Het kantoor van Bevolkingsonderzoek Oost (business unit baarmoederhalskanker) is gevestigd op de 4e etage van het kantoor de Stadspoort (tegenover het Centraal Station te Enschede). Medewerkers: Alice Olde Reuver of Briel, manager Tine Geuverink, management assistent Ineke Rijkenberg, financieel administratief medewerkster Marthilde Ekkelboom, kwaliteitscoördinator Hilko Schipper, automatiseringsmedewerker Manon van der Weide, adviseur preventie Roset Yvette van Gemert, administratief medewerkster Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011
Inhoud Hoofdstuk: 1. Draaiboek voor het uitnodigen van vrouwen in het kader van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker waaronder: - stappenplan - uitleg no-matchlijst, betekenis matchresultaatcodes - declareren, uitbetaling van oproep- en uitstrijktarief - uitleg matching bestanden - werkgebied Bevolkingsonderzoek Oost - algemene praktische informatie - gebruikte afkortingen/verklaringen - voorbeelden uitnodigingsbrieven 2. - oproepschema - afvinklijst - evaluatie en kwaliteitscontrole 3. Uitslag procedure 4. Handleiding Cervixmodule 5. - vertaling van PAP-classificatie naar KOPAC Codering. - herhalingsadviezen, uitstellen, uitstrijk op indicatie, HPV-virus - BVO met HPV test 6. - samenvatting NHG-standaard preventie en vroegdiagnostiek cervixcarcinoom - NHG patiëntenbrieven 7. Alles over laboratoriumformulieren: - voorbeeld laboratoriumformulier - advies opbergsysteem lab.formulieren - faxbericht voor aanvraag voorbedrukt laboratoriumformulier - gebruik van verschillende laboratoriumformulieren - aandachtspunten bij het invullen van laboratoriumformulieren 8. Steriliseren van het speculum 9. - voorbeeldprotocol cervixuitstrijken praktijkassistentes - voorbeeld voor schriftelijke werkafspraken - uitgebreid stappenplan cervixuitstrijken - indicaties om de huisarts te consulteren 10. - informatiefolder - achtergrondinformatie en veel gestelde vragen - nuttige adressen 11. Begeleiding - projectbeschrijving begeleiding in de praktijk - begeleiding van de assistente in drie stadia 12. Overeenkomst Bevolkingsonderzoek Oost/zelfuitnodigende huisarts Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011
Draaiboek Uitnodigen van vrouwen in het kader van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker in het werkgebied van Bevolkingsonderzoek Oost Inhoud draaiboek Inleiding blz. 2 Stappenplan + code matchresultaat blz. 3 t/m 6 Declareren blz. 7 Uitleg matching bestanden blz. 8 Werkgebied Bevolkingsonderzoek Oost blz. 9 Algemene praktische informatie blz.10 t/m 11 Gebruikte afkortingen/verklaringen blz.12 Voorbeelden uitnodigingsbrieven blz.13 t/m 15 Brief aan niet gematchte vrouwen Voorbeeldbrief uterus extirpatie blz.16 blz.17 Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 1
Inleiding Algemeen. Bevolkingsonderzoek Oost (Business Unit Baarmoederhalskanker) Enschede is verantwoordelijk voor de opzet, uitvoering en procesmatige kwaliteit van het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker in de regio Twente en de regio IJssel/Vecht. De uitnodigingen worden door een groot deel van de huisartsen zelf verzorgd. Koppeling gegevensbestanden (de matching): Volgens de landelijke richtlijnen mogen alleen vrouwen uitgenodigd worden, die in het GBA-bestand (Gemeentelijke Basis Administratie) voorkomen. Daarbij moet worden voorkomen dat vrouwen een dubbele uitnodiging of geen uitnodiging krijgen. Daarom is een match noodzakelijk van de gegevens van de vrouwen, die door de huisarts zijn geselecteerd voor het bevolkingsonderzoek (inclusief de vrouwen, die om bepaalde redenen niet uitgenodigd hoeven te worden) met het GBA-bestand. Om deze match zo goed en betrouwbaar mogelijk te laten verlopen dienen de huisartsen de gegevens m.b.v. de cervix-module van het Huisartsen Informatie Systeem (HIS) te selecteren. De lay-out mag (indien dit al mogelijk is) niet gewijzigd worden. Na matchen van de gegevens door Bevolkingsonderzoek Oost is de huisarts verantwoordelijk voor de vrouwen die door de huisarts uitgenodigd mogen worden. Wettelijke bepalingen. Op de organisatie en uitvoering van het bevolkingsonderzoek zijn enkele wetten van toepassing, te weten de Wet op het Bevolkingsonderzoek (WBO), de Wet Persoonsregistratie (WPR) en de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO). De WPR en de WGBO stellen eisen ten aanzien van: het informeren van de cliënt/patiënt over hetgeen haar te wachten staat bij deelname; de voor- en nadelen van deelname; welke gegevens noodzakelijk zijn voor deelname; De huisarts is in het kader van de WGBO zelf verantwoordelijk voor het informeren van de deelnemende vrouw over: de wijze waarop het uitstrijkje wordt gemaakt; wanneer en hoe ze de uitslag krijgt; eventueel noodzakelijk verder onderzoek en behandeling. Praktijkorganisatie. De aangegeven deadline voor het aanleveren van gegevens vormt het uitgangspunt voor de organisatie in de huisartsenpraktijk. Daarna kunt u volgens het oproepschema en de afvinklijst (hoofdstuk 2) de uitnodigingen versturen. Het draaiboek biedt de zelfuitnodigende huisartsenpraktijk een leidraad m.b.t. het bevol kingsonderzoek en is afgestemd met de samenwerkende partijen binnen het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Voor de uitvoering van het draaiboek in de huisartsenpraktijk kunnen de huisarts en de praktijkassistente ondersteuning en advies krijgen van de adviseur preventie. Voor de daadwerkelijke uitvoering blijft de huisarts vanzelf sprekend eindverantwoordelijk. Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 2
