Overbodig, nuttig of nodig?

Overbodig, nuttig of nodig? Sport is gezond. Maar wie sport, loopt ook kans op ongevallen en letsels. Op wie en wat kunt u rekenen als u het slachtoffer wordt van een sportongeval of omgekeerd er een veroorzaakt? We onderzochten de voornaamste sportongevallenpolissen op de markt, zowel collectieve als individuele. Bij een sportongeval kan er sprake zijn van lichamelijke en materiele schade. Als er meerdere partijen bij het ongeval betrokken zijn, kan soms iemand aansprakelijk worden gesteld (uzelf of iemand anders). Sport ongevallen verzekeringen dekken beide aspecten. Maar vergeet niet dat u vaak ook op andere financiële tegemoetkomingen mag rekenen. Voor alle duidelijkheid: uiteraard geldt de uitleg in dit artikel voor de amateursportbeoefenaar. Waarop terug te vallen? > Zoals voor elk ander ongeval kunt u voor een sportongeval bij het ziekenfonds aankloppen. Dat vergoedt een deel van de medische kosten, althans voor de behandelingen waarvoor een RIZIV-code en bijbehorend terugbetalingsbarema bestaat (hierdoor kunnen bv. nieuwe operatietechnieken uit de boot vallen; informeer eventueel bij de arts en/of het ziekenfonds). Voor loontrekkenden vergoedt het ziekenfonds ook het inkomensverlies door arbeidsongeschiktheid. > U kunt soms ook andere verzekeringen aanspreken, weliswaar met hun uitsluitingen en beperkingen. Denken we maar aan een ziekenhuisverzekering (voor medische kosten), een gewaarborgdinkomenverzekering (voor inkomensverlies wegens arbeidsongeschiktheid; voor zelfstandigen een must), een ongevallenverzekering (dekt lichamelijke schade ten gevolge van een ongeval in het privéleven, met inbegrip van sportongevallen maar bv. ook verkeersongevallen) en/of een reisbijstandverzekering (enkel voor medische kosten). Ga dus na welke verzekeringen u precies hebt. > Als lid van een club kunt u wellicht een beroep doen op de sportverzekering van de club of die van de sportfederatie waarbij de club is aangesloten. Of als die niet voldoen, kunt u een bijkomende sportverzekering nemen. > Als u buiten elke structuur om aan sport doet, bv. u gaat regelmatig met enkele vrienden joggen of mountainbiken, kan het opportuun zijn om zelf een sportverzekering te sluiten. De diverse sportverzekeringen bekijken we verderop in detail. Maar eerst doen we uit de doeken waar het bij de bepaling van de eventuele aansprakelijkheid om draait. Het bepalen van de aansprakelijkheid Vaak is niemand aansprakelijk voor een sportongeval. Maar in andere omstandigheden is het ongeval wel te wijten aan de fout van iemand. In dat 20 BUDGET& RECHT september / oktober 2006 nr. 188

UIT DE BOCHT BIJ EEN SLIDING TACKLE Tijdens een voetbalwedstrijd wordt een speler op een onsportieve en agressieve manier getackeld door een tegenstander. Hij raakt daarbij zwaar gewond aan de linkerenkel en moet het veld verlaten. De tegenstander krijgt van de scheidsrechter een tweede gele kaart en wordt uitgesloten. Door dit letsel kan de voetballer maandenlang niet voetballen en heeft hij onder meer veel medische kosten. Hij wil hiervoor een schadevergoeding van zijn tegenstander. Diens verzekeraar weigert te betalen en de zaak belandt voor de rechter. De rechter onderzoekt of de tegenstander een fout heeft begaan en dus aansprakelijk kan worden gesteld voor het ongeval. Volgens hem staat het vast dat een sliding tackle op zich toegelaten is volgens de voetbalregels. Maar eenieder moet steeds voorzichtig handelen. De gewelddadige sliding tackle van de tegenstander, die overigens ook door de scheidsrechter werd bestraft, kan zeker niet voorzichtig worden genoemd. Die tegenstander heeft bijgevolg een fout gemaakt en moet de schade van de voetballer vergoeden. rechtbank van eerste aanleg van Doornik, 17/9/2004, in: Jurisprudence de Liège, Mons et Bruxelles, 2005, blz. 1510 geval kan het slachtoffer zich tot die persoon of zijn verzekeraar wenden. Als dat geen resultaat oplevert, kan het slachtoffer de zaak voor de rechtbank brengen en een schadevergoeding eisen. Desgevallend zal de rechter de aansprakelijke persoon veroordelen om de