POSTER CAMPAIGN / EXHIBITION / PERFORMANCE CREATION Tim Etchells AND FOR THE REST ORDER CANNOT HELP YOU NOW A BROADCAST/LOOPING PIECES 02-24.05.2014 BRUSSEL / BRUXELLES / BRUSSELS KUNSTENFESTIVALDESARTS
AND FOR THE REST In de publieke ruimte 15/04 > 24/05 Creatie Tim Etchells Assistentie Ann Weckx, Nedjma Hadj Grafisch ontwerp Casier/Fieuws Met de uitdrukkelijke dank van de kunstenaar aan de mensen die zo vriendelijk waren zich voor dit project te laten interviewen A BROADCAST/LOOPING PIECES Kaaistudio s 6, 7/05 20:30 EN (geen vertaling) 1h Creatie & performance Tim Etchells ORDER CANNOT HELP YOU NOW Argos 3/05 > 29/06 Woensdag tot zondag 11:00 > 18:00 Samengesteld door Tim Etchells & Ive Stevenheydens Presentatie Kunstenfestivaldesarts, Kaaitheater, Argos Productie Kunstenfestivaldesarts, Kaaitheater (Brussel), Argos (Brussel), Forced Entertainment (Sheffield)
INTRO Tim Etchells is een in het Verenigd Koninkrijk gevestigde kunstenaar en schrijver, vooral bekend als medeoprichter en artistiek directeur van de gerenommeerde Britse performancegroep Forced Entertainment. Zijn werk omvat performance, video, fotografie, tekstprojecten, installatie en fictie. Hij presenteert drie projecten voor de editie van 2014 van het Kunstenfestivaldesarts, waaronder een reeks posters bestemd voor de Brusselse straten, getiteld And For The Rest; een geïmproviseerde tekstperformance, A Broadcast/Looping Pieces in de Kaaistudio s en de tentoonstelling Order Cannot Help You Now bij Argos, met een nieuw neonwerk van Etchells naast werken uit de collectie van Argos en andere instellingen. Hoewel het allemaal eerder discrete projecten zijn, onderzoekt het geheel van Etchells bijdragen aan het Kunstenfestivaldesarts de onrustige relatie tussen utopische aspiratie, beleefde ervaring en politieke realiteit, vaak met de tegenstrijdige en dwingende aspecten van de taal zelf als centraal gegeven. Etchells voelt zich aangetrokken tot de snelheid, de helderheid en de levendigheid waarmee de taal verhalen, beelden en ideeën kan overbrengen, alsook haar gelijktijdig opererende en verbazingwekkende capaciteit om een rijk domein van verwarring, onzekerheid en ambiguïteit te creëren. 4
SOUNDING OUT: EEN GESPREK Tim Etchells & Vlatka Horvat, april 2014 VH In de performance A Broadcast/Looping Pieces werk je met je eigen geschreven archief waarbij je tekstfragmenten uit je notaboek op je computer opdiept en in nieuwe combinaties plaatst. Wat is de betekenis van dit graven in je eigen archief, van zaken uit verschillende plaatsen te nemen om nieuwe dingen te doen in het kader van een nieuw samengestelde tekst? TE Het project is ontstaan vanuit het aanvankelijk vrij eenvoudige besluit om het Word-bestand waarin ik notities maak op mijn computer als een hulpmiddel te gebruiken om een werk te maken dat zich richt op het opvoeren van taal. Ik weet niet hoeveel jaar geleden ik ben overgestapt van het bijhouden van een fysiek notaboek naar het schrijven in Word, maar het computerbestand is een opeenstapeling van geschreven stukken of observaties of stukken uit kranten of fictie of dingen die ik online heb gevonden of die ik heb gehoord; allerlei taalfragmenten. Soms zijn het hele alinea s of langere stukken, maar vaker is het een zin of meerdere woorden of zinnen. Soms kan je het zelfs niet echt schrijven noemen het is meer een vorm van verzamelen; ik pik ergens iets taalvormig op en plaats het eenvoudigweg in een plakboek; een steeds toenemende verzameling van grondstoffen een beetje zoals het geheugen. In die context was het interessant om na te denken over een project dat op een of andere manier dat materiaal zou kunnen beginnen te samplen. VH Ik denk aan de daad van het uitdrukken in de performance en vraag me af wat er gebeurt als je klank en body geeft aan het geschreven woord? Wat gebeurt er in die transformatie van pagina of scherm naar spraak? TE Dit project begint met de actie van het recupereren van dingen die werden verzameld; alsof je dingen die je in een lade hebt laten liggen terug opdiept. Maar tegelijkertijd is er een andere actie, een die probeert die dingen op verschillende manieren te animeren en te hercreëren. Een deel van wat ik doe in dat opzicht is eenvoudig dingen uitspreken om hen te animeren. Ik neem een stuk tekst en herhaal het, steeds weer opnieuw, en ik verander de woorden terwijl ik ze opzeg, ik snij er dingen uit, voeg er dingen aan toe, benadruk woorden op verschillende wijzen waardoor ze verschillende betekenissen krijgen. Vaak heeft het loopen van een tekstfragment te maken met het ontdekken van wat de bedoeling of de zin ervan zou kunnen zijn. Ook het verspringen van het ene fragment naar het andere heeft een betekenis; het verschuiven van iets 5
