8 [07. 2.J Verslag van den staat der hooge-, middelbare en lagen scholen over 899 900. (Bijlage S.) (U>7. 2.) BIJLAGE S. VERSAG DBB COMMISSIE, in 899 lebui mei hei exanineeren van hen die terne akte ten bekwaamheid ver* huiijden tot het geven van lager en middelbaar onderuit in de gymnastiek. Aan Zijne Excellentie den Minister van Binnenlandsche ZaI,en. De commissie, krachtens art 69 der wet tot regeling van het middelbaar onderwijl en art. 65 der wet tut regeling van het lager onderwys, door Uwe Excellentie hij hare beschikking Tan 7.luli 899, n. 70', afdeeling Onderwijs, benoemd en bestaande uit de heeren: dr. W. B... van Eyk. inspecteur van het middelbaar onderwijs te 's Graven hage, lid en voorzitter; J. A. Vrijheid. arts. oud-officier van gezondheid ste klasse, te Utrecht, lid en onder-voorzitter, en de leden:.. de Haan, arts, officier van gezondheid ste klasse, te Utrecht: I'. ('. Adrian, leeraar aan de hoogere burgerschool met 5jarigen cursus, te Amsterdam;.. Luiting, leeraar aan de ste hoogere burgerschool met Sjarigen cursus te Amsterdam; van Ereel. leeraar aan de Kyks- hoogere burgerschool te Utrecht; P. Baatsen, leeraar in de gymnastiek te Utrecht; benevens de heeren: dr... M. Baart de la Faille, arts, directeur van het Zanderinstituut te Utrecht; P. Lamberts, arts te Utrecht; dr. A. tl. Olland, arts te Utrecht; lï. M. Roemer, leeraar aan de -hle hoogere burgerschool met i jarigen cursus te Amsterdam : K. Ramkema, onderwijzer aan de Büksnormaallessen te Utrecht; A. B. Kooyman, leraar aan de Kijks- hoogere burgerschool i- 's Hertogen bosch, als plaatsvervangende leden, heeft de eer Uwe Excellentie het verslag harer werkzaam* heden aan te bieden. Hare eerste bijeenkomst werd gehouden den 9Jen Juli 899 te Utrecht, tot het benoemen van een secretaris en tot het ontwerpen van een plan voor hare werkzaamheden, ook in verband met Uwer Excellentie*! gunstige besebikking op het, met redenen omkleed, verzoek van hare voorgangster in 898, om te willen bevorderen dat de duur van het examen, inzonderheid voor de akte P, worde verlengd en verdeeld over twee dagen. Naar aanleiding daarvan werd bepaald : dat voor de akte l) voor eiken dag vier, en a P s twee dagen acht zouden opgeroepen worden en verder: dat het onderzoek in anatomie en physiologie zou geschieden door twee sub-commissiën en wel: in de anatomie door een van de leden gymnastici, bijgestaan door een der leden medici, en in de physiologie door één der leden medici, bijgestaan door een van de leden gymnastici. Overeenkomstig deze bepaling werden de sub-commissiën voor de verschillende onderdeden van het examen aangewezen en de hieronder volgende roosters van werkzaamheden vastgesteld. Inmiddels benoemde zij tot haren secretaris den heer J. H. Luiting. Voor beide akten hadden zich aangemeld 70 te weten: voor de akte ) (lager onderwijs): 7 mannelijke eu vrouwelijke ; en voor de akte P (middelbaar onderwijs): 22 mannelijke eu vreuwelijke. Boostor van het examen voor de akte Gymnastici; Lager Onderwijs (D). AANTAL CAXOIUATEX. Tjjdverdeeling van het examen in de vakken: CO minuten. Physiologie SO, Les geven L. S. 5 Theorie CO Begrip 0 Eigen werk GO
RylagcD. C67. 2I.J Tweede Kamer, ss Verslag van den staat der hooge-, middelbare en lagere scholen over 899 900. (Bijlage S.) 's Voorniiddags. 9 0 uur Eigen werk en gemeenschappelijke oefeningen. Geheele commissie. 0 minuten. Physiologie 0 minuten. Theorie der gymn. 0 minuten. 0-0,0 B. 0 0,0 C. 0 0,0 A. 0,0- C. 0,0- D. 0,0- B.,0 D.,0 A.,0 C.,0-2 A.,0-2 B..0-2 D. Vrijheid en van Kreel ] de Haan en Luiting i Adrian eu Baatsen. I 's Namiddags. I Les geven L- S. Begrip der stof 5 minuten. 0 minuten. Candidaat D blijft beschikbaar van 2,0....,5 A.,0 B. Candidaat A blijft beschikbaar van,5,5...,5-2,0 B.,5 2,5 0. Candidaat B blyft beschikbaar van 2,0-.... 