INHOUDSTAFEL Financiële kalender Tessenderlo Group in een notendop Kerncijfers Strategie en troeven Recente acquisities kaft uitvouw uitvouw uitvouw uitvouw Woord van de Voorzitter pagina 4 Bestuur, directie en toezicht pagina 7 Tessenderlo Group op de wereldkaart pagina 8 Het aandeel Tessenderlo Chemie en relaties met investeerders pagina 12 Markten en toepassingen pagina 20 Overzicht van de activiteiten minerale chemie pagina 22 fijnchemie pagina 30 PVC & compounds pagina 34 kunststofverwerking pagina 40 natuurlijke organische producten pagina 46 Human resources pagina 54 Milieu en veiligheid pagina 56 Onderzoek en ontwikkeling pagina 66 Deugdelijk bestuur pagina 72 Groepsstructuur pagina 78 Jaarrekening 2003 geconsolideerd pagina 82 NV pagina 110 Algemene inlichtingen adressen pagina 118 index pagina 126 1
1 Dyka Polen Jelcz-Laskowice POLEN De divisie kunststofverwerking voornamelijk actief in de sector van PVC-raamprofielen en kunststofleidingsystemen wil naast het bestendigen van haar marktaandeel in bestaande markten, haar aanwezigheid verder opdrijven in Oost-Europese groeimarkten.
WOORD VAN DE VOORZITTER Geachte mevrouw, geachte heer, 2003 was voor Tessenderlo Group ongetwijfeld een van de slechtste jaren sinds lange tijd. De scheikundige sector in het algemeen had het erg moeilijk, en daarbovenop kenden enkele van onze belangrijkste producten hun eigen, specifieke problemen. In vergelijking met vorig jaar is de omzet met 2% gestegen, naar 1 972 miljoen EUR. De prijsdalingen binnen de divisies minerale chemie en PVC en de zwakke dollar zorgden weliswaar voor een daling van de omzet, maar die kon worden omgebogen in een lichte stijging dankzij de opname van de overgenomen gelatinefabrieken in de consolidatiekring. De nettowinst daalde met 38,5 procent. Dit is grotendeels te verklaren door de prijsinstorting van de fosfaten voor veevoeders en een nieuwe inkrimping van de PVC-marges. Gérard Marchand Voorzitter Over het algemeen was het economisch klimaat voor de verschillende markten van de divisie minerale chemie in 2003 vrij zwak. Een verhoogd aanbod van fosfaten voor de veevoederindustrie, gekoppeld aan een verminderde vraag in Europa, leidde tot een spectaculaire prijsafbrokkeling. Die had een grote impact op de resultaten van de groep. Ondanks het evenwicht tussen vraag en aanbod bleven de prijzen van natronloog in Europa onder het wereldniveau, waardoor zij een negatieve invloed hadden op de cijfers van de elektrolyseafdeling. De markten van de sulfaten voor meststoffen zijn stabiel gebleven. Zij zijn erin geslaagd de negatieve gevolgen van de lagere dollarkoers en de hoge transportkosten gedeeltelijk te beperken. Enkel de ijzerchloriden in Europa en de vloeibare zwavelhoudende meststoffen in de Verenigde Staten kenden een positieve ontwikkeling. De prijzen van PVC en MVC schommelden sterk in de loop van 2003. In het begin van het jaar haalden ze een bevredigend niveau, maar in het tweede trimester zijn ze opnieuw ingestort. Nadat in de zomermaanden goede volumes gerealiseerd werden omdat de klanten hun voorraden aanvulden, begonnen de prijzen en de marges in het laatste trimester geleidelijk weer op peil te komen. Maar aangezien het prijsniveau van de grondstoffen het hele jaar door hoog bleef, zijn de marges aanzienlijk gedaald in vergelijking met 2002. Daarmee is 2003 voor de derde opeenvolgende keer een teleurstellend jaar voor PVC. Binnen de divisie fijnchemie kampten de tolueenderivaten met de Aziatische concurrentie, die kon profiteren van de lage dollarkoers. Omdat de prijzen in deze markt onder druk staan, konden we de hoge grondstoffenprijzen niet doorrekenen. Ook deze sector was mee verantwoordelijk voor de lagere resultaten van de groep, zij het in mindere mate dan de sectoren waarover ik het hierboven had. 4