Stappenplan Jaarlijks (in oktober) uit te voeren stappen: 1 Selecteren van alle vrouwen uit het oproepschema voor het jaar volgend op het huidige jaar in de cervix-module. Het bestand van de geboortejaren dient aangeleverd te worden voor de datum, die de adviseur preventie jaarlijks doorgeeft. 2 Aanleveren bestanden met gegevens t.b.v. de vergelijking (matching) met de gegevens uit het GBA (gemeentelijke basis administratie). Dit bestand, dat u volgens de te downloaden handleiding aanmaakt, bevat de gegevens van alle vrouwen die u bij stap 1 geselecteerd hebt. Het geselecteerde bestand kunt u uploaden via http://hofs.bevolkingsonderzoekoost.nl Voor vragen kunt u contact opnemen met de adviseur preventie via tel: 053-4800520 (08.30 14.00 uur) of per mail preventie@bevolkingsonderzoekoost.nl 3 Na matching sturen wij u een lijst met namen van gematchte en niet-gematchte vrouwen + voorbedrukte laboratoriumformulieren en voorbedrukte afmeldformulieren 4 Lijst niet-gematchte vrouwen controleren. Eventueel per fax ontbrekende formulieren opvragen fax: 053-4347551 Uitleg matchresultaat bij niet gematchte cliënten en/of fouten: Code matchresultaat 35 Cliënt staat op nooit meer uitnodigen 51 Reeds door andere instelling/ arts uitgenodigd 2 Cliënt niet in GBA gegevens gevonden Volgens de GBA is de patiënt verhuisd uit onze regio Stond ook in bestand van andere huisarts. Dit bestand is eerder gematcht. Niet gevonden in GBA Wat te doen / te controleren Geg. controleren (evt. cliënt bellen of brief sturen, zie voorbeeld op bijlage pag. 16) Zonodig per fax alsnog lab. formulier aanvragen Bent u er zeker van dat deze cliënt nog steeds als patiënt in uw praktijk staat ingeschreven? Vraag dan per fax een laboratorium formulier aan. Anders patiënt uit uw bestand verwijderen. Geg. controleren (evt. cliënt bellen of brief sturen, zie voorbeeld op bijlage pag. 16) Zonodig per fax alsnog lab. formulier aanvragen 3 Niet gevonden na visuele controle Niet gevonden in GBA Geg. controleren (evt. cliënt bellen of brief sturen, zie voorbeeld op bijlage pag. 16) Zonodig per fax alsnog lab. formulier aanvragen Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 3
De volgende stappen pas gaan uitvoeren zodra de lijsten en de laboratoriumformulieren van Bevolkingsonderzoek Oost zijn ontvangen. U nodigt 7x per jaar uit volgens het oproepschema. 1 Selecteren van vrouwen. Voor het selecteren van de vrouwen uit een bepaald geboortejaar (=jaarcohort) in de cervixmodule: zie bijlage handleiding cervixmodule (hoofdstuk 4). 2 Controleren van de lijst. De lijst van geselecteerde vrouwen wordt gecontroleerd op de volgende punten: Heeft er een uterusextirpatie plaatsgevonden en is de baarmoedermond daarbij verwijderd? (een vrouw aan wie een ruiter UE is toegekend wordt door de cervixmodule uitgesloten). Is de vrouw zwanger (tot 6 maanden na zwangerschap worden bij een uitstrijk cellen gevonden die moeilijk te onderscheiden zijn van maligne cellen. Indien een zwangerschap met een ICPC-code / contraindicatie is gecodeerd stelt de cervixmodule de oproep uit. Borstvoeding is geen contra indicatie meer volgens de NVVP-richtlijn 2006) Is er recent (= < 1 jaar geleden) een uitstrijkje gemaakt in het kader van het Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker. (de cervixmodule sluit degenen met juist ingevoerde uitslag < 1 jaar oud uit) 3 Wijzigingen in de lijst aanpassen. Bij de meeste HIS-systemen moet na wijzigen opnieuw geselecteerd worden (zie handleiding). 4 Maken of aanpassen van de uitnodigingsbrief in de computer (zie bijlage voorbeeldbrief pagina 13 van dit hoofdstuk) 5 Uitdraaien van de uitnodigingen volgens oproepschema in hoofdstuk 2. 6 Versturen van de uitnodigingsset: Deze dient als volgt te worden samengesteld: 1 e uitnodiging: Uitnodigingsbrief Informatiefolder Voorbedrukt niet-deelname formulier 2 e uitnodiging: Herinneringsuitnodiging Informatiefolder Niet-deelname formulier of niet-voorbedrukt niet-deelname formulier (svp zelf naam, geboortedatum en uitnodigingsnummer invullen) Vrouwen met UE: brief voor vrouwen met UE Informatiefolder Voorbedrukt niet-deelname formulier Vrouwen die zich willen afmelden dienen het niet-deelname formulier in te leveren of te sturen aan de praktijk. Dit staat op het formulier vermeld. Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 4
De uitnodigingsbrief: zie vanaf pagina 13 van dit draaiboek de voorbeelden van diverse uitnodigingsbrieven. Op de website www.bevolkingsonderzoekoost.nl staan de buitenlandstalige uitnodigingsbrieven. De informatiefolder: de nederlandstalige informatiefolders zijn gratis en kunt u bijbestellen via Bevolkingsonderzoek Oost telefonisch 053-4800520 of via e-mail bmhkenschede@bevolkingsonderzoekoost.nl De voorbedrukte niet-deelnameformulieren zijn toegestuurd, evenals de brief voor vrouwen met UE. 7 Registreren in het HIS van alle uitnodigingen die zijn verzonden. (Dit gebeurt bij de meeste automatiseringssystemen automatisch). 8 A. Registreren van vrouwen die eenmalig niet in aanmerking wensen te komen voor het bevolkingsonderzoek in de cervixmodule. De betreffende vrouw dient het afmeldformulier in te vullen. B. Registreren van vrouwen, die te kennen hebben gegeven nooit meer in aanmerking te willen komen voor het bevolkingsonderzoek. Ook deze vrouwen dienen hiertoe het afmeldformulier in te vullen en te ondertekenen. Na registreren van afmeldingen in uw HIS kunt u deze verzamelen en bijvoorbeeld eens per kwartaal (kosteloos) opsturen naar: Bevolkingsonderzoek Oost, Antwoordnummer 2165, 7500 WB te Enschede Het verwerken van niet-deelname formulieren: Bij tijdelijke afmelding (bv wegens zwangerschap, uitstel wegens operatie, uitstrijkje < 12 maanden geleden, etc) neemt u de volgende stappen: Registreren in HIS Afmeldformulier naar Bevolkingsonderzoek Oost Laboratoriumformulier in de praktijk bewaren i.v.m. later te verrichten uitstrijk 6 maand na bevalling / op aangegeven datum opnieuw uitnodigen. Bij Definitieve afmelding (bv wegens UE) neemt u de volgende stappen: Registreren in HIS Afmeldformulier samen met voorbedrukt laboratoriumformulier opsturen naar Bevolkingsonderzoek Oost. In de nieuwe (landelijke) folder staat dat het ingevulde niet-deelname formulier door de vrouw rechtstreeks naar de screeningsorganisatie moet worden gestuurd. Dit lijkt ons niet gewenst omdat juist de huisarts / assistente in de eerste plaats moeten weten dat een vrouw zich afmeldt zodat niet ten onrechte een herinnering wordt verstuurd en/of tijdig bij een uitgesteld uitstrijkje een nieuwe oproep verstuurd kan worden. Op het afmeldformulier staat al vermeld dat het formulier naar de praktijk moet: we adviseren hierover ook iets in de uitnodigingsbrieven op te nemen. Zie voorbeeldbrieven vanaf pagina 13. 9 Informeren van vrouwen die contact opnemen n.a.v. de uitnodiging en het maken van een afspraak met de betreffende vrouw. 10 Maken van het uitstrijkje, door de huisarts of de praktijkassistente conform NHG richtlijn. Registreren van de verrichting in de cervixmodule. Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 5