dat ik twee weken geleden heb geschreven naar iets dat ik acht of tien jaar geleden heb neergepend het heen en weer slingeren tussen die twee polen, waarbij de context die die twee statements heeft geproduceerd helemaal niet zichtbaar is, maar waarbij, op het moment van de performance, ik resonantie en wrijving creëer tussen deze twee zeer verschillende tekstuele objecten. Er wordt dus zeker een poging ondernomen om die dingen in een nieuw soort staat van bezieling of leven te brengen door over hen te spreken. VH Er lijkt in dat proces iets aanwezig te zijn dat te maken heeft met het private dat openbaar wordt gemaakt. TE Ja, het is een haast private poging om dat tekstmateriaal vast te grijpen en te herkauwen; om het te laten weerklinken en om te zien wat het is. Het is interessant dat het verklanken zowel het in geluid omzetten is, maar ook het uittesten, om te zien wat de eigenschappen van iets zouden kunnen zijn. En natuurlijk is een belangrijk aspect van dit proces het feit dat het plaatsvindt in het openbaar, dus verklank ik niet alleen die teksten om te verkennen wat ze intrinsiek of semantisch betekenen, wat ze voor mij zouden kunnen betekenen maar het is ook een poging om hen in de openbare ruimte te plaatsen en te onderzoeken wat ze daar zouden kunnen betekenen. Ik verklank hen ten opzichte van een groep mensen die zijn samengekomen om een voorstelling te zien; die fragmenten, zinnen en loops krijgen verschillende betekenissen in de openbare ruimte het is daar dat de dingen echt tot leven komen. VH Eén van de dingen waardoor ik tijdens het bekijken van dit stuk getroffen wordt is de manier waarop de woorden soms nieuwe betekenissen krijgen terwijl je ze loopt, herhaalt of naast elkaar plaatst; terwijl ze op andere momenten hun betekenis verliezen en onzinnig worden, net door diezelfde herhaling. Kun je iets zeggen over dit schijnbaar tegenstrijdige dubbele effect dat de looping teweegbrengt? TE Het stuk focust op de muzikale, ritmische en soms onzinnige kwaliteiten van de taal waar je het over hebt; het gaat net zoveel hierover als over de zinvolle of betekenisvolle aspecten van taal. De voorstelling drijft voortdurend heen en weer tussen die aspecten en functioneert als een onderzoek, niet alleen naar de al dan niet zinvolheid van de materialen, maar ook naar de plaats van die betekenis. Ligt de betekenis in de semantische inhoud of in de textuur, de muzikaliteit en het ritme? Is de 6
betekenis intrinsiek of bestaat ze in de handeling van het performen en hoe vindt die performance plaats in het openbaar? VH Als toeschouwer kijk je evenveel naar de handeling van het proberen de zin te begrijpen als naar iets dat zinvol zou kunnen zijn. Heeft het materiaal waar je mee werkt en dat je bewerkt iets specifieks? Op welke soorten taal stoelt het? TE Ik zou zeggen dat het allerlei zaken zijn, maar ik voel me aangetrokken tot bepaalde aspecten van de taal haar capaciteit voor het creëren van paradoxen, van dubbele en driedubbele betekenissen. Ik voel me ook aangetrokken tot zinnen die een element van geweld of disfunctie in zich hebben; knopen, wonden, beledigingen, bekentenissen. Het performatieve, de handeling van het spreken. Zinnen die beelden heel levendig uitdrukken. Er is ongetwijfeld iets dat de dingen die ik verzamel verbindt. VH Het proces van het verzamelen is ook een centraal gegeven in je posterproject And For The Rest. Hoe heb je het verzamelen van materiaal hiervoor benaderd? TE Het project is ontstaan uit gesprekken met Christophe Slagmuylder, over het feit dat er verkiezingen in Brussel zouden zijn tijdens