Hoewel 2003 een moeilijk jaar was, werden belangrijke beslissingen genomen voor de toekomst van de groep en haar verdere ontwikkeling. De gelatineproductie deed het daarentegen aanzienlijk beter, enerzijds door de goede prestaties in Europa en anderzijds dankzij de twee overgenomen bedrijven in Noord- en Zuid-Amerika. Die leverden reeds in het eerste jaar van hun integratie een erg positieve bijdrage tot de resultaten. De gelatineproductie compenseerde daarmee de lagere verkoopcijfers van de activiteit dierlijke bijproducten. Daarvan werd de werking dit jaar bemoeilijkt door de toepassing van nieuwe regelgevingen. De divisie kunststofverwerking zette haar gestage groei verder. Zij leverde de grootste bijdrage tot de winst van de groep. De activiteit van de kunststofleidingsystemen breidde zich uit via ons distributienetwerk in Groot-Brittannië, evenals in Polen. Ook de profielen kenden hun sterkste groei in Groot-Brittannië. De inspanningen om de rentabiliteit van de Amerikaanse vestiging te vergroten, worden onverminderd voortgezet. Dankzij de overname van de twee productie-eenheden één in de Verenigde Staten en één in Argentinië hebben we in 2003 onze positie op de gelatinemarkt verstevigd. We zijn de derde grootste leverancier op de wereldmarkt, met een goede geografische spreiding. In 2003 nam Tessenderlo Group ook de aandelen over van de minderheidsaandeelhouder in de dochtermaatschappijen Fairbrook (kunststofverwerking) in Groot- Brittannië en Taile (organische chloorderivaten) in China. Daardoor werden we telkens voor 100% eigenaar. Ondanks deze belangrijke investeringen is de schuldenlast van de groep maar licht gestegen. Zij bevestigt daarmee dat zij ook in een moeilijk jaar, los van de lopende investeringen, over een voldoende cashflow kan beschikken. Op het einde van het jaar verkregen we de milieuvergunning voor de nieuwe elektrolyse-eenheid in Tessenderlo. We kunnen dus van start gaan met deze investering, die zo belangrijk is voor onze Limburgse vestigingen. Ondanks het lagere nettoresultaat, en in overeenstemming met onze dividendpolitiek, zal de raad van bestuur aan de algemene vergadering voorstellen het nettodividend op 0,85 EUR per gewoon aandeel te handhaven. Tot slot wil ik, in naam van de raad van bestuur, alle 8 244 arbeiders, bedienden en kaderleden van harte danken voor de inspanningen die zij het voorbije jaar geleverd hebben. 5
Matteusz Dubinski Philippe Pôlet Adrien Carton de Wiart Eddy Vandenbriele Christian Vrebosch Jozef Housen Gérard Marchand David Poynton 6
BESTUUR, DIRECTIE EN TOEZICHT 1. Raad van bestuur Voorzitter Bestuurders Commissaris Burgerlijke Coöperatieve Vennootschap (KPMG) Vaste vertegenwoordiger Gérard Marchand Pierre-Louis Boutonnat Pierre-François Couture Claude Niedergang Valère Croes Paul de Meester Bernard Pache Thierry Piessevaux Karel Pinxten Marc Lambrechts ( augustus 2003) Klynveld Peat Marwick Goerdeler Bedrijfsrevisoren L. Ruysen 2. Algemene directie van Tessenderlo Group (op 31 december 2003) Voorzitter van het management committee: Gérard Marchand Lid van het management committee: Divisie minerale chemie Lid van het management committee: Divisie natuurlijke organische producten Lid van het management committee: Divisies PVC en kunststofverwerking Lid van het management committee: Divisie fijnchemie Secretaris-generaal: IT-, organisatie- en personeelsdirecteur: Financieel Directeur: Matteusz Dubinski Jozef Housen Philippe Pôlet David Poynton* Adrien Carton de Wiart Eddy Vandenbriele Christian Vrebosch * Pierre Ducuroir tot 31.3.2003 7
TESSENDERLO GROUP OP DE WERELDKAART CANADA 2 VERENIGDE STATEN 16 Fabrieken: 69 Verkoopkantoren in: Argentinië België Chili Denemarken Duitsland Frankrijk Groot-Brittannië Hongarije Italië Libanon Mexico Nederland Peru Polen Spanje Tsjechië Turkije Verenigde Staten Zwitserland ARGENTINIË 1 BRAZILIË 2 8
GROOT-BRITTANNIË 7 BELGIË 7 NEDERLAND 4 DUITSLAND 1 POLEN 2 FRANKRIJK 23 ITALIË 3 CHINA 1 9
2 Thermoplastiques Cousin-Tessier Tiffauges FRANKRIJK Het Franse Cousin-Tessier maakt TPE s (thermoplastische elastomeren) en PVC-mengsels of compounds voor bekabeling, schoenzolen en de automobielindustrie. Tessenderlo Group is de vijfde grootste producent van PVC-compounds in Europa.
