Informatiestromen bij waterrampen

Informatiestromen bij waterrampen Bestuurlijke- en communicatieaspecten an de informatieoorziening tussen de erschillende partijen betrokken bij watereiligheid Rense Bakker 7 januari 2012 ilab FloodControl

Inhoudsopgae Samenatting 4 Verklarende woordenlijst 5 Inleiding 6 A. Informatiebronnen 7 A.1 Ondererdeling 7 A.1.1 Landelijk en regionaal 7 A.1.2 Water kolom en algemene kolom 7 A.2 Partijen die informatie erzamelen 7 A.2.1 KNMI 7 A.2.2 Rijkswaterstaat 8 A.2.3 Waterschappen 8 A.2.4 Veiligheidsregio s 8 A.2.5 Gemeenten 8 B. Analyse en opslag an data 9 B.1 Analyse an data 9 B.1.1 Meteorologische oorspellingen 9 B.1.2 Flood Information and Warning System 9 B.1.3 Stormloedwaarschuwingsdienst 9 B.1.4 Regionale risicoprofielen 10 B.2 Data opslag 10 B.2.1 KNMI 10 B.2.2 Andere opslag 10 C. Communicatiemiddelen 11 C.1 Communicatie tussen partijen 11 C.1.1 Regionaal en landelijk oerleg 11 C.1.2 Flood Information and Warning System 11 C.1.3 Situatierapporten (Sitraps) 11 C.2 Communicatie binnen partijen 11 D. Organisatiestructuur 12 D.1 Verweenheid an partijen 12 D.2 Verspreiding an informatie 13 D.2.1 KNMI en WMCN/Berichtendienst RWS 13 D.2.2 Waterschappen 14 D.2.3 Veiligheidsregio s en gemeenten 14 E. Praktijk oorbeelden 15 E.1 Hoogwater 9 december 2011 15 E.2 Watersnood 1995 15 E.3 Stormloed 9 noember 2007 16 Conclusie 17 Literatuurlijst 18 Bijlagen 20 3

Samenatting Dit onderzoek geeft inzicht in de communicatie en informatiestromen bij hoogwater- en oerstromingen. Onder andere de informatiebronnen, de analyse an de informatie en de communicatiemiddelen worden behandeld. Daarnaast zijn er een aantal praktijk oorbeelden te inden in het laatste hoofdstuk. In de bijlagen indt u de belangrijkste resultaten an dit onderzoek terug, in de orm an een tabel met de taken en erantwoordelijkheden an de erschillende partijen en een aantal diagrammen. Verder wordt in het onderzoek geconcludeerd dat, geheel naar erwachting, de meest releante informatie tijdens waterrampen door de waterbeheerders zelf erzameld wordt. Ook organisatorisch hebben de waterbeheerders tijdens een waterramp meer inloed te hebben dan bijoorbeeld de eiligheidsregio s of de gemeenten. De lijnen an de waterbeheerders naar de hogere lagen in de beleidsstructuur zijn eel korter dan die oor de eiligheidsregio s of gemeenten. Dit is opmerkelijk aangezien een waterramp toch in de eerste plaats een oneilige situatie eroorzaakt oor de burger en die zijn de erantwoordelijkheid an de eiligheidsregio s en de gemeenten. Op regionaal nieau is deze organisatie goed geregeld binnen de regionale beleidsteams. Bij een grote ramp moeten zij oor belangrijke beslissingen echter wachten op hogere/landelijke bestuursorganen. Tijdens de watersnood in 1995 zorgde de inmenging an landelijke organen ook oor problemen. Tijdens de landelijke oefeningen (waterproef) an 2008 is hier echter expliciet aandacht aan besteed en de ealuatie an deze oefeningen was positief. 4

Verklarende woordenlijst Datacenter DCC DCO DG ECMWF EPS FLIWAS GMS GRIP HIRLAM ICCB IVW KNMI LCO LMW LOCC MCCB Minister BZ Ministerie AZ Ministerie IenM Ministerie VenJ NAP NCC Netcentrisch systeem NVC P2000 Partijen RBT ROT RWS Seismologisch meetnet SITRAP Social game SVSD Synoptisch meetnet T2000 Terabyte Teraflops Waterbeheerders Watersector WMCN Een plek waar een grote hoeeelheid data is opgeslagen Departementaal Coördinatiecentrum Crisisbeheersing Directie Communicatie Directeur-generaal Europees Centrum oor Middellange Termijn Weerserwachtingen Ensemble Prediction System Flood Information and Warning System Geïntegreerd Meldkamer Systeem Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijdingsprocedure High Resolution Limited Area Model Interdepartementale Commissie Crisisbeheersing Inspectie Verkeer en Waterstaat Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut Landelijke Coördinatiecommissie Oerstromingsdreiging Landelijk Meetnet Water Landelijk Operationeel Coördinatiecentrum Ministeriële Commissie Crisisbeheersing Minister an Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Ministerie an Algemene Zaken Ministerie an Infrastructuur en Milieu Ministerie an Veiligheid en Justitie Normaal Amsterdams Peil Nationaal Crisiscentrum Een systeem dat gekoppeld kan worden met andere/bestaande systemen Nationaal Voorlichtingcentrum (Paging) alarmeringsnetwerk op basis an een Flex-protocol persoon of groep met een bepaald belang in relatie tot een andere persoon of groep Regionaal Beleidsteam Regionaal Operationeel Team Rijkswaterstaat Meetnet dat trillingen in de grond registreert Situatierapport Een game/spel waarbij de spelers aan een tafel zitten Stormloedwaarschuwingsdienst Meetnet oor de meting an grootheden als wind, druk, zicht, temperatuur, wolkenhoogte e.a. (TETRA) netwerk oor de spraak- en datacommunicatie Meet eenheid oor data Meet eenheid oor data Oerheidsorganen die water beheren (waterwegen, dijken, polders, e.a.) Verzamelnaam oor alle waterbeheerders, bedrijen en organisaties die zich bezig houden met water Watermanagement Centrum Nederland 5

Inleiding Binnen het Innoation-lab Flood Control an de Hogeschool Rotterdam wordt door zeen studenten momenteel gewerkt aan een social game. Deze game moet professionals uit de watersector bewust maken an de onderlinge communicatieproblemen die kunnen ontstaan tijdens hoogwater- en oerstromingscrises. Om een succesolle game te maken is het an belang dat de game realistisch is. Het communicatie aspect, en de problemen die hierbij kunnen ontstaan, zijn daarbij an groot belang. Daarom is onderzoek nodig naar hoe de communicatie en informatiestromen tijdens een crisis lopen. Alle aspecten an de communicatie en informatiestromen bij hoogwater- en oerstromingsrampen worden in dit onderzoek behandeld; De informatiebronnen, de analyse an de informatie, de communicatiemiddelen en praktijk oorbeelden. Belangrijke informatie ooraf In de bijlagen ind u een lijst met de erantwoordelijhkeden an alle partijen die betrokken zijn bij het bestrijden an hoogwater en oerstromingscrises. Deze informatie geeft een belangrijke basis oor de rest an dit onderzoek. Afbakening an het onderzoek DEFINITIE VAN EEN WATERRAMP Het is belangrijk om an te oren ast te stellen wat bedoeld wordt met een hoogwater- of oerstromingsramp. De woorden crisis en ramp worden in dit onderzoek door elkaar heen gebruikt. Wanneer ramp wordt gebruikt wordt er aak gedoeld op een watersnoodramp uit het erleden. Als het woord crisis gebruikt wordt dan wordt er gedoeld op een ramp met een grote impact, dus een ramp waarbij op grote schaal mensen geëacueerd zijn of waarbij dijken of andere waterwerken zijn doorgebroken of beschadigd. Verder wordt onder een hoogwaterof oerstromingsramp alle rampen erstaan die door de stormloedwaarschuwingsdienst worden aangemerkt als hoogwater. OPSCHALINGSNIVEAUS Het is belangrijk om aan te geen dat er bij crisisbeheersing onderscheid wordt gemaakt in opschalingsnieaus. Deze opschalingsnieaus zijn min of meer erbonden met de GRIP nieaus an de eiligheidsregio s. In opschalingsnieau één zijn nog niet alle partijen actief bezig met crisisbeheersing. De crisis wordt dan nog regionaal beheerst. Pas in hogere opschalingsnieaus komt de landelijke regie op gang. Dit onderzoek richt zich oornamelijk op de crisisbeheersing wanneer alle partijen actief betrokken zijn. DE VEILIGHEIDSKETEN Dit onderzoek behandeld uit de eiligheidsketen alleen de fase lak oor een ramp (de preparatie fase), de ramp zelf (repressie fase) en de nasleep an de ramp (nazorg fase). De preentie en proactie fase worden buiten beschouwing gelaten. 6