11 Informeren over uitslag, de huisarts of de praktijkassistente informeert de vrouw over de te ontvangen uitslagbrief binnen 4 weken na het gemaakte uitstrijkje. Bij een afwijkende uitslag neemt de huisarts contact op met de vrouw voordat zij de brief heeft ontvangen. Tijdens het consult dienen de contact gegevens te worden gecontroleerd/geregistreerd. 12 Versturen van de uitstrijk. Voor het bevolkingsonderzoek BMHK dient u uitsluitend het speciaal hiervoor bedoelde, voorbedrukte laboratoriumformulier te gebruiken. Het uitstrijkje stuurt u tezamen met het laboratoriumformulier binnen 5 werkdagen naar het laboratorium. Bij het laboratorium kunt u (gratis) verzendmaterialen aanvragen. Voor uitstrijkjes in het kader van het bevolkingsonderzoek kunt u uitsluitend gebruik maken van de voorbedrukte labformulieren met uitnodigingsnummer en barcode van Bevolkingsonderzoek Oost. Indien het juiste formulier ontbreekt kunt u dit bij Bevolkingsonderzoek Oost per fax of per e-mail opvragen. 13 Registreren van de uitslag van het uitstrijkje in de computer (volgens KOPAC-codering). Bij juiste registratie wordt de follow-up automatisch bijgehouden en is deze uit te draaien. Deze gegevens kunnen evt. ook bijgehouden worden in een apart schrift of kaartenbak. Hierin kan ook einde zwangerschap genoteerd worden. Het kan voorkomen dat het laboratorium een ander herhaaladvies geeft dan uw HIS. Het herhaaladvies van het laboratorium moet in dergelijke gevallen aangehouden worden. 14 Uitdraaien van vrouwen die niet gereageerd hebben op de uitnodiging (= de zgn. non-respondenten). Tijdstip van rappelleren is ± 6-8 weken na de eerste uitnodiging (zie oproepschema). 15 Eenmalig herinneren. Volgens de richtlijnen van het RIVM is de uitnodigende instantie (in dit geval de huisarts) verplicht éénmaal een herinneringsuitnodiging te sturen aan de niet opgekomen vrouwen. Het versturen van de herinneringsset: - Herinneringsbrief (zie voorbeeld op pagina 14) - Voorlichtingsfolder - Laboratoriumformulier/Afmeldformulier. (s.v.p. zelf naam en geboortedatum invullen) 16 Herhalen op basis van de uitslag Indien u van het laboratorium Pathologie het advies krijgt het uitstrijkje te herhalen (wanneer de uitslag afwijkend is, of als het gaat om een PAP 0) dient u dit advies op te volgen. Indien het uitstrijkje onbeoordeelbaar is volgt automatisch de aanmaak van een nieuw voorgeprint laboratoriumformulier dat toegestuurd wordt door Bevolkingsonderzoek Oost aan de vrouw (zij dient dit mee te nemen naar het spreekuur). Bij onduidelijkheden verzoeken wij u om contact op te nemen met het Laboratorium Pathologie te Apeldoorn: 055-5818910 te Deventer: 0570-535085 te Enschede: 053-8526300 te Hoogeveen: 0528-286631 te Zwolle: 038-4243110 17 Aanleveren van gegevens voor evaluatie. In het kader van de kwaliteitseisen zal Bevolkingsonderzoek Oost jaarlijks verzoeken gegevens aan te leveren ten behoeve van de evaluatie. Hiervoor is het noodzakelijk de afvinklijst bij te houden. Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 6
Declaratie Het voorbedrukte laboratoriumformulier geldt als automatische declaratie voor het gemaakte uitstrijkje. U berekent dus geen verrichting aan de zorgverzekeraar. De huisarts hoeft niet zelf te declareren, maar ontvangt per kwartaal van Bevolkingsonderzoek Oost een vergoeding voor gemaakte uitstrijkjes op basis van het aantal geregistreerde uitslagen. Alleen uitstrijkjes in het kader van het bevolkingsonderzoek worden op deze wijze vergoed (inclusief éénmalige herhaling bij PAP 0). Het oproeptarief wordt 1 x per jaar (± juni) betaald op basis van het aantal door Bevolkingsonderzoek Oost verzonden laboratoriumformulieren voor het lopende oproepjaar Uitstrijkjes op medische indicatie (ook herhaaluitstrijkjes na BVO bij PAP 2 of hoger) vallen onder medische indicatie: hiervoor gebruikt u het aanvraagformulier van het laboratorium. In dit geval berekent u de verrichting aan de zorgverzekeraar. Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 7
Matching De matching tussen de gegevens uit het huisartsenbestand en de GBA (Gemeentelijke Basis Administratie) bestand vindt plaats via een geautomatiseerd systeem. Deze programmatuur probeert een match tot stand te brengen op basis van meerdere combinaties van persoonsgegevens. Essentieel voor het kunnen matchen is het correct en volledig invullen van de gegevens van de vrouw; met name meisjesnaam, geboortedatum, postcode en huisnummer zijn onmisbaar. De match lukt op deze wijze bij het merendeel van de vrouwen; de paar procent niet te matchen vrouwen kunnen ingedeeld worden in de volgende categorieën: vrouwen, waarvan de gegevens niet volledig zijn aangeleverd vrouwen, die niet in het GBA zijn opgenomen vrouwen, die bij de gemeente staan ingeschreven op een postadres en bij de huisarts op een bezoekadres vrouwen, waarvan de geboortedatum en/of postcode bij de gemeente of bij de huisarts verkeerd zijn ingevoerd vrouwen, die wonen in een gemeente die buiten het werkgebied van Bevolkingsonderzoek Oost valt U ontvangt twee lijsten van Bevolkingsonderzoek Oost: 1. Een lijst met vrouwen gematcht zijn en dus uitgenodigd kunnen worden. 2. Een lijst met vrouwen die niet gematcht zijn en dus niet uitgenodigd moeten worden. Niet gematchte vrouwen (lijst sub 2): De huisarts controleert de lijst en stuurt eventueel aan de vrouwen die niet gematcht zijn de brief niet gematchte vrouwen (zie bijlage op blz. 16). Als bij controle blijkt dat er in de gegevens van de vrouw geen fouten te vinden zijn, vraagt hij per fax een voorbedrukt laboratoriumformulier aan bij Bevolkingsonderzoek Oost. In grensgebieden kan het zijn dat de betreffende vrouw bij een andere regio hoort. In dat geval dient u voor deze vrouw het laboratoriumformulier van die regio te gebruiken. Betaling geschiedt dan ook door die regio. Vrouwen die in Duitsland wonen komen niet in aanmerking voor het Nederlandse bevolkingsonderzoek. Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 8