HET AANDEEL TESSENDERLO CHEMIE EN RELATIES MET INVESTEERDERS Het aandeel Het aandeel Tessenderlo Chemie is sinds 17 augustus 1937 genoteerd op de Beurs van Brussel. Het wordt verkocht op de continu markt en maakt deel uit van de indexen Next 150 en NextPrime. Op 31 december 2003 werd het kapitaal van Tessenderlo Chemie NV vertegenwoordigd door 27 113 352 aandelen zonder aanduiding van nominale waarde, waarvan 5 226 551 met VVPR-strips. De aandelen aan toonder zijn uitgegeven in coupures van 1, 10, 50 en 100. Eind 2003 waren er 12 360 012 aandelen op naam ingeschreven in het aandelenregister, met inbegrip van de effecten die in het bezit zijn van het personeel. Eind december 2003 was de beurskapitalisatie van het aandeel Tessenderlo Chemie opgelopen tot 757 818 188 EUR. De velociteit (het aantal verhandelde aandelen over 12 maanden t.o.v. het totaal aantal aandelen) binnen het Next 150 -segment bedroeg 23,07%, de aangepaste velociteit binnen de BEL20 -index 43,17%. Het liquiditeitscontract dat de ondersteuning van de handel en de liquiditeit van het aandeel garandeert, is inmiddels aan zijn derde jaargang toe. Het aandeel Tessenderlo Chemie is ook op de Amerikaanse markt vertegenwoordigd door middel van American Depository Receipts (ADR). Vijf ADR s stemmen overeen met één aandeel Tessenderlo Chemie. De koers van het gewone aandeel schommelde het voorbije jaar tussen 24,13 en 29,5 EUR, met een slotnotering van 27,95 EUR op 31 december 2003. Begin 2004 werd Tessenderlo Chemie NV opgenomen in de Kempen SNS Smaller European SRI Index. Enkel die bedrijven die welomschreven standaards in acht nemen inzake ethisch handelen, personeelsbeleid en milieu worden opgenomen in deze index. 12
Beurskapitalisatie (miljoen EUR) Nettodividend per aandeel (EUR) Dividend/Netto geconsolideerd resultaat (%) 2000 1500 1000 1,0 0,8 0,6 0,4 0,85 80 70 60 50 40 30 71 500 0,2 20 10 0 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 0,0 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 0 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 Omzet Beurskapitalisatie Eigen vermogen Beursgegevens (geconsolideerde jaarrekening) op 31 december 1999 2000 2001 2002 2003 Kapitaal (miljoen EUR) 128,90 130,14 131 132 133 Aantal effecten 29 137 316 29 232 548 29 347 124 26 975 013 27 113 352 Waarvan eigen aandelen 1 178 454 2 473 639 2 473 639 0 0 Uiterste koersen Gewoon aandeel 38,50 / 52,85 29,75 / 55,45 20,55 / 32,20 23,00 / 35,00 24,13 / 29,5 Sluitingskoers Continumarkt 51,50 31,65 26,60 28,6 27,95 Gemiddeld dagvolume 27 400 23 845 17 556 24 097 24 120 Gegevens per aandeel* Waarde van het eigen vermogen 23,68 25,49 26,39 27,57 27,93 Geconsolideerde nettowinst 2,49 3,38 2,41 2,62 1,6 Nettocashflow 6,44 7,88 6,25 7,66 5,96 Nettodividend per gewoon aandeel 0,72 0,85 0,85 0,85 0,85 Kapitalisatie einde jaar 1 500,6 925,2 780,6 771,5 757,8 * Zonder rekening te houden met de eigen aandelen op 31/12 van ieder jaar 13
De kapitaalstructuur De vennootschap ontving gedurende het boekjaar 2003 geen verklaring van drempeloverschrijding. Sinds 1985 wordt jaarlijks een kapitaalverhoging doorgevoerd ten voordele van het personeel. In 2003 werden 138 339 aandelen onderschreven. Wanneer rekening gehouden wordt met de 414 312 aandelen op naam die zijn ingeschreven in het register, vertegenwoordigen de personeelsleden 1,52% van het totale aandeelhouderschap. Op 6 november 2003 werd de tweede schijf van een obligatielening met warrants uitgeschreven voor de belangrijkste managers van de groep. Deze lening heeft een looptijd van 7 jaar. Zij bestaat uit 1 250 obligaties van elk 25 EUR waaraan telkens 40 warrants zijn gehecht. De jaarlijkse intrest bedraagt 4%. Elke warrant geeft recht op de aankoop van een aandeel aan de uitoefenprijs van 26,45 EUR. De opties die zijn uitgegeven in de vorm van een obligatielening, en die door de topmanagers van de groep kunnen worden gelicht, vertegenwoordigen op dit ogenblik minder dan 0,5% van het totaal aantal uitgegeven aandelen. Het dividend Op 1 juni 2004 zal aan de algemene vergadering van de aandeelhouders een nettodividend van 0,85 EUR worden voorgesteld. Dit stemt overeen met een brutodividend van 1,1333 EUR. Voor de coupons met aangehechte VVPR-strips zal het nettodividend 0,9633 EUR bedragen. Het nettodividend van 0,85 EUR betekent een status-quo ten opzichte van het boekjaar 2002, 2001 en 2000. 14