A. Informatiebronnen Waar komt de informatie tijdens een hoogwater- of oerstromingscrisis andaan? Welke partijen en systemen zijn betrokken bij het erzamelen an deze informatie? In de eerste paragraaf wordt de ondererdeling tussen landelijk, regionaal en de water- en algemenekolom uitgelegd. Daarna wordt gekeken welke partijen betrokken zijn bij het erzamelen an informatie en welke systemen zij hieroor gebruiken. In dit hoofdstuk wordt alleen gekeken naar partijen die direct zijn betrokken bij het erzamelen an informatie oer een hoogwater-of oerstromingscrisis. A.1 Ondererdeling A.1.1 LANDELIJK EN REGIONAAL Er is een duidelijk onderscheid tussen landelijk en regionaal als het gaat om het erzamelen an informatie. Op landelijk nieau wordt er eel informatie erzameld door het KNMI. Op regionaal nieau wordt er door waterschappen, gemeentes en eiligheidregio s eel informatie erzameld oer de feitelijke situatie op de grond. A.1.2 WATER KOLOM EN ALGEMENE KOLOM De ondererdeling in de waterkolom en de algemene kolom geldt zowel op landelijk als regionaal nieau. Landelijk bestaat de water kolom oornamelijk uit het ministerie an Infrastructuur en Milieu en het KNMI. De algemene kolom bestaat op landelijk nieau uit het ministerie an Veiligheid en Justitie, het ministerie an Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties en het ministerie an Algemene zaken. Op regionaal nieau bestaat de waterkolom uit de regionale diensten an Rijkswaterstaat (onderdeel an het ministerie an Infrastructuur en Milieu) en de waterschappen. De algemene kolom omat de gemeenten en eiligheidsregio s. A.2 Partijen die informatie erzamelen A.2.1 KNMI Het KNMI is waarschijnlijk een an de meest bekende instituten die informatie erzamelen tijdens een crisis. Tijdens hoogwater en oerstromingen erzamelt het KNMI in alle fases an de ramp informatie oer het weer. Op basis an deze informatie maken zij een landelijk weerbeeld en een oorspelling an de waterstanden oor de kust. Het KNMI heeft de olgende systemen in beheer, die informatie erzamelen; 1 Neerslagradars in De Bilt en Den Helder. Synoptisch meetnet oor de meting an grootheden als wind, druk, zicht, temperatuur en wolkenhoogte. Meetlocaties beinden zich zowel op het land, het Nederlands Continentaal Plat en op schepen. Bliksemdetectiesysteem. Satelliet inwinsysteem, waarmee gegeens an dierse (polaire en geostationaire) satellieten wordt ontangen. Seismologisch meetnet. Neerslagnetwerk, bestaande uit 325 rijwilligers die elke dag de neerslag meten en doorsturen naar het KNMI. Radiosonde systeem, waarmee elke dag twee keer een ballon wordt opgelaten. Onderaan deze ballon hangen meetinstrumenten oor het bepalen an bijoorbeeld druk, temperatuur, positie, ochtigheid en ozon. 1 http://www.knmi.nl/oer_het_knmi/informatiefabriek. html 7

A.2.2 RIJKSWATERSTAAT Het Landelijk Meetnet Water (LMW) 1, dat onderdeel is an Rijkswaterstaat, heeft beschikking oer ruim 450 meetlocaties die ia datacommunicatieerbinding erbonden zijn met een centraal computersysteem. De meetlocaties geen elke 10 seconden een meetwaarde door aan het computersysteem. De meetlocaties doen metingen an de olgende zaken: Waterhoogten (Digitale nieaumeter of Radarnieaumeter) Afoer- en snelheidsmetingen (Akoestische meetapparatuur) Golen (Boeien) Meteorologische gegeens (In samenwerking met het KNMI) Astronomisch bepaalde waterhoogten Watertemperatuur Zoutgehalte Troebelheid A.2.3 WATERSCHAPPEN De systemen oor het ergaren an informatie erschillen sterk onder de waterschappen. Bij extreme weersomstandigheden maken alle waterschappen in ieder geal gebruik an dijkwachten om informatie oer de dijken in hun gebied te erzamelen. Daarnaast hebben de waterschappen een meetnet waarin bij de meeste waterschappen de olgende meet instrumenten beschikbaar zijn; Afoermeters Waterstandmeters Neerslagmeters Peilschalen Grondwatermeetpunten Sommige an deze apperatuur is oorzien an mobiele datacommunicatie zodat de meet gegeens direct naar een data centrum erzonden kunnen worden. In de toekomst zullen dijken worden uitgerust met sensoren zodat de waterschappen lie data oer de dijken kunnen erzamelen. 2 A.2.4 VEILIGHEIDSREGIO S De eiligheidsregio s kunnen in bepaalde geallen ook metingen errichten. Bijoorbeeld tijdens de Moerdijk brand werden er door de eiligheidsregio metingen gedaan an de luchtkwaliteit. Bij hoogwater en oerstromingen zal de eiligheidsregio het meten oerlaten aan de waterschappen. Wel komen bij de meldkamers an de eiligheidsregio s de meldingen binnen an burgers. Dit gaat tijdens hoogwater en oerstromingen oornamelijk om meldingen an ondergelopen kelders en mensen in nood. Naast deze meldingen zal er tijdens het bestrijden an de ramp eel informatie erzameld worden door brandweer, politie en eentuele andere diensten. De informatie erzameling bij de eiligheidsregio geschied dus door het olgende; Meldingen an burgers aan de meldkamer Situatieerslagen an politie en brandweer In eel geallen worden ook meldingen gedaan bij het loket an de betreffende gemeente. A.2.5 GEMEENTEN Gemeenten erzamelen aak informatie oer het rioolsysteem. Tijdens heige regenal kan dit belangrijk zijn om plaatselijke wateroerlast te oorspellen. Heige regenal kan soms zorgen oor grote wateroerlast in Nederland zoals in september en oktober 1998. Meestal onstaat een waterramp pas bij heige regenal als het oertallige water, bijoorbeeld door hoogwater op zee, niet meer afgeoerd kan worden. Toch kan de informatie oer het rioolsysteem an belang zijn bij waterrampen. Bijoorbeeld als het gaat om eruiling an het opperlakte water door oerstort uit een gemengd rioleringsstelsel. 3 1 http://www.rijkswaterstaat.nl/water/ scheepaartberichten_waterdata/monitoring_ meetsystemen/lmw/index.aspx 2 http://www.ijkdijk.nl/ 3 http://www.riool.info/publiek/pages/showpage. do?itemid=2494 8

B. Analyse en opslag an data Er worden een aantal erschillende systemen gebruikt om de ingewonnen informatie te analyseren en op te slaan. De belangrijkste worden hier behandeld. In dit onderzoek wordt niet ingegaan op de exacte werking an de systemen. Voor het onderzoek is het alleen an belang om te weten welke systemen er zijn en waar ze oor gebruikt worden. Voor erdere informatie oer de systemen kunt u de literatuurlijst raadplegen. B.1 Analyse an data B.1.1 METEOROLOGISCHE VOORSPELLINGEN Het KNMI is erantwoordelijk oor het maken an weersoorspellingen oor, tijdens en na een waterramp. Daarnaast maakt het KNMI in de aanloop fase an een ramp ook oorspellingen an de waterstanden oor de kust. De weersoorspellingen an het KNMI zijn gebaseerd op het High Resolution Limited Area Model 1 en in Europees erband 2 het Ensemble Prediction System. 3 Het HIRLAM geeft de weerserwachting oor de korte termijn terwijl het EPS redelijk nauwkeurig het weer oor een langere periode kan oorspellen. Het KNMI is mede-eigenaar en medegebruiker an een an de grootste computers ter wereld. Naast deze systemen heeft het KNMI een uitgebreide infrastructuur die gebruikt wordt om modellen door te rekenen. Naar eigen zeggen heeft het KNMI eigen rekenserers met een rekencapaciteit an 60 Teraflops. Boendien is het KNMI mede-eigenaar en medegebruiker an een an de grootste computers ter wereld. Deze staat bij het Europees Centrum oor Middellange Termijn Weerserwachtingen (ECMWF) in Reading, Engeland. 4 B.1.2 FLOOD INFORMATION AND WARNING SYSTEM Sinds januari 2010 is FLIWAS het informatie- en waarschuwingssysteem dat gebruikt wordt bij (dreigend) hoog water. De waterschappen hebben in het FLIWAS programma een coördinerende rol. Daarnaast is FLIWAS als netcentrisch systeem aangesloten op bestaande systemen. Zo wordt de koppeling gelegd met de eiligheidsregio. FLIWAS leest (oorspelde) waterstanden in, en kan deze isualiseren (in tijddiagrammen, lengte- en dwarsprofielen). Bij het oerschrijden an referentiewaarden wordt de gebruiker automatisch gealarmeerd en geïnformeerd welke maatregelen getroffen moeten worden. 5 FLIWAS brengt informatie bij elkaar uit de olgende bronnen: 6 hoogwater-oorspellingssystemen geo-informatie hoogwaterdraaiboeken waterrisicokaarten calamiteitenplannen lokale kennis B.1.3 STORMVLOEDWAARSCHUWINGSDIENST De Stormloedwaarschuwingsdienst is onderdeel an het Watermanagementcentrum Nederland (en Rijkswaterstaat). In samenwerking met het KNMI maken zij, tijdens hoogwater en oerstromingen, oorspellingen an de waterstanden oor de kust 7. Deze informatie wordt onder andere gebruikt om te besluiten of regionale waterkeringen of 4 http://www.knmi.nl/oer_het_knmi/informatiefabriek. html 1 http://www.knmi.nl/cms/content/24419/ weerserwachting_oor_korte_termijn_hirlam 2 http://www.knmi.nl/cms/content/25236/europees_ weercentrum_ecmwf 3 http://www.wkweb.nl/cms/index.php?option=com_ content&task=iew&id=394 5 http://www.nif.nl/web/show/id=175888#fliwas 6 http://www.helpdeskwater.nl/onderwerpen/applicatiesmodellen/watereiligheid/fliwas/fliwas 7 http://www.helpdeskwater.nl/onderwerpen/ watereiligheid-0/item-31919/management/ oerstromingslexicon/lexicon/item-31981 9