het Kunstenfestivaldesarts en dat de stad zou worden gebombardeerd met affiches. We spraken over het op een andere manier aanwenden van de festivalposters om op die situatie in te gaan en ze te becommentariëren. Ik besloot om een kleine groep mensen uit groepen die niet aan het stemproces mogen deelnemen te interviewen jongeren, sans papiers en daklozen hen vragen te stellen over wat ze zouden willen veranderen in de stad of in hun leven. Het was een zeer open uitnodiging om na te denken over grote en kleine veranderingen, realistische of denkbeeldige. Met de interviews hebben we in principe tekst- en audiomateriaal in verschillende talen verzameld en een stapel materiaal gecreëerd die ik ben beginnen te filteren, te sorteren en waar ik dan elementen heb uit genomen. In die zin leek het een beetje op het proces van Broadcast. VH Ja, in Broadcast breng je sporen uit je eigen archief naar buiten die natuurlijk je eigen preoccupaties onthullen, terwijl er in het posterproject eerder een focus ligt op verklaringen die de ervaringen van anderen reflecteren. Wat de twee projecten tot op zekere hoogte met elkaar 7
gemeen hebben is dit gevoel van het private dat publiek wordt, van het zichtbaar maken van wat tot nu onzichtbaar was. TE Ja, er is een fundamenteel element dat het project behandelt op een zeer eenvoudige manier; dat verkiezingen gaan over mensen die in het stemproces betrokken worden, voor wie stemmen een manier is om zogezegd de overheid en het beleid te beïnvloeden. Maar ondertussen worden mensen die worden uitgesloten om aan het stemproces deel te nemen om welke reden dan ook helemaal niet opgenomen in dat gesprek over verandering en de samenleving ze worden niet aan de tafel uitgenodigd. In die zin is het posterproject een klein gebaar om die stemmen aan het geheel toe te voegen. De interviews die we maakten waren een uitgangspunt voor mij; ze werden het materiaal voor een soort bewerken-als-schrijven actie. De mensen die we interviewden vertelden verbazingwekkende, soms lange verhalen over hun leven en bezorgdheden, maar in de tweede fase van het project selecteerde ik specifieke tekstfragmenten voor de posters. VH Wat stuurde dat selectieproces? TE Ik was op zoek naar zinnen die interessant waren als je ze uit de context nam. Teksten die ik me als posters op straat kon voorstellen; zinnen die gewaagd, uitdagend of fascinerend leken. Soms ging ik voor zeer eenvoudige, bijna voor de hand liggende dingen. Je weet wel, een poster met de tekst Neem al het geld in de wereld en verdeel het tussen iedereen gelijk, zodat iedereen evenveel heeft. Daar zit een utopische fantasie in, en naïviteit natuurlijk, maar het is echt fascinerend om het op een poster in een openbare ruimte te plaatsen. VH Ja, vooral ten opzichte van de intense manier waarop de straat gebruikt wordt voor zakelijke agenda s, voor reclame en politieke boodschappen; allerlei officiële talen die bezit nemen van de openbare ruimte, ze opeisen of gebruiken. Hoe is het om in de stad in te grijpen met teksten die geen machtsposities dienen en geen officiële standpunten promoten, door stemmen die doorgaans geen zogenaamd recht of toegang hebben tot die ruimte? Er ontstaat iets in het samengaan van, en de tegenstelling tussen, teksten die een specifieke agenda hebben die je meestal bepaalde dingen doet doen, kopen of geloven en die teksten waarvan de status minder eenduidig en meer precair is. 8
TE De posters presenteren geen samenhangend programma voor verandering; veel van wat er getoond wordt is niet goed doordacht in termen van de bestaande sociale en politieke structuren of zelfs op praktisch vlak; het is een tegenstrijdige en eigenzinnige verzameling eisen en verlangens, waarvan ik hoop dat ze doorheen de stad zullen weergalmen. Enkele van de uitspraken zijn heel direct; andere zijn erg kwetsbaar en persoonlijk, fantasierijk of absurd. Ik denk dat dat één van de dingen is die kunst goed doet; ze heeft geen coherente taak. Ze moet animeren en de wijzen waarop we gewend zijn te denken en te handelen uitdagen. VH In die zin roept het posterproject ook vragen op over de structuren en systemen waarin we handelen niet