FEBEM focus BEDRIJVIG IN MILIEUZORG #21 oktober 2011 20 jaar FEBEM sector aan de vooravond van nieuw Europees tijdperk 1 Recyclage in China Vlaanderen legt sorteerregels en exportvoorwaarden op (restafval) FEBEM viert 20 jarig bestaan Kiezen voor energie uit afval? Waals bodemdecreet moet uitvoering krijgen
Wij produceren slijtdelen Een competente contactpersoon bij u in de buurt Meten en advies bij u ter plaatse Alleen bij CRACO: Premium-slijtvast staal CRACOX 400 tot CRACOX 650 Altijd leveringsmogelijkheden dankzij enorme voorraad CRACO Belgïe Stefan van Marcke GSM 0498-515363 s.vanmarcke@telenet.be
Inhoudstafel 4 Het regent! 5 Vlaanderen legt sorteerregels en exportvoorwaarden op 9 De export van verpakkingsafval naar China Recyclage van papier en karton; China is een belangrijke speler 13 Huishoudelijk afval: wie doet wat? 16 Bedrijfsafval: recyclage bevorderen door selectie aan de bron te stimuleren 18 Afvalstoffen als alternatief voor primaire delfstoffen 20 Over de recyclagemogelijkheden van cellenbeton 23 Van gipsafval naar een volwaardige grondstof 24 Duurzaam transport via de waterweg: Case Recywood 26 Meer ruimte door herontwikkeling brownfields 28 Vlaamse Afval- en Materialencongres: Ladder van Lansink per stroom bekijken FEBEM Focus is het periodieke ledenblad van de Federatie van Bedrijven voor Milieubeheer. Oktober 2011 Adres: FEBEM - Federatie van Bedrijven voor Milieubeheer Heizel Esplanade 1 Bus 87 1020 Brussel Tel. 02 757 91 70 Fax 02 240 27 29 E-mail info@febem-fege.be Website www.febem-fege.be Redactie: Werner Annaert HOOFD- EN EINDREDACTEUR, Anita Cosaert, Cédric Slegers, Baudouin Ska en Mireille Verboven. Realisatie: 2Mpact (www.2mpact.be) V.U. Werner Annaert abonneren op de focus kan via onze website www.febem-fege.be. Edition française sur demande. Deze FEBEM Focus wordt gedrukt op 100 % gerecycleerd en chloorvrij papier. 30 Kiezen voor energie uit afval? 32 Milieu moet centraal staan in nieuw industrieel beleid 34 Drie unieke aanspreekpunten van de Vlaamse overheid om KMO s te ondersteunen bij het ondernemen, innoveren en exporteren 36 Statuut End of waste (EOW) voor glas en papier: we zijn er bijna! 39 Job in de kijker: Belader - We moeten ogen op onze rug hebben 41 Lid in de kijker: STAR 42 De Europese antennes van FEBEM 45 FEBEM viert 20 jarig bestaan 47 Eenheidsreglement voor gebruik als secundaire bouwstof: vloek of zegen? 49 Afvalheffingen: een vergelijking tussen Wallonië en Vlaanderen 52 FEBEM fietst 1000 km voor Kom-Op-Tegen-Kanker 52 FEBEM-ploeg deed mee aan de 20 km door Brussel 53 Waals Bodemdecreet moet uitvoering krijgen 54 Meer dan 80 organisaties kiezen voor kernuitstap en hernieuwbare energie 55 VBO-reactie op STOP AND GO 57 Selectief ingezameld 62 Overzicht standpunten en visies van FEBEM 63 Deontologische code 64 Ledenlijst 3
FEBEMFOCUS Bedrijvig in milieuzorg oktober 2011 Het regent! Werner Annaert, Algemeen directeur Als het regent in Parijs, druppelt het in Brussel. Vergeet die spreuk. Als het regent in Brussel dan druppelt het in Berlijn en Parijs. Beslissingen die Europa neemt, dringen niet altijd even goed door bij de lidstaten. En nochtans regent het beslissingen en initiatieven vanuit Europa. Voor de FEBEM-leden is het misschien niet altijd even helder, maar ik kan u verzekeren dat wij als secretariaat steeds maar meer tijd steken in het Europese niveau. Gelukkig zijn wij ook daar goed verenigd in FEAD. Maar de Belgische stem moet wel helder en duidelijk blijven klinken binnen FEAD. Daar waar het Belgische niveau de laatste 10 jaar voor onze sector in grote mate haar belang heeft verloren, zien we nu ook dat de gewesten minder en minder het afvalbeleid en de betrokken regelgeving bepalen. Europa beslist over het kader voor de invoer en uitvoer van afvalstoffen, Europa beslist wanneer een afvalstof ophoudt afval te zijn, Europa beslist wat er moet gebeuren met afgedankte elektrische en elektronische apparaten. Het regent in Brussel en niet alleen tijdens de afgelopen zomer! Met deze FOCUS willen we u de afgelopen zomer sneller laten doorspoelen. Zoals steeds krijgt u een mooi pakket artikels geserveerd over en door onze sector. We kijken naar de recyclage in China, we analyseren cijfers over huishoudelijk en bedrijfsafval, de brownfieldontwikkeling in Vlaanderen komt aan bod, net als een analyse van de afvalheffingen in Vlaanderen en Wallonië. Wat bieden ons de End-of-Waste regels inzake papier en glas? Ook enkele innovaties in de sector komen aan bod, net als de ondersteuning die de overheid biedt aan bedrijven om te investeren in innovatie in de afvalsector. We kunnen uiteraard ook niet voorbij aan de wijzigingen binnen de federatie, met een nieuw samengestelde bestuursploeg. In Vlaanderen is ook uiteindelijk het ei gelegd van de zelfvoorziening: aan welke voorwaarden moeten afvalstoffen voldoen om te kunnen worden geëxporteerd naar verbrandingsinstallaties buiten de grenzen? Een ander groot ei was het Eenheidsreglement in het kader van het hergebruik van steenachtig materiaal. Ook het bodem beleid in Wallonië passeert de revue en een van onze leden stelt zich met plezier aan u voor. Graag laten we ook eens UMiO aan het woord, het samenwerkingsverband tussen FEBEM en de verenigingen van bodemsaneerders, bodemsaneringsdeskundigen én milieucoördinatoren. Samen gaan we verder werk maken van een beter vergunningen- en handhavingsbeleid. Let ook op de tweede aflevering van onze nieuwe rubriek over job in de kijker. Ditmaal laten we eens een belader aan het woord. Mannen en vrouwen die dag in dag uit door weer en wind het afval ophalen, daar doe ik mijn pet voor af. Werner Annaert, Algemeen Directeur, FEBEM 4