Financiële communicatie en relaties met investeerders De financiële nieuwsbronnen verspreiden de informatie over Tessenderlo Group onder de volgende codes: Bloomberg: TESB BB Reuters: TESBt.BR Datastream: B:TES TBM: 23IT081 SEDOL: 4-884-006 ALPHA: TES Reeds tien jaar publiceert Tessenderlo Group driemaandelijks de financiële resultaten. De publicatiedata voor 2004 worden vermeld in de Financiële kalender, aan de binnenzijde van de voorpagina. Deze gegevens zijn ook samen met volledige informatie over de groep terug te vinden op de webstek www.tessenderlogroup.com waar eveneens kan worden ingeschreven op een verzendlijst voor de ontvangst van de persberichten van Tessenderlo Group via e-mail. De halfjaarlijkse resultaten worden gepubliceerd in een brochure. De koers van het aandeel van Tessenderlo Chemie kan worden geconsulteerd op de webstek van de groep www.tessenderlogroup.com (zie Corporate Investors Relations Stock Information) en op deze van Euronext, www.euronext.com. De prestaties van Tessenderlo Group worden gevolgd door analisten van de volgende financiële instellingen (in alfabetische volgorde): Bank Degroof, Bank de Maertelaere, Delta Lloyd Securities, Dexia Securities, Fortis Bank, HSBC Dewaay Bank, ING Financial Markets, KBC Securities, Petercam, Puilaetco en Rabo Securities. De financiële directie, die ook verantwoordelijk is voor de investor relations, neemt elk jaar deel aan tal van manifestaties voor institutionele en particuliere investeerders in binnen- en buitenland. Daarbij wordt zij ondersteund door de dienst corporate communication. Tussen de verschillende roadshows in (onder meer in Amsterdam, Genève, Londen, Milaan, Parijs en Zürich) worden ontmoetingen met analisten en bedrijfsbezoeken voor analisten en investeerders georganiseerd. Het doel van al deze initiatieven is de groep nog beter bekend te maken bij de beleggers. 15
De voorlopige kalender voor 2004 ziet er als volgt uit: 20 maart 2004 Beleggershappening VFB te Antwerpen (B) 27 maart 2004 Dag van het Aandeel Cash te Brussel (B) 27 en 28 april 2004 Midcap Event te London 15 mei 2004 Financial brunch Investa Euronext te Luik (B) 8 en 9 juli 2004 Europlace te Parijs 22 en 23 september 2004 Midnext te Parijs 19 en 20 november 2004 Actionaria te Parijs Financiële diensten De financiële diensten met betrekking tot het aandeel Tessenderlo Chemie worden geleverd door de volgende financiële instellingen: Bank Degroof, Deutsche Bank, Dexia, Fortis Bank, ING, KBC Bank en Petercam Beursvennootschap. Tessenderlo Chemie vs. European peers (rebased) 34 32 30 28 26 24 22 20 31-12-2002 14-01-2003 16 28-01-2003 11-02-2003 25-02-2003 11-03-2003 25-03-2003 08-04-2003 22-04-2003 06-05-2003 20-05-2003 03-06-2003 17-06-2003 01-07-2003 15-07-2003 29-07-2003 12-08-2003 26-08-2003 09-09-2003 23-09-2003 07-10-2003 21-10-2003 04-11-2003 18-11-2003 02-12-2003 16-12-2003 30-12-2003 Tessenderlo FTSE Chemicals DJ STOXX Chemicals
34 32 30 28 26 24 22 20 420 340 260 Koersverloop aandeel Tessenderlo Chemie 31-12-2002 14-01-2003 28-01-2003 11-02-2003 25-02-2003 11-03-2003 25-03-2003 08-04-2003 22-04-2003 06-05-2003 20-05-2003 03-06-2003 17-06-2003 01-07-2003 15-07-2003 29-07-2003 12-08-2003 26-08-2003 09-09-2003 23-09-2003 07-10-2003 21-10-2003 04-11-2003 18-11-2003 02-12-2003 16-12-2003 30-12-2003 06-01-2004 Rendement met opnieuw geïnvesteerde dividenden (index = 100) 180 100 20 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 Bron: Moneyline 17
3 Tessenderlo Kerley Coffeyville vestiging VERENIGDE STATEN Tessenderlo Group is, via haar Amerikaans filiaal Tessenderlo Kerley, de grootste producent van vloeibare zwavelhoudende meststoffen ter wereld. De groep heeft een aandeel van 55 procent op de Amerikaanse markt voor dit type van hoogwaardige meststoffen.