Werkgebied Bevolkingsonderzoek Oost BU Enschede Twente IJssel / Vecht Stedendriehoek Almelo Borne Dinkelland Enschede Haaksbergen Hellendoorn Hengelo Hof van Twente, met uitzondering van Markelo Losser Oldenzaal Holten / Rijssen, met uitzondering van Holten Tubbergen Twenterand Wierden Dalfsen Hardenberg Hattem Heerde Kampen Olst-Wije Ommen Raalte Staphorst Steenwijkerland Zwartewaterland Zwolle Aalten Apeldoorn Berkelland Bronckhorst Brummen Hof van Twente ( Markelo) Deventer Epe Lochem Oost-Gelre Rijssen-Holten met uitzondering van Rijssen Voorst Winterswijk Zutphen Toelichting: Werkgebied BU Enschede: groen Werkgebied BU Arnhem: wit Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 9
Algemene praktische informatie Nieuwe patiënten in de huisartsenpraktijk. Deze kunt u oproepen volgens het oproepschema aan het eind van het jaar. U kunt hiervoor voorbedrukte formulieren aanvragen bij Bevolkingsonderzoek Oost m.b.v. faxformulier of per e-mail. Wat te doen bij patiënten die uit de praktijk vertrekken. Een nadeel van één maal per jaar matchen is dat vrouwen die uit uw praktijk vertrekken tussen wal en schip kunnen raken. Het betreft met name vrouwen die vertrekken voordat ze zijn opgeroepen. Deze vrouwen zijn dan wel gematcht en worden dus niet centraal uitgenodigd, maar worden ook niet door u uitgenodigd. U kunt het voorbedrukte laboratoriumformulier van de vrouwen die vertrekken en nog niet uitgenodigd zijn doorsturen aan de nieuwe huisarts of terugsturen aan Bevolkingsonderzoek Oost. Bij Bevolkingsonderzoek Oost zal worden bekeken of de gegevens die u hebt doorgegeven nog voorkomen in het centrale bestand. Als dit het geval is, wordt het vlaggetje zelf uitnodigende huisarts verwijderd en zullen deze vrouwen van Bevolkingsonderzoek Oost een uitnodiging ontvangen. Hopelijk kunnen we hiermee zoveel mogelijk voorkomen dat vrouwen daadwerkelijk "tussen wal en schip raken, al is het systeem niet waterdicht. Als vrouwen de medische gegevens bij u komen halen, dan verzoeken wij u vriendelijk aan de vrouwen te melden dat zij dit jaar in aanmerking komen voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker en het voorbedrukte laboratoriumformulier aan hun dossier toe te voegen. Als zij dit jaar geen uitnodiging ontvangen, kunnen ze hiervoor aan het eind van het jaar contact opnemen met de nieuwe huisarts. Uitstrijkjes op medische indicatie. In principe zijn alle uitstrijkjes tussendoor, d.w.z. zonder dat men een uitnodiging heeft voor het bevolkingsonderzoek alleen mogelijk indien er sprake is van een medische indicatie. Volgens de NHG-standaard uitstrijkjes zijn de indicaties: contactbloedingen onverklaard tussentijds bloedverlies op wisselend tijdstip in de cyclus Ook de herhalingsuitstrijkjes naar aanleiding van een vorige uitslag met Pap 2 of hoger vallen onder de uitstrijkjes op medische indicatie. Gebruik hiervoor het laboratorium formulier voor medische indicatie, welke u ontvangt van het laboratorium in de uitstrijkset. Het verdient aanbeveling dat deze uitstrijkjes worden afgenomen door de huisarts. Voor uitstrijkjes op medische indicatie dient u de verrichting te declareren bij de zorgverzekeraar. Uitstrijkmethode. Er zijn situaties denkbaar waarbij het maken van de uitstrijk moeilijker is. In onderstaand overzicht worden deze genoemd. Tevens wordt aangegeven hoe het beste gehandeld kan worden in deze situatie. De bijzonderheden dienen op het laboratoriumformulier aangegeven te worden omdat ze van belang kunnen zijn bij de beoordeling. Kleine bloeding: standaardprocedure volgen Snel bloedende baarmoedermond: alarmerend. Toch gewoon uitstrijken en afwachten Slijmprop vόόr de baarmoedermond: slijm eerst verwijderen met wattenstok of gaasje. Vervolgens standaardprocedure volgen en uitslag afwachten Veel afscheiding: afscheiding eerst verwijderen met wattenstok. Vervolgens standaardprocedure en uitslag afwachten Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 10
Voorkomen uitslag ECC-: endocervixcellen ontbreken Conform het contract met Bevolkingsonderzoek Oost mag het percentage uitstrijken, waarbij de uitslag ECC- (endocervixcellen ontbreken) wordt gegeven, maximaal 10% zijn. Bij een hoger percentage is de kwaliteit van de gemaakte uitstrijkjes onvoldoende en hiermee het risico afwijkingen te missen te groot. Het is van groot belang om het uitstrijkje pas te maken als de baarmoedermond goed zichtbaar is. Maak je een uitstrijkje waarbij de baarmoedermond niet goed in beeld is gekregen, dan is het risico dat er geen endocervixepitheelcellen worden afgestreken. Het is belangrijk op het laboratoriumformulier aan te geven bij aspect cervix: niet gezien indien het niet goed lukt de cervix a vue te krijgen of men hier niet zeker van is. Als dan bij de beoordeling in het laboratorium blijkt dat er geen endocervixepitheelcellen in het preparaat aanwezig zijn wordt m.i.v. 2007 de uitslag :PAP 0 afgegeven, en moet het uitstrijkje opnieuw worden gemaakt. Zo wordt het risico op het missen van afwijkingen beperkt. Dit is natuurlijk wel belastend voor de vrouw, en ook voor de praktijk. Het kost immers extra tijd. Daarom is het goed om werkafspraken te maken tussen praktijkassistente en huisarts over het uitstrijkspreekuur. Wanneer door de assistente de baarmoedermond niet goed in beeld gebracht kan worden, is het prettig om op dat moment een beroep te kunnen doen op de huisarts. Ook voor de vrouw in kwestie, zij hoeft niet opnieuw de gang naar de praktijk te maken voor het uitstrijkje. De huisarts dient wel aanwezig te zijn tijdens het uitstrijk spreekuur van de praktijkassistente. Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 11
Gebruikte afkortingen / verklaringen BMHK BUbmhk BVO Cohort ECC- GBA HIS KOPAC-B NVVP RIVM ROSET UE Baarmoederhalskanker Business Unit baarmoederhalskanker Bevolkingsonderzoek Een groep vrouwen uit een bepaald geboortejaar Ontbreken endocervicalecellen Gemeentelijke Basis Administratie Huisartsen Informatie Systeem Kompositie Ontsteking Plaveiselepitheel Andere afwijkingen Cilindrisch epitheel Beoordeelbaarheid Nederlandse Vereniging voor Pathologie Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiene Regionaal Ondersteunings Structuur Eerstelijn Twente Uterus Extirpatie Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 12