Vlaanderen legt sorteerregels en exportvoorwaarden op* * Net voor de publicatie van dit artikel publiceerde OVAM de regeling op haar website. Indien er toch enig verschil tussen de 2 teksten zou zijn, geldt uiteraard de tekst op de OVAM-site. Met de inwerkingtreding van de Kaderrichtlijn is de juridische basis gelegd voor een aangepaste invulling van het zelfvoorzieningsprincipe (zvp). Artikel 16 van de Kaderrichtlijn stelt dat de lidstaten het zvp mogen hanteren voor gemengd stedelijk afval (GSA), ingezameld van particuliere huishoudens, ook indien die inzameling dergelijk afval van andere producenten omvat. Artikel 3 punt 5 van de Verordening (EG) 1013/2006 (EVOA) stelt dat overbrenging en van gemengd stedelijk afval, ingezameld van particuliere huishoudens, ook indien die inzameling dergelijk afval van andere producenten omvat, naar inrichtingen voor nuttige toepassing of verwijdering, onder dezelfde bepalingen vallen als overbrengingen van voor verwijdering bestemd afval. Volgens artikel 11 en overwegende (20) van de Verordening is het zvp dan van toepassing. Werner Annaert, Algemeen Directeur FEBEM Wat is gemengd stedelijk afval, ofwel GSA? 1. Huishoudelijk afval: huisvuil + grofvuil + gemeentevuil. Huisvuil zijn alle afvalstoffen die ontstaan door de normale werking van een particuliere huishouding en de gelijkgestelde afvalstoffen die in de voorgeschreven recipiënten voor huisvuilophaling kunnen worden geborgen, met uitzondering van selectief ingezamelde afvalstoffen. Het grofvuil beschouwen we als een gemengde stroom die omwille van omvang, aard of gewicht niet in de recipiënt van de huisvuilophaling geborgen kan worden. Deze stroom van particulieren valt onder het zvp, alsook de restfractie van deze stroom na sortering. Gemeentevuil omvat straat- en veegvuil, afval van recipiënten tegen de bestrijding van zwerfvuil, opruiming van sluikstorten. Gemeentevuil omvat niet: riool- en kolkenslib, afval van de afbraak van kunstwerken, wegen, gebouwen, afval van de gemeentelijke werkplaatsen (olie, auto-onderdelen van het gemeentelijke wagenpark), plantsoenafval, bermmaaisel en gemeentelijk groenafval, slib van septische putten, reinigingsmateriaal van waterlopen, grachtafval, marktafval, strandafval. Het is met deze afbakening dat gemeentevuil kan worden beschouwd als gemengd stedelijk afval dat (zij het onrechtstreeks) is ingezameld van particuliere huishoudens (en eventueel ook andere producenten). Het sorteerresidu van PMD-afval valt onder de definitie van GSA. PMD-afval zelf is ook GSA omdat het niet valt onder codes 20 01 en 20 02 van de in de afvalstoffenlijst genoemde fracties die afzonderlijk aan de bron worden ingezameld. Het sorteerresidu van PMD-afval valt onder de definitie van GSA. 2. Bedrijfsafval, industrieel afval en institutioneel afval dat qua aard en samenstelling te vergelijken is met huishoudelijk afval 3. Restfracties na uitsortering van recycleerbare materialen uit bovenstaande stromen. De restfractie van het uitsorteren van GSA valt ook onder GSA indien door een afvalverwerkingsoperatie de eigenschappen niet wezenlijk worden veranderd. Er is sprake van een wezenlijke verandering wanneer de afvalstoffen worden omgevormd tot fluff of pellets met een calorische inhoud van minstens 15MJ/kg en met homogene kwaliteit met als doel in te zetten als brandstof in een meeverbrandingsinstallatie (een vaste of mobiele instal latie die in hoofdzaak is bestemd voor de opwekking van energie of de fabricage van materiële producten waarin afval als normale of aanvullende brandstof wordt gebruikt, of waarin afval thermisch wordt behandeld voor verwijdering. Indien meever- 5
branding zodanig plaatsvindt dat de installatie niet in hoofdzaak voor de opwekking van energie of de fabricage van materiële producten maar wel voor thermische behandeling van afval bestemd is, wordt de installatie beschouwd als een verbrandingsinstallatie). Om de homogene kwaliteit van het afval te waarborgen wil de OVAM verwijzen naar de CENnormering voor SRF (solid recovered fuel). 4. Restfracties van het uitsorteren van recycleerbare materialen uit selectief ingezamelde stromen van huis houdelijke oorsprong. Welk afval/toepassingen vallen volgens de OVAM onder het zelfvoorzieningsprincipe? Volgens artikel 11 en overwegende artikel 20 van de EVOA vallen alle verwijderingshandelingen van afvalstoffen per definitie onder het zvp, ongeacht de aard van de afvalstof. In geval van onenigheid over de status van de bestemming en de classificatie van de afvalverwerking bij uitvoer, geldt de strengste interpretatie. Indien nuttige toepassing door verbranding met energie winning wordt beoogd, is het zvp van kracht in de volgende gevallen: 1. Huishoudelijk afval 2. Bedrijfsafval, industrieel afval en institutioneel afval dat qua aard en samenstelling te vergelijken is met huishoudelijk afval en dat samen ingezameld wordt met afval van particuliere huishoudens. De inzameling bevat zowel de ophaling (verzameling), voorlopige sortering en opslag. De kans op fysieke vermenging of samenvoeging is het ultieme criterium, de bewijslast ligt bij de exploitant. 3. Restfracties (sorteerresidus), ontstaan door het uitsorteren van huishoudelijk afval en bedrijfsafval dat naar aard en samenstelling te vergelijken is met huishoudelijk afval. 4. Restfracties van het uitsorteren van selectief ingezamelde stromen van huishoudelijke oorsprong en van bedrijfsmatige oorsprong, indien samen ingezameld met de huishoudelijke selectieve afvalstoffen. Voor punten 1 t/m 4 geldt dat het zvp niet van toepassing is indien de afvalstoffen een wezenlijke verandering hebben ondergaan. Voor welk afval/toepassingen zijn de grenzen open? De grenzen zijn open voor nuttige toepassing van 1. selectief ingezamelde stromen, ongeacht of deze van bedrijfsmatige of huishoudelijke oorsprong zijn, die bestemd zijn voor materiaalrecyclage. 2. gemengd stedelijk afval, van particulieren alsook van andere producenten, waarop in Vlaanderen een afvalverwerkingsoperatie is gebeurd waardoor: de recycleerbare afvalstoffen overeenkomstig de code van goede praktijk zijn uitgesorteerd; de eigenschappen van de afvalstoffen wezenlijk werden veranderd. Aan deze voorwaarden moet cumulatief voldaan zijn. 3. gemengd stedelijk afval van andere producenten dan particuliere huishoudens (vergelijkbare bedrijfsafvalstoffen), indien er voor de inzameling strikt gescheiden kanalen worden aangehouden (d.w.z. tijdens ophaling, opslag en sortering) en indien de recycleerbare afvalstoffen aan de bron werden uitgesorteerd of volgens de code van goede praktijk werden uitgesorteerd of in een buitenlands centrum nog worden uitgesorteerd eveneens volgens de code van goede praktijk. 4. uitgesorteerde bedrijfsafvalstoffen die niet naar aard en samenstelling te vergelijken zijn met huishoudelijke afvalstoffen en die afzonderlijk van GSA zijn ingezameld. Wat met bouw- en sloopafval (en wanneer is dit huishoudelijk/bedrijfsafval)? Het afval afkomstig van afbraakwerken uitgevoerd door een particulier (= producent) is een huishoudelijke afvalstof. Wanneer een aannemer de afbraakwerken uitvoert spreekt men van bedrijfsafvalstoffen. Zuiver inert puin (betonpuin, baksteenpuin of mengpuin) kan beschouwd worden als een groenelijstafvalstof. Om het begrip zuiver te bepalen gelden de Vlarea-voorwaarden in verband met het percentage niet-steenachtig en organisch materiaal. Hier 6