schade te vergoeden (zie de drie voorbeelden in de kaderstukjes). Specifieke regels? Het is niet omdat men sport beoefent dat de gewone aansprakelijkheidsregels plots niet meer gelden. Anderzijds kunnen de gewone regels niet zonder meer worden toegepast op sportbeoefening; men moet rekening houden met het specifieke van een sport. Bovendien oordelen rechters vaak dat sporters een aantal gevaren aanvaarden door deel te nemen aan een bepaalde sport. Het gaat dan wel om de normale risico's. Wanneer een bokser bv. zijn opponent zware letsels toebrengt, kan hij niet zonder meer aansprakelijk worden gesteld; deelnemen aan een bokswedstrijd houdt nu eenmaal bepaalde risico's in. Omgekeerd is het niet normaal te noemen wanneer een voetballer de keeper van de tegenstander een trap in het aangezicht verkoopt, werkelijk met de bedoeling hem te raken. Van belang is of de sporter een fout in juridische zin heeft gemaakt. Als vaststaat dat dit het geval is, zal hij de schade moeten vergoeden. Daarvoor moeten de gedragingen van een sporter worden vergeleken met het gedrag van een normaal voorzichtige en redelijke sporter die dezelfde sport beoefent in dezelfde feitelijke omstandigheden. Er is pas sprake van een fout als een normaal voorzichtige sporter de handeling (of de nalatigheid) niet zou hebben gesteld. Bij het beoordelen van de fout wordt rekening gehouden met de regels, gebruiken en risico's van de sport in kwestie alsook met andere feitelijke omstandigheden (bv. gebeurde het ongeval bij een training of een wedstrijd?). Doorgaans begaat een sporter geen fout zolang hij de spelregels naleeft. Maar men mag daaruit zeker niet afleiden dat hij altijd een fout maakt als hij ze wel overtreedt! Het is niet omdat men een gele of rode kaart krijgt dat men ook een fout in juridische zin heeft begaan en dus aansprakelijk is. Uiteindelijk is het de rechter die oordeelt. Andere "spelers" Wanneer een toeschouwer van een sportwedstrijd gewond raakt, houden rechters er wel eens rekening mee dat het slachtoffer persoonlijk aansprakelijk is omdat hij zich heeft blootgesteld aan bepaalde gevaren. Maar dat is alleen het geval als hij foutief heeft gehandeld. Het typevoorbeeld is de toeschouwer die bij een autorally plaatsneemt in een verboden zone. Ook de organisator van een sportwedstrijd of -activiteit kan soms persoonlijk aansprakelijk worden gesteld, vooral als hij onvoldoende veiligheidsmaatregelen heeft getroffen of geen correcte informatie heeft gegeven. Een voorbeeld uit de rechtspraak: de verantwoordelijke van een sportvereniging liet een aantal kinderen alleen achter bij een waterglijbaan met een overduidelijk gebrek (er stak een pin naar boven), om drank te halen voor de kinderen; intussen deed zich een ongeluk voor. De rechter oordeelde dat de sportvereniging een fout had begaan door de glijbaan onbeheerd ter beschikking te stellen van kinderen. De organisator is ook aansprakelijk voor de fouten van zijn "aangestelden" zoals monitoren en trainers wat niet wegneemt dat die persoonlijk aansprakelijk kunnen worden gesteld alsook voor het gebruik van onaangepast of gebrekkig materiaal. Een organisator kan tot slot aansprakelijk zijn als "bewaarder" van een dier. Zo zal de eigenaar van een manege aansprakelijk zijn voor de schade die een van zijn paarden aan een beginnend ruiter berokkent. De aansprakelijkheidsregels blijven trouwens ook gelden wanneer een organisatie, bv. een sportclub, in haar reglement opneemt dat "iedere deelnemer zich bewust is van de risico's van de sport en de organisatie niet aansprakelijk is bij ongevallen". Dat is een onrechtmatig beding en dus nietig op basis van de Wet op de Handelspraktijken. Waarom een sportongevallenpolis? Een specifieke sportongevallenverzekering kent in bepaalde gevallen een hogere vergoeding toe bij lichamelijke schade dan wat u terugkrijgt van het BUDGET& RECHT september /oktober 2006 nr. 188 21