stormloedkeringen gesloten moeten worden. Bij 2.30 meter boen NAP wordt in Den Oeer bijoorbeeld de coupure tussen het dorp en de haen gesloten, de haen komt dan onder water te staan maar het dorp blijft droog. Oer de systemen die gebruikt worden bij de SVSD is geen informatie te inden, maar de diagrammen die zij maken doen ermoeden dat gebruik gemaakt wordt an dezelfde systemen die bij het KNMI gebruikt worden oor de weersoorspelling (HIRLAM en EPS). B.1.4 REGIONALE RISICOPROFIELEN 1 De opgestelde risicoprofielen worden tijdens een ramp gebruikt om in te schatten wat belangrijke gebieden zijn om te eacueren of om extra te erdedigen met bijoorbeeld zandzakken of noodpompen. Op basis an de risicoprofielen en meldingen kan besloten worden tot noodmaatregelen. In feite worden de risicoprofielen tijdens een ramp dus ingezet om informatie te analyseren. B.2 Data opslag B.2.1 KNMI Naast infrastructuur oor het rekenen met data heeft het KNMI ook een uitgebreide infrastructuur oor het opslaan an grote hoeeelheden informatie. Zij hebben een Storage Area Network met daarin 210 Terabyte aan data en een archiefsysteem met een magneetbandrobot, met daarin 3700 Terabyte aan data. 2 B.2.2 ANDERE OPSLAG Rijkswaterstaat houdt ook grote hoeeelheden gegeens bij. Oer de exacte infrastructuur is geen informatie. Sommige an de gegeens die worden opgeslagen door Rijkswaterstaat kunnen worden bekeken ia de webapplicatie Waterbase 3. Gemeenten en eiligheidsregio s slaan ook gegeens op. De hoeeelheid informatie, de systemen die gebruikt worden oor opslag en het gebruik an deze informatie tijdens waterrampen, erschilt per gemeente en eiligheidsregio. Tijdens rampen wordt ook gebruik gemaakt an datacenters an derden. Zoals bijoorbeeld ProRail die grote hoeeelheden informatie oer het spoorwegnetwerk in Nederland heeft opgeslagen in hun datacenter. 2 http://www.knmi.nl/oer_het_knmi/informatiefabriek. html 1 http://www.regionaalrisicoprofiel.nl/ 3 http://www.rijkswaterstaat.nl/water/ scheepaartberichten_waterdata/historische_waterdata/ waterbase/index.aspx 10

C. Communicatiemiddelen Er worden erschillende communicatiemiddelen gebruikt door de partijen die betrokken zijn bij hoogwater en oerstromingen. In de eerste paragraaf wordt de communicatie tussen de partijen en de rol an situatierapporten beschreen. In het tweede deel worden de communicatiemiddelen die gebruikt worden binnen de erschillende partijen kort behandeld. C.1 Communicatie tussen partijen C.1.1 REGIONAAL EN LANDELIJK OVERLEG Communicatie tussen partijen ind aak mondeling plaats in ergaderingen an zogenaamde crisisteams of commissies. Vooral op regionaal nieau zitten er in rijwel alle beleidsteams en operationele teams liaisons an de meeste betrokken partijen. Dit wordt bijoorbeeld duidelijk uit het Conenant bestuurlijke en operationele coördinatie Dijkring 14. Op de tweede pagina an dit stuk is al te zien hoeeel partijen betrokken zijn. Bij de afspraken oer interregionale afstemming is te lezen dat de betrokken partijen samenkomen in regionaal operationele teams (ROT s) en regionale beleidsteams (RBT s). Dit betekend dat eel informatie mondeling wordt doorgegeen in ergaderingen an deze ROT s en RBT s. Ook uit andere draaiboeken komt deze werkwijze naar oren. In de praktijk gaat dit (bijoorbeeld) als olgt; Het waterschap erzameldt informatie oer waterstanden en de staat an dijken. Deze informatie wordt geanalyseerd en samengeat, bijoorbeeld op een kaart of in een brief. De liaison an het waterschap (iemand an de communicatie afdeling) gaat met deze informatie naar de ergadering an het RBT en legt daar deze informatie op tafel. Andere partijen doen hetzelfde en zo wordt een totaalbeeld an de situatie geormd (in de orm an situatierapporten). Op basis an de informatie wordt dan beleid gemaakt. Dit beleid wordt eentueel terug gekoppeld naar de hogere bestuurslagen an de betrokken partijen en doorgegeen aan operationele teams. C.1.2 FLOOD INFORMATION AND WARNING SYSTEM Zoals eerder beschreen is FLIWAS een netcentrisch systeem. Dit houdt in dat het gekoppeld kan worden aan andere bestaande systemen. Met FLIWAS hebben waterschappen sneller de beschikking oer betrouwbare informatie die snel uitgewisseld kan worden met alle betrokken partijen bij een (dreigende) hoogwatercalamiteit. 1 C.1.3 SITUATIERAPPORTEN (SITRAPS) De situatierapporten zijn, naast de ergaderingen, de belangrijkste middelen oor afstemming en erspreiding an informatie tussen de partijen. Een situatierapport wordt opgesteld en aangeuld met informatie an alle partijen en bestaat uit een omschrijing an de meest actuele situatie, een actielijst en een besluitenlijst. Een oorbeeld an een situatierapport an de eiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond kan geonden worden in het concept Draaiboek Informatiemanagement. 2 C.2 Communicatie binnen partijen Ook binnen de partijen wordt informatie aak mondeling doorgegeen tijdens ergaderingen. Het contact met de operationele teams op de grond wordt onderhouden ia: Debriefing Telefoon of portofoon P2000, T2000 en GMS (Geïntegreerd Meldkamer Systeem 3 ) 1 http://www.helpdeskwater.nl/onderwerpen/applicatiesmodellen/watereiligheid/fliwas/fliwas 2 http://www.eiligheidsregio-rr.nl/ecache/new/10/224. doc pagina 15 3 Beheren en beheersen an het Geïntegreerd Meldkamer Systeem bij de brandweer Léon Houben 1 Noember 2005 11

D. Organisatiestructuur Dit onderzoek is oor een belangrijk deel gebasseerd op het Landelijk draaiboek hoogwater- en oerstromingen. In dit draaiboek staan een groot aantal diagrammen die een redelijk duidelijk beeld geen oer de organisatie tijdens hoogwateren oerstromingen. De diagrammen zijn echter niet in alle geallen compleet en zijn ooral gemaakt anuit het oogpunt an de waterbeheerders. Boendien zijn er sinds het draaiboek geschreen is een aantal kleine eranderingen geweest. Aan de hand an de bij mij beschikbare informatie heb ik een poging gedaan om een aantal diagrammen te maken anuit een informatie en communicatie oogpunt. Deze diagrammen zijn terug te inden in de bijlagen. In dit hoofdstuk wordt gekeken naar the bigger picture aan de hand an een aantal ersimpelde diagrammen. D.1 Verweenheid an partijen Figuur D.1 geeft een oerzicht an de erschillende partijen en hoe deze met elkaar zijn erween. Het NCC is aangegeen met een stippellijn omdat het meer een fysieke locatie oorstelt dan een werkelijke partij die inloed uitoefent op de beleidsorming. Het is echter wel belangrijk om het NCC weer te geen in het diagram omdat het NCC als geheel een belangrijke rol speelt in crisisbeheersing in Nederland. In feite is het NCC de plek waar alles bij elkaar komt. Praktisch gezien mist er nog een partij in het geheel. Het bedrijfsleen kan in eel geallen betrokken zijn bij crisisbeheersing. Bijoorbeeld in Rotterdam speelt het haenbedrijf een belangrijke rol, hoewel zij officieel natuurlijk geen inloed uitoefenen op de beleidsorming. Figuur D.1 Verweenheid an de partijen betrokken bij watereiligheid 12