is geen zvp van toepassing en geen kennis geving nodig. Voor sorteerresidu s van afval van bouwen sloopafval van particulieren en van gemengde fracties (afval van particulieren en aannemers) is een kennisgeving nodig en wordt het zvp toegepast. Sorteerregels De volgende afvalstoffen moeten worden uitgesorteerd: Recycleerbare afvalstoffen papier en karton, stukken > 0,5 m² houtafval en PVC kunststof buizen en profielen, in stukken > 0,5 m metalen - ferro niet toegelaten te realiseren via een sorteerlijn met magneetafscheider non ferro > 0,5 m AEEA (overeenkomstig omschrijving vermeld in artikel 3.5.1. van het Vlarea) textielafval (herbruikbare kledij en schoeisel) autobanden inerte afvalstoffen (stukken puin en gipskartonplaten > 0,5 m²) pakketten transparante of witte kunststoffolie > 60 liter (slierten en gekleurde kunststoffolies moeten niet worden verwijderd). Stoorstoffen gevaarlijke afvalstoffen KGA asbestcement gesloten zakken: deze moeten worden opengemaakt ter controle op recycleerbare stoffen. De OVAM geeft steeds de voorkeur aan selectieve inzameling aan de bron. Indien de afvalstoffenproducent zijn afvalstoffen zelf sorteert en selectief inzamelt conform Vlarea, behoeft zijn afval geen verdere sortering. Bij slechte of onvolledige selectieve inzameling aan de bron, moet het afval uitgesorteerd worden conform de code van goede praktijk. Het is aan de afvalstoffeninzamelaar, handelaar, makelaar om uit te maken of dit afval verder sortering behoeft. De uitsortering van de afvalstoffen moet minstens bestaan uit een vloersortering, manueel en met behulp van een kraan met sorteergrijper gevolgd door een sorteerlijn met minimaal een magneet afscheider. De OVAM geeft steeds de voorkeur aan selectieve inzameling aan de bron. Sterk vervuilde fracties van papier en karton, kunststoffen en textiel worden als niet recycleerbaar beschouwd. De sorteerefficiëntie wordt als volgt gecontroleerd: in een willekeurige partij van 10 m³ mogen er maximum 3 stukken van bovenvermelde recycleerbare afvalstoffen aanwezig zijn. Voor AEEA en stoorstoffen geldt een nultolerantie. Dit betekent princi pieel dat het verkleinen van afval enkel kan nadat voldaan is aan de sorteervereisten. Echter in de praktijk is het voor sommige recycleerbare afval stoffen beter ze eerst te verkleinen en vervolgens een sortering op uit te voeren. Verkleinen om de sorteerefficiëntie te verhogen moet mogelijk zijn zodat voor de betrokken recycleerbare afvalstof de eis inzake stukgrootte alvorens te verkleinen niet van toepassing is. Om tegemoet te komen aan de eisen inzake controleerbaarheid zal de sorteerder via zijn procesbeschrijving moeten aantonen welke materialen na de verkleining worden uitgesorteerd en dat voor deze materialen de stuk grootte alvorens te breken niet van toepassing is. Voor de recycleerbare afvalstoffen die na verkleining niet worden uitgesorteerd, blijft de eis van de stukgrootte alvorens te breken van toepassing. Indien nodig kan men daarbij ook sorteerrendementen vooropstellen. Deze rendementen kunnen bepaald worden ofwel door te stellen dat een bepaald percentage, voor de betrokken recycleerbare afvalstof, moet gehaald worden of door een maximum % toe te laten in het residu. In beide gevallen moet de controle gebeuren door een sorteerproef, dit naar analogie met de controle van de sorteerefficiëntie. Werner Annaert, Algemeen Directeur, FEBEM
K W A L I T E I T O P W E G E N R O U T E P O U R L A Q U A L I T E hoogkwalitatieve machines bedrijfszekerheid service 24/24 u. wisselstukkenbeheer onderhoud klantvriendelijkheid machines de haut qualité fiabilité service 24/24h. gestion de pièces de rechange entretien acceuil clientèle Geen loze woorden maar bij ons een dagdagelijkse opdracht. www.schmidt-belgium.be Ne sont pas des vaines paroles mais notre mission journalière. www.schmidt-belgique.be SCHMIDT BELGIUM Boomsesteenweg 74 - B 2630 Aartselaar Tel.: +32(0)3 458 15 85 Fax: +32(0)3 458 18 25 e-mail: info@schmidt-belgium.be SCHMIDT BELGIQUE Route de Wavre 110 - B 4280 Hannut Tel.: +32(0)19 65 76 32 Fax: +32(0)19 65 76 33 e-mail: info@schmidt-belgique.be 8
De export van verpakkingsafval naar China Recyclage van papier en karton; China is een belangrijke speler België is kampioen in de recyclage van papier en karton. Het merendeel van het ingezamelde papier/karton wordt gerecycleerd in papierfabrieken in België of de buurlanden, maar een aanzienlijk deel krijgt een tweede leven in papierfabrieken in China. België staat hiermee niet alleen. Van de 58 miljoen ton papier en karton die in 2009 in Europa werd ingezameld, werd 8,4 miljoen ton (15 %) geëxporteerd naar recycleurs buiten Europa, voornamelijk naar Azië en vooral dan naar China. Waarschijnlijk is de export hoger vanuit landen met grote havens (UK, Nederland, België). Francis Huysman, VAL-I-PAC Met een economische groei van gemiddeld 10 % per jaar in het voorbije decennium, is China één van de sterkst groeiende economieën. De aanhoudende groei en toenemende welvaart leiden tot een stijgend gebruik van papier en karton. De totale productie aan papier en karton in China bedroeg in 2009 86,4 miljoen ton. In 2000 was dit amper 31 kton. Hiermee is China één van de grootste producenten ter wereld geworden. De productiegroei heeft ook geleid tot een nagenoeg evenredige stijging in de behoefte aan oud papier. De vraag naar oud papier bedroeg in 2009 61,7 mio ton, waarvan er 27,5 mio ton geïmporteerd werd. Deze import komt voornamelijk uit de VS (42 %) en Europa (30 %). Voor de crisis van 2009 werd 80 % van deze productie gebruikt voor verpakkingen die bestemd zijn voor de export van goederen. Er is dus een belangrijke stroom van papier/karton die vertrekt naar Chinese papierfabrieken, die als verpakking van consumptiegoederen terugkomt naar Europa, en die na selectieve