MARKTEN EN TOEPASSINGEN Tessenderlo Group: Bringing Chemistry to Life Tessenderlo Group vervaardigt een waaier van producten die niet meer uit het dagelijkse leven weg te denken zijn hoewel de meeste consumenten zich hier niet van bewust zijn. Achter de vaak ingewikkelde scheikundige namen gaan immers stoffen schuil die gebruikt worden in uiteenlopende toepassingen, gaande van veevoeders tot antibiotica en dashboards van auto s. Ook in kauwgom, parfums, batterijen, bloedzakjes, waspoeders en raamprofielen om maar enkele voorbeelden te noemen is telkens een stukje Tessenderlo Group aanwezig. Hieronder vindt u een overzicht van de belangrijkste producten en hun toepassingen. Deze laatste kunnen worden gebundeld in een vijftal markten: De bouwnijverheid Natriumsulfaat en -carbonaat: PVC & compounds: Zeolieten: glas leidingsystemen, deur- en raamprofielen, gevelbekleding, telecommunicatie, kabelisolatie, vloerbekleding, verandas dubbele beglazing De landbouw Ammonium- en kaliumthiosulfaat: vloeibare meststoffen voor grootschalige teelten Dicalciumfosfaat: veevoeders Glycine en afgeleide producten: veevoeders, agrochemicaliën Kaliloog: tuinbouw, meststoffen voor irrigatiesystemen Kaliumsulfaat: gespecialiseerde meststoffen die bijzonder geschikt zijn voor de bloemen-, tabaks- en fruitteelt Zwavelzuur: meststoffen De industrie Acetaten: Elektrolyseproducten: Gelatine: antivriesproducten voor bijvoorbeeld landingsbanen fotografie, leerlooierij, waterzuivering fotografie, wijnproductie 20
IJzerchloride: afvalwater- en drinkwaterbehandeling Kaliloog: batterijen, textielbehandeling Kaliumbicarbonaat: vuurdovend poeder Kaliumcarbonaat: glas, TV- en computerschermen Natriumsulfhydraat en natronloog: papier, pulp Natronloog: aluminium, rayon Organische chloorderivaten: verf, fotografie PVC en PVC-compounds: dashboards, meubilair, schoenzolen, dekzeilen, elektronica, kabels Zwavelzuur: batterijen, autoruiten, biljartballen Gezondheid en hygiëne Chloor: Farmaceutische tussenproducten: Gelatine: Kaliumcarbonaat: Natriumhypochloriet (javel) Natriumsulfaat en natronloog: Organische chloorderivaten: PVC: PVC, waterzuivering, desinfectans antibiotica, penicilline capsules voor onder andere geneesmiddelen shampoos, zepen waterzuivering, bleken, ontsmetting detergenten, zepen antibiotica, diverse farmaceutische producten voor mens, plant en dier, parfum, cosmetica, shampoos, UV-bestendige zonnelotions bloedzakjes, infuuszakken en leidingen, katheters, handschoenen, verpakkingen voor douchezeep en badschuim Het huishouden Dierlijke vetten: Elektrolyseproducten: Gelatine: Glycine: Kaliumbicarbonaat: petfood detergenten voedingsmiddelen zoals melk- en light producten, snoepgoed, energierepen en -drankjes voedingsmiddelen, petfood bakpoeders Natriumsulfhydraat en natronloog: detergenten PVC: verpakkingsfolies, tafelkleden, douchegordijnen, opblaasbare artikelen als ballen, zwembanden, zwembaden, boten en dergelijke Zeolieten: waspoeders 21
MINERALE CHEMIE Activiteiten en producten De divisie minerale chemie van Tessenderlo Group omvat de productie van anorganische zouten en alkalische basen verkregen door elektrolyse. Zij wordt gekenmerkt door een geïntegreerd productieproces, waarbij de diverse eind- en bijproducten intern worden gevaloriseerd om een maximale toegevoegde waarde te creëren. De twee pijlers van dit proces zijn de productie van zoutzuur en van chloor. Activiteiten en producten van de minerale chemie De divisie minerale chemie heeft wereldwijd een leidende rol op diverse afzetmarkten. Zo is de groep s werelds tweede grootste producent van kaliumsulfaat. Dit is als meststof bijzonder geschikt voor gebruik in droge gebieden, en voor teelten die erg gevoelig zijn voor de kwaliteit van de gebruikte bemesting, zoals bloemen, tabak, fruit en groenten. De groep speelt ook een vooraanstaande rol op de markt van natriumsulfaat, dat voornamelijk terug te vinden is in detergenten. Matteusz Dubinski, directeur van de divisie minerale