alleen de sociale en politieke structuren, maar ook de conceptuele. Misschien is dit een goede aanleiding om over de tentoonstelling Order Cannot Help You Now te praten. Is het problematiseren van systemen en kaders, het markeren van de onmogelijkheid van een betekenisvolle sociale orde iets waar je hier mee werkt? TE Ik denk dat de tentoonstelling gaat over systemen en over de mogelijkheden voor verandering. Ik werkte samen met Ive Stevenheydens, curator bij Argos, en we zijn begonnen met het zoeken naar werken in hun collectie waarin de thema s die ik al in de posters en in de performance behandelde aan bod kwamen. We spraken veel over de relatie tussen taal en politiek, en een van de eerste elementen dat we zeker wilden opnemen waren drie werken van Sven Augustijnen die elk taalfragmenten gebruiken die knipperen op beeldschermen heel korte, problematische uitspraken die verwijzen naar zeer specifieke politieke contexten. Samen vormen ze een complexe micro-reflectie over geschiedenis en cultuur wat we weten, wat we zeggen, de zorg die we besteden aan de verhalen van het verleden en de toekomst. We plaatsten de werken van Augustijnen tegenover een nieuw werk van mij Mirror Pieces een groot meerdelig neonwerk dat ook gebruik maakt van taal in een reeks tegenstrijdige, speelse en dubbelzinnige zinnen, die er identiek uitzien/klinken, maar verschillende dingen betekenen. Daarna gingen we in vele richtingen de twee vrij abstract aandoende werken van Edith Dekyndt, die volgens mij een verbazingwekkend gevoel van kwetsbaarheid en voorzichtigheid neerzetten, en werken die betrekking hebben op zeer specifieke sociale en politieke contexten 9
Till Roeskens Vidéocartographies: Aïda, Palestine van 2009, Neša Paripovic s NP 1977, gemaakt in 1977 in Joegoslavië en het in Syrië in 2005-2006 geproduceerde Not a matter of if but when: brief records of a time in which expectations were repeatedly raised and lowered and people grew exhausted from never knowing if the moment was at hand or still to come van Julia Meltzer en David Thorne. Het zijn allemaal werken die op een speelse en ernstige manier een situatie onderzoeken en reflecteren over de mogelijkheid van verandering Neša Paripovic door zijn buitengewoon eenvoudige performatieve gebaar van in een rechte lijn door de stad te lopen, over alle ruimtelijke hindernissen heen, op die manier de geografie van de stad herschrijvend, of Meltzer en Thorne via een andere improvisatie hier met tekst en gebaar waarbij de performer in hun stuk reageert op woorden, zoals vrijheid of verandering, die hem off-camera worden toegesproken en die hij interpreteert en becommentariëert. VH Hoe zit het met het werk van Neil Beloufa Kempinski een werk dat me vorig jaar op de Biënnale van Venetie al opviel boeren in de velden van Mali, pratend over de toekomst? TE Ik denk echt dat dit het centrale werk in de tentoonstelling is. Er is iets heel fascinerends in die spanning tussen de sprekers en de tekst; de manier waarop het een toekomst voorstelt, en daar toch allerlei vragen over opwerpt. Misschien is wel het meest aparte werk in de tentoonstelling dat van Emily Vey Duke en Cooper Battersby, Bad Ideas for Paradise. Het is een barokke constructie die videobeelden, animatie, muziek en voice-over combineert om een soort contradictorisch essay te creëren over de utopische mogelijkheid of onmogelijkheid, en over het verschil tussen mens en dier. VH Ik vraag me af of je dit idee van de kunstenaar (of de curator in dit laatste project) niet zou kunnen zien als iemand die er niet is om de zin van de dingen uit te zoeken en geordend en opgelost terug te geven, maar als iemand die een onmiskenbare reeks onopgeloste zaken ter sprake brengt; dingen die niet alleen onduidelijkheid, maar ook tegenspraak bevatten en die uitgepakt moeten worden? TE Ik denk dat kunst in welk medium dan ook zeer interessant is wanneer ze een vraag genereert in plaats van een vermeend antwoord. Maar tegelijkertijd is het maken van iets dat tegenstrijdigheid of diverse 10