inzameling opnieuw gerecycleerd wordt in Azië. Verwacht wordt dat met de aanhoudende economische groei en de stijgende welvaart de behoefte aan oud papier in China de komende jaren nog zal toenemen. Door het beperkt gebruik aan lokale verpakkingen, sanitair papier etc. is er effectief nog een belangrijke groei te verwachten in de Chinese papierbehoefte. Een aantal studies vermelden dat de behoefte aan oud papier in 2020 50 % hoger zal liggen dan de huidige behoefte. Dit zal ingevuld worden door een stijging van de lokale inzameling, maar ook door een verdere groei in import. Selectieve inzameling van papier/karton in China Een opvallende evolutie in China is wel de stijging van de lokale inzameling van papier/karton. Om de hoge kosten van het ingevoerde papier/karton te drukken, zijn de Chinese papierproducenten begonnen overeenkomsten af te sluiten met lokale inzamelaars. Door de hoge prijzen van het materiaal is het in China ook rendabel aan het worden om een professionele inzamelstructuur op te zetten om papier/ karton in te zamelen. De inzamelgraad van papier/ karton in China zou momenteel ca. 40 % bedragen. In vergelijking met het Europese recyclage percentage van 69 % (en 82 % voor verpakkingen! (EU 15, 2008)) is er dus ongetwijfeld nog een groei van de lokale inzameling te verwachten. Een opvallende evolutie in China is wel de stijging van de lokale inzameling van papier/ karton. Een steeds meer gestructureerde recyclagesector? Opvallend is de ontwikkeling in China van een aantal grote concerns (zoals Nine Dragons Paper en Lee & Man Paper). Daarnaast zijn er nog duizenden 9
(vooral kleinere) papierfabrieken actief. De Chinese overheid voert wel een politiek om de kleinere fabrieken te sluiten, en het productieapparaat verder te moderniseren en te vergroten. De grote papierfabrieken in China zijn allemaal minder dan 10 jaar oud. Aangezien een productielijn gemakkelijk 50 jaar meegaat, is het machinepark in China zeer jong, en kan dit met glans de vergelijking doorstaan met de Europese fabrieken op het vlak van performantie en milieu-impact. De recyclage van papier/karton in Azië In Azië is China duidelijk de grootste invoerder van papier/karton. Met een ingevoerd volume van 27,5 mio ton in 2009, is het ca. 10 maal belangrijker dan Indonesië (2,3 mio ton) en India (2,1 mio ton). Aangezien het huidig verbruik per persoon in landen als India zeer laag is (9,5 kg per capita) in vergelijking met de geïndustrialiseerde landen (gemiddeld verbruik van meer dan 250 kg per capita), kan verwacht worden dat, met toename van de welvaart en stijgend gebruik van papier/karton voor toepassingen als verpakking, sanitair etc., de vraag naar OCC ook in deze landen de komende jaren nog zal toenemen. De import in China focust zich op stromen waar een arbeidsintensieve voorbehandeling nodig is Het belang van de lokale markt Het regranulaat is voor een belangrijk deel bestemd voor de lokale markt. Ca. 40 % van het regranulaat wordt gebruikt in de productie van verpakkingen (gerecycleerd HDPE voor flessen en flacons en LDPE of PP voor zakken en tassen). Een ander belangrijk afzetkanaal is de snelgroeiende Chinese bouwsector. Hier wordt regranulaat gebruikt in bouwfolie, buizen etc. Andere toepassingen zijn bv zwarte schoenzolen. Er is weinig officiële informatie bekend over de lokale inzameling. Op basis van observaties en contacten kan gesteld worden dat er (o.a. door de hoge prijs van PET) een sterke lokale inzameling is door scavengers die weggeworpen PET flessen inzamelen. De selectieve inzameling van huishoudelijke film is beperkt, gezien de kwaliteit ervan laag is door het hoge gehalte gerecycleerde LDPE die deze films reeds bevatten. Daarnaast bestaat er wel een actieve inzameling van industrieel kunststof (verpakkings)afval. Verwacht wordt dat ook de vraag naar recovered plastics de komende jaren verder zal stijgen. Zoals met papier/karton zal dit voor een deel gecompenseerd worden door een stijging in de lokale inzameling, maar de verwachting is dat de groei van de geïmporteerde hoeveelheden ook de komende jaren verder zal toenemen. Recyclage van kunststof in China China is ook een wereldleider geworden in de recyclage van kunststof. De behoefte aan recovered plastics is gegroeid van 4 miljoen ton in 2000 naar 15 miljoen ton in 2007 en 18 miljoen ton in 2009. Opvallend is de verschuiving in het type kunststof dat ingevoerd wordt. Door de toenemende behoefte aan gerecycleerde PET in Europa, en de hoge prijzen die door de Europese recycleurs gegeven worden, is de export van PET vanuit Europa sterk gereduceerd. De import in China focust zich op stromen waar een arbeidsintensieve voorbehandeling nodig is (bv. verwijderen van papieren labels) en waar de graad van automatisering van het recyclageproces laag is. 10
Plastiekrecycleurs; een stijgende graad van professionalisme In tegenstelling tot de papierfabrieken variëren plas tiekrecycleurs in grootte van ondernemingen van een paar personen tot ondernemingen met honderden werknemers. Ook hier streeft de Chinese overheid naar schaalgrootte en stijgende graad van professionalisme. Grote, professionele recycleurs worden gestimuleerd, terwijl kleinere recycleurs die de milieustandaarden niet kunnen nakomen gevraagd worden om de deuren te sluiten. Door het verstrengen van de wetgeving op import stijgt ook de kwaliteit van het geïmporteerde materiaal, en is er meer controle op de milieu-impact van de recycleurs. Waar er vroeger een verschil was tussen de wetgeving, en de manier waarop deze wetgeving geïmplementeerd werd, is er de laatste jaren duidelijk een verstrenging merkbaar in het handhavingsbeleid van de Chinese controlerende overheid. Arbeidsomstandigheden in China De arbeidsomstandigheden in de Chinese fabrieken zijn nog niet deze die we vandaag kennen in Europa maar er is wel al een evolutie merkbaar. Ook het 12de economische vijfjarenplan dat het Chinese Volkscongres in maart 2011 aangenomen heeft, focust hierop. Naast het volhouden van een snelle economische groei gebaseerd op technologische ontwikkeling, is er een nieuwe prioriteit van een economische groei gericht op sociale ontwikkeling. De prioriteit voor sociale ontwikkeling in het plan wil tegen 2015 een sociaal zekerheidssysteem hebben dat iedere Chinees steunt in