Voorbeeldbrief 1 e uitnodiging Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Geachte mevrouw, Wij nodigen u uit om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Waarom is er bevolkingsonderzoek? Baarmoederhalskanker komt het meest voor bij vrouwen tussen de 30 en 60 jaar. Daarom ontvangt u elke 5 jaar een uitnodiging voor een bevolkingsonderzoek. Met dit onderzoek kan baarmoederhalskanker of een voorstadium vroeg ontdekt worden. Het onderzoek is gratis. U beslist zelf of u mee wilt doen met het onderzoek. Hoe gaat het onderzoek? Uw huisarts of de assistente maakt een uitstrijkje. Hij of zij haalt met een borsteltje cellen uit de baarmoederhals. In onze praktijk worden de uitstrijkjes door de huisarts/assistente* gemaakt. Hoe kunt u mee doen? Bel de praktijk om een afspraak te maken voor het uitstrijkje. Zeg erbij dat het om het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker gaat. Maak een afspraak voor een dag waarop u niet ongesteld bent.* of Wij nodigen u hierbij uit om op. om.uur een uitstrijkje te laten maken. Mocht u dan ongesteld zijn dan kunt u de afspraak verzetten.* Wanneer hoeft u niet mee te doen? Als u een operatie aan uw baarmoeder heeft gehad hoeft u misschien niet te komen. Vraag aan uw huisarts of het uitstrijkje nodig is. Als u zwanger bent. Vul de uitgerekende bevallingsdatum in op het antwoordformulier. Dan krijgt u 6 maanden daarna een nieuwe uitnodiging. Als u in de afgelopen 12 maanden al een uitstrijkje hebt laten maken. Wilt u niet meedoen, of hoeft u niet mee te doen? Vul dan het antwoordformulier in. Deze kunt u inleveren of opsturen naar de praktijk. Wij kunnen dan uw afmelding verwerken zodat u geen herinnering meer krijgt. Wilt u meer informatie? In de folder vindt u meer informatie. Het is belangrijk dat u de folder goed leest. U kunt ook kijken op www.bevolkingsonderzoekoost.nl. Heeft u vragen over uw gezondheid? Bel dan uw huisarts. Voor andere vragen kunt u Bevolkingsonderzoek Oost bellen: 053 4800520 (ma. t/m do. tussen 9.00 en 12.00 uur) of via e-mail: bmhkenschede@bevolkingsonderzoekoost.nl Met vriendelijke groet, Naam huisarts en assistente * kiezen wat in de praktijk van toepassing is. Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 13
Voorbeeldbrief herinneringsuitnodiging Herinneringsuitnodiging bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Geachte mevrouw, Wij nodigen u (nogmaals) uit om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Waarom is er bevolkingsonderzoek? Baarmoederhalskanker komt het meest voor bij vrouwen tussen de 30 en 60 jaar. Daarom ontvangt u elke 5 jaar een uitnodiging voor een bevolkingsonderzoek. Met dit onderzoek kan baarmoederhalskanker of een voorstadium vroeg ontdekt worden. Het onderzoek is gratis. U beslist zelf of u mee wilt doen met het onderzoek. Hoe gaat het onderzoek? Uw huisarts of de assistente maakt een uitstrijkje. Hij of zij haalt met een borsteltje cellen uit de baarmoederhals. Bij ons in de praktijk worden de uitstrijkjes door de huisarts/assistente* gemaakt. Hoe kunt u mee doen? - Bel uw huisarts om een afspraak te maken voor het uitstrijkje. Zeg erbij dat het om het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker gaat. - Maak een afspraak voor een dag waarop u niet ongesteld bent. Wanneer hoeft u niet mee te doen? Als u een operatie aan uw baarmoeder heeft gehad hoeft u misschien niet te komen. Vraag aan uw huisarts of het uitstrijkje nodig is. Als u zwanger bent. Vul de uitgerekende bevallingsdatum in op de antwoordkaart. Dan krijgt u 6 maanden daarna een nieuwe uitnodiging. Als u in de afgelopen 12 maanden al een uitstrijkje hebt laten maken. Wilt u niet meedoen, of hoeft u niet mee te doen? Vul dan het antwoordformulier in. Deze kunt u inleveren of opsturen naar de praktijk. Wij kunnen dan uw afmelding verwerken zodat u geen herinnering meer krijgt. Wilt u meer informatie? In de folder vindt u meer informatie. Het is belangrijk dat u de folder goed leest. U kunt ook kijken op www. bevolkingsonderzoekoost.nl. Heeft u vragen over uw gezondheid? Bel dan uw huisarts. Voor andere vragen kunt u Bevolkingsonderzoek Oost bellen: 053-4800520 (ma. t/m do. tussen 9.00 en 12.00 uur) of via e-mail: bmhkenschede@ bevolkingsonderzoekoost.nl Met vriendelijke groet, Naam huisarts en assistente * kiezen wat in de praktijk van toepassing is. Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 14
Voorbeeldbrief herhalingsuitnodiging Herhaaloproep bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Geachte mevrouw, Enige tijd geleden heeft u te kennen gegeven dat u niet kon deelnemen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker in verband met uw zwangerschap. Daarom ontvangt u nogmaals een uitnodiging voor deelname aan het bevolkingsonderzoek. Waarom is er bevolkingsonderzoek? Baarmoederhalskanker komt het meest voor bij vrouwen tussen de 30 en 60 jaar. Daarom ontvangt u elke 5 jaar een uitnodiging voor een bevolkingsonderzoek. Met dit onderzoek kan baarmoederhalskanker of een voorstadium vroeg ontdekt worden. Het onderzoek is gratis. U beslist zelf of u mee wilt doen met het onderzoek. Hoe gaat het onderzoek? Uw huisarts of de assistente maakt een uitstrijkje. Hij of zij haalt met een borsteltje cellen uit de baarmoederhals. Hoe kunt u mee doen? of Bel de praktijk om een afspraak te maken voor het uitstrijkje. Zeg erbij dat het om het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker gaat. Maak een afspraak voor een dag waarop u niet ongesteld bent.* Wij nodigen u hierbij uit om op. om.uur een uitstrijkje te laten maken. Mocht u dan ongesteld zijn dan kunt u de afspraak verzetten.* Wanneer hoeft u niet mee te doen? Als u een operatie aan uw baarmoeder heeft gehad hoeft u misschien niet te komen. Vraag aan uw huisarts of het uitstrijkje nodig is. Als u in de afgelopen 12 maanden al een uitstrijkje hebt laten maken. Wilt u niet meedoen, of hoeft u niet mee te doen? Vul dan het antwoordformulier in. Deze kunt u inleveren of opsturen naar de praktijk. Wij kunnen dan uw afmelding verwerken zodat u geen herinnering meer krijgt. Wilt u meer informatie? In de folder vindt u meer informatie. Het is belangrijk dat u de folder goed leest. U kunt ook kijken op. Heeft u vragen over uw gezondheid? Bel dan uw huisarts. Voor andere vragen kunt u Bevolkingsonderzoek Oost bellen: 053-4800520 (ma. t/m do. tussen 9.00 en 12.00 uur) of via e-mail: bmhkenschede@bevolkingsonderzoekoost.nl Met vriendelijke groet, Naam huisarts en assistente * kiezen wat in de praktijk van toepassing is. Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 15
