gemeente Eindhoven NotitieBorging sociale effecten Gratis met de Bus 12- en 65+ 1 Borging sociale effecten Gratis met de Bus 12- en 65+ In 2011 is het Gratis Openbaar Vervoer voor 12- en 65+ (GOV) geëvalueerd. Naar aanleiding hiervan heeft het college in oktober besloten om - met het oog op het aflopen van de meerjarenovereenkomst met Hermes na 21 december 2012 de mogelijkheden voor een alternatieve maatregelenpakket te onderzoeken. Deze alternatieven dienen bij te dragen aan de bereikbaarheids- en mobiliteitsdoelstellingen van de gemeente. Het onderzoeken van het elders borgen van de positieve sociale effecten van het GOV is de tweede opdracht gegeven door het college. Het betreft hier de positieve sociaal-maatschappelijke effecten: b Ouderen mobieler maken; b Kinderen vertrouwd maken met de bus, cq het OV; b Imagoverbetering van het OV. In dit document wordt omschreven hoe deze sociale effecten kunnen worden geborgd in het huidige beleid van de doelgroepen -12 jaar en +65 jaar. Voor deze inventarisatie zijn in het eerste kwartaal van 2012 verscheidene medewerkers van de afdelingen Volwassenen en Senioren, Sociale Zekerheid en Jeugd van de sector Mens & Maatschappij geraadpleegd. Voor beide doelgroepen wordt eerst het huidige beleid omschreven, waarna een inventarisatie wordt gegeven van concrete activiteiten waarin dit beleid tot uiting komt. Dit overzicht is niet compleet, aangezien er gaande weg het onderzoek is gebleken dat er geen compleet overzicht bestaat van alle activiteiten binnen de gemeente Eindhoven. Daarnaast zijn er vele particuliere organisaties die werken aan soortgelijk beleid. Nog te vermelden is dat nog dit jaar door de gemeente nieuwe gelijkgerichte afspraken gemaakt worden gemaakt vanuit de doelen meedoen en participatie.
1.1 Doelgroep -12 jaar 1.1.1 Beleid -12 jaar Er zijn verschillende afdelingen en organisaties binnen de gemeente Eindhoven die buitenschoolse activiteiten aanbieden op het gebied van activatie en participatie, voor kinderen onder de 12 jaar. Hieronder wordt het beleid van deze afdelingen en organisaties beschreven. Nota Kinderwerk - Gemeente Eindhoven Voor alle kinderen van 4-12 jaar is een zinvolle vrije tijdsbesteding belangrijk, maar niet alle kinderen maken hier even gemakkelijk gebruik van, om wat voor reden dan ook. Om juist hen te betrekken is er een programmatisch aanbod, direct na school, en een wijkgericht aanbod van belang, waarbij actieve werving een randvoorwaarde is. Het is een investering in de toekomst wanneer het in deze fase lukt kinderen en hun ouders betrokken te houden. Een gevarieerd aanbod van activiteiten, laagdrempelig en dicht bij huis, dat spelenderwijs bijdraagt aan de ontwikkeling van kinderen op het gebied van sociale vaardigheden, talentontwikkeling en de fysieke ontwikkeling. De groepsgerichte activiteiten zijn toegankelijk voor alle Eindhovense kinderen, maar de bedoeling is om juist díe kinderen te bereiken voor wie een zinvolle vrijetijdsinvulling minder vanzelfsprekend is. Afdeling Jeugd: Programma Jeugd en vrije tijd Gemeente Eindhoven Kinderwerk heeft als het doel Talentontwikkeling d.m.v. een toegankelijk, collectief vrijetijdsaanbod in de wijk, stimuleren van participatie van kinderen, ouders en vrijwilligers en vroegtijdig signaleren en doorverwijzen van problemen binnen het netwerkoverleg. Er ligt een basis van activiteiten die aangeboden worden voor kinderen van 4-12 jaar, gericht op ontmoeting, educatie, vorming en sportstimulering. Welzijnsmanifest Lumens groep 2010-2014 1 Thema: Alle peuters een goede start Ieder kind in Eindhoven moet zonder achterstand aan het basisonderwijs kunnen beginnen. Samen met het onderwijs en de kinderopvang geeft de Lumens Groep met de peuterspeelzalen vorm aan de SPIL-centra waarmee we alle (risico)kinderen willen bereiken. Waar nodig kan opvoed- en opgroeiondersteuning, gekoppeld aan peuterspeelzaalwerk, ingezet worden. Door Voor en Vroegschoolse Educatie (VVE) 1 Lumens is uitvoerder van gemeentelijk beleid 2