AIKIDO MET HOOGTEN EN LAAGTEN? Vóór de training van de aikidoclub moeten de zesjarige leden van de club de matten klaarleggen in de zaal. Hiertoe moeten ze eerst op de stapel matten klauteren en die daar na op de grond trekken. Op een keer gebeurt het onvermijdelijke: de kleine J. valt op zijn hoofd en raakt ernstig gewond. De aikidoleraar was op het ogenblik van het voorval nog niet aanwezig. De ouders vragen een schadevergoeding van de club maar die heeft daar geen oren naar omdat de les nog niet was begonnen en de kinderen nog niet onder de hoede van de leraar stonden. De ouders schakelen dan maar de rechter in. Die oordeelt dat de club een gebrek aan voorzorg had getoond doordat er geen toezicht was toen de kinderen vóór de training de matten klaarlegden. Als organisator van de training had de club moeten beseffen dat er een reële kans op ongevallen was. Hof van Cassatie, 19/11/2001, www.cass.be ziekenfonds (het RIZIV-barema), bv. voor behandelingskosten en tandprothesen (al zijn sommige individuele ongevallenverzekeringen, die dus niet specifiek op sport zijn gericht, nog beter voor tandprothesen, bv. Fortis AG of Axa Comfort Personen). De aansprakelijkheid voor een sportongeval, en de vergoeding van een slachtoffer, is in principe steeds gedekt door de verzekering burgerlijke aansprakelijkheid (BA) privéleven, of gezinspolis. Maar hierop gelden enkele uitzonderingen: bv. voor jagen is een specifieke verzekering verplicht, en onder meer paardrijden met een eigen paard en varen met motorboten van 5 à 8 kw worden uitgesloten. Tot slot draagt een club ook verantwoordelijkheid als organisatie en voor haar aangestelden. Daarom kan een speciale sportongevallenpolis soms nuttig zijn. Het komt eropaan om rekening te houden met de (andere) verzekeringen die u al hebt, het soort sport dat u beoefent, de frequentie van uw sportactiviteit enz. Polissen onder de loep In de tabel hieronder geven we u ter illustratie enkele van de verzekerde bedragen. Hier stippen we nog een aantal weetjes aan. Polissen van de federaties Sportclubs zijn veelal lid van een sportfederatie. Door het lidmaatschap van de sportclub heeft men meteen ook de verzekering van die federatie. Daarnaast bestaan er organisaties als BLOSO aan Vlaamse kant en Adeps aan Franstalige kant die sportfederaties onder bepaalde voorwaarden erkennen (zie www.bloso.be onder Infotheek en vervolgens Adressengids of www.adeps.be onder Les Fédérations). Een daarvan is dat die federaties een verzekering moeten sluiten voor de burgerlijke aansprakelijkheid en lichamelijke ongevallen. Welnu, de meeste grote sportfederaties zijn erkend, met uitzondering van bv. de Belgische Voetbalbond en Hockeybond, en hebben dus zo'n verzekering. In Vlaanderen moeten de verzekeringen van erkende sportfederaties bovendien bij decreet voldoen aan een aantal minimumvoorwaarden. Het gaat hierbij om minima: een betere dekking is dus perfect mogelijk. Omgekeerd kan het dat niet-erkende federaties onder die minimumvereisten blijven. We analyseerden de polissen van de meeste sportfederaties. De Vlaamse Basketliga en de Association Wallonie-Bruxelles de Basket scoren globaal bekeken het best. Maar zelfs die polissen vertonen lacunes; zo vergoedt de Basketballiga tandprothesen niet zeer goed. Een bijkomende verzekering Misschien doet u aan sport buiten elk clubverband om of vindt u de verzekering van de sportclub of -federatie niet voldoende? Dan kunt u overwegen om SPORTONGEVALLENVERZEKERINGEN: ENKELE VERZEKERDE BEDRAGEN Individuele sportpolis Ethias ("Sport voor allen"): Collectieve sportpolissen standaardformule Lichamelijke ongevallen behandelingskosten 1 maal het RIZIV-barema boven op nooit meer dan nogmaals de som die de terugbetaling door het ziekenfonds het ziekenfonds zelf al heeft betaald voor behandelingskosten, maar (RIZIV-barema); soms 2 tot 3 jaar, soms slechts 1 jaar onbeperkt in de tijd tandprothesen 375 per slachtoffer; 75 per tand veelal volledig maar alleen de eerste prothese 22 BUDGET& RECHT september / oktober 2006 nr. 188 BLOSO: minimumvoorwaarden voor erkende sportfederaties terugbetaling van alle door het RIZIV erkende medische behandelingen maar hooguit 1 maal het RIZIV-barema 500 per slachtoffer; 125 per tand Polissen sportfederaties (zowel erkende als niet-erkende) van 2 500 tot 2 maal het RIZIV-barema veelal van 500 tot 1 000 per slachtoffer en van 125 tot 250 per tand Burgerlijke aansprakelijkheid lichamelijke schade tot 12 394 676,24 1 250 000 tot 12 500 000 2 500 000 per slachtoffer en 5 000 000 per schadegeval meestal 5 000 000 (positieve uitschieters: basketbalfederaties) materiële schade tot 619 733,81 doorgaans 620 000 (soms slechts 250 000) 620 000 per schadegeval doorgaans 620 000