mogelijkheden omarmt niet hetzelfde als onzin produceren! Wat ik me realiseer, doorheen het improviseren van de performance A Broadcast, het selecteren van posters voor And For The Rest, of het samen met Ive selecteren van werken voor de Argostentoonstelling, is dat je op zoek gaat naar een dynamische expressieve, verzameling materialen die zeer specifieke soorten vragen en ideeën introduceren. Als het eenvoudigweg tegenstrijdigheid of verwarring was zou het te gemakkelijk zijn; daar is er al genoeg van! VH Dus in zekere zin hebben de drie projecten de performance, de posters in de openbare ruimte en de tentoonstelling alle op verschillende wijze betrekking op het thema van potentieel en actie, op hun impact binnen verschillende sociale en politieke domeinen, op de vraag hoe we relaties ontwikkelen en hoe we ons gedeeld gevoel van wat wel of niet mogelijk is veranderen. TE Ja, tussen de regels zijn dit in grote mate mijn thema s. De werken proberen een relatie met de kijker tot stand te brengen, zetten aan tot nadenken over onze verlangens en hoe ze in taal geformuleerd worden, over hoe een pad naar verandering gemaakt kan worden. Vlatka Horvat is een in Londen gevestigde kunstenaar. Zij werkt in verschillende media: beeldhouwkunst, installatie, tekening, performance, fotografie en tekst. 11
AND FOR THE REST [POSTERPROJECT] In het voorjaar, terwijl Brussel wordt overspoeld met verkiezingsaffiches, werkt de kunstenaar en performancemaker Tim Etchells achter de schermen aan een deconstructie van het medium. Hij praat met Brusselaars die om verschillende redenen worden uitgesloten van deelname aan het stemproces, en verzamelt en presenteert teksten die verwachtingen en wensen voor de toekomst uitdrukken, en stemmen laten horen die doorgaans niet in verkiezingsprogramma s worden opgenomen. Voor And For The Rest heeft Etchells posters gecreëerd die doorheen de hele stad gehangen worden, waarin korte, raadselachtige en provocerende fragmenten zijn opgenomen die werden geselecteerd uit de gesprekken die hij en zijn team in Brussel hebben gevoerd; onvolledige flarden verlangens, behoeften en onvervulde dromen. Tim Etchells is vooral bekend als medeoprichter en artistiek leider van Forced Entertainment, het Britse ensemble dat de afgelopen dertig jaar als baken voor de podiumkunsten heeft gediend. Hij is ook schrijver, kunstenaar en curator. In 2014 kreeg Tim Etchells de vrije hand om een reeks projecten voor het Kunstenfestivaldesarts te maken. Echo s van het posterproject zijn ook terug te vinden in de tentoonstelling Order Cannot Help You Now en de soloperformance A Broadcast/ Looping Pieces in de Kaaistudio s. 12
KNIP HET KANTOORGEBOUW NAAST DE METRO IN TWEE EN ZET DE TWEE HELFTEN NAAST ELKAAR OPDAT ZO ER MINDER WIND ZOU ZIJN
A BROADCAST/LOOPING PIECES [PERFORMANCE] In de beslotenheid van de theaterzaal brengt Tim Etchells A Broadcast/ Looping Pieces een performance waarin hij een inkijk geeft in zijn creatieve proces. Het materiaal komt van zijn eigen notitieboekjes: een chaotische collectie schrijfsels die hij door de jaren heen verzameld heeft. Flarden tekst ideeën, woordspelletjes, copy-paste van nieuwsberichten en websites, gedachtekronkels, afgeluisterde gesprekken, citaten, langere verhalen, enzovoort worden geremixt. Solo op scène knipt de kunstenaar zijn eigen geheugen in stukken en zet het op een andere manier opnieuw in elkaar. De plakboeknonsens ontwikkelt zich in een razende vaart tot een merkwaardig experiment. Een vrijgevige improvisatiesessie! 14
ORDER CANNOT HELP YOU NOW [TENTOONSTELLING] Order Cannot Help You Now is een door kunstenaar Tim Etchells en curator Ive Stevenheydens samengestelde tentoonstelling. De tentoonstelling, opgebouwd rond Etchells nieuwe neonsculptuur Mirror Pieces, presenteert een verzameling ideeën en expressies die het wereldwijde politieke landschap weerspiegelen, terwijl ze simultaan dynamische spanningen creëren rond de vraag hoe de beleefde ervaring en de sociale realiteit van de moderne tijd en het hedendaagse kapitalisme zouden kunnen worden gearticuleerd in taal, in performatieve actie en visuele abstractie. Etchells neonsculptuur wordt in dialoog geplaatst met verschillende videowerken van een diverse groep kunstenaars. De stukken werden geselecteerd uit de rijke