gerichter en op maat aan te bieden, kunnen we bovendien elk kind optimaal begeleiden op het gebied van taal- en sociaal-emotionele achterstand. Een centrale aanpak door het peuterspeelzaalwerk en een programmatische aansturing door het onderwijs biedt voor de komende jaren het beste perspectief op een goede start voor elk kind. 1.650 kinderen worden intensief gevolgd en begeleid door onze kinderwerkers 1.800 peuters komen wekelijks naar een van de 44 PeuterPlaza s 1.1.2 Concrete projecten -12 jaar Inventarisatie van kinderactiviteiten In opdracht van de afdeling Jeugd van de gemeente Eindhoven, is een inventarisatie gemaakt van alle sport-, culturele en welzijnsactiviteiten die door professionele en/of vrijwilligersorganisaties in de gemeente Eindhoven worden uitgevoerd. In deze inventarisatie wordt aangegeven in welke wijk, door welke organisatie, welke activiteit wordt uitgevoerd. Deze inventarisatie is nog in de ontwikkelfase. De omschrijving van de doelen van de activiteiten is nog niet compleet. De Splinter De Splinter is een park waar kinderen van 2-12 jaar veilig kunnen spelen in een natuurlijke omgeving. Er zijn de volgende voorzieningen: peuterhoek, speelstraat, pirateneiland, kinderboerderij, draaihoek, bouwhoek, sportvelden, zwembad en speeltoestellen. Ook worden hier wekelijks sociaal culturele activiteiten aangeboden. KNAP KNAP (Kort, naschoolse activiteitenprogramma) is gericht op kinderen van 4-12 jaar en heeft talentontwikkeling en stimulering als doel. - Kinderen worden begeleid bij het bevorderen van hun talent; - Door middel van gerichte programma's wordt er gewerkt aan onder andere zelfstandigheid, positief zelfbeeld, zelfvertrouwen en sociale vaardigheden; - Kinderen maken kennis met bijvoorbeeld techniek, kunst en cultuur, natuur en milieu, educatieve- en sport- en spelactiviteiten; - Kinderen worden doorverwezen naar reguliere activiteiten en verenigingen; - Samen met school wordt er gezorgd voor de ontwikkelings- en onderwijskansen van kinderen. Signalen en zorgen met betrekking tot de ontwikkeling van kinderen worden afgestemd met school (en/of andere ketenpartners). Activiteiten uit buurtcontracten Buurtcontracten worden opgesteld voor buurten waar veel activiteit plaats vindt. Over het algemeen zijn dit buurten waar extra aandacht nodig is voor de sociale leefbaarheid van de wijk. Wijken waar zich geen problemen voordoen, stellen geen buurtcontracten op. 3
Omdat niet alle buurten een buurtcontract opstellen, is er geen compleet overzicht van activiteiten die door de gemeente Eindhoven ondersteund worden. Bovendien zijn er veel zelfstandige organisaties en groepen die sociale activiteiten organiseren. Hier heeft de gemeente Eindhoven geen zicht op. In Oud Woensel: - T+Huis heeft als doel achterstanden bij kinderen van 3-14 jaar verkleinen door ze spelenderwijs te laten leren. Zij voeren de activiteiten uit het buurtcontract uit. - Extra inzet voor kinderen die dat nodig hebben. Van kinderen die deelnemen aan activiteiten, is in beeld of zij een steuntje in de rug nodig hebben. - Dat