Voorbeeldbrief niet gematchte vrouwen Geachte mevrouw, Van de coördinator van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker hebben wij vernomen dat wij u niet kunnen uitnodigen voor dit onderzoek. De reden hiervoor is dat de gegevens die wij van u hebben niet overeenstemmen met de gegevens die de gemeente van u heeft. De uitnodigingen voor dit onderzoek worden gebaseerd op de gegevens van de gemeente. Graag willen wij u verzoeken om bijgevoegde gegevens te controleren op onjuistheden. Gegevens niet correct? Graag de correcte gegevens aan ons doorgeven. Gegevens correct? Advies: neem contact op met de gemeente om na te gaan of u wel correct bij de gemeente staat ingeschreven. Graag aan ons doorgeven of de gegevens gewijzigd zijn of niet. Wij zullen vervolgens contact opnemen met de coördinator van het bevolkingsonderzoek om na te gaan of wij u alsnog mogen uitnodigen. Als u inmiddels een uitnodiging van Bevolkingsonderzoek Oost hebt ontvangen, dan vernemen wij dat graag van u. Wij hoeven u dan uiteraard geen uitnodiging toe te sturen. Mocht u nog vragen hebben over het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker, dan kunt u hierover contact met ons opnemen. Met vriendelijke groet, Naam huisarts Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 16
Voorbeeldbrief vrouwen met uterus extirpatie Geachte Mevrouw, Eens in de vijf jaar ontvangen vrouwen tussen de 30 en 60 jaar een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Op basis van uw leeftijd komt u dit jaar in aanmerking voor deelname aan dit onderzoek. Uit uw medische gegevens blijkt dat bij u de baarmoeder is verwijderd en dat u daarom niet meer in aanmerking hoeft te komen voor een uitnodiging voor dit onderzoek. Nu is het zo dat in sommige gevallen niet de gehele baarmoeder is verwijderd en dat daardoor de baarmoederhals nog wel aanwezig is. Dit is niet altijd bekend bij de huisarts. Indien bij u de baarmoederhals niet is verwijderd komt u alsnog in aanmerking voor het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. We verzoeken u dit dan zo spoedig mogelijk aan ons te melden, zodat we u kunnen uitnodigen voor het onderzoek. U dient voor het onderzoek het witte formulier (bijlage) mee te nemen naar de praktijk. Indien bij u de baarmoederhals wel is verwijderd, dan kunt u zich voor dit bevolkingsonderzoek afmelden door het witte formulier (bijlage) ondertekend terug te sturen naar of in te leveren bij de praktijk, zodat we u afmelding in onze administratie kunnen verwerken. Wij sturen het formulier vervolgens door naar Bevolkingsonderzoek Oost waar uw afmelding wordt geregistreerd, zodat u nooit meer een uitnodiging voor dit onderzoek ontvangt. Uw gegevens worden opgenomen in de registratie bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Uiteraard worden al uw gegevens strikt vertrouwelijk behandeld en alleen gebruikt in het kader van dit bevolkingsonderzoek. Wij vertrouwen op uw medewerking. Met vriendelijke groet, Uw huisarts en assistente Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 17
Oproepschema 2011 Bevolkingsonderzoek Oost 2011 Oproepen en uitstrijken Geboorte Herinnerings jaar: oproep cohort december 2010 t/m week 3 2011 Week 4 t/m 10 december 2010 t/m 21 januari 2011 24 januari t/m 11 maart 1961 50-jarigen 1981 30-jarigen Contrôle alle cohorten 2010 Week 11 t/m 18 14 maart t/m 6 mei 1966 45-jarigen 1961 Week 19 t/m 25 9 mei t/m 24 juni 1976 35-jarigen 1981 Week 26 t/m 33 27 juni t/m 19 augustus 1951 60-jarigen 1966 Week 34 t/m 40 22 augustus t/m 7 oktober 1971 40-jarigen 1976 Week 41 t/m 47 10 oktober t/m 25 november 1956 55-jarigen 1951 Week 48 t/m 52 28 november t/m 31 december Nieuw ingeschreven* + 1e cohort 2012 1971 en 1956 Voor informatie: tel. 053-4800520, bereikbaar op ma. t/m do. van 08.30 tot 14.00 uur, vrijdag van 08.30 tot 12.30 uur. Voor het aanvragen van een laboratoriumformulier: fax 053-4347551of per email via: bmhkenschede@bevolkingsonderzoekoost.nl Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 18
Afvinklijst uitnodigingen en herinneringen 2011 Werkzaamheden in weeknr. 2011 Datum Uitnodigingen aangemaakt en verstuurd cohort Aantal/datum/ paraaf Herinneringen aangemaakt en verstuurd cohort Aantal/datum/ paraaf week 50 t/m week 3 2011 dec. 2010 t/m 21 januari 2010 1961 Contrôle alle week 4 t/m 10 24 januari t/m 11 maart 1981 cohorten 2010 week 11 t/m 18 14 maart t/m 6 mei 1966 1961 week 19 t/m 25 9 mei t/m 24 juni 1976 1981 week 26 t/m 33 27 juni t/m 19 aug. 1951 1966 week 34 t/m 40 22 aug t/m 7 okt. 1971 1976 week 41 t/m 47 10 okt. t/m 25 nov. 1956 1951 Week 48 t/m52 28 nov. t/m 31 dec. Nieuw ingeschrevenen 1971 en 1956 In verband met de door de overheid opgestelde kwaliteitseisen dient u dit ingevulde formulier na afloop van het oproepjaar op te sturen naar Bevolkingsonderzoek Oost voor 1 april 2012. Naam Huisarts Praktijkstempel: Adres... Stempel z.o.z z.o.z. Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 19
Afvinklijst uitnodigingen en herinneringen 2011 Werkzaamheden uitnodigen Uitnodigingen aangemaakt en verstuurd Herinneringen aangemaakt en verstuurd Geboorte maand Aantal/datum / paraaf Geboorte maand Aantal/datum/paraaf December 2010 januari Contrôle alle Januari 2011 februari vrouwen 2010 Februari 2011 maart januari Maart 2011 april februari April 2011 mei maart Mei 2011 juni april Juni 2011 juli mei Juli 2011 augustus juni Augustus 2011 september juli September 2011 oktober augustus Oktober 2011 November 2011 December 2011 november december januari 2012 september oktober november/ december