film- en videocollectie van Argos (Edith Dekyndt, Till Roeskens, Julia Meltzer & David Thorne, Emily Vey Duke & Cooper Battersby en Sven Augustijnen) en gecombineerd met andere werken die in bruikleen werden gegeven door andere instellingen en individuele kunstenaars (Neil Beloufa en Neša Paripovic). Op de volgende pagina s lichten we alle werken toe. Doorheen het centrale thematische aspect van de taal in relatie tot politieke eisen en subjectieve verlangens, maakt Order Cannot Help You Now een link met twee andere door Tim Etchells voor het Kunstenfestivaldesarts 2014 gerealiseerde projecten; And For The Rest, een reeks posters voor de straten van Brussel, en A Broadcast/Looping Pieces in de Kaaistudio s. 15
Neonsculptuur 2014 LIJST VAN KUNSTENAARS & WERKEN TIM ETCHELLS Mirror Pieces Etchells werk Mirror Pieces (2014), speciaal gecreëerd voor de tentoonstelling Order Cannot Help You Now, plaatst drie verschillende maar taalkundig soortgelijke zinnen in een reeks fout gecombineerde spiegelende paren, die een hallucinerende ruimte laten ontstaan waarbinnen de tegenstellingen en verbindingen tussen hun semantische en visuele inhoud duidelijk worden. Door de letters in vijf verschillende neonkleuren (rood, wit, roze, geel, blauw) te tonen, wordt een bijkomende laag van visuele contaminatie en kruisbestuiving aan het werk toegevoegd, waarbij een complex letterveld wordt gecreëerd waarin variatie, verschil en verbinding tussen de werken onderling in alle richtingen verschuiven. Etchells neonwerken vinden hun oorsprong in de bredere fascinaties die hij als kunstenaar, schrijver en performancemaker heeft en die vaak tegenstrijdige aspecten van de taal verkennen de snelheid, helderheid en levendigheid waarmee ze verhalen, beelden en ideeën communiceert, en tegelijkertijd haar verbazingwekkende neiging om een rijk gebied van onzekerheid en ambiguïteit te creëren. Video 2004 3min 33sec Niet gesproken EDITH DEKYNDT Provisory Object 03 Net als de werken Provisory Object 01 en Provisory Object 02 tonen de videowerken van Edith Dekyndt het membraan van een zeepbel, in dit geval gespannen tussen de duim en wijsvinger van een hand. Afhankelijk van de manier waarop het licht valt, verschijnen kleuren en vormen in de reflecties van het oppervlak; af en toe valt een druppel naar beneden, en na twee minuten barst de bel uiteindelijk uit elkaar. Ondanks de banaliteit en de eenvoud van dit scenario krijgt de vloeibaarheid van het zeepmembraan in Dekyndts werk een poëtische en metaforische dimensie die de instabiliteit van sociale relaties en de onzekerheid van de plaats van de mens in de wereld evoceert. De video werd opgenomen in Kinshasa, en als gevolg suggereert het gebaar dat hij toont ook andere lagen van betekenis; de bel wordt een juweel of een schat, een metafoor voor de rijkdommen die in de grond van het gebied liggen begraven, terwijl de handen dit waardevolle object lijken te omhelzen, te beschermen, tot het plotseling in de lucht verdwijnt. 16
JULIA MELTZER & DAVID THORNE Not a matter of if but when: brief records of a time in which expectations were repeatedly raised and lowered and people grew exhausted from never knowing if the moment was at hand or still to come Not a matter of it but when werd gerealiseerd in 2005-06 in Damascus (Syrië). Deze periode werd gekenmerkt door belangrijke gebeurtenissen: Rafiq Harriri, de voormalige premier van Libanon, werd vermoord, de Syriërs werden onder druk gezet om zich terug te trekken uit Libanon na een bezetting van 30 jaar, de Ceder Revolutie kwam en ging, in Irak werden verkiezingen gehouden die escaleerden in een burgeroorlog en Hezbollah versterkte haar positie in Zuid-Libanon. Deze gebeurtenissen waren voelbaar in Syrië en veroorzaakten wijdverspreide bezorgdheid en verwachtingen omtrent het potentieel van nakende verandering, wijziging van regime, interne hervorming, interne ineenstorting, burgeroorlog en de toegenomen macht van de conservatieve islam. Gedurende een periode van enkele maanden werkten de kunstenaars Julia Meltzer & David Thorne samen met Rami Farah om korte spraak- en actiesequenties waarin hij reageert op een aanwijzing of