D.2 Verspreiding an informatie D.2.1 KNMI EN WMCN/BERICHTENDIENST RWS Het KNMI en de Berichtendienst an Rijkswaterstaat (onderdeel an het WMCN) informeren samen bijna alle partijen. Alleen de ministers en de gemeenten krijgen de informatie an het KNMI en de Berichtendienst ia een andere partij. In het geal an de minister an Infrastructuur en Milieu is dit het DCC an het ministerie. De minister an Veiligheid en Justitie krijgt de informatie, binnen het MCCB, an de minister an IenM of ia het LOCC. De gemeenten krijgen de informatie ia de regionale diensten an RWS, de waterschappen of de proincies. Figuur D.2 Directe informatiestromen anuit het KNMI en de Berichtendienst RWS 13

D.2.2 WATERSCHAPPEN De waterschappen informeren alleen direct het LCO (onderdeel an het ministerie IenM), de proincies, de eiligheidsregio s en de gemeenten. Indirect worden ook de meeste partijen binnen het ministerie an Infrastructuur en Milieu bereikt. Via het LCO en het ICCB (en de Directeur-generaal an Rijkswaterstaat) komt de informatie uiteindelijk ook bij partijen binnen het Ministerie an Veiligheid en Justitie. Figuur D.3 Directe en indirecte informatiestromen anuit de waterschappen D.2.3 VEILIGHEIDSREGIO S EN GEMEENTEN De informatie die wordt ergaard door de eiligheidsregio s en de gemeenten blijft grotendeels in het regionale circuit hangen. Via de regionale diensten an Rijkswaterstaat en de Directeur-generaal an Rijkswaterstaat zal belangrijke informatie uiteindelijk zijn weg inden naar de landelijke bestuurslagen. 14

E. Praktijk oorbeelden Er is eel informatie oer hoogwater en oerstromingen in het erleden. Deze informatie gaat oornamelijk oer de berichtgeing naar de burger en media en rapporten an de stormloedwaarschuwingsdienst. Verdere gedetailleerde informatie oer de communicatie en uitwisseling an informatie tussen de erschillende partijen die betrokkken zijn bij hoogwater en oerstromingen is niet te inden. E.1 Hoogwater 9 december 2011 Rijkswaterstaat houdt de waterstanden langs de kust nauwlettend in de gaten, omdat hoge standen worden erwacht. Dit komt doordat er op het midden an de Noordzee een zware zuidwester- tot westerstorm wordt erwacht. De Stormloed Waarschuwingsdienst an Rijkswaterstaat geeft in dit soort situaties 12 uur an te oren een (oor)waarschuwing of alarmering uit aan waterkeringbeheerders, zodat zij tijdig maatregelen kunnen nemen. 1 Dit bericht erscheen op 8 December op de website an Rijkswaterstaat. Verwacht werd dat op 9 december op erschillende plaatsen het waarschuwingspeil bereikt zou worden. Aanankelijk berichtten alleen de berichtendienst an Rijkswaterstaat, de betrokken waterschappen en de stormloedwaarschuwingsdienst oer het erwachtte hoogwater. Op 9 december s nachts om 3:45 werden er inderdaad een aantal waarschuwingen en oorwaarschuwingen gegeen. Onder andere oor Hoek an Holland en Vlissingen. Tegen de middag werd op een aantal plekken het waarschuwingspeil oerschreden. Dit leidde tot de sluiting an de Hollandse IJsselkering en wateroerlast in de buitendijksegebieden in Maasluis, Vlaardingen, Schiedam en Rotterdam. Het is opallend dat er door de waterbeheerders relatief eel informatie erspreid wordt ia de respectieelijke websites en ook ia Twitter. Het KNMI is opallend stil en ook sommige getroffen gemeenten berichtten niet oer de ontstane problemen. Dit kan tot geaarlijke situaties leiden omdat eel burgers ia deze wegen (gemeenten en KNMI) zullen zoeken naar informatie. Het kan zijn dat de gemeenten in kwestie (Schiedam en Rotterdam) de wateroerlast te klein onden om hieroer te berichtten. Er zijn geen geaarlijke situaties ontstaan hoewel op sommige plekken in Schiedam het water uit de Nieuwe waterweg op straat stond. Op het NOS journaal waren ook berichten oer ondergelopen kelders in Rotterdam. Een compleet oerzicht an de berichtgeing op 8 en 9 december 2011 is te inden in de bijlagen. E.2 Watersnood 1995 Hoewel de organisatie structuur anders was in 1995, er waren bijoorbeeld nog geen eiligheidsregio s, is het toch interessant om te kijken naar de watersnood an 1995. Op basis an deze ramp hebben namelijk een aantal bestuurlijke eranderingen plaatsgeonden. Een belangrijke constatering na de ramp an 1995 was dat een groot deel an de informatie komt an de waterschappen of andere waterauthoriteiten. Tijdens de ramp was deze informatie niet altijd direct beschikbaar omdat de waterschappen niet altijd onderdeel waren an de operationele teams. Ook de communicatie naar de burger erliep niet altijd soepel. In de erschillende fasen an de ramp kwam de informatie uit andere bronnen. Waar de burger in de aanloop an de ramp zijn informatie eelal uit regionale media erkreeg werd deze informatie later ia de nationale media erspreid. Er is gebleken dat burgers de regionale media meer ertrouwen dan de nationale media. 2 1 http://www.rijkswaterstaat.nl/actueel/nieuws_en_ persberichten/2011/december2011/rijkswaterstaat_ houdt_storm_langs_kust_in_de_gaten.aspx 2 Watersnood 1995 Een terugblik oor de toekomst, Nibra, juni 1995, pagina 35 15

E.3 Stormloed 9 noember 2007 De middelbare stormloed an 9 noember was, gezien in het licht an de opgetreden waterstanden, behoorlijk uitzonderlijk. In het hele kustgebied zijn waterstanden opgetreden die gemiddeld 230 tot 55 maal per 1000 jaar oorkomen. 1 In feite kan gesteld worden dat de stormloed an 9 noember 2007 een an de zwaarste stormloeden is die Nederland gekend heeft. Zoals te lezen is in het erslag an de SVSD werden op een aantal punten golfhoogtes en -perioden gemeten die nog niet eerder waren oorgekomen. Ook werd er oor alle sectoren dijkbewaking ingesteld, iets dat niet meer was oorgekomen sinds 1976. Opallend is ook dat er nauwelijks hinder geweest is (behale oor de scheepaart). De stormloed keringen hebben naar behoren gefunctioneerd. Uit het erslag an de stormloedwaarschuwingsdienst blijkt dat er ooral nauw is samengewerkt met het KNMI. Helaas is er in het erslag geen informatie beschikbaar oer de communicatie met de andere partijen zoals de waterschappen. We kunnen echter stellen dat deze communicatie er geweest is aangezien de waterschappen dijkbewaking hebben ingesteld. Uit de beschikbare informatie zien we dus dat de preparatie oor de stormloed an 9 noember 2007 goed (olgens het boekje) erlopen is. Boendien kan geconstateerd worden dat de preparatie oldoende was om de stormloed te beteugelen. 1 SR88 Verslag an de stormloed an 9 noember 2007, Stormloedwaarschuwingsdienst Rijkswaterstaat 16

Conclusie De belangrijkste resultaten an dit onderzoek zijn terug te inden in de bijlagen in de orm an de tabel met taken en erantwoordelijkheden en de diagrammen. Daarnaast kunnen echter ook een aantal conclusies worden getrokken uit de oorgaande hoofdstukken. Zoals wellicht te erwachten was komt de meest releante informatie bij een waterramp an de waterbeheerders zelf. De regionale diensten en de berichtendienst an Rijkswaterstaat en de waterschappen ergaren tijdens een ramp een grote hoeeelheid gedetailleerde informatie oer water, keringen, dijken en polders. Daarnaast speelt ook het KNMI een belangrijke rol als het gaat om het ergaren an meteorologische data. Een waterramp is echter groter dan alleen weer en water. Het is opallend dat er weinig aandacht is oor bijkomende zaken (oneilige situaties oor burgers). De operationele teams zouden daadkrachtiger kunnen optreden als meer wordt gekeken naar informatie die door burgers zelf erstrekt wordt. Denk bijoorbeeld aan sociale media. In de organisatie an crisisbeheersing zijn ook een aantal dingen die opallen. Zo zijn de lijnen an de water kolom naar de algemene kolom korter dan andersom. Dit is geen probleem als alle informatie inderdaad bij de waterbeheerders andaan komt. Wateroerlast zorgt echter in de eerste plaats oor een oneilige situatie oor de burger. Iets wat bij de waterschappen wel een rol speelt maar toch oornamelijk de erantwoordelijkheid is an de eiligheidsregio s en de gemeenten. Deels wordt dit misschien opgelost door het oerleg binnen de regionale beleidsteams. Deze teams moeten oor belangrijke beslissingen tijdens een grote ramp echter wachten op de besluitorming in de ICCB en/of MCCB. Vanuit het waterschap is de lijn beduidend korter. In eel geallen kan de dijkgraaf direct oerleggen met de Directeur-generaal an Rijkswaterstaat waarmee de waterschappen in feite een directe lijn hebben met de ICCB en indirect ook met de MCCB. Hieruit blijkt ook weer dat wij in Nederland hoog inzetten op het bestrijden an het water en minder op de bestrijding an de geolgen an een dijkdoorbraak. Voorkomen is beter dan genezen. Men zou zelfs kunnen stellen dat het probleem an de lange lijnen tussen de algemene kolom en de water kolom juist ontstaat door landelijke inmenging. Aangezien op regionaal nieau alle lijnen kort zijn ia het regionaal beleidsteam. Of is het zo dat in de praktijk niet of nauwelijks landelijke inmenging plaats indt en de meeste beslissingen aan de regionale beleidsteams worden oergelaten? In 1995 bleek dat dit niet het geal was. In 2008 tijdens de landelijke oefeningen (waterproef) is er expliciet aandacht besteed aan de landelijke en regionale coördinatie tijdens een ramp. De ealuatie an deze oefeningen was positief. 17