Evaluatie en kwaliteitsbewaking Opkomstregistratie In het automatiseringssysteem van Bevolkingsonderzoek Oost is vanaf 2010 een evaluatiemodule opgenomen. Met behulp hiervan is het mogelijk huisartsen spiegelinformatie te verstrekken over de in het systeem geregistreerde gegevens. Het gaat hierbij om de opkomstresultaten en de aantallen ontvangen afmeldformulieren. In januari wordt spiegelinformatie verstrekt over de periode januari t/m december van het afgelopen jaar. Indien de resultaten achterblijven ten opzichte van het gemiddelde neemt de adviseur preventie contact op. Voor de zogenaamde definitieve opkomst tellen alle onderzoeken t/m maart nog mee. Hierover ontvangt u in april bericht. Kwaliteit onderzoek De kwaliteit van de gemaakte uitstrijkjes wordt gemeten aan de hand van het percentage uitstrijkjes met de uitslag pap 0 en het percentage uitstrijkjes met de uitslag ECC-(endocervixcellen ontbreken) Als streefwaarde voor het percentage ECC- wordt <10% gehanteerd. Over de kwaliteit van de gemaakte uitstrijkjes ontvangt de praktijk jaarlijks bericht van het laboratorium. Indien uit de registratie blijkt dat de kwaliteit van de gemaakte uitstrijkjes niet aan bovengenoemde kwaliteitseis voldoet wordt geadviseerd hier extra aandacht aan te besteden, bijvoorbeeld door deel te nemen aan nascholingen op dit gebied. Ook biedt Bevolkingsonderzoek Oost de mogelijkheid voor begeleiding op maat aan, waarbij de adviseur preventie naar de praktijk komt om het uitstrijkspreekuur te begeleiden en de assistente te instrueren. Kwaliteit uitnodigingsproces In verband met de kwaliteitseisen die door de overheid worden gesteld dient Bevolkingsonderzoek Oost ook het uitnodigingsproces in de huisartsenpraktijk te monitoren. In verband hiermee dient de praktijk de checklist (hoofdstuk 2) zorgvuldig bij te houden en voor 1 april van het jaar volgend op het oproepjaar in te sturen naar Bevolkingsonderzoek Oost, samen met een voorbeeld van de uitnodigingsset. Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 20
De uitslagprocedure De screeningsorganisaties voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker hebben de opdracht van het RIVM om vanaf 1 januari 2010 uitslagbrieven te verzenden aan alle vrouwen die deelnemen aan het bevolkingsonderzoek. Bij de opstelling van de brieven zijn alle relevante partijen, waaronder het NHG, nauw betrokken geweest. Er is gekozen voor vier uitslagbrieven: A. Er is geen afwijking gevonden, u wordt over 5 jaar weer uitgenodigd. B. Het uitstrijkje was niet te beoordelen, u moet een afspraak maken bij de huisarts. In de brief zit een nieuw laboratoriumformulier dat de vrouw moet meenemen. C. Er zijn lichte afwijkingen gevonden. U moet voor vervolgonderzoek naar de huisarts. D. Er zijn afwijkingen gevonden. U moet voor vervolgonderzoek naar de gynaecoloog. Daarnaast is er nog een tweetal brieven voor uitzonderingssituaties: E. Het laboratorium geeft een ander advies dan bovenstaand. F. Het onderzoek was niet in het kader van het bevolkingsonderzoek, maar er is wel een bvo-laboratoriumformulier gebruikt. In beide gevallen wordt in de brief aangegeven dat de vrouw voor de uitslag contact moet opnemen met de huisarts. Op www.bevolkingsonderzoeknaarbaarmoederhalskanker.nl kunt u de bovenvermelde uitslagbrieven nalezen. Verzending van uitslagbrieven door de screeningsorganisaties is een aanvulling op en geen vervanging van de huidige berichtgeving over de uitslag. De huisarts blijft volgens de NHG-richtlijn gehouden om vrouwen over afwijkingen actief te informeren. Het gaat dan om uitslagen waarbij vervolgonderzoek bij de huisarts of bij de gynaecoloog nodig is (brieven C en D). Na het maken van het uitstrijkje dient de vrouw te worden geïnformeerd over de wijze waarop zij de uitslag ontvangt. Hierbij dienen ook de contactgegevens van de vrouw te worden gecontroleerd / geregistreerd. Alle huisartsen blijven op dezelfde wijze uitslagen ontvangen van het pathologie laboratorium. De huisarts ontvangt de uitslag minimaal vijf werkdagen voordat de vrouw met een uitslagbrief geïnformeerd wordt door de screeningsorganisatie. Zo heeft de huisarts voldoende tijd om contact op te nemen met de vrouw. Bevolkingsonderzoek Oost verstuurt uitsluitend op maandag, dinsdag en woensdag uitslagbrieven om te voorkomen dat vrouwen een uitslag ontvangen juist voor of in het weekend. Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 21
Bijlage 3 KOPAC-B en E codes en KOPAC-PAP tabel Vertaling PAP-classificatie naar KOPAC-codering Bijlage 3. KOPAC-B-codering K O P A C Kompositie Ontstekingsverschijnselen Plaveiselepitheel Andere afwijkingen endometrium Cilinderepitheel endocervix 0 Onvoldoende n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. 1 Geen endocervicale cellen virusinfectie geen afwijkingen geen andere afwijkingen geen afwijkingen 2 squameus metaplastische (sm) cellen trichomonas vaginalis abnormale plaveiselcellen epitheelatrofie geen endocervicaal epitheel 3 endometrium (em) bacteriële infectie atypische sq. metaplasie atypische reparatiereactie enkele atypische endocervicale cellen 4 ec + sm cellen candida albicans geringe dysplasie geringe atypie endometrium geringe atypie endocervicaal epitheel 5 ec + em cellen Gardnerella vaginalis matige dysplasie matige atypie endometrium matige atypie endocervicaal epitheel 6 sm + em cellen geen tekenen van ontsteking ernstige dysplasie ernstige atypie endometrium ernstige atypie endocervicaal epitheel 7 ec + sm + em cellen actinomyces carcinoma in situ adenocarcinoom endometrium adenocarcinoma in situ 8 uitsl. plaveiselcellen chlamydia metastase maligne tumor n.v.t. 9 n.v.t. niet-specifieke ontsteking plaveiselcel carcinoom n.v.t. adenocarcinoom van de endocervix Beoordeelbaarheid B classificatie 1 goed beoordeelbaar 2 voldoende beoordeelbaar, maar beperkt door: (probleem typering) 3 niet beoordeelbaar door: (probleem typering) Probleem typering e = mechanische beschadiging a = veel bloed f = cytolyse b = veel leukocyten g = (te) dikke uitstrijk c = (te) weinig epitheelcellen h = (te) weinig plaveiselepitheel cellen bij veel d = slechte fixatie endocervicale cilinder cellen j = geen cylindercellen Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 22 35
