontstond de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën. Iedere provincie had toen al een bestuursorgaan: Provinciale Staten. Daarin zaten rijke burgers die de steden bestuurden en de lokale adel. Iedere provincie maakte in die tijd haar eigen beleid en bepaalde zelf hoeveel belasting er werd geheven In de grondwet van 1814 en in de latere Provinciale Wet werden de taken en bevoegdheden van alle provincies vastgelegd. Het zou overigens nog tot 1848 duren (de grondwetsherziening van Thorbecke), voordat de leden van Provinciale Staten rechtstreeks door de inwoners van de provincies werden gekozen. In eerste instantie konden alleen mannen lid zijn van Provinciale Staten en mochten ook alleen mannen stemmen voor de provincie. Pas in 1919 kwam er het vrouwenkiesrecht. De provincie Noord-Holland is in 1840 ontstaan. Toen werd de grote provincie Holland opgesplitst in een noordelijk en een zuidelijk deel (Zuid-Holland). Deze kaart uit de 16 e eeuw geeft een beeld van het oude Noord-Holland met zijn vele binnenmeren. 4 PROVINCIE NOORD-HOLLAND
WIE BESTUURT DE PROVINCIE? 5
6 PROVINCIE NOORD-HOLLAND
WAT DOET DE PROVINCIE VOOR JOU? Zo op het eerste gezicht merk je in je dagelijks leven niet veel van de provincie. Provincies hebben geen loket waar je een paspoort of rijbewijs kunt halen. Toch doet de provincie veel voor je. Een paar voorbeelden. Als je straks zelfstandig wilt gaan wonen, wil je niet eerst jarenlang op een wachtlijst staan. De provincie bepaalt op welke plekken gemeenten nieuwe woonwijken mogen bouwen en kijkt daarbij goed naar bijvoorbeeld de leeftijdsopbouw in de steden. Als inwoner van Noord-Holland wil je vast ook wel eens lekker fietsen of wandelen in de natuur in de omgeving waar je woont. De provincie zorgt ervoor dat daar voldoende mogelijkheden en ruimte voor zijn. Urenlang fietsen of op de scooter voor je op school bent is in ons koude kikkerlandje geen plezierig vooruitzicht. De provincie adviseert de minister van Onderwijs over de spreiding van scholen in de provincie. Een ongelukje op weg naar school? Dan moet de ambulance er wel een beetje snel zijn. Met de spreiding van ambulanceposten zorgt de provincie ervoor dat op iedere plek in de provincie binnen vijftien minuten een ambulance op de plaats van een ongeluk kan zijn. Je ziet, de provincie doet meer voor je dan je denkt. Wil je meer weten, kijk dan op www.noord-holland.nl. Daar kun je ook brochures aanvragen waar meer informatie in staat. WIE BESTUURT DE PROVINCIE? 7
WIE BETAALT DAT? Om al haar taken uit te voeren heeft de provincie geld nodig. Dat geld krijgt ze vooral van het Rijk. Een deel krijgt ze van de eigen inwoners. Bijvoorbeeld via de belasting op de auto (motorrijtuigenbelasting). Ook ontvangt de provincie geld van de Europese Unie, bijvoorbeeld subsidie om de economie in bepaalde gebieden te stimuleren. 8 PROVINCIE NOORD-HOLLAND
WIE BESTUURT DE PROVINCIE? 9
Fractie PRINS SP Fractie AGEMA Fractie REMAK 10 PROVINCIE NOORD-HOLLAND