geval van ziekte, arbeidsongeval en pensioen. De Chinese vakbonden hebben hiervoor samenwerkingsverbanden afgesloten met hun Europese tegenhangers. Verwacht wordt dat we hier dus de komende jaren nog een belangrijke evolutie zullen kennen. Door het verstrengen van de wetgeving op import stijgt ook de kwaliteit van het geïmporteerde materiaal, en is er meer controle op de milieu-impact van de recycleurs. Het belang van recyclage in Europa Met de hoge recyclagedoelstellingen voor verpakkingen, is het belangrijk dat er voor een aantal kwaliteiten recyclagemogelijkheden zijn in China. Het is echter ook belangrijk dat we de lokale plastiekrecyclage in Europa blijven steunen, en niet volledig afhankelijk zijn van Azië. In het kader van de vrije handel is het echter moeilijk om te beletten dat bepaalde stromen naar Azië geëxporteerd worden. We kunnen enkel streven naar een verdere professionalisering van de Europese recycleurs, een steeds hogere kwaliteit van het regranulaat dat in Europa geproduceerd wordt, en meer stimulansen voor de consumptie van regranulaat in Europa (green procurement). Om het professionalisme van de Europese recycleurs te ondersteunen, en de recycled content van het regranulaat te garanderen, is EPRO (de Europese vereniging van organisaties die een garantie geven op de recyclage van kunststof) samen met EUPR (de Europese plastiek recycleurs) met Europese steun gestart met een Europees project om de audits bij recycleurs te standaardiseren, en de recyclage te garanderen. Op deze manier hopen we mee de toekomst te verzekeren van een financieel gezonde Europese plastiekrecyclageindustrie. De conclusies van bezoeken bij Chinese recycleurs Gezien het belang van China in de recyclage van verpakkingen, bezoekt VAL-I-PAC al verschillende jaren recycleurs van Belgisch industrieel verpakkings afval 11
in China, en zijn er goede contacten opgebouwd met de Chinese controlerende overheid en met de Chinese federatie van plastiekrecycleurs. Het laatste bezoek dateert van maart 2011, samen met vertegenwoordigers van de IVCIE en FOST Plus. Voor VAL-I-PAC bevestigde dit bezoek de conclusies van vorige audits: We zien het ontstaan van grote recycleurs die ISO 9000, ISO 14000 of TUV gecertificeerd zijn. Bij de kunststof recycleurs is er een grote verscheidenheid in omvang en graad van professionalisme met variërende arbeids- en milieuomstandigheden. We zien het ontstaan van grote recycleurs die ISO 9000, ISO 14000 of TUV gecertificeerd zijn. Naast de mogelijkheid om stromen te traceren tot de finale recycleur, zijn er een aantal drijfveren die een garantie geven voor recyclage: positieve waarde van het verpakkingsafval; grote en stijgende vraag naar regranulaten op de Chinese markt. Regranulaten worden op grote schaal gebruikt voor de productie van lokale toepassingen (bouwfolie, draagtassen, krimpfolie,...) of hoogwaardigere toepassingen, bestemd voor de Europese markt Import van gebruikte folie blijft ook in de toekomst een belangrijke bron van grondstoffen Er is een uitgebreid controlesysteem (CCIC, AQSIQ, MEP,...) en een bereidheid van de Chinese overheid tot samenwerking en gegevensuitwisseling met de Europese overheid. Handhaving is een probleem en naleving is niet altijd eenduidig. De overheid werkt aan een betere implementatie van deze wetgeving. Er zijn voor VAL-I-PAC voldoende garanties dat de ingevoerde folie afkomstig van het VAL-I-PAC systeem wordt gerecycleerd en dit onder broadly equivalent conditions. lage transport- en loonkosten in vergelijking met de waarde van de ingevoerde folie; Francis Huysman VAL-I-PAC francis.huysman@valipac.be Evolutie in China van de productie papier/karton en import OCC productie papier import 100 80 60 40 20 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 12
Huishoudelijk afval: wie doet wat? De officiële gegevens van de Europese Commissie tonen aan dat in België elk jaar bijna 50 miljoen ton afval wordt geproduceerd. Het huishoudelijk afval vertegenwoordigt daarvan slechts 10%. En toch is het meestal dit soort afval dat de meeste aandacht krijgt, wellicht omdat iedereen hiermee te maken krijgt. De gemeenten of in hun opdracht de intercommunales, zijn verantwoordelijk voor het organiseren van het beheer van deze afvalstroom. Daartoe zijn er twee mogelijke opties: de dienst organiseren via een overheidsinstantie of een beroep doen op de markt en een privéoperator aanspreken. Wim Van Breusegem (EMS Consulting) en Cédric Slegers, Adjunct-directeur FEBEM Fost Plus stelde in haar jaarrapport van 2009 dat de lokale besturen in afnemende mate beroep deden op private bedrijven voor de inzameling van verpakkingsafval. Wat ons dan interesseert is of dit ook opgaat voor andere huishoudelijke afvalstromen? FEBEM evalueert al verschillende jaren samen met het bureau EMS Consulting de gewestelijke gegevens inzake de inzameling en verwer king van huishoudelijk afval. Hierbij kijken we naar de evolutie van de aanwezigheid van de privésector in het beheer van huishoudelijk afval. De conclusie is dat globaal genomen de gemeenten en intercommunales meer en meer een beroep doen op de privésector, met evenwel regionale verschillen. Uit onderstaande tabel kunnen we besluiten dat er geen groot verschil bestaat tussen Vlaanderen en Wallonië op het vlak van de productie en het beheer van huishoudelijk afval. Brussel produceert merkelijk minder afval per inwoner (is vrij typerend voor grotere steden). In Vlaanderen ligt de productie iets hoger maar parallel daarmee is er ook een hogere selectieve inzameling. We zijn benieuwd of de vrij recente projecten voor de inzameling van organisch afval in Wallonië (bv. streek van Luik, Charleroi en Bergen) het verschil met Vlaanderen zullen ongedaan kunnen maken. Ook in Brussel zal er meer worden ingezet op de inzameling van organisch afval. Productie huishoudelijk afval (2009) Huis aan huis Niet-selectief (huisvuil+grof vuil) Selectief Brussel* Vlaanderen Wallonië België 349.795 932.888 586.012 1.868.695 220.458 Glasbollen 92.462 2.504.421 86.685 3.963.595 Containerparken 963.434 Totaal 442.257 3.533.444 1.856.589 5.832.290 Inwoners op 01/01/2010 1.089.538 6.251.983 3.498.384 5.832.290 Kg/inw voor het totaal 406 565 531 538 Kg/inw voor het restafval 321 149 168 172 * de cijfers voor Brussel vermelden enkel de cijfers van de containerparken die door het Agentschap Net Brussel (ANB) worden beheerd 13