kinderen met taalachterstand mee kunnen blijven doen op eigen niveau en door kunnen groeien in andere vakken. - 20 Uur activiteiten per week, x-aantal deelnemers per activiteit. Inhoud van de activiteiten is gericht op zelfontplooiing en ontwikkeling van het kind, afstemming met school over onderwijskansen van kinderen. In Mensfort - Activiteitenprogramma voor 4-9 jarigen. Accommodatiegebonden (JC Energy) wekelijkse kinderactiviteiten gericht op kinderen in de leeftijd van 4 tot en met 9 jaar (o.a. inloop en kidsclub met ruimte voor creatieve activiteiten). Verzorgen van KNAP-modules bij Spilcentrum Atalanta. In Limbeek - Speeltuinvereniging en/of buurtbewoners organiseren diverse activiteiten voor kinderen van 0-12 jaar. De speeltuinvereniging beheert en opent de speeltuin. In Vlokhoven - Vakantieactiviteiten minimaal 8 per jaar: De jeugd van 4 t/m 14 jaar een leuke en nuttige vrijetijdsbesteding aanbieden tijdens de vakantieperiodes. - Kindervakantiewerk: Gedurende een week intensieve kindervakantie-activiteiten aanbieden in de wijk voor kinderen van de basisschoolleeftijd. Kinderen samen laten spelen en nieuwe dingen laten ontdekken; ouders worden betrokken bij de jeugd en bij de wijk In Kerstroosplein - Kinderclub: Kinderen krijgen door middel van de kinderclub op woensdagmiddag creatieve technieken en ideeën aangeboden. Doel is het bevorderen van sociale vaardigheden en creativiteit, aandacht voor samen spelen. 1.2 Doelgroep 65+ Ook voor de doelgroep 65+ geldt dat er verschillende organisaties binnen de gemeente Eindhoven activiteiten uitvoeren. Naast de Lumensgroep zijn er 14 andere 4
organisaties die van de gemeente Eindhoven subsidie ontvangen om activiteiten voor ouderen van 65+ activiteiten te organiseren. Daarnaast zijn er verschillende zelfstandige organisaties die zonder ondersteuning van de gemeente zich inzetten voor deze doelgroep. Er is geen zicht op al het beleid en alle activiteiten van deze organisaties. Hier wordt eerst het beleid van Welzijn Eindhoven (Lumensgroep) omschreven en daarna wordt een inventarisatie van concrete activiteiten weergegeven. 1.2.1 Beleid Welzijnsmanifest Lumens groep 2010-2014 Thema: Behoud van zelfstandigheid van senioren Veel ouderen hebben het gevoel dat ze er niet meer toe doen, vervreemden van de samenleving en raken het contact met de eigen buurt langzaam maar zeker kwijt. Daar komt bij dat ze vaak last hebben van onveiligheidsgevoelens onder invloed van nieuwe inwoners van hun buurt of als gevolg van overlast van jeugd. Inzet is nodig om senioren bij de samenleving en bij hun buurt te betrekken. Bijvoorbeeld door activiteiten en voorzieningen voor senioren dicht bij huis zoals 55+ fit groepen en vrijwilligerswerk door senioren. Ook de ondersteuning van mantelzorgers maakt het voor senioren mogelijk langer in hun wijk te blijven wonen. Veel senioren redden zich hiermee uitstekend. Er is ook een kwetsbare groep senioren die meer ondersteuning nodig heeft om zin te kunnen geven aan hun leven. Zij horen al jaren tot de kwetsbare groep van onze samenleving. Een nieuwe aanpak in buurten met inzet van informele zorg en ondersteuning door professionals is nodig om ook deze groep mee te laten doen. Op 10 locaties in Eindhoven ontmoeten ouderen elkaar in de Internet ontmoetingsruimten 600 senioren vragen jaarlijks advies aan een ouderenadviseur 1.2.2 Concrete projecten Welzijn Eindhoven / Lumens Groep Eindhoven Lumens Groep Eindhoven heeft als doel: met en voor senioren vele activiteiten organiseren die zich richten op bewegen, zelfredzaamheid, zingeving en ontmoeten. Activiteiten zijn: - Dagbesteding, met ook een specifieke groep voor blinden en slechtzienden - Vriendschapscursussen - Senioren ontmoetingspunten. Deze hebben als doel zorgen dat ouderen meer contacten hebben, onder de mensen zijn en de deur uit gaan. - Geheugenondersteuning - Creatieve en ontspannen activiteiten 5