chemie Een bijproduct van de fabricage van sulfaten is zoutzuur. Tessenderlo Group is hiervan de grootste producent ter wereld. Het zoutzuur wordt verkocht, maar het wordt ook intern gevaloriseerd via de productie van fosfaten, die diverse toepassingen kennen in de veevoeder- en de meststoffenindustrie. De groep bekleedt de tweede plaats op de wereldmarkt van fosfaten voor veevoeder. Het gamma fosfaatproducten is zo uitgebreid dat Tessenderlo Group kan beantwoorden aan de eisen van bijna alle voedertoepassingen. Daarnaast is Tessenderlo Group de grootste wereldproducent van vloeibare zwavelhoudende meststoffen (waaronder ammoniumthiosulfaat). Die worden vooral in Noord-Amerika aangewend voor de teelt van granen en eiwitrijke gewassen, en voor de verbetering van natriumhoudende gronden. De andere zwavelhoudende derivaten, natriumsulfide en natriumsulfhydraat worden onder meer gebruikt in de mijnbouw, de fotografie, de papierindustrie en de leerlooierij. Een ander belangrijk product zijn zeolieten, die grotendeels de fosfaten vervangen in waspoeders. 22
In een internationale context waar nieuwe en geduchte concurrenten zoals China de kop op steken, blijven het verbeteren van de productiviteit en het verlagen van de productiekosten de sleutels tot succes. Het voorbije jaar is binnen de divisie onafgebroken gewerkt om aan deze uitdaging het hoofd te bieden. Als we die inspanningen blijven volhouden, ben ik ervan overtuigd dat Tessenderlo Group op termijn haar positie nog zal kunnen verstevigen. Minerale chemie Omzet (miljoen EUR) 2003 2002 Omzetcijfer 534 611 (miljoen EUR) Ebitda 39 71 (miljoen EUR) Materiële investeringen 18 20 (miljoen EUR) Personeelsbestand 1 816 2 005 700 600 500 400 300 200 100 0 534 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 Activiteiten en producten van de elektrolyse De elektrolyseafdelingen van Tessenderlo Group produceren jaarlijks 300 000 ton chloor. Die wordt hoofdzakelijk intern gebruikt voor de aanmaak van monovinylchloride (MVC), de basis van polyvinylchloride (PVC), en voor de chlorering van tolueen en benzeen. Bij de chloorproductie komt tevens zowat 100 000 ton kaliloog en meer dan 235 000 ton natronloog vrij. Kaliloog wordt hoofdzakelijk aangewend voor de productie van kaliumnitraat en kaliumfosfaten, naast toepassingen in voeding en meststoffen, alkalibatterijen, ontdooiproducten voor luchthavens, detergenten en de chemische industrie. Natronloog wordt gebruikt voor waterzuivering en bij de productie van zepen en detergenten. Daarnaast vindt het ook toepassing in sectoren als de chemie en de aluminium- en de papierindustrie. Deze basisproducten van de elektrolyse hebben bovendien verschillende derivaten met een waaier van toepassingen, gaande van de fotografie en de voedingssector tot waterzuivering en ertsontginning. Naast de klassieke elektrolyseproducten worden op basis van chloor ook ijzerchloride en aluminiumchloride aangemaakt. Beide zijn onmisbaar in de sterk groeiende sector van de waterbehandeling. 23
De belangrijkste vestigingen (*) De minerale chemie BELGIË De vestigingen van Tessenderlo Chemie in Ham en Tessenderlo verwerken jaarlijks 2 miljoen ton grondstoffen waaronder zwavel, ruw fosfaat, kaliumchloride en natriumchloride. Tessenderlo Chemie in Ham produceert een aanzienlijk deel van de calciumfosfaten voor de veevoederindustrie. Het procédé waarbij zoutzuur inwerkt op natuurlijke fosfaatertsen, is door de groep zelf ontwikkeld. Het gamma fosfaten voor veevoer dat in België geproduceerd wordt, wordt aangevuld door de producten van de Nederlandse en Italiaanse vestigingen. De productie-eenheid Zeoline in Engis, nabij Luik, produceert zeolieten in een jointventure met Prayon (50/50). EUROPA Het Franse filiaal Aliphos in de Elzas vervaardigt kaliumcarbonaat en kaliumbicarbonaat, hoofdzakelijk voor de productie van beeldbuizen. Het Franse filiaal Produits Chimiques de Loos (PCL) in Loos, nabij Rijsel, produceert natriumsulfaat en minerale chloriden (ferri-, ammonium-, zink- en aluminiumchloride). Tessenderlo Chemie Rotterdam produceert veevoederfosfaten door de chemische reactie van gezuiverd fosforzuur en een calcium-, magnesium- of ammoniumbron. De productie is ten dele bestemd voor de export. Tessenderlo Italia (Italphos) in Cologna Veneta maakt eveneens veevoederfosfaten op basis van gezuiverd fosforzuur. De productie gaat naar de markt in Italië en de omringende landen. (*) Een volledig overzicht van de vestigingen en de verkoopkantoren binnen de groep vindt u op blz. 118 24