De actoren in het Vlaamse en het Waalse Gewest INZAMELING In Vlaanderen kunnen we beschikken over de gegevens van een periode van 10 jaar. De analyse toont aan dat tussen 2000 en 2009, het marktaandeel van de privésector inzake inzameling van 43 %naar 47% is gegaan. Dit betekent dat er 112.000 ton afval meer door de privésector wordt beheerd dan 10 jaar geleden. In Wallonië bedraagt het aandeel van de privésector 63%, wat dus beduidend meer is dan in Vlaanderen. De Waalse steden en gemeenten doen dus meer dan hun Vlaamse collega s beroep op de private sector voor de inzameling van afval. In Wallonië zijn er wel heel wat gemeenten die een eigen inzameldienst hebben maar die voor het ophalen van het afval op hun containerparken echter beroep doen op private partners. Tussen 2000 en 2009 is het marktaandeel van de privésector in Vlaanderen toegenomen voor alle afvalstromen, met uitzondering van glas en verpakkingen. Dezelfde analyse kan worden gemaakt voor Wallonië, waar de privésector de meerderheid inzamelt van het restafval, grof vuil en de containerparkfracties. De lokale besturen voeren de meerderheid uit van de huis-aan-huisinzamelingen van de selectieve fracties. De conclusie is dan ook dat inderdaad in de markt voor de inzameling van de FOST Plus- stromen (verpakkingen) de overheden meer en meer zelf inzamelen. Hieruit blijkt dat de FEBEM-standpunten die waarschuwden voor een situatie waarbij het voor de private sector financieel niet meer houdbaar is om verpakkingen in te zamelen wel degelijk realistisch waren en nog steeds zijn. Vlaanderen Wallonië Het aandeel van de privésector in de afvalinzameling bedraagt 47% in Vlaanderen, tegenover 63% in Wallonië. SITA Van Gansewinkel Dekeyser SITA Shanks Cogetrina Er bestaan echter bepaalde verschillen tussen de verdeling van de markt met betrekking tot de verschillende afvalstromen en dit in elk Gewest. Vlaanderen Wallonië Grof vuil 38% 68% Huishoudelijk restafval 40% 50% Organisch afval 48% - Papier en karton 49% 59% PMD (verpakkingen) 50% 54% Bouw- en sloopafval 50% - Glas 63% - AEEA 76% - Klein gevaarlijk afval 92% 100% Eurocompost Groenrecycling Veolia ES T.N.B. Van Gansewinkel Tabel 2: De top 5 van de actoren inzake inzameling van huishoudelijk afval In Vlaanderen is het marktaandeel van de top 5 geëvolueerd van 62 naar 56% men zou dus kunnen zeggen dat de markt zich gediversifieerd heeft. Daarentegen heeft de markt zich in Wallonië meer geconcentreerd, aangezien de top 5 goed is voor een marktaandeel van 77%. Een interessant gegeven in Vlaanderen is eveneens het feit dat tussen 2008 en 2009, 69% van de commerciële relaties (= 1 operator voor 1 afvalstroom) dezelfde zijn gebleven. Met andere woorden, 31% van de commerciële relaties zijn veranderd van operator. Opmerkelijk is ook dat Vlaamse gemeenten samenwerken met tussen de 1 en de 15 private operatoren. Een grote onderlinge verscheidenheid dus! Tabel 1: aandeel van de privésector in de ophaling van de verschillende afvalstromen in Vlaanderen en in Wallonië (2009) 14
In Vlaanderen is het marktaandeel van deze top 5 geëvolueerd van 62 naar 56% men zou dus kunnen zeggen dat de markt zich gediversifieerd heeft. Het marktaandeel van de top 5 bedraagt 44%. De Waalse gegevens voor verwerking zijn beschikbaar op het internet (gemeente per gemeente), maar deze zijn niet geanalyseerd in het kader van dit rapport. VERWERKING Als we meer specifiek de verwerkingsmarkt in Vlaanderen analyseren, stellen we vast dat de privé sector 57 % van de afzet beheert. Dat is al tien jaar een relatief stabiele verhouding (stijging met 1%). De top 5 van de actoren inzake verwerking, ziet er als volgt uit: 1. Indaver 2. SITA 3. Fost Plus (contracten via deze VZW) 4. Van Gansewinkel 5. Bongaerts Recycling (papier) Wim Van Breusegem EMS Consulting wim@emsconsulting.be Cédric Slegers Adjunct-directeur FEBEM
Bedrijfsafval: recyclage bevorderen door selectie aan de bron te stimuleren Als er vaak wordt gefocust op het beheer van huishoudelijk afval, dreigt men al eens uit het oog te verliezen dat 90% van de totale afvalproductie afkomstig is van het bedrijfsleven. De FEBEM-leden hebben dan ook heel wat activiteiten in deze markt en er is heel wat concurrentie. Voor de milieubedrijven actief in dit domein is het dan ook voortdurend zoeken naar een optimale mix van dienstverlening, prijzen én ecologische aspecten. Cédric Slegers, Adjunct-directeur FEBEM De afvalproductie: De cijfers van huishoudelijk afval zijn goed bekend (zo n 5,8 miljoen ton voor België), maar het bedrijfsafval blijft veel moeilijker in te schatten en dit om diverse redenen: De Gewesten slagen er niet in de massa aan cijfers tijdig en correct te verwerken. We moeten het dan ook doen met bepaalde analyses die gebaseerd zijn op ramingen (OVAM voor Vlaanderen en ICEDD voor Wallonië, elk wat het jaar 2008 betreft). Deze analyses vertrekken ook van de afvalproducenten. De Gewesten beschikken nochtans ook over de gegevens afkomstig van de afvalinzamelaars, maar kunnen deze blijkbaar onvoldoende matchen. De grenzen van het begrip afval zijn niet altijd even duidelijk waardoor het voor interpretatie vatbaar is of een bepaalde stroom al dan niet als afval moet aanzien worden. Talrijke bedrijfsafvalstoffen zijn grondstoffen voor andere productieprocessen. Op dit ogenblik zijn alle productieresidu s van de ondernemingen afvalstoffen. Ze worden als dusdanig geboekt en moeten alle wettelijke verplichtingen daaromtrent volgen. Maar de nieuwe Europese Kaderrichtlijn Afval opent de weg naar het begrip bijproduct. Men loopt zo het risico om een zeer grote hoeveelheid afval uit de statistieken te zien verdwijnen, terwijl ze op het terrein nog steeds bestaan. Dit zal het er voor de statistieken niet gemakkelijker op maken. Niet-verontreinigde grond is ook zo n discussiepunt om dat al dan niet in de statistieken op te nemen. Kenmerkend is trouwens de ad hoc benadering van de stromen (welke wel afval en welke niet, welke stromen worden verder geanalyseerd ). Er is dringend nood aan een betere aanpak van het in kaart brengen van bedrijfsafval. Anno 2011 is het niet te verantwoorden dat een land dat stelt een ambitieus afvalbeleid te willen voeren, niet