Literatuurlijst Landelijk draaiboek hoogwater en oerstromingen Uitgae: Rijkswaterstaat en Unie an Waterschappen, september 2010 Handboek crisiscommunicatie DCC Infrastructuur Uitgae: DCC-Infrastructuur, Ministerie an Infrastructuur en Milieu, december 2010 Nationaal handboek crisisbesluitorming Uitgae: Ministerie an Veiligheid en Justitie, noember 2009 Ealuatie Crisisoefening Waterproef (samenatting) Uitgae: Ministerie an Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties; Ministerie an Verkeer en Waterstaat, maart 2009 Conenant bestuurlijke en operationele coördinatie Dijkring 14 Watersnood 1995 Een terugblik oor de toekomst Uitgae: Nibra publicatiereeks nr. 1, juni 1995 Stormloed 9 noember 2007, SR88 Uitgae: Ministerie an Verkeer en Waterstaat; Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat; Waterdienst; Stormloedwaarschuwingsdienst/SVSD, noember 2007 Nationaal Responsplan Hoogwater en Oerstromingen; Deel 1: Beleidsdraaiboek Uitgae: Ministerie an Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties; Directoraat-generaal Veiligheid; Directie Crisisbeheersing, januari 2007 Léon Houben, Beheren en beheersen an het Geïntegreerd Meldkamer Systeem bij de brandweer, noember 2005 Internetbronnen: http://www.knmi.nl/oer_het_knmi/informatiefabriek.html Het KNMI als informatiefabriek http://www.rijkswaterstaat.nl/water/scheepaartberichten_waterdata/monitoring_meetsystemen/lmw/ index.aspx Landelijk Meetnet Water http://www.ijkdijk.nl/ IJkdijk http://www.riool.info/publiek/pages/showpage.do?itemid=2494 Gemengd riool http://www.knmi.nl/cms/content/24419/weerserwachting_oor_korte_termijn_hirlam HIRLAM http://www.knmi.nl/cms/content/25236/europees_weercentrum_ecmwf ECMWF 18

http://www.wkweb.nl/cms/index.php?option=com_content&task=iew&id=394 Ensemble Prediction System http://www.nif.nl/web/show/id=175888#fliwas FLIWAS http://www.helpdeskwater.nl/onderwerpen/applicaties-modellen/watereiligheid/fliwas/fliwas FLIWAS http://www.helpdeskwater.nl/onderwerpen/watereiligheid-0/item-31919/management/ oerstromingslexicon/lexicon/item-31981 Hoogwateroorspelling http://www.regionaalrisicoprofiel.nl/ Regionaal Risicoprofiel http://www.rijkswaterstaat.nl/water/scheepaartberichten_waterdata/historische_waterdata/ waterbase/index.aspx Waterbase http://www.eiligheidsregio-rr.nl/ecache/new/10/224.doc Concept Draaiboek Informatiemanagement http://www.rijkswaterstaat.nl/actueel/nieuws_en_persberichten/2011/december2011/rijkswaterstaat_ houdt_storm_langs_kust_in_de_gaten.aspx Rijkswaterstaat houdt storm langs kust in de gaten 19

Bijlagen Taken en erantwoordelijkheden tabel Algemene kolom Partij Taken en erantwoordelijkheden Opmerkingen Ministeriële Commissie Crisisbeheersing (MCCB) Interdepartementale Commissie Crisisbeheersing (ICCB) Beslissingen nemen oer oortzetten commissiestructuur of oortzetten Interdepartementale Commissie Crisisbeheersing Indien nodig, goedkeuren an besluiten Interdepartementale Commissie Crisisbeheersing Informatie uitwisselen en inentariseren an informatie lacunes; Beeld- en oordeelsorming an de situatie; Nemen an adequate maatregelen in het kader an de oorbereiding, respons en nazorg; Adiseren aan de minister-president, de minister an Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de minister an Justitie met betrekking tot het bijeenkomen an een Ministeriële Commissie Crisisbeheersing; Adiseren aan de ministeriële commissie en/of aan andere oerheden oer te nemen maatregelen in het kader an de oorbereiding, respons en nazorg; adiseren oer (internationaal) politieke consequenties an genomen of te nemen maatregelen; Bepalen an strategische kaders Bezetting: Minister president Minister an Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Minister an Justitie Ministers an de meest betrokken ministeries Andere bewindspersonen op aanraag an minister president of oorzitter Voorzitter Interdepartementale Commissie Crisisbeheersing (Directeurgeneraal Veiligheid) Ambtelijk ertegenwoordiger an meest betrokken akdepartement Directeur/woordoerder an meest betrokken akministerie of; Adiseur crisiscommunicatie an het NVC Bezetting: Directeur-generaal Veiligheid, BZK (aste oorzitter); Directeur-generaal Rechtspleging en Rechtshandhaing, ministerie an Justitie; Raadadiseur, ministerie an Algemene Zaken; Vertegenwoordigers op DG/IG/SG-nieau an de meest betrokken ministeries (mandatarissen namens hun minister) en maximaal 1 adiseur; Adiseur crisiscommunicatie NVC; Directeur Voorlichting/woordoerder meest betrokken ministerie; Secretaris (medewerker NCC) 20

Partij Taken en erantwoordelijkheden Opmerkingen Landelijk Operationeel Coördinatiecentrum (LOCC) Nationaal Crisiscentrum (NCC) Nationaal Voorlichtingscentrum (NVC) Proincies Veiligheidsregio s Zorgdragen oor het landelijke operationele beeld. Dit doet het LOCC in de orm an situatierapporten die zijn samengesteld op basis an gegeens an regionale operationele teams, het Nationaal Informatieknooppunt (NIK i.e. onderdeel an IPOL en andere informatie afkomstig an bij. kenniscentra; Zorgdragen oor de coördinatie an de inzet op operationeel nieau an brandweer, politie, GHOR en Defensie, zowel nationaal als internationaal; Fungeren als het centrale punt oor bijstandsof steunerleningserzoeken. Het LOCC draagt daarmee de erantwoordelijkheid oor de coördinatie an de inzet an mensen, middelen en eenheden an brandweer, politie, GHOR, Defensie en het ministerie an VenJ. Het LOCC is namens de minister an VenJ het bestuurlijk aanspreekpunt; Adiseren oer de mono- en multidisciplinaire inzet an mensen, middelen en eenheden an brandweer, politie, GHOR en Defensie. Faciliteren, adiseren, coördineren en uitoeren an de oerheidscommunicatie bij gebeurtenissen die in potentie kunnen uitgroeien tot een crisis en tijdens daadwerkelijke crises. Daarnaast faciliteerd het NCC de ergaderingen an de MCCB en ICCB. Verzorgt de landelijke oorlichting (pers oorlichting) bij crises met een landelijke uitstraling en/of crises waarbij meerdere departementen betrokken zijn. Toezicht houden op het optreden an de waterschappen Opstellen risicoprofiel: inentarisatie an de kans op branden, rampen en crises; Adiseren oer het oorkomen an branden, rampen en crises, bijoorbeeld aan bedrijen; Organiseren an de rampenbestrijding en de crisisbeheersing; Aanschaf en onderhoud gemeenschappelijk materieel: brandweerwagens, ambulances; Functioneren brandweer; Functioneren GHOR (Geneeskundige Hulperleningsorganisatie in de Regio); Functioneren meldkamer; Opstellen regionaal crisisplan; Inrichten en in stand houden an de informatieoorziening binnen de diensten an de eiligheidsregio en andere releante diensten en organisaties. Het NVC is onderdeel an het NCC 21