BANG VOOR DE BALK Tijdens een turncursus moedigt een turnleerkracht een meisje aan om haar angst te overwinnen en een radslag over de balk te maken. Het meisje, dat duidelijk schrik heeft, geeft uiteindelijk toe en probeert de oefening toch uit te voeren. Maar ze valt en raakt gewond. Haar ouders wensen een schadevergoeding van de leerkracht omdat die onvoldoende toezicht zou hebben gehouden nadat hij het meisje had aangemoedigd en bovendien vinden zij ook dat het sportcentrum de cursus slecht heeft georganiseerd. Zij dagvaarden de leraar én het sportcentrum voor de rechter. De rechter oordeelt dat men een leerkracht niet kan verwijten dat hij het meisje aanspoorde om de oefening toch maar te proberen. Het leren overwinnen van angst maakt nu eenmaal deel uit van een sportopleiding. Bovendien bleef hij dicht in de buurt toen het meisje de radslag deed. De leerkracht valt dus niets te verwijten terwijl het sportcentrum de cursus niet slecht heeft georganiseerd. De eis van de ouders wordt afgewezen. hof van beroep van Brussel, 15/1/2004, in: Revue Générale des Assurances et des Responsabilités, 2005, blz. 14000 zelf een (bijkomende) verzekering te nemen: een individuele, enkel voor uzelf, of een collectieve, voor alle leden van de club of het groepje vrienden waarmee u samen sport. > Voor de amateursporter biedt alleen Ethias een individuele sportongevallenverzekering, "Sport voor allen". In de standaardformule zijn de verzekerde bedragen vrij gunstig voor het deel "burgerlijke aansprakelijkheid", zowel voor lichamelijke als voor materiële schade. In het deel "lichamelijke ongevallen" scoort het contract goed voor behandelingskosten, maar het vergoedt de behandelingen slechts tot 1 jaar na het ongeval, terwijl 3 jaar ons een meer redelijke termijn lijkt. Al bij al haalt de polis van Ethias toch niet het niveau van de beste collectieve polis (zie hierna). Bij de formule op maat kan de sporter een aantal verzekerde bedragen laten aanpassen. Uiteraard stijgt de premie dan met de verzekerde bedragen. Veelal is het interessanter om een goede individuele ongevallenverzekering SPORTONGEVALLENVERZEKERINGEN: INDIVIDUELE EN COLLECTIEVE POLISSEN (gerangschikt volgens kwaliteit) Lichamelijke ongevallen Burgerlijke aansprakelijkheid Maatschappij Naam van het contract begrip ongeval vergoeding voor blijvende ongeschiktheid behandelingskosten: maximum dat wordt terugbetaald na terugbetaling door het ziekenfonds tandprothesen gedekte aansprakelijkheid verzekerde bedragen voor lichamelijke schade verzekerde bedragen voor materiële schade uitsluiting opzettelijke fout zware fout: leeftijdsgrens zware fout: omschrijving uitsluiting gevaarlijke of roekeloze daden EINDBEOORDELING Collectieve polissen (standaardcontracten) N P&V Contract sportverzekeringen A E B C E B BFC D D A A A KBC/Fidea Polis Vlaamse federaties B E B CFD A BFC BFC BFC A E A B KBC/Fidea Polis verenigingsleven B E BFC C A D D BFC BFC A A B DVV Verzekering Sport & Ontspanning B E CFD BFC E B BFC BFC BFC A E BFC Sport- of ontspanningsverenigingen Axa Individuele polissen Ethias Ethias Verzekering "sport voor allen": formule op maat Verzekering "sport voor allen": standaardformule In de tabel vindt u alleen de belangrijkste evaluatiecriteria. De eindbeoordeling is evenwel gebaseerd op een analyse voor totaal 22 criteria. A : zeer goed voor dit criterium; B : goed; C : redelijk; D : zwak; E : slecht B C C C E C D E BFC A DFE BFC B E A CFD A B BFC BFC A E A AFB B E B CFD A B BFC BFC A E A AFB BUDGET& RECHT september/ oktober 2006 nr. 188 23