2,0-,5 C. 2,0- D. Candidaat C blijft besehikbaar van -,5 en,5-,5- D.,5-,5 A. Adrian, Baatsen' Luiting en van en de medici. Kreel. Itooster van liet iweedaajrsch examen voor de akte Gymnasliel; middelbaar onderwijs (!'). T* { 2 medici met plaatsv. J gesplitst in Examinatoren j gymnaatici me' t p ailtsv. j J commissiën. Aantal 8. Tijdverdeeling van bet examen in de vakken. a. 0 minuten. b. Physiologie 0, c. Theorie der gymnastiek 00, rf. Onderzoek naar het begrip der leerstof. 0» e. Eigen werk (onderl. oef.) 60, f. Les geven aan klassen lagere school.. 0 g., middelbare school 5, h. Schermen en handgrepen met het geweer 5, o uren. Eerste dag. 9 0 uur Eigen werk (onderlinge oefeningen). Alle. Geheele commissie.. Physiologie. Les geven L. S. Les geven M. S. Theorie. Begrip leerstof. 0-0,0 A. 0,0- B. -,0 C.,0-2 H. Vrn'heid en v. Kreel. 0-0,0 D. 0,0- E.,0 F.,0-2 G. de Haan en Luiting. 0 0,0 H. 0,0- G. -.0 A.,0-2 B. Adrian en Baatsen.,5 A.,5-2,0 B. 2,0,5 C..5 D. Adrian en Baatsen. -2 D Luiting eu medicus. 2- E. - F. -,0 H.,5-2,5 G. 2,0- A.,5-,5 B. Luitiug en medicus. 9-9,0 E. 9-9,0 H. 9-9.0 C. 9.0 0 F. 9,0-0 A. 9.0-0 D. 0-0,0 G 0-0,0 B. 0-0,0 E. 0,0- H 0,0- O. 0,0- F. Vrijheid en v. Kreel. de Haan en Luiting. Adrian en Baatseu. Tweede dag. 0-'l^ F" G' H O' I Eig6D Werk ' schermen en excerceereu.,5 E.,5-2,0 F. Luiting en Baatsen. 2,0,5 G.,5- H. v. Kreel en Baatsen. 2 sub-commissiëu. -2 G. ; Adrian en medicus. -2 H. I v. Kreel eu medicu 2- A.! Adrian en medicus. B. I Adrian en medicus. - C.,0 C.,0 2 D. 2-2,0 E. 2,0- F. Handelingen der Staten-Generaal. Bijlagen. 900 90. 22
86 Iti7..! Verslag van den staat der hooge-, middelbare en lagere scholen over 899 900. (Bijlage S.) Ten einde nader te overwegen, hoe de programma's, zoowel voor de akte D als P moeten word.il toegepast en voorts op welke wyze de verschillende schoolklassen. benoodigd voor het practiacli deel van hel examen. zouden gevormd worden, kwam de oommissie den 2den Augustus daaraanvolgende wederom bijeen. Intusscben was het bare gebleken, dat zij zich mocht verzekerd houden van den belangrijken steun indexen van Utrechts gemeentebestuur. Dank zij de krachtige medewerking van die zijde ondervonden, eveneens van den districts-sohoolopziener, van den directeur der Kijk hoogere burgerschool, van den diree* tnur der Rrjksnormaallessen en van de hoofden van scholen kon de commissie beschikken over goed geoefende schoolklassen van beiderlei sekse en van verschillende leeftijd. Wanneer zij mag opmerken dat dit zeer in het voordeel moet geacht worden van dat onderdeel van het examen, waarbij de hunne bedrevenheid moeten toonen in hei leiden van gymnastische oefeningen, dan meent de oommissie, dat het hier de plaats is om met groote erkentelijkheid melding te maken van de belangrijke medewerking in dit opzicht ondervonden. Donderdag 7 Augustus kon zij hare taak aanvangen en niet eene enkele onderbreking op den 8sten Augustus, waarvoorde toestemming van Uwe Excellentie werd verkregen, zette zij die voort tot den loden September. Het navolgend staatje hoopt zij, moge een juiste blik geven op het resultaat van haren arbeid. Overzicht examens lager en middelbaar onderwijs 899. die zich hebben aangemeld. 'ietal die niet zijn opgekomen. die ureexamineerd zijn. die zich tjjdens het examen terugtrokken. die zijn afgewezen. die zijn toegelaten. Totaal. 7 A. Pioor de akte lager ondtncfjt. I. Mannelijke. 2 5 2 7 Vrouwelijke [." B. 'onr de akte middelbaar onderwijs. I. Mannelijke. 9 j I 7 I Vrouwelijke. 5 5 De volgende tabel geeft een overzicht van de toegekende waardeeringscijfers bij de examens lager en middelbaar onderwijs: Aantal malen dat is toegekend het cijfer:. o. G. 0. L.! M. L. M L. I M. I L. ; M. L. M. L I M. L. ; M. j L. I M. I L. M L. M. 5 5 8 2 Fhysiologie 6 9 7 vrije en orde-oef. en spel. Theorie] ( toestellen - 2 8 2 20 5 9 zonder toestellen.. Les geven ; aan toestellen... I zonder toestellen.. Eigen werk f ' aan toestellen... Bekendheid met de voorzorgen. Begrip der leersto c Schermen Handgrepen met hetgeweer.( Alleen voor de mannelijke ). 5, 0 o S - 7 6 2 I 9 5 9 8 0 i 6 9 7! 5 0 8 9 9 8 2 2 0-7 - 7 j. 5 6