een geschreven tekst op te nemen. Rami s improvisaties, die een verzonnen narratief combineren met stukken die zich direct naar de toeschouwer richten, spreken over het leven in een toestand van onzekerheid, chaos en stilstand. EMILY VEY DUKE & COOPER BATTERSBY Bad Ideas for Paradise Er bestaat niet zoiets als het gevoel van eigenwaarde. Het gevoel van eigenwaarde als constructie is onlogisch en tegenstrijdig, dus het veelvuldige gebruik ervan als hoeksteen van het New Age discours lijkt mij geschikt. Ik vertrouw niemand die geen frequente aanvallen van zelfhaat heeft. De zelfingenomenen hebben echt iets monsterlijks. Een goed gebalanceerd dieet volgen is een afschuwelijke daad van agressie. Wanneer ik het woord cultuur hoor denk ik aan muterende bacteriën onder een ultraviolet licht en ik ben weer gelukkig voor een tijdje. In de petrischaal: ongebreideld egoloos verlangen, de proliferatie van nieuwe vleesgeworden, onverschillige en uiteindelijk luchtgedragen mogelijkheden. Empathie is een hulpmiddel om wreedheid nauwkeuriger te maken. Schoonheid is niet afhankelijk van smaak; het sublieme werkt alleen voor sukkels. Telkens als ik lach voel ik me schuldig. Video 2006 32min Arabisch gesproken Engels ondertiteld Video 2001 19min 28sec Engels gesproken 17
Video 1997 20min Niet gesproken Video 1977 22min Niet gesproken SVEN AUGUSTIJNEN Le Coran, ça je ne connais pas / L Holocaust n est qu un detail dans l Histoire / Le jour de gloire est arrivé In deze werken flitsen korte cryptische en verontrustende zinnen in zwart en wit op de schermen van drie beeldschermen, waarbij ze afhankelijk van verschillende snelheden verschijnen en verdwijnen; Le Coran, ça je ne connais pas, L Holocaust n est qu un detail dans l Histoire en Le jour de gloire est arrivé. Augustijnen gebruikt deze fragmenten van omstreden discours uit diverse bronnen en bepaalde tijdsmomenten: de ontkenning van de Shoah in het discours van Jean Marie Le Pen, de woorden van het Franse volkslied de Marseillaise en de algemene onverschilligheid en onwetendheid van het Westen ten opzichte van de islam (een dialoog uit Claude Lanzmann s film Tsahal uit 1994), om ons in een moeilijke positie te plaatsen. Terwijl de teksten komen en gaan moet de kijker inderdaad weerstand bieden om niet te worden gehypnotiseerd door de vreemde berichten waarvan de problematische status zowel berust op hun gebrek aan duidelijke onmiddellijke context en de verontrustende apocalyptische dialoog die uit hun interactie naar voor komt. NEŠA PARIPOVIC NP 1977 Neša Paripovic s film N.P. 1977 (1977) is een film over een wandeling door Belgrado, waarin de kunstenaar zelf als protagonist optreedt. Voor de titel heeft hij zijn initialen gekozen net zoals de andere films in een reeks van drie die hij produceerde in 1975-1978. In een interview in 2006 zei Paripovic: Hoe zou het zijn als de kortere weg de juiste manier was om over alle hindernissen heen te gaan? De man in de film neemt binnenwegen, springt over hekken, slentert door speeltuinen en straten, klimt over muren en daken, trekt een directe koers door de stedelijke omgeving die speels de structuren en imperatieven die normaal de route van de voetganger bepalen weigert te volgen. De reis tegelijk doelgericht en schijnbaar doelloos is een kleine opstand op een zomerse dag. Neša Paripovic is een van de meest invloedrijke kunstenaars binnen de conceptuele kunst in Servië. Hij maakte deel uit van een groep jonge kunstenaars die zich verzamelden rond het Student Culture Centre, opgericht in Belgrado in 1971. Samen met, o.a. Marina Abramovic en Raša 18