NOORD-AMERIKA Het Amerikaanse filiaal Tessenderlo Kerley Inc. (TKI) is gevestigd in Phoenix, Arizona. TKI is wereldwijd de belangrijkste producent van ammoniumthiosulfaat (ATS) en kaliumthiosulfaat (KTS). TKI telt 13 productiecentra in de Verenigde Staten. Die centra bevinden zich meestal in de buurt van raffinaderijen waarvan ze de zure gassen verwerken tot vloeibare zwavelhoudende meststoffen en derivaten. Het overgrote deel daarvan (60%) gaat naar de landbouw. De elektrolyse BELGIË De vestiging Tessenderlo Chemie in Tessenderlo huisvest de grootste elektrolyseeenheid van de groep, waar zowel natron- als kaliloog worden aangemaakt. Zij heeft een jaarlijkse capaciteit van 250 000 ton chloor. EUROPA Een tweede elektrolyse-eenheid is operationeel bij PCL in het Franse Loos, met een totale capaciteit van 18 000 ton chloor. Zij produceert kaliloog en kaliumhydroxideschilfers. Tessenderlo Italia te Pieve Vergonte, ten noorden van Milaan, heeft een capaciteit van 40 000 ton chloor die voornamelijk bestemd is voor intern gebruik. 25
Trends en feiten in 2003 De minerale chemie In 2003 werd in diverse vestigingen het startsein gegeven voor investeringen die in de loop van 2004 operationeel zullen zijn: bij Tessenderlo Chemie in Tessenderlo (België) wordt tegen midden 2004 de capaciteit voor ijzerchloride met 25 000 ton uitgebreid; bij PCL in Loos (Frankrijk) wordt de capaciteit voor ijzerchloride verhoogd met 60 000 ton. Deze operatie die eveneens zal afgerond zijn medio 2004 gaat gepaard met een aanpassing van het productieproces. Daarbij zal de grondstof ijzerschroot deels vervangen worden door ijzeroxide; bij Tessenderlo Chemie in Ham (België) zullen eind 2004 nieuwe installaties klaar zijn voor de aanmaak van in water oplosbaar kaliumsulfaat. De huidige productie in Tessenderlo zal dan naar Ham worden overgebracht. Het actieplan dat in 2002 in de Belgische vestigingen te Ham en Tessenderlo werd gelanceerd om de vaste kosten te drukken, werd ook in 2003 voortgezet. Hierdoor zal in de komende jaren de rentabiliteit kunnen verhoogd worden. Wat de buitenlandse vestigingen betreft, bleef Tessenderlo Kerley als geheel de vruchten plukken van de diversifiëring naar dienstverlening aan de petroleumindustrie, wat het minder afhankelijk maakt van de meststoffenmarkt. De diverse markten vertoonden in 2003 over het algemeen een weinig rooskleurig beeld: de verkoop van fosfaten van minerale oorsprong aan de producenten van dierenvoeders daalde, als gevolg van een hoger aanbod en een lagere vraag in Europa. Het eerste halfjaar werd de productie opgedreven door de komst van nieuwe producenten vooral in het Middellandse-Zeegebied en door capaciteitsverhogingen bij bestaande marktspelers. Dit leidde in eerste instantie tot een verheviging van de concurrentiestrijd, en tot een sterke prijsdaling in Spanje die zich over de rest van Europa verspreidde in het tweede semester. Toen kon van een heuse prijsinstorting gesproken worden. Tegelijk daalde de vraag naar fosfaten, voornamelijk in de Benelux waar in de loop van 2003 vogelgriep werd vastgesteld. Bovendien wordt Europa steeds minder concurrentieel op het gebied van vlees van gevogelte, waardoor deze productie geleidelijk naar buiten de Europese grenzen verschuift; wat de productie van kaliumsulfaten voor de meststoffenmarkt betreft, kon de negatieve impact van de lage dollarkoers worden beperkt door de aanvoer van 26