BÖJ. 2. 87 Verslag vun den staat der hooge-, middelbare en lagere scholen over 899 900, (Bijlage 8.) üe commissie wenseht evenwel aan dit overzicht nog bet volgende toe te voegen : I.. Het onderzoek naar de anatomische kennisvan de voor de akte lager onderwijl leidde tot vrij bevredigende reiultaten, Aan betrekkelijk weinig behoefde een onvoldoend cijfer te worden toegekend. De kennis der skeletdeelen bleek bij /.eer velen voldoende te zyn en ook viel die «nar te nemen bu' de verbiuding dier doelen. voor zoover die uit een anatomisch oogpunt werden beschouwd, maar ran meehaniscbe zijde bleken vele onderwerpen daaromtrent dik wjj Is onvoldoende beschouwd te zijn. De kennis der groote spieren was behoudens enkele uitzonderingen voldoende te noemen en ook bevredigende resultaten leverde dat deel van het onderzoek op, waarbij de moesten aangeven welke groote spiergroepen in functie treden bij bepaalde gymnastische oefeningen. Dit laatste vermeldt de commissie met bijzonder genoegen. Minder gunstig waren de resultaten betreffende de kennis van anatomie bij de voor de akte middelbaar onderwijs, waardoor een beslist voldoend cijfer slechts een enkele keer kou worden toegekend. De oorsaak hiervan moet niet in de allereerste plaats gezocht worden in een gemis aan feitenkennis, in weerwil het sporadisch voorkwam dat het juist aanwijzen van tiroóte spieren en banden niet mogelijk was. maar meer in het onvermogen om het geleerde toe te passen op gymnastische grondoefeningen. B(j de analyse van een beweging ontbrak meestentijds een positief antwoord op de vraag: door welke krachten komt de beweging tot stand en welke verbindende organen verleenen hierbij hulp? Men toonde wel is waar dikwijls die organen bjj name te kennen. maar een beslist antwoord op de vraag,.of zij werkelijk van dienst zijn en op welke wijze", bleef meestentijds achterwege. Het was tragisch soms van een strijd te liooren tussehen antagonistische spiergroepen bij het volvoeren van deze of gene beweging en waarbij de overwinning veelal ten deel viel aan de spiergroep die aan de bewegingszjjde lag. Dikwijls sprak men van exentrische spierwerking, zonder evenwel eenig begrip daarvan te hebben. De klacht, welke de commissie in 898 heeft geuit. n.. dat de anatomie door de voor de akte middelbaar onderwijs is bestudeerd als één op zich zelf staand beschrijvend vak. wordt thans zoo mogelijk met dubbele kracht herhaald. Het eenige verband tussehen de anatomie en de gymnastische bewegingen wordt niet gevoeld en daardoor miste de anatomische kennis hare groote waarde. Physiologie. I Theorie der gymnastiek. de kennis van het.waarom". Bovendien bleken vele een juist begrip te hebben V:MI de waarde der voornaamste oefeningsgroepen en de plaats die de/.e in hel stelsel innemen. Hij de voor de akte middelbaar onderwijs gaf vooral dit ondetv.oek merkbaar minder gunstige resultaten en opmerkelijk mag het genoemd worden, dat zoovele zelfs niet het minste begrip toonden te hebben van het doel en de beteeken il der gymnastiek. Meermalen kwam hel voor dat men het antwoord schuldig bleef op vragen als de navolgende: welk doel beoogt men met het geven van gymnastiekonderwijs? waarom zou de gymnastiek uit een gezondheidsoogpunt aan te bevelen zijn? welke waarde /.oud t gij toekennen aan vrjje oefeningen, ordeoefeningen, toesteloefeningen en spelen? hoe kan de toepassing der oefeningen aanleiding geven tot eene te groote geestelijke inspanning van den leerling? enz. Dat deze kennis verondersteld moet worden bij voor de akte middelbaar onderwijs. is zonder eenigen twijfel. Bovendien bleek, dar ook vele onbekend waren met de noodzakelijkheid om het onderwijs te geven naar een bepaald plan en welke eischen aan zulk een plan