Partij Taken en erantwoordelijkheden Opmerkingen Gemeenten Voorlichting aan de beolking oer een geaarlijke situatie; Opang an slachtoffers en familie; Opruimen, registratie en afhandelen schade; Omgeingszorg (milieu) Bronnen: Nationaal Handboek Crisisbesluitorming http://www.hetlocc.nl/onderwerpen/het-locc/taken http://www.nationaalcrisiscentrum.nl/document/risico-en-crisiscommunicatie Landelijk draaiboek hoogwater en oerstromingen http://www.rijksoerheid.nl/onderwerpen/eiligheid-regionaal/eiligheidsregio Water kolom Partij Taken en erantwoordelijkheden Opmerkingen Landelijke Coördinatiecommissie Oerstromingsdreiging (LCO) Directie Communicatie Infrastructuur en Milieu (DCO IenM) Maakt een landelijk waterbeeld met dreigingsbeeld. Informeert indien nodig DCC-VenW, Rijkswaterstaat en waterschappen oer het waterbeeld. In subfase T (geen oerstroming terugkeer) informeert het LCO oer de uitoering an de herstelmaatregelen indien nodig. In subfase C, de acute fase, informeert de LCO oer de uitoering an waterbeheersmaatregelen. In subfase D, bij stabilisatie, informeert de LCO oer de uitoering an waterstaatkundige maatregelen en onderzoeken of en wanneer terugkeer mogelijk is. Ontwikkelen corporate communicatie en interne en externe communicatie op het gebied an de beleidsprioriteiten an Infrastructuur en Milieu Adiseren oer corporate communicatie en interne en externe communicatie op het gebied an de beleidsprioriteiten an Infrastructuur en Milieu Toezien op corporate communicatie en interne en externe communicatie op het gebied an de beleidsprioriteiten an Infrastructuur en Milieu De LCO maakt het landelijk waterbeeld. Dit beeld beat een dreigingsanalyse, een weerbeeld, een waterbeeld en een indicatie an mogelijke aanullende waterhuishoudkundige maatregelen om schade en slachtoffers te beperken. Het LCO is onderdeel an het WMCN. De Directie Communicatie (DCO) maakt tijdens een crisis deel uit an de basisbezetting an het DCC. Voor interdepartementale crises ligt de coördinatie in handen an het NCC. Regionale oorlichters blijen bij een crisis, afhankelijk an de aard en omang, werkzaam in hun eigen omgeing. Afstemming en coördinatie met DCO blijen daarbij essentieel. Afhankelijk an de duur an een crisis kan er ook landelijk een beroep gedaan worden op de regionale oorlichter. 22

Partij Taken en erantwoordelijkheden Opmerkingen Departementaal Coördinatiecentrum Crisisbeheersing Infrastructuur en Milieu (DCC IenM) Directeur-generaal Rijkswaterstaat (DG RWS) Directeur-generaal Water, Inspectie Verkeer en Waterstaat (DG Water, IVW) Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) Berichtendienst Rijkswaterstaat (Berichtendienst RWS) Procesbewaking tijdens crises, bewaking en adisering an de integrale besluitorming. Informatiecoördinatie tijdens incidenten en crises binnen IenM en naar externe partijen. Alarmering en ondersteuning an het Regionaal Beheersteam Noordzee (RBN). Coördinatie binnen IenM an: Luchtruimsluitingen. (Inter)nationale hulperlening of noodhulp IenM bij rampen. (Inter)nationale inzet pompen bij oerstromingen. Uitzending an experts op het gebied an watermanagement, waterkeren en beheren. Alerteringssysteem Terrorismebestrijding (ATb) IenM. NAVO-erplaatsingen oer weg, water of rail. Interdepartementale crisisbeheersingsoefeningen. Internationale crisisbeheersingsoefeningen. Coördinatie en deelname impactteam weeralarm. Landelijk erantwoordelijk oor crisisbeheersing binnen VenW. Stemt waar nodig maatregelen en informatie af met dijkgraen, in eerste instantie ia de HID. Weerserwachting opstellen Inschatting maken an de te erwachten waterstanden oor de kust. Berichtendienst Rijkswaterstaat informeren oer weerserwachting en erwachte waterstanden. Berichtendienst Rijkswaterstaat adiseren bij erwachtingen waterstanden. LCO ondersteunen Waterstanderwachting oor de kust opstellen in samenwerking met KNMI. Informeren of alarmeren an waterschappen, regionale diensten, eiligheidsregio s, DCC IenM en LCO oer erwachte waterstanden. LCO en DCO IenM ondersteunen De directeur-generaal Rijkswaterstaat maakt onderdeel uit an de ICCB. De directeur-generaal Water maakt onderdeel uit an de ICCB. 23

Partij Taken en erantwoordelijkheden Opmerkingen Regionale diensten Rijkswaterstaat (Regionale diensten RWS) Waterschappen Voert maatregelen uit en stemt af met andere waterbeheerders. Ondersteunt en informeert de eiligheidsregio bij de crisisbeheersing, afhankelijk an regionale situatie en afspraken. Informeert LCO oer maatregelen met boenregionale effecten en andere releante informatie oor het landelijk waterbeeld. Ondersteunt de LCO bij haar taken. Informeert DCC IenM. De HID stemt af met de dijkgraen indien nodig. Legt scheepaart stil, in oerleg met het scheepaarterkeerscentrum, indien nodig. Voert maatregelen uit en stemt af met andere waterbeheerders indien nodig. Ondersteunt, informeert en adiseert de eiligheidsregio bij de crisisbeheersing, onder andere met betrekking tot de interpretatie an het landelijk waterbeeld. Informeert LCO oer de standzekerheid an de keringen, maatregelen met boenregionale effecten en andere releante informatie oor het landelijk waterbeeld. Ondersteunt de LCO bij haar taken. De dijkgraaf stemt af met de HID an de regionale dienst Rijkswaterstaat en ia de HID met de DG- Rijkswaterstaat indien nodig. In subfase C, de acute fase, besluit het Waterschap oer bemaling in bedreigde of oerstroomde gebieden en oer de inzet an extra personeel en materieel oor het beperken an de oerstroming en oor herstelwerkzaamheden. In subfase D, bij stabilisatie oert het Waterschap herstelwerkzaamheden uit en zorgt oor het leegpompen an oerstroomd gebied. Informeert de proincie. Bronnen: Landelijk draaiboek hoogwater en oerstromingen Handboek crisiscommunicatie DCC IenM 24

Verzamelde berichtgeing hoogwater an 8 en 9 december 2011 BERICHTGEVING RIJKSWATERSTAAT OP TWITTER OM 17:30 OP 9 DECEMBER 2011 NIEUWSBERICHT OP WEBSITE RIJKSWATERSTAAT OP 9 DECEMBER 2011 OM 14:30 Rijkswaterstaat sluit in erband met het hoge water rijdag 9 december an 13.00 tot ongeeer 20.00 uur de Hollandsche IJsselkering bij de Algerabrug tussen Capelle en Krimpen aan den IJssel. De Hollandsche IJsselkering is het eerste Deltawerk na de watersnoodramp an 1953. Veel huidige bewoners in dit gebied hebben de watersnoodramp niet meegemaakt. Waarschijnlijk weten ze dat ze in een an de laagstgelegen gebieden an Nederland wonen, maar zijn zich eelal niet bewust dat zij bij hoog water beschermd worden door een beweegbare stormloedkering. Daarom is eerder het idee opgeat om bij sluiting an de kering de kleur an de aangelichte heftorens te eranderen an blauw naar rood. Hiermee wordt de omgeing erop geattendeerd dat er sprake is an hoog water en de kering ter bescherming gesloten is. Door de (led)erlichting krijgen deze markante torens ook als het donker is een nadrukkelijkere positie in hun omgeing. Zodra het anaond donker wordt, zal dit zichtbaar worden. NIEUWSBERICHT OP WEBSITE RIJKSWATERSTAAT OP 9 DECEMBER 2011 OM 3:45 De Stormloedwaarschuwingsdienst (SVSD) an Rijkswaterstaat is actief. Voor de sectoren Delfzijl, Vlissingen en Hoek an Holland zijn waarschuwingen uitgegeen. Voor de sectoren Den Helder en Harlingen zijn oorwaarschuwingen uitgegeen. De Stormloedwaarschuwingsdienst (SVSD) houdt de waterstandserwachtingen langs de Nederlandse kust sinds 18.30 uur anaond extra scherp in de gaten. Dit doet de SVSD mede naar aanleiding an de oorspelling an het KNMI, dat spreekt an een zuidwesterstorm langs de kust. Waarschuwingen Voor de sector Delfzijl geldt een waarschuwing met een erwachte waterstand bij Delfzijl an NAP +310 cm om 10:30 uur anochtend. Voor de sector Vlissingen wordt een waterstand erwacht an NAP +330 cm om 13.00 uur anmiddag. Voor de sector Hoek an Holland wordt een hoogwaterstand erwacht an NAP +240 cm om 14.00 uur anmiddag. Voorwaarschuwingen Voor de sector Den Helder geldt een oorwaarschuwing met een erwachte waterstand bij Den Helder an NAP +170 cm om 06:30 uur anochtend. Voor de sector Harlingen geldt een oorwaarschuwing met een erwachte waterstand an NAP +240 cm om 08:50 uur anochtend. 25