eens over betrouwbare cijfers beschikt inzake bedrijfsafval. Volgens de officiële Europese statistieken, was er in 2008 in België 48.621.916 ton afval. Als we daar ongeveer 5,8 miljoen ton huishoudelijk afval aftrekken, kunnen we dus stellen dat er ongeveer 43 miljoen ton bedrijfsafval is. We kunnen dus stellen dat er ongeveer 43 miljoen ton bedrijfsafval is In Vlaanderen raamt OVAM de hoeveelheid bedrijfsafval op 32 miljoen ton, verdeeld over de primaire (landbouw, 22 miljoen) en de secundaire sector (industrie, 10 miljoen). ICEDD raamt voor het zuiden van het land, de afvalproductie op 6,3 miljoen ton voor de primaire en secundaire sector samen. Het rapport over de Waalse Etat de l Environnement in 2007 spreekt over 11,1 miljoen ton (inclusief de tertiaire sector en de bouwsector). Eén van de belangrijke conclusies van de onderzoeken is dat de productie evolueert in functie van de economische situatie. Tot enkele jaren geleden kon men trouwens mooi de evolutie van de economie zien samen gaan met de evolutie van de afvalpro- 16
ductie. Echter, deze conjuncturele samenhang is er minder en minder (tijdens de economische crisis van 2008 was er wel beduidend minder afvalproductie). We stellen immers vast dat er structureel een ontkoppeling is tussen de afvalproductie en economische indexen zoals het BBP (bruto binnenlands product) en de BTW-inkomsten. De productie van afval stijgt niet in die mate dat de vermelde parameters stijgen. Dit wijst erop dat er wel degelijk ook een preventie is van afval! Hoe wordt het afval verwerkt? Zowel in Vlaanderen als in Wallonië zijn de cijfers identiek! De verwijdering van industriele afvalstoffen komt amper op 10 12% van het totaal. ICEDD meldt voor het zuiden van het land dat er sinds 1995 een daling is van de tonnages aan bedrijfsafvalstoffen die worden gestort (nog 8% in 2008). OVAM bepaalt het stortpercentage momenteel op minder dan 5%. Met andere woorden, de hoeveelheid industrieel afval nuttig toegepast (energie) en gerecycleerd ligt ruim boven de 80%, zelfs 90% in beide Gewesten! Meer sorteren? 25.000 Evolutie van het aantal rolcontainers voor selectieve fracties (verpakkingen) Er bestaan meer dan 500 soorten afvalstoffen en elk van deze afvalstoffen vergt een aangepaste behandeling. Hiervoor moeten de operatoren strategische keuzes maken : ofwel zich specialiseren in één of meerdere afvalstromen (bouwafval, banden, papier/ karton, plastic, schroot, glas, ), ofwel hun dienstenaanbod veralgemenen. Dit is een opvallende opdeling in het landschap van de milieubedrijven. Om nog meer afval richting recyclage te sturen is een aanpak aan de bron optimaal. Het Vlaamse Gewest kent al jaren wettelijke verplichtingen tot sorteren voor bedrijven. De twee andere gewesten denken nu ook na over een manier om al dan niet via verplichtingen bedrijven meer aan te zetten tot het selectief aanbieden van afval. Daarbij is het van belang op sectoraal te werk te gaan gezien elke sector met andere stromen en andere problemen geconfronteerd is. De ophalers van afvalstoffen proberen om klanten te overtuigen om afval selectief aan te bieden. Het grootste probleem ligt vooral bij de kleine en middelgrote ondernemingen. De grotere bedrijven hebben immers algemeen genomen meer aandacht voor de effecten die zij op het milieu kunnen hebben en hebben vaak gespecialiseerde mensen in dienst die bv. ook het afvalbeheer binnen het bedrijf verder op punt kan zetten (of hiervoor een beroep kan doen op een professionele afvalfirma die soms zelfs met gespecialiseerde medewerkers permanent aanwezig is op de site van de afvalproducent). De selectieve inzamelingen en het sorteren is dan ook veralgemeend bij die grote bedrijven. KMO s zijn dus moeilijker te overtuigen! Hier speelt de kostprijs van het ophalen van het afval nog altijd meer dan een milieu vriendelijk imago. Maar we merken toch verbetering. VALIPAC liet onlangs nog weten: «We stellen vast dat het aantal bedrijven dat overgaat tot het sorteren van hun industrieel verpakkingsafval is verdubbeld in 8 jaar tijd, van 9.985 in 2002 naar 20.551 in 2009». Wij wijzen ook op de evolutie van het aantal containers die worden geplaatst bij bedrijven die verpakkingsafval produceren (cijfers VALIPAC) : +8% per jaar voor de kleine containers en +5% per jaar voor de grote containers. Maar er is dus nog marge. 20.000 15.000 10.000 5.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Cédric Slegers Adjunct-directeur FEBEM 17
Afvalstoffen als alternatief voor primaire delfstoffen Het Vlaamse afvalbeleid staat op een belangrijk kruispunt. Er zijn de beleidsverande ringen op het Europese niveau en er is de uitdaging van een verruiming van het afvalstoffenbeheer naar het beheer van materialen in gesloten kringlopen. Dit past in het breder kader van duurzame ontwikkeling. Binnen dit kader houdt Vlaanderen ook haar beleid rond de ontginning van oppervlaktedelfstoffen tegen het licht. Deze evaluatie heeft oog voor de mogelijkheden en knelpunten bij de inzet van afvalstoffen/secundaire grondstoffen als vervanging van delfstoffen. De OVAM heeft voor de evaluatie van dit aspect van het delfstoffenbeleid het rapport Afvalstoffen als alternatief voor primaire delfstoffen opgesteld. Philippe Van de Velde, OVAM In een nieuwe kaderrichtlijn afvalstoffen (2008/98/EG) besteden het Europees Parlement en de Europese Raad nog meer aandacht aan preventie, hergebruik en recyclage. De richtlijn bevat bovendien nieuwe bepalingen, zoals bijproduct en einde afvalfase. Vlaanderen zet deze richtlijn om in het decreet betreffende het duurzaam beheer van afvalstoffen en materiaalkringlopen. Dit Materialendecreet wil een duidelijker kader schetsen voor het onderscheid tussen afval en grondstof. Het rapport Afvalstoffen als alternatief voor primaire delfstoffen bevat een overzicht van de instrumenten die de OVAM inzet om het gebruik van afvalstoffen als alternatief voor primaire grondstoffen te optimaliseren. Bouwafvalstoffen, afvalstoffen uit de metaalsector en assen van de verbranding van afvalstoffen worden al in grote mate aangewend ter vervanging van delfstoffen zoals zand en grind, vooral in bouwtoepassingen. Uit het rapport kan niet eenduidig besloten worden dat er een evolutie is naar het toenemend gebruik van afvalstoffen als alternatief voor delfstoffen. Conform de kaderrichtlijn gaat in het nieuwe Materialendecreet veel aandacht naar het bepalen van het omslagpunt tussen afval en grondstof/materiaal. Dat bepaalde materialen bijproducten kunnen zijn, zonder ooit de kwalificatie afval te hebben gedragen, is een nieuw element in de regelgeving. De OVAM streeft ernaar dat afvalstoffen maximaal en zo hoogwaardig mogelijk ingezet worden om primaire grond- en delfstoffen te vervangen, zonder het milieu te belasten. Dit zal niet veranderen in het nieuwe regime van grondstofverklaringen volgens het Materialendecreet en zijn uitvoeringsbesluit VLAREMA. Het rapport Afvalstoffen als alternatief voor primaire delfstoffen bevat een overzicht van de instrumenten die de OVAM inzet om het gebruik van afvalstoffen als alternatief voor primaire grondstoffen te optimaliseren. 18