kaliumchloride te herschikken. Een belangrijk deel daarvan werd in dollar aangekocht. De andere grondstoffen zwavel en zwavelzuur kenden een prijsstijging die moeilijk in de verkoopprijs kon worden doorgerekend; de markt van natriumsulfaat was ook in 2003 stabiel. De verkoop bleef op hetzelfde peil als in 2002 maar de prijzen zijn nog steeds onbevredigend. De prijsstijging van de grondstoffen kon slechts gedeeltelijk aan de klanten worden doorgerekend. Daarnaast heeft deze markt traditioneel te kampen met schommelingen en steeds veranderende formuleringen in de wasmiddelensector; op het gebied van de vloeibare zwavelhoudende meststoffen bevestigde 2003 de gunstige trend in de verkoop van ammoniumthiosulfaat (ATS). De elektrolyse Tessenderlo Chemie te Tessenderlo (B) verkreeg eind december 2003 een milieuvergunning voor de bouw van een nieuwe elektrolyse-eenheid. Daarbij zal de oudste van de huidige elektrolysezalen worden vervangen door een eenheid met moderne membraantechnologie, Ely III. Hierdoor zal de totale productiecapaciteit van de site groeien van 250 000 ton chloor naar 400 000 ton. Na deze omschakeling zal drievierde van de productie gebeuren op basis van de nieuwe membraantechnologie. Ely III zal midden 2006 operationeel zijn. (In het hoofdstuk Milieu en Veiligheid leest u meer over de lozingsvergunningen die tegelijk met de milieuvergunning aan Tessenderlo Chemie werden toegekend.) Bij PCL in Loos (Frankrijk) werd de productie van kaliloog in schilfervorm uitgebreid met 8%. Natron- en kaliloog kenden een moeilijk jaar op het gebied van prijzen: de prijzen van natronloog daalden tot en met het derde kwartaal. Na een lichte stijging in het vierde kwartaal van 2003 begon 2004 opnieuw met een neerwaartse trend. Als gevolg van deze evolutie optimaliseerde Tessenderlo Chemie het gebruik van de voornaamste grondstof, namelijk elektriciteit; de prijzen van kaliloog stonden eveneens onder druk, maar hier bleef de erosie beperkt. 27
Strategie en vooruitzichten Vooruitzichten voor 2004 In het eerste semester van 2004 kenden de prijzen van de fosfaten een heropleving. Het is echter onzeker of deze prijsstijgingen voldoende zullen zijn om de scheefgegroeide situatie recht te trekken. Hoewel de strategie voor de aanvoer van kaliumchloride wordt aangehouden, zullen de marges van de kaliumsulfaten ook in 2004 onder druk staan. Enerzijds door de toenemende zwakte van de dollar, anderzijds door de duurdere transporten over zee als gevolg van de sterke groei in de Chinese handel. Beide factoren kunnen moeilijk in de verkoopprijzen worden opgevangen. De evolutie van de elektriciteitsprijzen zal een almaar grotere bekommernis worden. Na een aanvankelijke prijsdaling bij het begin van de geliberaliseerde energiemarkt, werd elektriciteit in 2003 aanzienlijk duurder. Die trend lijkt zich ook in 2004 voort te zetten. De Belgische belastingplannen, die begin 2004 werden bijgestuurd, zullen zelfs indien ze de grote industriële gebruikers minder zwaar treffen dan aanvankelijk werd gevreesd, een belangrijke impact hebben op de kosten. De elektriciteitsmarkt evolueert naar een werking geënt op een beursgericht systeem. Daardoor zullen de prijsschommelingen en bijgevolg ook de onzekerheid nog toenemen. Tessenderlo Chemie zal de elektriciteit in de toekomst dan ook op een meer gesofisticeerde manier moeten beheren. Samengevat kunnen we stellen dat ook 2004 een moeilijk jaar zal worden voor de divisie minerale chemie. De prijzen van de grondstoffen kennen een cyclische beweging en gaan weer omhoog. Het feit dat die stijgingen zich met de nodige vertraging vertalen in de verkoopprijzen én de lage dollarkoers vormen de twee grootste uitdagingen voor de divisie, vooral dan met betrekking tot kaliumsulfaat. Het directoraat generaal voor de mededinging van de Europese Commissie voert sinds het begin van 2004 een onderzoek naar de naleving van de regelgeving inzake mededinging binnen de markt van de veevoederfosfaten. Tessenderlo Group wacht de conclusies van het onderzoek af. 28