moeten ge- «teld worden. Ook de inrichting en tijdduur van een gymnastiekles aan hoogere burgerscholen. zoowel voor meisjes als jongens, was een zaak van te weinig bekendheid bij de. IV. Bet/iip der leerstof. Bij dat deel der theorie. waarbij zoo juist kan worden nagegaan of de candidaat begrip heeft van de meerdere of mindere moeilijkheid eeuer uitgevoerde oefening door de leerlingen, met het oog op verkleining of vergrooting van het steunvlak, op merkbare of geringere verplaatsing van het zwaartepunt in het lichaam, op de gunstige of ongunstige evenwichtstoestand waarin het lichaam daarbij verkeert of gebracht kan worden enz., werden geen gunstige resultaten verkregen. In verband daarmee viel het velen moeilijk zich rekenschap te geven van eene logische opvolging der oefeningen of oefeningsvormen. vooral waar dit betrof het onderwijs aan de verschillende toestellen. Te dikwijls kwam het voor. dat bij het bespreken van voornatne oefeningen of oefeningsgroepen aan de toe-tellen als : oefeningen met draaien om de breedte as; zwaaioefeningen en de voorbereidingen daartoe; het afspringen aan het einde der zwaai enz. aan de ringen : stijgen en dalen aan de schuine ladder: zwaaien in streksteun en aangevoegde oefeningen en meer andere, zelfs eenige bekendheid met de eenvoudigste mechanische wetten totaal ontbrak en beslist geen wijze kon worden aangegeven om te voorkomen dat eene of andere oefening zou mislukken of gevaar voor vallen kon voorkomen worden. V. Les geven. Hoewel het bijna niet voorkwam. dat de, zoowel voor de lagere als middelbare akte, volslagen onbekendheid toonden met de leerstof /.onder en aan toestellen. liet de toepassing van de oefeningen aan de toestellen en de voorzorgen daarbij te nemen, nog al te wenschen over. Enkele malen kwam het voor, dat de caudidaat het toestel zoodanig stelde, dat daardoor groot gevaar had kunnen ont-taan voor de oefenende leerlingen. Eene doelmatige opstelling der leerlingen bij de toe-.-telleu werd nog al vaak g"mi-r en blijkbaar was aan deze voorname zaak te weinig de aandacht gewijd Eene opgewekte toon bij het onderwijzen der oefeningen zouder toestellen ontbrak nog al eens. Omtrent het onderzoek naar de kennis der physiologie kan verwezen worden naar het daaromtrent vermelde ui het verslag der commissie van 898. Ook nu bepaalden de vragen zich tot de meeste eenvoudige begrippen, betreffende den invloed van lichaamsbewegingen op ademhaling, bloedsomloop en dierlijke warmte. Steeds werd getracht na te gaan of de begrip hadden van den arbeid, die door het lichaam in verschillende toestanden wordt verricht en van den weer, langs «eiken de functionneerende organen in de behoefte aan arbeidsvermogen voorzien. Hoewel nu duidelijk bleek, dat de getracht hadden hunne studie in die richting te leiden, was het bereikte resultaat nog slechts van dien aard, dat aan verreweg de meerderheid der een eenigszins voldoend cijfer kon worden toegekend. Vooral voor de middelbare akte gaven vele blijk de studie van de phisiologie öf nagenoeg geheel te hebben verwaarloosd öf wel, dat hunne algemeene ontwikkeling op ztdk een laag peil stond dat zelfs de eenvoudigste begrippen uit de physiologie niet verwerkt konden worden. Het onderzoek naar de kennis van de theorie der gymnastiek gaf voor de akte lager onderwijs bevredigende resultaten. Een VI. Eigen werk. juist overzicht van de leerstof, eene goede rangschikking der Wat betreft het eigen werk der sluit de commissie 'verschillende oefeningsvormen en bekendheid met de geleidelijke zich ten volle aan hij de nieening van hare voorgangster*, nl. opklimming der leerstof voor de verschillende leerjaren of'leerkringen dat er gunstige veranderingen daaromtrent zijn waar te nemen., waren zaken, waaraan bet meerdeel der Bij uitzondering moest een beslist onvoldoend cijfer worden goede aaudacht had gewijd en even dikwijls paarde zich daaraan : toegekend.