Het herhalingsadvies op basis van de KOPAC-B-classificatie Na zes weken Na zes weken Na zes maanden Na vijf jaar Direct verwijzen indien niet beoordeelbaar (B3) indien bij het maken van het uitstrijkje de cervix niet is gezien en er geen endocervixepitheel is gevonden in het preparaat. (PAP 0) De betreffende vrouw krijgt van Bevolkingsonderzoek Oost een nieuw laboratoriumformulier toegestuurd bij de uitslagsbrief bij geringe afwijkingen (P2-4, A1, C3-5) indien geen afwijingen (B1, P1, A1-2, C1-2) bij (matige) ernstige afwijkingen (P5-9, A4-8, C6-9) Men dient minstens zes weken te wachten met het maken van een nieuw uitstrijkje, omdat het uitstrijken zelf een lichte irritatie van het epitheel kan veroorzaken die tot foutieve interpretaties kan leiden indien het uitstrijkje binnen 6 weken wordt herhaald. Bij het ontbreken van klachten heeft het vinden van (aanwijzingen voor) micro-organismen in een cervixuitstrijkje geen therapeutische consequenties. Het is van belang in de huisartsenpraktijk speciale aanacht te besteden aan het opvolgen van de herhalingsadviezen. Uitstellen Het is van belang na te gaan of een uitstrijkje dient te worden uitgesteld. Redenen zijn: Zwangerschap of de eerste zes maanden na een bevalling; Menstrueel bloedverlies of een onttrekkingsbloeding. Uitstrijkjes op medische indicatie De doelmatigheid van het bevolkingsonderzoek kan worden vergroot door het aantal uitstrijkjes zonder medische indicatie buiten het bevolkingsonderzoek terug te dringen. Redenen voor een uitstrijkje op medische indicatie zijn: Contactbloedingen, dat wil zeggen bloedverlies na een coïtus of een makkelijk bloedende cervix bij lichamelijk onderzoek. Tussentijds bloedverlies op een wisselend tijdstip in de cyclus, dat niet wordt verklaard door het gebruik van orale anticonceptie, een vaginale of cervicale infectie of door een laesie van de vulva of vagina. Andere vaginale klachten en onderbuikpijn zijn in de regel geen indicatie voor een uitstrijkje. HPV-virus Bepaalde typen van het Humaan Papilloma Virus (HPV) worden frequent aangetroffen bij intra-epithaliale afwijkingen van de cervix. Onderscheiden worden hoogrisico HPV-typen (16 en 18) en laagrisico HPV-typen (o.a. 6,11,42,43,44). De typen 6 en 11 zijn geassocieerd met condylomata acuminata. Condylomata acuminata lijken geen verhoogde kans op baarmoederhalskanker te geven. Het is nog niet duidelijk of het opsporen van patiënten met bepaalde typen HPV virus een meerwaarde heeft voor de preventie van baarmoederhalskanker. De aanwezigheid of afwezigheid van HPV heeft wel prognostische betekenis voor het vervolgbeleid bij afwijkende uitstrijkjes: bij een afwijken uitstrijkje zonder aantoonbare HPV infectie is de kan op ernstige ontaarding tot een maligniteit klein. Vooralsnog heeft de opsporing van HPV geen praktische betekenis voor de uitvoering van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 23
BIJLAGE 2: advies schema triage Bijlage 2. Triage via vervolg of hrhpv 33 BVO met HPV test Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 24
Samenvattingskaart NHG standaard (voor de volledige versie zie:http://nhg.artsennet.nl) Preventie en vroegdiagnostiek van cervixcarcinoom M06(april 09) ACHTERGRONDEN Jaarlijks krijgen 600 tot 700 vrouwen cervixcarcinoom en 200 tot 250 vrouwen overlijden hieraan. Vrouwen van 30 tot 60 jaar worden eenmaal per vijf jaar opgeroepen in het kader van het bevolkingsonderzoek. Aan alle gevallen van cervixcarcinoom ligt een infectie met het humaan papillomavirus (HPV) ten grondslag. HPV-vaccins zijn werkzaam tegen HPV-16 en -18 die samen ongeveer 70% van de gevallen van cervixcarcinoom veroorzaken. RICHTLIJNEN DIAGNOSTIEK Oproep bevolkingsonderzoek De huisarts gaat na of er redenen zijn om van screening af te zien: Er is een uterusextirpatie verricht (er van uitgaande dat daarbij de cervix is verwijderd). De vrouw is nog onder gynaecologische controle wegens cervixpathologie (geef de uitnodigingskaart mee naar de gynaecoloog). Er is een behandeling geweest wegens cervixcarcinoom of een voorstadium daarvan minder dan zes maanden tevoren. Er is minder dan een jaar geleden een uitstrijk op indicatie gemaakt. Daarnaast wordt nagegaan of er een reden is om de uitstrijk uit te stellen: De vrouw is zwanger of minder dan zes maanden geleden bevallen. Er is menstrueel bloedverlies of een onttrekkingsbloeding. Het geven van borstvoeding is geen reden om het laten maken van de uitstrijk uit te stellen. UITSTRIJK OP INDICATIE Redenen om een uitstrijk te maken buiten het bevolkingsonderzoek om: contactbloedingen; tussentijds bloedverlies op een wisselend tijdstip in de cyclus, dat niet kan worden verklaard door het gebruik van anticonceptie, een vaginale of cervicale infectie of door laesies van de vulva of vagina; postmenopauzaal bloedverlies; afwijkingen van de cervix bij lichamelijk onderzoek Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 25
EVALUATIE BELEID Voorlichting De cytologische classificatie van de cervixuitstrijken vindt plaats op basis van de KOPACcodering. Het vervolgbeleid is afhankelijk van de KOPAC-code en de overeenkomstige Pap-klasse. Na een Pap 2 of Pap 3a1 volgt na zes maanden een herhalingsuitstrijk met HPVdiagnostiek. Bij gebruik van dunnelaagcytologie vraagt de huisarts het laboratorium een HPVtest uit te voeren op de cellen in de suspensie. Bij ontbreken van endocervicale cellen in de uitstrijk is herhaling alleen nodig als de portio (mogelijk) niet à vue is geweest. Bij een afwijkende uitslag, zoals Pap 3a of hoger, is het de verantwoordelijkheid van de huisarts de vrouw over de uitslag te informeren. De huisarts informeert de vrouw eveneens bij uitslagen Pap 0 of 2, omdat Pap 0 geen informatie oplevert en in geval van Pap 2 na zes maanden HPV-diagnostiek is geïndiceerd. De huisarts legt uit dat ook bij reguliere deelname aan het bevolkingsonderzoek de vrouw contact op moet nemen bij tussentijds optredende contactbloedingen of bloedverlies tussen de menstruaties. Voorlichting over HPV-vaccinatie Vaccinatie buiten het Rijksvaccinatieprogramma om wordt niet aanbevolen. Vaccinatie tegen HPV betekent niet dat deelname aan het bevolkingsonderzoek niet meer nodig is omdat de dekkingsgraad van het vaccin ongeveer 70% bedraagt. Controles en verwijzing De huisarts volgt het herhalings- en vervolgadvies zoals dat wordt afgegeven door het pathologisch laboratorium. Na een uitstrijk op indicatie neemt de huisarts bij matig ernstige afwijkingen zoals Pap 3a of hoger contact op met de vrouw. Bij een normale Pap-uitslag houdt de huisarts rekening met de eventuele afwijkende uitslag in de voorgeschiedenis bij de beslissing al dan niet naar de gynaecoloog te verwijzen. Handleiding uitnodigen bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2011 - pagina 26