NIEUWSBERICHT OP WEBSITE RIJKSWATERSTAAT OP 8 DECEMBER 2011 Rijkswaterstaat houdt de waterstanden langs de kust nauwlettend in de gaten, omdat hoge standen worden erwacht. Dit komt doordat er op het midden an de Noordzee een zware zuidwester- tot westerstorm wordt erwacht. De Stormloed Waarschuwingsdienst an Rijkswaterstaat geeft in dit soort situaties 12 uur an te oren een (oor)waarschuwing of alarmering uit aan waterkeringbeheerders, zodat zij tijdig maatregelen kunnen nemen. Waarschuwingen De kust is ingedeeld in zes erschillende sectoren. Per sector kan er een (oor)waarschuwing of alarmering uitgaan. Omdat tijdstippen an hoogwater en de ontwikkeling an de storm niet langs de hele kust hetzelfde is, kan dit dus ariëren. Mogelijk zullen er in de loop an donderdagaond 8 december oor rijdagochtend 9 december al oorwaarschuwingen worden gegeen oor de hoge waterstanden in de noordelijke sectoren. Op dit moment is de erwachting dat er oor de ijf kustsectoren Schelde, West Holland, Den Helder, Harlingen en Delfzijl waarschuwingen gegeen zullen worden oor het hoge water op rijdagmiddag en -aond. Deze standen komen eens in de twee jaar oor. Rijkswaterstaat staat oor betrouwbare en bruikbare landelijke berichtgeing oer waterkwantiteit en waterkwaliteit. BERICHTGEVING KNMI 9 december s ochtends. KNMI is niet actief op twitter sinds 11 september. En heeft geen nieuwsberichten sinds 2 december 2011. Wel is op de oorpagina een kopje oer stormloed waar wordt uitgelegd wat stormloed is. Dit is geschreen op 9 december maar geeft geen info oer de actuale situatie. WATERSCHAP HOLLANDSE DELTA BERICHTGEVING OP TWITTER BERICHTGEVING OP WEBSITE WATERSCHAP HOLLANDSE DELTA Hollandse Delta alert tijdens storm Update rijdag 9 december: de storm zorgt momenteel oor hogere waterstanden in het gebied. Dit zorgt oorlopig niet oor problemen. De waterstand blijft ruim onder het nieau waarop de dijkbewaking opgeroepen zou worden. Wel heeft Hollandse Delta uit oorzorg tijdelijk het buitendijks fietspad op de Portlandse Zeedijk bij Rhoon afgesloten en de duiker en het gemaal bij Heinenoord respectieelijk gesloten en tijdelijk stilgezet. Woensdag 7 december: De komende dagen krijgt Nederland te maken met een flinke westerstorm. Hierdoor komt er snel water anuit de Noordzee het gebied an Hollandse Delta binnen en zullen de waterstanden behoorlijk stijgen. Het waterschap houdt de waterstanden de komende dagen goed in de gaten om, wanneer nodig, tijdig maatregelen te treffen. Zoals bijoorbeeld het oproepen an de dijkwachten. 26

HOOGHEEMRAADSCHAP SCHIELAND EN DE KRIMPENERWAARD BERICHTGEVING OP TWITTER BERICHTGEVING OP WEBSITE HOOGHEEMRAADSCHAP SCHIELAND EN DE KRIMPENERWAARD Hoog water leidt niet tot problemen, wel tot extra alertheid 9 december 2011 Schieland en de Krimpenerwaard erwacht geen problemen anwege het hoge water, maar is alert. Rond 14.00 uur anmiddag erwachten wij hoge waterstanden an circa 2,40 meter boen NAP, daarom sluit om 13.00 uur de Stormloedkering bij Krimpen aan den IJssel. De Stormloedkering sluit bij een waterstand hoger dan 2,00 meter boen NAP. Vooralsnog gaat de Maeslantkering bij Hoek an Holland niet dicht. De werkzaamheden bij de dijkersterkingen BAS en Nederlek gaan gewoon door. Indien de situatie daartoe aanleiding geeft kunnen we direct maatregelen nemen HOOGHEEMRAADSCHAP DELFLAND BERICHTGEVING OP TWITTER NIEUWSBERICHT HOOGHEEMRAADSCHAP DELFLAND OP 9 DECEMBER 2011 Rond 14 uur anmiddag wordt een waterstand an 2,40 meter boen NAP erwacht in Hoek an Holland. Delfland is extra alert maar erwacht geen problemen. De stormloedwaarschuwingsdienst an Rijkswaterstaat houdt de waterstanden en erwachtingen aan de kust bij op http://www.meetadiesdienst.nl/nl/water-en-weer/erwachtingen-water/ssd-mededelingen. htm. Kijk oor de waterstand in Delfland bij het grafiekje oor Hoek an Holland. De belangrijkste waterkeringen in Delfland zijn de duinen en de Delflandse dijk langs de Nieuwe Waterweg. Door het erbreden an het strand aan de Delflandse kust en de aanleg an een dijk onder de bouleard in Scheeningen is Delfland bij heige storm beschermd tegen oerstromingen. Steige dijken maken leen onder zeenieau eilig. Delfland zet zich in oor droge oeten in een leefbaar gebied. Dat betekent regelmatig beheer en onderhoud uitoeren. Boendien controleert Delfland de duinen, dijken en kaden, tijdens een storm aker. 27

NIEUWSBERICHT HOOGHEEMRAADSCHAP DELFLAND OP 8 DECEMBER 2011 De waterstand bij Hoek an Holland is gisteraond opgelopen tot 2 meter boen NAP. Er werd een hogere waterstand erwacht. Er zijn geen problemen oorgekomen in Delflands gebied. Hoewel het nu luw is wordt er oor anaond weer harde wind erwacht. De waterstand zakt op dit moment en zal anaond weer iets stijgen. Morgen oerdag stijgt het waterpeil bij Hoek an Holland opnieuw en komt na erwachting oorbij de 2 meter. Omdat de dijken en duinen an Delfland goed bestand zijn tegen deze waterstanden erwacht Delfland ook op rijdag geen problemen. De stormloedwaarschuwingsdienst an Rijkswaterstaat houdt de waterstanden en erwachtingen aan de kust bij op http://www.meetadiesdienst.nl/nl/water-en-weer/erwachtingen-water/ssd-mededelingen. htm. Kijk oor de waterstand in Delfland bij het grafiekje oor Hoek an Holland. De belangrijkste waterkeringen in Delfland zijn de duinen en de Delflandse dijk langs de Nieuwe Waterweg. Door het erbreden an het strand aan de Delflandse kust en de aanleg an een dijk onder de bouleard in Scheeningen is Delfland bij heige storm beschermd tegen oerstromingen. Steige dijken maken leen onder zeenieau eilig. Delfland zet zich in oor droge oeten in een leefbaar gebied. Dat betekent regelmatig beheer en onderhoud uitoeren. Boendien controleert Delfland de duinen, dijken en kaden, tijdens een storm aker. NIEUWSBERICHT HOOGHEEMRAADSCHAP DELFLAND OP 7 DECEMBER 2011 Door de storm wordt er rond 1 uur annacht bij Hoek an Holland een waterstand erwacht an 2.15 boen NAP. Delfland erwacht geen problemen, omdat de dijken goed bestand zijn tegen een dergelijke waterstand. De belangrijkste waterkeringen in Delfland zijn de duinen en de Delflandse dijk langs de Nieuwe Waterweg. Door het erbreden an het strand aan de Delflandse kust en de aanleg an een dijk onder de bouleard in Scheeningen is Delfland bij heige storm beschermd tegen oerstromingen. Steige dijken maken leen onder zeenieau eilig. Delfland zet zich in oor droge oeten in een leefbaar gebied. Dat betekent regelmatig beheer en onderhoud uitoeren. Boendien controleert Delfland de duinen, dijken en kaden, tijdens een storm aker. 28

