Aspecten van medische aansprakelijkheid Prof. mr. dr. J.L. Smeehuijzen
Vier onderwerpen Oorzaken moeizame afwikkeling; Toegeven fout en excuses; Verhouding open disclosure en veilig melden; De voorfase in de instelling.
Oorzaken moeizame afwikkeling (1) De norm is wat van een redelijk handelend en redelijk bekwaam vakgenoot mag worden verwacht. - wat die norm inhoudt kan binnen vrij brede marges voor verschil van mening vatbaar zijn; - de relevante feitelijk omstandigheden zijn complex. Moeilijke toets herhaalt zich bij vaststelling van de omvang van de schade.
Oorzaken moeizame afwikkeling (1) De afhankelijkheid van externe deskundigen is veel groter dan op andere terreinen. Dat geldt zowel voor het rechterlijk oordeel als voor het oordeel van de patiënt over zijn eigen zaak. De deskundige kost geld en is moeilijk aan te sturen. Onzekerheid is, in de kern, procesrechtelijk voor rekening patiënt. Patiënt moet in het aansprakelijkheidsrecht over meer en hogere hindernissen springen dan op andere gebieden. Dat vloeit eenvoudig voort uit het karakter van het medisch domein.
Oorzaken moeizame afwikkeling (2) Letselschadeafwikkeling is belastend. Kan aan herstel in de weg staan. Oorzaken moeizame afwikkeling (3) Erfenis van onvoldoende opvang en bejegening in fase direct na het incident trekt een wissel op afwikkeling doordat uit oneigenlijke motieven wordt geageerd en/of de verhoudingen verzuurd zijn.
Oorzaken moeizame afwikkeling (4) Functioneren van belangenbehartiger patiënt. Kan twee dingen fout doen: - zaak op onvoldoende niveau behandelen, bijvoorbeeld door niet goed met medisch adviseur samen te werken; - verkeerd verwachtingenmanagement bij de patiënt. Oorzaken moeizame afwikkeling (5) Functioneren van verzekeraar ziekenhuis. Patiënten zijn daar over het algemeen erg kritisch over.
Oorzaken moeizame afwikkeling (5) Traineren, Traineren, Traineren. Ik denk dat ze weten dat wij dit particulier bekostigen en ze willen je gewoon, ja zo voelt dat, ze willen je gewoon kapot maken. Ze willen gewoon dat je op een gegeven moment opgeeft. Ik heb een hele mooie brief van de directeur van de [ziekenhuis], waar hij zijn oprechte excuses aanbiedt en ook zegt van nou, we zullen zorgen dat in ieder geval financieel we de zaak voor u goed afhandelen. Maar ja, dan komen die gehuide advocaten om de hoek kijken. Dan wordt het wel een ander verhaal, hè.
Oorzaken moeizame afwikkeling (5) Rechtbank Haarlem 4 januari 2013, LJN: BZ0050 Ten overvloede merkt de rechtbank het volgende op. De rechtbank staat bepaald kritisch tegenover de houding van het ziekenhuis in de onderhavige procedure. Het gezamenlijk aanzoeken van een deskundige, De Keizer, was bedoeld om verdere discussie te voorkomen en het aan hem voorgelegde geschilpunt te beslechten. Om dan vervolgens, als de deskundige tot een oordeel komt dat niet welgevallig is, een andere deskundige aan te zoeken,
Oorzaken moeizame afwikkeling (5) en als deze eveneens niet helemaal verklaart wat naar het oordeel van het ziekenhuis de bedoeling is, weer een nieuwe deskundige aan te zoeken, is in strijd met de met [verzoeker] gemaakte afspraak, verre van constructief en onbehoorlijk jegens [verzoeker]. De rechtbank spreekt de hoop uit dat het ziekenhuis zich in de verder te voeren onderhandelingen redelijker op zal stellen.