Beste Koop Zelfs de beste sportongevallenverzekeringen bevatten leemten, vooral in het deel "lichamelijke ongevallen". Reken er dus niet op dat u altijd en overal alles zult terugkrijgen als u een sportongeval meemaakt. Bij de onderzochte collectieve polissen voor sportongevallen is het contract van P&V veruit de Beste Koop. Dit contract biedt de beste dekking voor zowel de "burgerlijke aansprakelijkheid" als voor het deel "lichamelijke ongevallen". Het bedrag van de premie hangt af van het soort sport en van het aantal verzekerden. De enige individuele sportongevallenpolis, met name "Sport voor allen" van Ethias, biedt ook een behoorlijke dekking. Het is hoe dan ook de enige optie voor wie niet in club- of federatieverband actief is. Een sportorganisator is in principe aansprakelijk voor het gebruik van onaangepast of gebrekkig materiaal bij een wedstrijd. te sluiten, bv. bij Axa. Die geldt dan ook in andere gevallen dan alleen na een sport ongeval. > Zoals reeds gezegd, is een collectieve verzekering bedoeld voor sporters van wie de club niet verzekerd is of die de verzekering van hun club (al dan niet via de federatie) ontoereikend vinden. In de tabel op blz.23 vindt u onze beoordeling van de belangrijkste criteria van de standaardcontracten die wij op de markt aantroffen. Een woordje uitleg. Voor het deel "lichamelijke ongevallen" De definitie van wat een ongeval is, is het liefst zo ruim mogelijk, in die zin dat de oorzaak van het ongeval niet per se alleen extern moet zijn (bv. een val) maar ook intern mag zijn (bv. duizeligheid). Voor alle onderzochte polissen is dat OK. Voor behandelingskosten zijn er veel verschillen van verzekeraar tot verzekeraar: van een dekking van maximaal 1 250 (D) over eenmaal het RIZIV-barema (B) tot tweemaal dat barema (A). We stippen hierbij aan dat sportongevallenverzekeringen, net zo min als de ziekenfondsen, een vergoeding betalen voor medische behandelingen zonder RIZIV-code. Veelal wordt alleen de eerste tandprothese volledig terugbetaald, wat nadelig is voor kinderen, waarvan het gebit zich nog moet ontwikkelen en die meer dan één prothese nodig zullen hebben. Voor het deel "burgerlijke aansprakelijkheid" WAT CONCREET TE DOEN BIJ EEN SPORTONGEVAL? Als u het slachtoffer wordt van een sportongeval: > Verwittig zo snel mogelijk uw verzekeraar. Talm niet want er geldt steeds een uiterste aangiftetermijn. Als die termijn wordt overschreden, kan de verzekeraar de vergoeding beperken, op voorwaarde dat hij kan aantonen dat de vertraging hem nadeel heeft berokkend. > Geef alle details over de omstandigheden van het ongeval, de aard en de omvang van de schade enz. > Bezorg de verzekeraar een kopie van de medische attesten en eventueel andere belangrijke documenten. > Nadat u hersteld bent, stuurt u de totale afrekening op van alle kosten. Bij een langzame genezing kunt u ook tussentijdse afrekeningen opsturen. De uitsluiting van schade door een opzettelijke fout is normaal bij volwassenen. De meeste contracten bepalen gelukkig wel dat opzettelijke fouten van jongeren onder 16 jaar toch verzekerd zijn. Jammer genoeg gaat geen enkel contract zo ver om opzettelijke fouten tot de leeftijd van 18 jaar te dekken. Schade door een zware fout is in het beste geval gedekt tot 16 jaar. Boven die leeftijd worden sommige zware fouten (dronkenschap, knokpartijen, agressie, ) vaak uitgesloten. Ook gevaarlijke of roekeloze daden worden soms uitgesloten. Ons inziens zijn die bedingen, die het contract overigens volledig uithollen, onrechtmatig en dus nietig. Twee polissen? Als u een verzekering hebt via de sportfederatie en een bijkomende collectieve verzekering via de club, mag u beide verzekeringen laten spelen. Als bv. beide een te beperkt bedrag dekken voor tandprothesen, mag u ze cumuleren, uiteraard met het bedrag van de reële kosten als bovengrens. J.-P. Coteur, A. Moriau, R. Vanparys, in samenwerking met de enquêtedienst Als u meent zelf aansprakelijk te kunnen worden gesteld voor een sport ongeval, verwittig dan uw gezinsverzekeraar of de verzekeraar burgerlijke aansprakelijkheid van de sportclub of -federatie. 24 BUDGET& RECHT september / oktober 2006 nr. 188