TIJDSCHRIFT MET ZORG Thema: Mondialisering/globalisering jaargang 7 nummer 1 maart 2001 INHOUDSTAFEL Editoriaal Tot het uiteinde der aarde: globalisering E. Lagae Globaal denken en lokaal handelen Actualiteit van het christendom in het proces van mondialisering J. Joblin Naar een economie van grotere solidariteit Pauselijke Raad 'Cor Unum' Bevolkingsgroei en voedselbehoefte R. Weiler Mondialisering en culturele identiteit E. Roosens Transnationaal georganiseerde misdaad en internationale veiligheid Y. Buruma De Verenigde Naties na honderd jaar: een futuristische terugblik N.J. Schrijver Mensenrechten: de moraal van de 21ste eeuw? F. De Wachter UNO en oorlog tegen gezin M. Schooyans
EDITORIAAL De wereld ons dorp Vandaag wordt veel gesproken en geschreven over globalisatie en mondialisatie. Deze economische principes gaan meer en meer onze relaties bepalen. Sommigen beweren zelfs dat vanuit de economische globalisatie nieuwe grenzen zullen ontstaan en bestaande grenzen zullen vervagen. Samen met het groeiend aantal communicatiemiddelen en de steeds verder ontwikkelende transportmogelijkheden komen we in een stroomversnelling terecht waarbij het niet meer voorspelbaar is hoe we ons over vijf jaar zullen gedragen en zullen samenleven. Er lijken geen grenzen meer te zijn aan de mogelijkheden. De globalisatie en de verdere ontwikkeling van de communicatie- en transportmogelijkheden hebben ook een negatieve kant: de voordelen worden vooral gezien op financieel-economisch vlak en komen slechts ten goede aan een kleine groep. Door bepaalde verschuivingen worden vandaag de arme landen nog meer uitgebuit en wordt Afrika volledig uitgeschakeld. De lageloonlanden zijn enkel interessant om de Westerse landen verder te verrijken. Over Afrika bijvoorbeeld wordt best gezwegen, want daar is niets meer te verdienen. Daarbij wordt dit continent nog geteisterd door ziekten waartegen nog steeds geen middelen opgewassen zijn en wordt het verscheurd door onoplosbare stammentwisten en etnisch-religieuze oorlogen. Wanneer we de uitdrukking "de wereld wordt ons dorp" willen ernstig nemen, dan is het goed even de oefening te doen hoe "ons dorp" er zou uitzien indien de ganse wereld er zou vertegenwoordigd zijn. Veronderstel dat ons dorp 100 inwoners telt en dat gans de wereld erin zou vertegenwoordigd zijn. Het zou bestaan uit 52 vrouwen en 48 mannen. Qua religie zouden er 30 christenen zijn en 70 inwoners die een van de andere grote religies huldigen. 70 inwoners zouden arm zijn waarvan 50 ondervoed. 70 zouden niet kunnen lezen noch schrijven en slechts 1 zou hogere studies gedaan hebben. Ons dorp zou bestaan uit 57 Aziaten, 21 Europeanen, 14 Amerikanen en 8 Afrikanen. 30 mensen zouden Engels spreken of Engels kennen. Hoe zou ik mij bewegen in dit fictieve dorp en met welk recht zou ik er uitspraken doen over de wereld en zijn bewoners? Waar zou ik mij situeren in dit dorp en ben ik wel bewust wie op wereldniveau onze echte medemensen zijn? Ofwel laten we ons verder meeslepen met de globalisatietrend, ofwel probeer ik positief gebruik te maken van de groter wordende beweeglijkheid en ga ik me daadwerkelijk inzetten voor de verbetering van het levenslot van mijn medemensen. Zeggen dat we toch niets kunnen veranderen aan de situatie is niet juist: we kunnen het probleem van de wereld niet oplossen, maar we kunnen wel een deel, misschien slechts een klein deeltje van het probleem helpen oplossen. Alleen gebruik maken van de voordelen van de globalisatie en daarmee ons ontspanningsleven voeden, maar blind blijven voor hetgeen ons via dezelfde weg aan noden en problemen voorgeschoteld worden, is onze verantwoordelijkheid ontvluchten als mens en medemens. Als wij in ons werelddorp die ene zijn die hogere studies gedaan heeft en die het goed heeft om te leven en te overleven, dan is het onze plicht aan al die anderen te denken die niet hebben waar wij in overvloed over beschikken. Globalisatie en mondialisatie is een realiteit geworden waarin we onwillekeurig terecht gekomen zijn. Laten we onze nieuwe rol vervullen, waarbij we tonen wie en wat we werkelijk kunnen zijn: bekommerde medemensen die de woorden "medeleven" en "medelijden" op onze agenda blijven zetten. Br. dr. René Stockman
TOT HET UITEINDE DER AARDE: GLOBALISERING E. Lagae Globalisering is de laatste tien jaar een sleutelwoord geworden om een geheel van veranderingen te duiden. De term mag dan al spontaan verbonden worden met de mondialisering op economisch gebied, hij is evenveel verbonden met schaalvergroting op politiek, cultureel en technologisch gebied. Wat gevolg en wat oorzaak is, is niet eenvoudig aan te duiden. Belangrijke vraag is hoe om te gaan met de globalisering en hoe inspelen op toekomstige ontwikkelingen. GLOBAAL DENKEN EN LOKAAL HANDELEN De woorden globalisatie en mondialisatie liggen vandaag goed in de mond. Ze hebben ook te maken met een nieuwe realiteit waarmee ieder van ons wordt geconfronteerd. Het is vanuit deze realiteit dat we naar onze eigen werkelijkheid moeten kijken, onze eigen werkelijkheid als persoon, als religieus binnen de Kerk en de wereld. ACTUALITEIT VAN HET CHRISTENDOM IN HET PROCES VAN MONDIALISERING J. Joblin De mondialisering plaatst de Kerk in een nieuwe context om haar zending van universalisering ten opzichte van de wereld uit te oefenen. De mogelijkheden om deze te realiseren zijn toegenomen; het zal echter van de christenen afhangen of ze verwezenlijkt zullen worden. NAAR EEN ECONOMIE VAN GROTERE SOLIDARITEIT Pauselijke Raad 'Cor Unum' Alle invloedrijke landen die over de economische middelen beschikken worden uitgedaagd de ellende van de armsten en hun belangen in hun beslissingen mee in overweging nemen. De rijke Westerse landen dragen dan ook een bijzondere verantwoordelijkheid bij de hervorming van de wereldeconomie.