88 \ÏW. 2.J Verslag van den staat der hooge-, middelbare en lagere scholen over 899 900. (Bijlage S.) Schermen en handgrepen mei het geweer. Het schermen en de handgrepen met het geweer kan alleen aanleiding geven tot de bijzondere Opmerking, dat eenige caudidaten het.schennen niet den stok geheel of gedeeltelijk hadden verwaarloosd. Overigens was de bedrevenheid voldoende te noemen. Aan het slot wenscht de commissie gaarne op te merken, dat de uitslag van het examen lager onderwijs /.eer gunstig mag genoemd worden. Aan niet minder dan 70 pet. der candulaten kon de akte worden uitgereikt. Minder aangenaam is voor haar de uiededeeling ten opzichte van het examen middelbaar onderwijs, want het resultaat daaromtrent was, dat slechts aan ruim pet. de verlangde akte kon worden toegekend. En wanneer zij daaraan mag toevoegen dat de grootste helft van het aantal gediplomeerden voor de akte middelbaar onderwijs, ééu- of meermalen door een der vorige commissiën werd afgewe/.en en zelfs van de 20 afgewezenen een achttal voor de de, ja zelfs de maal zich aan het examen kwam onderwerpen, dan voorzeker sluit 'zij zich gaarne aan bij den wensch van haar voorgangster in 898, dat van Regeeringswege de noodige stappen mochten gedaan worden om te komen tot eene degelijke opleiding, die op doeltreffende wij/.e voorziet in de behoeften van de(n) aanstaande(n gymnastiekleeraar(es). Naar aanleiding verder van Uwer Excellentie's beschikking op het verzoek der commissie in 898, om in het belang van het examen P en niet minder in het belang van de voor genoemde akte, te willen bevorderen, dat de duur van het examen worde verlengd en verdeeld over twee dagen, veroorloofd zij zich met de meeste bescheidenheid het navolgende op te merken. Inderdaad mag de regeling, om bedoeld examen over twee dagen te verdeelen, geacht worden in het belang der die, blykens bijgaand rooster van werkzaamheden, een ruime rustpoos erlangden tusschen elk onderdeel van het onderzoek. En dat dit voordeel door de zeer werd gewaardeerd, is zonder eenigen twijfel. Üat dus het tweedaagsch examen bevorderlijk is geweest om te gemoet te komen aan het bezwaar, meermalen geuit, dat volgens waarneming, dikwijls gedurende het laatste uur van hun examen lichamelijk en geestelijk zóó vermoeid bleken, dat dit noodwendig van invloed moest zijn op hot te behalen waardeerhigscyfer. zou op zich zelve kunnen pleiten vooreene bestendiging van dezen maatregel. Of evenwel het tweedaagsch examen met de bepaling da* voor twee dagen acht zullen worden opgeroepen, ook in alle opzichten bevorderlijk is geweest aan een meer degelijk onderzoek, in den geest zooals dit door haar voorgangster iu 898 werd gewenscht, deze vraag durft de commissie niet bevestigend te beantwoorden. Wel is waar kon door grootere tijdruimte het theoretisch onderzoek gebracht worden tot op 00 minuten, maar meerdere tijd voor het tooneu van bedrevenbeid in het leiden der oefeningen met schoolklassen van de middelbare school inzonderheid kon, hoe gewenscht ook, niet gevonden worden. Ook zou daarenboven eene geringe uitbreiding van den tijd voor het onderzoek in anatomie en physiologie in het voordeel moeten blijken van den candidaat. Met eene regeling waarbij, overeenkomstig het verzoek der commissie in 898, niet acht maar zes voor twee dagen kunnen opgeroepen worden, zou, naar het oordeel der commissie, aan deze billijke wenschen, die geheel in het belang moeten geacht worden van het examen en van de voor de akte middelbaar onderwijs, kunnen te gemoet gekomen worden. Het is daarom dat zg zich de vrijheid veroorlooft, Uwe Excellentie met bescheidenheid te verzoeken het daarheen te willen leiden dat de regeling van een tweedaagsch examen bestendigd bljjve, evenwel met dien verstande, dat zes voor twee dagen worden opgeroepen. Ten slotte spreekt zij haren bijzonderen dank uit voor het vertrouwen in haar gesteld. _ Utrecht_ Amsterdam' October 899. Namens de commissie voornoemd, J. A. VEIJUEID, Ondervoorzitter. J. H. LUITING, Secretaris.