PROVINCIALE STATEN Provinciale Staten zijn de baas van de provincie. Zij beslissen uiteindelijk wat er in de provincie moet gebeuren. De leden van Provinciale Staten zijn lid van een politieke partij en worden eenmaal in de vier jaar democratisch gekozen. Alle inwoners van 18 jaar en ouder gaan dan naar de stembus om op een man of vrouw van een politieke partij naar hun keuze te stemmen. De laatste keer was dat in maart 2003. Noord-Holland heeft 83 Statenleden. Dat aantal verschilt per provincie en hangt af van het aantal inwoners. Noord-Holland heeft ruim 2,5 miljoen inwoners. Statenlid is geen fulltime baan. Je verdient er ook niet veel mee. De meeste Statenleden hebben dan ook gewoon een baan. In Noord-Holland zitten op dit moment bijvoorbeeld advocaten, boeren, huisvrouwen, een tandarts en een directeur van een automatiseringsbedrijf in Provinciale Staten. Statenleden vergaderen eenmaal per maand gezamenlijk in het provinciehuis in Haarlem. Daarnaast zijn zij allemaal ook lid van een vakcommissie, zoals de commissie Milieu, Verkeer en Welzijn. Naast de provincie besturen, hebben Provinciale Staten nog een belangrijke taak: het kiezen van de leden van de Eerste kamer. De Eerste Kamer kijkt of de Tweede Kamer haar werk goed doet. Wie dus voor de provincie stemt, stemt ook indirect voor de Eerste Kamer. De zetelverdeling van Provinciale Staten is op dit moment: PvdA 24, VVD 19, CDA 17, GroenLinks 7, D66 5, Socialistiche partij 5, Lijst Pim Fortuijn 1, ChristenUnie-SGP 1, Ouderenpartij NH/VSP 1, Fractie Agema 1, Fractie Prins 1, Fractie Remak 1. In 2007 zijn er weer Statenverkiezingen. WIE BESTUURT DE PROVINCIE? 11
GEDEPUTEERDE STATEN Om de provincie goed te kunnen besturen moeten er bijna iedere dag wel beslissingen worden genomen. Dat kunnen de Statenleden niet doen, zoals we hiervoor hebben gelezen. De provincie heeft daarom een dagelijks bestuur: het College van Gedeputeerde Staten. Dat is vergelijkbaar met de regering in Den Haag of met het College van Burgemeester en Wethouders van een gemeente. De leden van het college worden niet gekozen via de stembus. Zij worden na de verkiezingen benoemd door de politieke partijen uit Provinciale Staten. Het college bereidt allerlei voorstellen voor en legt die voor aan Provinciale Staten. Die nemen een beslissing en die voeren Gedeputeerde Staten dan weer uit. Provinciale Staten controleren vervolgens of Gedeputeerde Staten dat wel doen zoals is afgesproken. Deze scheiding tussen uitvoerende en controlerende macht heet dualisme. Het College van Gedeputeerde Staten van Noord-Holland en de provinciesecretaris: Patrick Poelmann (D66); Haro Oppenhuis de Jong (provinciesecretaris); Rinske Kruisinga (CDA); Henry Meijdam (VVD); Harry Borghouts (commissaris van de Koningin); Cornelis Mooij (VVD); Hans Schipper (CDA) en Albert Moens (GroenLinks). 12 PROVINCIE NOORD-HOLLAND
WIE BESTUURT DE PROVINCIE? 13
14 PROVINCIE NOORD-HOLLAND
DE COMMISSARIS VAN DE KONINGIN Elke provincie heeft een commissaris van de Koningin. In Noord-Holland is dat de heer H.C.J.L. (Harry) Borghouts. De commissaris wordt niet gekozen. Provinciale Staten kiezen een kandidaat die zij voorleggen aan de Kroon (de Koningin en de ministers). Die benoemen uiteindelijk de commissaris. De commissaris is voorzitter van het College van Gedeputeerde Staten. Verder doet hij een aantal zaken in opdracht van de Koningin, vandaar de naam commissaris van de Koningin. Hij adviseert bijvoorbeeld de minister over de burgemeesterbenoemingen in Noord-Holland en hij brengt werkbezoeken aan de gemeenten. Hij deelt soms ook koninklijke onderscheidingen (lintjes) uit aan inwoners van Noord-Holland. WIE BESTUURT DE PROVINCIE? 15