Vanaf 2012 subsidieert de gemeente Eindhoven de 55+FIT gymnastiek niet langer. Dit wordt vanaf heden uitgevoerd door zelfstandige organisaties. Activiteiten uit buurtcontracten Ook hier geldt dat buurtcontracten worden opgesteld voor buurten waar over het algemeen veel overlast plaats vindt. Omdat niet alle buurten een buurtcontract opstellen, is er geen compleet overzicht van activiteiten die door de gemeente Eindhoven ondersteund worden. Bovendien zijn er veel zelfstandige organisaties en groepen die sociale activiteiten organiseren. Hier heeft de gemeente Eindhoven geen zicht op. Bovendien geldt voor ouderen dat zij veelal wonen in wijken waar geen overlast wordt veroorzaakt. Zij wonen dus in de buurten waarvoor geen buurtcontracten zijn opgesteld. In Oud Woensel - De opbouwwerker kent de buurt en de kwetsbare senioren. Hij/zij is fysiek aanwezig, pakt signalen op en faciliteert senioren bij het organiseren van (vraaggerichte) collectieve activiteiten. De opbouwwerker verwijst senioren door naar (in)formele steunsystemen. De focus ligt op uitbereiding en versteviging van het informeel zorgnetwerk, meer onderlinge hulp, meer deelname aan bestaande activiteiten. - Workshops/lezingen in samenwerking met KBO, Zonnebloem, gemeente, brandweer etc in Stadshof t Hemelryck, met als doel ouderen uit hun isolement halen en informatie geven. In Mensfort - Zelfredzaamheid senioren: senioren informeren en activeren voor deelname aan diverse activiteiten in buurthuis De Werf en bij de ontmoetingsruimte van seniorenflat De Eikenhof. In Eckart/Vaartbroek - Seniorensociëteit met als doel eenzaamheid bestrijden. Huiskamereffect waar senioren elkaar treffen en activiteiten kunnen ontplooien gerund door vrijwilligers. De soos is zeven dagen per week geopend. Een zelfstandige sociëteit, ouderen die uit hun sociaal isolement zijn geraakt. In Genderdal - Opbouwwerk senioren; Vraaggericht inzetten op basis van signalen en bevorderen van zelfredzaamheid van (kwetsbare)senioren. Organiseren van de seniorendag in samenwerking met de netwerkpartners. Activeren van bewoners, voorkomen van sociaal isolement, ervaren van meer verbondenheid met elkaar en goed informeren over de voorzieningen. 6
1.3 Conclusies 1.3.1 Conclusie -12 jaar De sociaal-maatschappelijke doelstelling van het GOV voor de doelgroep 12- luidt: b kinderen vertrouwd maken met de bus, cq het OV; b Imagoverbetering van het OV. Dit zal leiden tot meer culturele bezoeken, bezoek aan familie/vrienden en meer maatschappelijke participatie. In feite zijn alle activiteiten voor kinderen onder de 12 jaar, gericht op activatie- en participatiebevordering. Het betreft activiteiten die buiten schooltijd plaatsvinden en gericht zijn op sociale ontwikkeling, het verkleinen van taal- en sociaalemotionele achterstand, talentontwikkeling en het bieden van een zinvolle vrijetijdsbesteding. Hiermee wordt de secundaire doelstelling van het GOV voor kinderen van -12 jaar behaald. Er zijn echter geen activiteiten die de mobiliteit van kinderen onder de 12 jaar bevorderen. Om kinderen vertrouwd te laten raken met het OV, zouden er specifieke activiteiten aangeboden moeten worden die zich hierop richten. Ook de doelstelling van de imagoverbetering van het OV zal niet geborgd kunnen worden in de bestaande activiteiten voor deze doelgroep. Vanuit mobiliteitsdoelstellingen is door de gemeente wel een lespakket OV ontwikkeld en uitgezet op de scholen. 