Het milieutechnische normenkader biedt voldoende garanties om afvalstoffen in te zetten als alternatief voor primaire grondstoffen. Toch mag men binnen een kringloopbenadering de effecten van materialen die secundaire grondstoffen bevatten in een tweede of derde levensfase, niet uit het oog verliezen. Dit is vooral relevant voor metaalslakken en bepaalde assen die als secundaire grondstof worden ingezet. Het verleggen van het omslagpunt afvalstof/ grondstof heeft zeker voordelen voor de verwer kers en de gebruikers van de alternatieve grondstoffen. Voor de opslag en het vervoer van de grondstoffen zijn niet langer de verplichtingen gekoppeld aan afvalstoffen verbonden. Maar voor bepaalde grondstoffen die voorheen afvalstoffen waren, zijn dan wel de REACH bepalingen van toepassing. Vanuit het Europese niveau blijft het uitkijken naar de uiteindelijke vorm van de end-of-waste-criteria voor puingranulaten. De toekomst zal leren hoeveel effect dit heeft om maximaal materiaalkringlopen te sluiten, en afvalstoffen waar mogelijk in te zetten als alternatief voor primaire delfstoffen. De OVAM streeft ernaar dat afvalstoffen maximaal en zo hoogwaardig mogelijk ingezet worden om primaire grond- en delfstoffen te vervangen, zonder het milieu te belasten. Het regulerende kader is opgezet om de impact op het milieu te beperken van het gebruik van afval stoffen als grondstoffen. Meer dan een kwantitatieve toename, is een kwalitatieve verbetering (van bijvoorbeeld gerecycleerde granulaten) in meer hoogwaardige toepassingen nodig. Naast een reglementair kader is er ook vertrouwen nodig van de gebruikers in wat er als alternatieve grondstoffen op de markt wordt aangeboden. Voor gerecycleerde granulaten moeten het stimuleren van het selectief slopen en het verhogen van de kwaliteitscontrole doorheen het keten beheer hiertoe bijdragen. Philippe Van de Velde OVAM pvdvelde@ovam.be 19
Over de recyclagemogelijkheden van cellenbeton Cellenbeton kan worden gerecycleerd. De uitdaging: het cellenbetonafval bij de verwer kers krijgen. Dit is één van de voornaamste conclusies van een OVAM-studie uitgevoerd door WTCB en VITO. Jeroen Vrijders, WTCB Cellenbeton wordt sinds 1955 in België gebruikt. Naar schatting 12 miljoen m³ (ongeveer 7 miljoen ton) werd sindsdien toegepast. In de beginjaren voornamelijk in de industriebouw, geleidelijk aan ook meer in residentiële gebouwen. Prognoses geven aan dat er jaarlijks in België 50.000 tot 100.000 ton cellenbetonafval vrijkomt. Aanleiding van het bovenvermelde OVAM-onderzoek was ondermeer het feit dat cellenbeton - in contact met water - sulfaten uitloogt. Om die reden ook mag cellenbeton niet gestort worden op een stortplaats Cat. 3 (Inerte afvalstoffen) en is de toepassing als ongebonden materiaal in de wegenbouw vanuit milieu hygiënisch oogpunt niet toegestaan. Aanleiding van het OVAM-onderzoek was ondermeer het feit dat cellenbeton - in contact met water - sulfaten uitloogt. Gezien de beperkingen op storten en op uitvoer naar het buitenland (waarvoor een bewijs van nuttige toepassing nodig is), dringen recyclagepistes zich op. De studie illustreert dat recyclageopties beschikbaar of in volle ontwikkeling zijn. In de eerste plaats heeft Xella, als belangrijkste fabrikant, zijn verantwoordelijkheid genomen, door in het eigen productieproces een deel primair materiaal te vervangen door gebroken cellenbetonafval. Eigen productieafval, maar ook niet-vervuild extern afval kan in de installatie van Xella in Burcht worden verwerkt. De zuiverheid van het aangeleverde materiaal is daarbij cruciaal. Daarnaast zijn er in Vlaanderen 2 initiatieven in volle ontwikkeling. Enerzijds heeft EKP Recycling/ Jacobs Beton een toepassing ontwikkeld waarin het cellenbeton wordt gebonden, zodat het kan worden gebruikt in zandcementmengsels voor de wegenbouw. Het bedrijf heeft hiervoor ook een ge- Selectief gesloopt cellenbeton op een werf in Antwerpen 20
Cellenbetonafval, Jacobs Beton bruikscertificaat van de OVAM. Een voordeel van deze toepassing is dat het cellenbetonafval niet 100% zuiver moet zijn. Anderzijds is er binnen het MIP2-programma het project Chap-Yt opgestart. Dit onderzoek is gericht op de vervanging van zand in chapes door cellenbeton. Bedoeling is de chapes herkenbaar te maken, waardoor ze bij het slopen apart kunnen worden verwerkt, en ingezet worden in dezelfde chapekringloop. Daarnaast zijn er in Vlaanderen 2 initiatieven in volle ontwikkeling. Uit overleg met alle betrokken partijen bleek dat de grote uitdaging op dit moment erin bestaat het cellenbetonafval bij de verwerkers te krijgen. Het afval komt niet altijd als aparte stroom bij de recyclagebedrijven terecht. Wanneer alle recyclinginitiatieven op volle kracht draaien, is er voldoende verwerkingscapaciteit. De grote uitdaging op dit moment erin bestaat het cellenbetonafval bij de verwerkers te krijgen. Gezien deze uitdaging, is er ook een rol weggelegd voor de overheid. Er is aandacht nodig voor deze specifieke stroom met de nodige handhaving van de goede praktijk. Op die manier kan er een groeimarkt voor dit afval ontstaan, waarbij het cellenbeton aan een faire prijs kan worden gerecycleerd. Meer informatie: Roos Servaes, OVAM (Roos.Servaes@ovam.be) Jeroen Vrijders, WTCB (jeroen.vrijders@bbri.be) Xella (www.xella.be) EKP/Recycling - Jacobs Beton (www.jacobsbeton.be) Chap-Yt (http://www.mipvlaanderen.be/nl/webpage/102/ chap-yt.aspx) Jeroen Vrijders Jacobs Beton jeroen.vrijders@bbri.be 21