BERICHTGEVING SVSD Pagina: SV01 Stormloedwaarschuwingsdienst Uitgifte: Vr 09-Dec-11 14:55 MET Oerzichtspagina erwachtingen =============================================================================== Sector Waars Alarm Astronomisch SVSD-erwachting W/A Bijgestelde (et.station) peil peil hoogwater hoogwater erwachting ------------------------------------------------------------------------------- Schelde 330 370 10-12 01:37 +211 10-12 01:35 +250 --:-- +--- (Vlissingen) West-Holland 220 280 10-12 02:25 +120 10-12 02:25 +170 --:-- +--- (H..Holland Dordrecht *** 250 09-12 15:44 +099 09-12 17:00 +180 --:-- +--- Den Helder 190 260 09-12 18:50 +071 09-12 16:30 +200 W --:-- +-- Harlingen 270 330 09-12 20:55 +108 09-12 20:30 +260 --:-- +--- Delfzijl 300 380 09-12 23:14 +149 09-12 22:00 +300 W --:-- +-- ------------------------------------------------------------------------------- Stormloedkeringen Open Gesloten Sector ------------------------------------------------------------------------------- Oosterscheldekering * Schelde Maeslant- en Hartelkering * West-Holland Hollandse IJssel kering * West-Holland ------------------------------------------------------------------------------- tijden in MET, hoogten in cm t.o.. NAP, W = Waarschuwing, A = Alarmering zitting aangeangen op 03-12 om 07:00. oor meer informatie zie pagina SV02: Toelichting SVSD. BERICHTGEVING OP NOS.NL (TRADITIONELE MEDIA) Wateroerlast in Rijnmond-gebied Toegeoegd: rijdag 9 dec 2011, 17:00 In het Rijnmond-gebied is op meerdere plaatsen oerlast ontstaan door het hoge water. In Maassluis, Vlaardingen en Schiedam zijn straten ondergelopen. Rond 15.00 uur werd de hoogste waterstand bereikt. Sindsdien zakt het water. Bij Capelle en Krimpen aan den IJssel is de Hollandse IJsselkering bij de Algerabrug dicht. Na de watersnoodramp in 1953 was dat het eerste Deltawerk. De hoge waterstand wordt eroorzaakt door een combinatie an de westerstorm en loed. Rijkswaterstaat heeft in ijf an de zes kustsectoren hoogwater oorspeld. Dat komt ongeeer eens in de twee jaar oor. Kustregio s oorbereid op hoogwater Toegeoegd: rijdag 9 dec 2011, 09:56 In erband met de hoge waterstanden zijn beheerders an waterkeringen en dijken extra waakzaam. Door een combinatie an westerstorm en loed dreigt op eel plaatsen hoogwater. In Groningen is de waterkering bij Termunterzijl anmorgen uit oorzorg gesloten. Rijkswaterstaat erwacht daar een waterstand an 3.10 meter. Maeslantkering 29

Bij Hoek an Holland is de Maeslantkering in de Nieuwe Waterweg gereedgemaakt oor sluiting. Zowel de Maeslant- als de Oosterscheldekering moeten dicht als de waterstand 3 meter of meer boen NAP komt. Rijkswaterstaat heeft oor andaag hoogwater oorspeld in ijf an de zes kustsectoren. Het komt ongeeer eens in de twee jaar oor, dat de waterstand minimaal drie meter boen NAP komt. De wind zal in de loop an de dag afnemen. Hoogwater erwacht door zware storm Toegeoegd: donderdag 8 dec 2011, 21:23 Update: donderdag 8 dec 2011, 22:16 Rijkswaterstaat houdt de waterstanden langs de kust nauwlettend in de gaten. Door zware storm op de Noordzee wordt er op erschillende plaatsen hoogwater erwacht. Vooral de kustsectoren Schelde, West Holland, Den Helder, Harlingen en Delfzijl kunnen met hoogwater te maken krijgen. Mogelijk wordt een officiële waarschuwing uitgegeen aan waterkeringbeheerders, zodat die zich kunnen oorbereiden. In het Lauwersmeer, op de grens an Friesland en Groningen, stond het water andaag 90 centimeter hoger dan normaal. Er is ongeeer 20 miljoen kubieke meter water naar de Waddenzee gespuid, waardoor het water zo n 30 centimeter is gezakt. De komende dagen gaat het opnieuw eel regenen. Het waterschap denkt dat het dan weer moet spuien om het water op de gewenste hoogte te krijgen. Schotland In Schotland is het openbare leen stilgelegd door de zware storm. Scholen bleen dicht en de Schotten kregen het adies om binnen te blijen. Tal an bruggen en wegen zijn oor het erkeer afgesloten. Door de storm zijn elektriciteitsmasten geknakt waardoor 30.000 mensen zonder stroom zitten. Er zijn in Schotland windstoten gemeten an 260 kilometer per uur. Ook Noord-Engeland had problemen door de storm. De eerboot uit Rotterdam met 300 passagiers aan boord kon niet in Hull afmeren. Riieren traden buiten hun oeers. BERICHTGEVING OP WEBSITE GEMEENTE VLAARDINGEN OP 9 DECEMBER 2011 Door de harde westenwind staat rijdag 9 december het water in de Koningin Wilhelminahaen in Vlaardingen een meter hoger dan normaal. Dit betekent dat in het buitendijkse gebied (Buitenhaen, Maasbouleard en Koningin Wilhelminahaen) het water oer de kade stroomt. De kade is daarom afgesloten en omwonenden en omliggende bedrijen zijn geinformeerd en hebben zonodig maatregelen genomen. Verwacht wordt dat het water in de loop an de middag zakt. Hoog water in het buitendijkse gebied komt in Vlaardingen een paar keer per jaar oor. 30

BERICHTGEVING OP WEBSITE GEMEENTE MAASSLUIS OP 9 DECEMBER 2011 Weersomstandigheden zorgen oor intreden hoogwaterregeling In erband met de (erwachte) weersomstandigheden is sinds 9 december fase 2 an de hoogwaterregeling Maassluis in werking. Er wordt om 14.45 uur een waterstand an 2.40+ NAP erwacht. (Bron:Stormloedwaarschuwingsdienst) Verwachte geolgen Vanaf NAP +1,90 m begint de loswal aan de Burgemeester de Jonghkade onder te stromen en er komt water op het wegdek an de Goert an Wijnkade te staan ter hoogte an nr. 37 tot en met 42. Wat doet de gemeente? De gemeente plaatst afzettingen om te oorkomen dat mensen hun oertuig op de loswal aan de Burgemeester de Jonghkade en op de Goert an Wijnkade parkeren. De gemeente informeert de contactpersoon an de bewoners an t Hoofd en bedrijen aan de burgemeester de Jonghkade en de Goert an Wijnkade. De politie waarschuwt zo nodig eigenaren an oertuigen die er al geparkeerd staan. Wat kunt u zelf doen? Parkeer uw oertuig niet op de loswal bij de Burgemeester de Jonghkade en niet op de Goert an Wijnkade langs de waterkant. 31

Tabellen Informatiestromen: Zender: DCC-IenM DCO-IenM DG Water IVW DG-RWS Gemeenten ICCB Ontanger: DCC-IenM DCO-IenM DG Water IVW DG-RWS Gemeenten ICCB KNMI KNMI LCO LOCC MCCB Minister IenM Minister VenJ NCC/NVC Proincies Reg. diensten RWS Veiligheidsregio s Waterschappen Berichtendienst RWS LCO LOCC MCCB Minister IenM Minister VenJ NCC/NVC Proincies Reg. diensten RWS Veiligheidsregio s Waterschappen Berichtendienst RWS 32

Adiseren: Zender: DCC-IenM DCO-IenM DG Water IVW DG-RWS Ontanger: DCC-IenM DCO-IenM DG Water IVW DG-RWS Gemeenten ICCB KNMI Gemeenten ICCB LCO LOCC MCCB Minister IenM Minister VenJ NCC/NVC Proincies Reg. diensten RWS Veiligheidsregio s Waterschappen Berichtendienst RWS KNMI LCO LOCC MCCB Minister IenM Minister VenJ NCC/NVC Proincies Reg. diensten RWS Veiligheidsregio s Waterschappen Berichtendienst RWS 33

Ondersteunen: Zender: DCC-IenM DCO-IenM DG Water IVW DG-RWS Ontanger: DCC-IenM DCO-IenM DG Water IVW DG-RWS Gemeenten ICCB KNMI LCO LOCC MCCB Minister IenM Minister VenJ NCC/NVC Proincies Reg. diensten RWS Veiligheidsregio s Waterschappen Berichtendienst RWS Gemeenten ICCB KNMI LCO LOCC MCCB Minister IenM Minister VenJ NCC/NVC Proincies Reg. diensten RWS Veiligheidsregio s Waterschappen Berichtendienst RWS 34

Afstemmen: DCC-IenM DCO-IenM DG Water IVW DG-RWS Gemeenten ICCB KNMI LCO LOCC MCCB Minister IenM Minister VenJ NCC/NVC Proincies Reg. diensten RWS Veiligheidsregio s Waterschappen Berichtendienst RWS DCC-IenM DCO-IenM DG Water IVW DG-RWS Gemeenten ICCB KNMI LCO LOCC MCCB Minister IenM Minister VenJ NCC/NVC Proincies Reg. diensten RWS Veiligheidsregio s Waterschappen Berichtendienst RWS 35

36 Diagrammen

37

38

39