DE AMBTENAREN Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten kunnen het werk niet alleen doen. Daarvoor hebben zij hun ambtenaren. Zij schrijven nota s en adviseren het provinciaal bestuur. Dat is allemaal kantoorwerk. Maar er wordt ook werk in de buitenlucht gedaan. Er zijn ambtenaren die de provinciale wegen en vaarwegen onderhouden, muskusratten vangen, bruggen bedienen en milieumetingen doen. 16 PROVINCIE NOORD-HOLLAND
WIE BESTUURT DE PROVINCIE? 17
18 PROVINCIE NOORD-HOLLAND
HET PROVINCIEHUIS Iedere provincie heeft een provinciehuis: de zetel van het provinciaal bestuur, zoals dat officieel heet. Het provinciehuis staat altijd in de provinciehoofdstad; in Noord-Holland is dat Haarlem. In het provinciehuis vergaderen Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten. Noord-Holland heeft een heel oud provinciehuis. Het werd in 1789 gebouwd als privémuseum van een rijke bankier, Henry Hope. Hij noemde het Paviljoen Welgelegen en zo heet het nog steeds. De familie van de bankier verkocht het Paviljoen begin 1800 aan de Fransen. Tijdens de Franse bezetting van Nederland heeft de broer van de Franse keizer Napoleon nog in het huis gewoond. Na de Franse bezetting heeft de moeder van Koning Willem I een tijdje in Paviljoen Welgelegen gewoond. In 1930 werd het gebouw het provinciehuis van Noord-Holland. WIE BESTUURT DE PROVINCIE? 19
VLAG EN WAPEN Het wapen van Noord-Holland bestaat uit de wapens van Holland (rode leeuw) en West-Friesland (twee gouden leeuwen). Die tweedeling stamt nog uit de tijd dat Nederland bestond uit graafschappen. Iedere graaf probeerde zijn grondgebied, en daarmee zijn macht, uit te breiden. De graven van Holland (het huidige Noord- en Zuid-Holland) hebben door de eeuwen heen altijd geprobeerd het graafschap Friesland te veroveren. Dat is uiteindelijk alleen met West-Friesland gelukt. Tot 1907 voerde Noord-Holland alleen het wapen van Holland. In 1907 is daar het wapen van West-Friesland aan toegevoegd. De vlag van Noord-Holland stamt uit 1958 en bestaat uit drie horizontale banen. De kleuren zijn die uit het provinciewapen (geel staat voor goud). 20 P R O V I N C I E N O O R D - H O L L A N D
WIE BESTUURT DE PROVINCIE? 21
IN HET KORT Inwoners van Noord-Holland Inwoners van Noord-Holland: kiezen eens per vier jaar Provinciale Staten. Kiezen Provinciale Staten Statenfracties kiezen Provinciale Staten: zijn volksvertegenwoordigers; controleren Gedeputeerde Staten; kiezen leden Eerste Kamer. 22 PROVINCIE NOORD-HOLLAND
De commissaris van de Koningin De commissaris van de Koningin: is voorzitter van het College van Gedeputeerde Staten; komt op voor belangen provincie in Den Haag; is belangrijk bij benoeming burgemeesters; wordt benoemd door de Kroon (de Koningin en de ministers). Voorzitter van Gedeputeerde Staten Gedeputeerde Staten: zijn het dagelijks bestuur; bereiden besluiten voor Provinciale Staten voor; voeren besluiten van Provinciale Staten uit. WIE BESTUURT DE PROVINCIE? 23
Colofon Uitgave Provinciaal Bestuur van Noord-Holland Provinciehuis, Dreef 3 2012 HR Haarlem Postbus 123 2000 MD Haarlem t (023) 514 31 43 f (023) 514 40 40 i www.noord-holland.nl e post@noord-holland.nl Eindredactie Provincie Noord-Holland Afdeling Communicatie Fotografie Provincie Noord-Holland MediaProductie en Beelddocumentatie Fotostudio Honing BV, René van der Meulen Grafische verzorging Provincie Noord-Holland MediaProductie Papier Hello matt, houtvrij MC Oplage 2.000 exemplaren Haarlem, september 2004 24 PROVINCIE NOORD-HOLLAND