Oorzaken moeizame afwikkeling (5) Andere kant: Verzekeraars zeggen veel te veranderen. Men heeft zich aangesloten bij de GOMA (2010), er zijn initiatieven waarbij contact met de patiënt wordt gezocht, er worden openheidscursussen aan artsen aangeboden, men werkt aan versnelde afwikkeling. Denkbaar is dat een deel van de negatieve beeldvorming komt doordat, tot op zekere hoogte, de problemen van het medisch aansprakelijkheidsrecht culmineren op het bordje van de verzekeraar.
Toegeven fout en excuses Beletselen tot openheid: Open communiceren na een incident is moeilijk het is meer dan alleen een slecht nieuws gesprek; open disclosure is een proces; Het is voor zorgverleners psychologisch moeilijk over (mogelijke) fouten te praten; De cultuur binnen ziekenhuizen kan aan openheid in de weg staan; Geen beletsel: openheid wordt tegen je gebruikt.
Toegeven fout en excuses Rechtbank Den Haag 25 oktober 2012, LJN: BY2540 Evenmin houdt de brief van de Raad van Bestuur van het ziekenhuis een erkenning van aansprakelijkheid in. In die brief wordt slechts erkend dat onzorgvuldig door de betrokken artsen is gehandeld. Het maken van verontschuldigingen door een ziekenhuis wordt door patiënten als heel belangrijk ervaren en dient strikt te worden gescheiden van het erkennen van aansprakelijkheid, omdat ziekenhuizen anders deze voor patiënten zo belangrijke verontschuldigingen achterwege zullen laten. De strekking van de brief van de Raad van Bestuur is duidelijk gericht op het maken van verontschuldigingen en niet het erkennen van aansprakelijkheid.
Toegeven fout en excuses Massachusetts statute (Mass. Gen. Laws Ann. ch. 233, 23D (West 2001). Statements, writings or benevolent gestures expressing sympathy or a general sense of benevolence relating to the pain, suffering or death of a person involved in an accident and made to such person or to the family of such person shall be inadmissible as evidence of an admission of liability in a civil action.
Toegeven fout en excuses Wat gebeurt er eigenlijk in civielrechtelijke zin? Kwestie van uitleg van de verklaring van het ziekenhuis. Geen erkenning van aansprakelijkheid zeker. Oordeel over onzorgvuldigheid handelen? In hoeverre is onderscheid tussen medisch en juridisch oordeel kunstmatig? Maakt het verschil of de arts direct na het incident zegt dat hij denkt een fout te hebben gemaakt, of dat de instelling uitvoerig onderzoek heeft gedaan?
Verhouding open disclosure en veilig melden Open disclosure wordt van groot belang gevonden. Er zijn systemen voor veilig melden. Hoe verhouden zich die tot elkaar? Volgens vaste rechtspraak moeten gegevens uit veilig meld-systemen alleen worden verschaft als niet aan wettelijke dossierplicht is voldaan. Individueel belang bij openheid over intern onderzoek. Algemene belang van veiligheid zorg bij veilig melden. Welk belang wint? Twee gescheiden systemen: veilig melden doet aan de verplichting tot openheid jegens de patiënt niet af.
De voorfase in de instelling De instelling van reactief naar proactief. De instelling neemt de regie en houdt de patiënt op de radar. Dus op instellingsniveau: vaste contactpersoon voor patiënt, regisseur van proces, vertrouwenspersoon voor de patiënt en coach voor arts. Plus: nadere opties: Toegang tot een retrospectieve second opinion; Betrokkenheid van een medicus als externe bemiddelaar; Betrokkenheid van een niet-medicus als externe bemiddelaar; Toegang tot een interne formele klachtenbeoordelingsprocedure; Toegang tot bijstand door een externe derde.
De voorfase in de instelling Maatwerk is wezenlijk; iedere situatie is anders. Dus: flexibele structuur. Open disclosure moet worden afgestemd op omstandigheden van het geval. Voorkoming van nodeloos verscherpte verhoudingen. Dus: niet te snel een externe derde maar wel twee bemiddelingsmodaliteiten.