BEVOLKINGSGROEI EN VOEDSELBEHOEFTE R. Weiler Honger hoeft er vandaag in de wereld eigenlijk niet te zijn. Om het dieet van 800 miljoen ondervoede mensen op het basisniveau te brengen zijn slechts 24 miljoen ton graan nodig, wat 4 miljard dollar betekent. Als men kijkt naar de totale voedselproductie of naar de militaire uitgaven, mag men besluiten dat dit probleem zonder meer kan worden opgelost. MONDIALISERING EN CULTURELE IDENTITEIT E. Roosens Het christendom, meestal als het cultuurfundament van het Westen voorgesteld, wordt veel meer in vraag gesteld en aangevochten door allerlei laïciserende en antireligieuze literatuur en door spottende en bedenkelijke tv-programma s dan door de aanwezigheid van islamieten op het Brusselse of Vlaamse grondgebied. Het beste middel om ons eigen gelaat te behouden, is de anderen hun eigen gelaat te gunnen. TRANSNATIONAAL GEORGANISEERDE MISDAAD EN INTERNATIONALE VEILIGHEID Y. Buruma De stelling dat georganiseerde misdaad een louter door politiek en media opgeblazen lokaal fenomeen is, doet onvoldoende recht aan de werkelijkheid. Sommige (transnationale) groepen hebben een zo verregaande invloed, dat ze uiteindelijk de stabiliteit in bepaalde regio s bedreigen of met het oog op fundamentele rechten van de bewoners van die regio s onverteerbare situaties laten voortbestaan.
DE VERENIGDE NATIES NA HONDERD JAAR: EEN FUTURISTISCHE TERUGBLIK N.J. Schrijver Bij het honderdjarig bestaan van de Verenigde Naties in 2045 waren de leden dan eindelijk bereid gebleken de stoute schoenen aan te trekken: het honderd jaar oude VN- Handvest werd ingrijpend gewijzigd. Veel dor hout werd gekapt, nieuwe realiteiten hadden hun beslag gekregen. Geschrapt werden de bepalingen over zich nietzelfbesturende gebieden en de vroegere vijanden, terwijl die over vrede en veiligheid, internationale economische en sociale samenwerking en lidmaatschap ingrijpend werden herzien. De eerste waren reeds kort na de oprichting van de volkerenorganisatie vrijwel dode letters geworden. De andere waren door de feiten volstrekt achterhaald. Een terugblik op de evoluties in de wereld tijdens de eerste helft van de 21ste eeuw... MENSENRECHTEN: DE MORAAL VAN DE 21STE EEUW? F. De Wachter Mensenrechten hebben een belangrijke plaats veroverd in het morele discours van onze tijd. Wij zijn er aan gewend om ethische inzet voor verdrukten te verwoorden en te organiseren als een strijd voor hun rechten. Maar dergelijke gewenning houdt ook het gevaar in dat mensenrechten hun specifieke betekenis verliezen. Ze gaan fungeren als een vaag symbool van een ethische ingesteldheid. Ze dreigen dan een eenvoudige manier te worden om morele respectabiliteit te etaleren, en nestelen zich in de knusse huiskamer van ons moreel comfort. UNO EN OORLOG TEGEN GEZIN M. Schooyans Waar het gezin de voornaamste plaats inneemt als samenlevingsvorm, ontgaat het niemand dat het in een diepe crisis verkeert. Het aantal ontwrichte gezinnen is bijzonder groot en dit in alle milieus. Anti-gezinstendensen zetten zich ook door in allerhande overheidsbeslissingen en visieteksten gepropageerd vanuit internationale organisaties...