Todosijevic was hij een van de pleitbezorgers van de nieuwe artistieke praktijk, een kritische en politieke beweging die in de nasleep van de studentenprotesten van 68 ageert tegen het modernisme dat de kunstscène in Joegoslavië op dat moment domineert. Hij werkt met verschillende media: fotografie, film, objecten en schilderkunst. Zijn performances worden uitgevoerd voor de camera, niet voor een publiek, en hij gebruikt zichzelf als acteur. TILL ROESKENS Vidéocartographies: Aïda, Palestine In Vidéocartographies: Aïda, Palestine vraagt Roeskens verschillende bewoners van het Palestijnse vluchtelingenkamp Aïda om een kaart voor hem te tekenen. De camera registreert de onderkant van deze krabbels en toont de sporen van de zwarte pen door het witte papier. Mannen, vrouwen en kinderen markeren de positie van gebouwen, identificeren de huizen van familie of vrienden, of tonen de plaatsen van schietpartijen of andere evenementen. Routes worden gemarkeerd sporen die langs obstakels, controleposten en prikkeldraad lopen. Langzaam vormen deze ruwe tekens een leesbare tekst die gemeenschappen, manieren van leven en manieren van overleven weergeeft. Verleden, heden en toekomst worden op het papier vastgelegd, de dynamiek van zowel plotselinge als trage groei en verandering. Persoonlijke verhalen ontvouwen zich doorheen het werk en tonen de weerbaarheid, de kracht en het aanpassingsvermogen van de onzichtbare mensen achter de stemmen. EDITH DEKYNDT Dead Sea Drawings (Part 01) Edith Dekyndts project Lot s Wife (2009), waarvan de film Dead Sea Drawings deel uitmaakt, verwijst naar het lot van de vrouw van Lot, Edith, zoals beschreven in het boek Genesis. Hoewel het hen door een engel verboden wordt om om te kijken terwijl ze de verwoesting van Sodom en Gomorra ontvluchten, gehoorzaamt Edith niet en werpt ze een laatste blik achterom, waarop ze onmiddellijk in een zoutpilaar verandert. Video 2009 46min Arabisch gesproken Engels ondertiteld Video 2010 4min 40sec Niet gesproken De Dode Zee, 422 meter onder de zeespiegel gelegen, is het laagste meer ter wereld. Terwijl de regio errond zowel de bakermat is van de drie grote monotheïstische wereldgodsdiensten als een haard van geopolitieke spanningen en geschillen over water tussen Israël, het koninkrijk Jordanië en de Palestijnse Autoriteit. Elk jaar loopt de Dode Zee aanzienlijk terug en het lijkt onvermijdelijk dat ze in de loop van de komende 19
decennia zal verdwijnen. De uitzonderlijke fysische eigenschappen van het zoutmeer vooral het hoge zoutgehalte maken het een interessant studieonderwerp; mensen die in het water zwemmen worden gewichtloos en drijven, terwijl het hoge zoutgehalte alle leven in het water onmogelijk maakt. In Dead Sea Drawings filmt Dekyndt het oppervlak van de Dode Zee waaronder zij een vel wit papier heeft geplaatst. De schaduw van de mineralen in het wateroppervlak creëren een willekeurige tekening op het papier: een eindeloze variatie van arabesken, die in de meeste Arabische landen als schrift en als motief voorkomen. Het spel van arabesken verwijst ook naar de Dode Zeerollen: een reeks Hebreeuwse manuscripten de oudst bekende Bijbelse teksten die in grotten in de buurt van het meer werden ontdekt. Video 2007 15min Frans gesproken Engels ondertiteld NEIL BELOUFA Kempinski Ergens in de buitenwijken van Bamako, de hoofdstad van Mali, in het midden van de nacht. De gezichten van een aantal mensen worden verlicht door zwakke neonlichten uit de perifere omgeving. Een voor een spreken zij rechtstreeks in de camera en beschrijven hoe zij zich de toekomst voorstellen. Als een eigentijds, enigzins science-fictionachtig sprookje vertelt een man ons verhalen over werelden bevolkt door fantastische wezens, huizen die over continenten heen kunnen reizen en auto s die met hun chauffeurs kunnen spreken. Iemand anders vertelt ons dat hij in zijn beeld van de toekomst niet met mensen, maar met ossen zal leven. Nog een andere man vertelt ons over een land zonder auto s of mobiele telefoons. In deze vaak humoristische verklaringen komen ernstige gedachten en bezwaren op bestaande technologieën, klimaatveranderingen en geopolitieke problemen naar voor. De verwachtingen en speculaties over de toekomst van de protagonisten in Kempinski verschillen van die van een algemeen westers publiek. Hier ontstaan geen droombeelden over een wereld vol luxe of doemscenario s over het verdwijnen ervan die de klassieke bipolaire fantasieën in de kapitalistische visioenen van de komende tijden typeren. Er wordt eerder een toekomst bedacht waarin mensen, dieren en alle dingen gelijk zijn. Beloufa opent een filosofisch register waarin een nieuwe reflectie op verschillende geavanceerde levensstijlen mogelijk wordt. 20