1.3.2 Conclusie +65 jaar De sociaal-maatschappelijke doelstelling van het GOV voor de doelgroep 65+ is; b ouderen mobieler maken; b Imagoverbetering van het OV. Dit zal leiden tot meer busgebruik voor sociaal-recreatieve activiteiten door ouderen. Om de sociaal-maatschappelijke doelstelling te borgen kan worden ingezet op een communicatietraject over de ov-chip om imagoproblemen en eventuele drempels bij het gebruik van de chip weg te nemen. Uit de concrete projecten die zijn omschreven voor deze doelgroep, is op te maken dat er met name buurtgerichte activiteiten worden uitgevoerd en ondersteunt door de gemeente. Deze richten zich op zelfredzaamheid, ontmoeten en contacten onderhouden. Hiermee wordt participatie in de eigen wijk gemotiveerd. Er worden dus voldoende activiteiten georganiseerd waarin de secundaire sociaalmaatschappelijke doestelling van het GOV voor 65+ers kan worden geborgd. De activiteiten die momenteel door de gemeente worden uitgevoerd / ondersteund, richten zich voornamelijk op kwetsbare ouderen die behoefte hebben aan dergelijke activiteiten. 7
Participeren in sociale contacten buiten de wijk, wordt niet specifiek gestimuleerd door de gemeente. In de lijst met concrete projecten staan geen activiteiten waarvoor ouderen een grotere afstand moeten afleggen. Het GOV heeft ook een preventieve werking. De ouderen die gebruik maken van de bus, hebben met het GOV de mogelijkheid om zelfredzaam te blijven. Ze kunnen hun eigen sociale contacten onderhouden. Hierdoor blijven de ouderen mobiel, wat een positieve invloed heeft op hun gezondheid. De participatie van ouderen wordt ook geborgd door het omschreven vangnet van activiteiten en projecten. 1.4 Vrijwilligerspunt Naast het bovengenoemde is er nog een extra mogelijkheid uit het onderzoek naar voren gekomen, waarop de sociale effecten van het GOV geborgd kunnen worden. Het Vrijwilligerspunt is makelaar voor vrijwilligers en organisaties die vrijwilligerswerk aanbieden. Uit de evaluatie van het project Lijn 100 Rondje Woensel is gebleken dat het inzetten van een steward op de bus, voor ouderen aantrekkelijker maakt om met de bus te reizen. Het Vrijwilligerspunt zou hiervoor ingezet kunnen worden. Samen met Hermes kan een samenwerking tot stand komen, waarin Hermes aangeeft op welke lijnen veel ouderen reizen. Het Vrijwilligerspunt kan vrijwilligers inschakelen die op deze lijnen als steward optreden. Op deze manier wordt sociale participatie bevorderd, zowel voor de vrijwilligers als voor de oudere reizigers met de bus, die het aantrekkelijker vinden om met de bus te reizen als er een steward aanwezig is. 1.5 Samenwerking met TU/e In samenwerking met de faculteit Industrial Design van de TU/e wordt gezocht naar innovatieve ontwerpen op het gebied van mobiliteit van ouderen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan elektrische auto s met bestuurder, waar ouderen gebruik van kunnen maken voor bijvoorbeeld het doen van boodschappen. Het doel van deze ontwerpen is het bevorderen van de mobiliteit van ouderen en daarmee het vergroten van de zelfredzaamheid en het voorkomen van sociale isolatie en dergelijke. Overleg over het ontwerpen van innovatieve ideeën en het uitvoeren van mogelijke pilots vindt plaats in de tweede helft van 2012. lvm/lf12003308 8