REGIONALE PROEFTUIN VAN KINDEROPVANG NAAR ZORG

REGIONALE PROEFTUIN VAN KINDEROPVANG NAAR ZORG ACHTERGROND PROEFTUIN Begin 2012 werd in de kinderopvang een grote krimp van personeel voorzien. Ook bij de Stichting Rijswijkse Kinderopvang (SRK) was dit het geval. Door bezuinigingen en de teruglopende vraag in de kinderopvang voorzagen we dat we op termijn afscheid moesten gaan nemen van een deel van ons personeel, zo vertelt Ellen de Bruin, Manager Werving en Selectie bij SRK. Om dit in goede banen te kunnen leiden ging SRK het gesprek aan met ZorgZijn Werkt, de regionale werkgeversvereniging voor zorg en welzijn in de regio Haaglanden en Nieuwe Waterweg Noord. In dit gesprek stond de vraag centraal wat de mogelijkheden zouden zijn om kinderopvangmedewerkers die boventallig dreigden te raken om te scholen naar een andere baan binnen de zorg en welzijn. AAN DE SLAG Met deze vraag ging Coralie Elmont, Operationeel Manager bij ZorgZijn Werkt, aan de slag. Hierbij kwamen al snel twee omscholingsrichtingen in beeld. Namelijk een omscholing tot kraamverzorgster of een omscholing tot verzorgende op niveau 3 binnen de Verpleging, Verzorging en Thuiszorg (VVT). Hierbij sloot de omscholingsrichting tot kraamverzorgster per definitie aan bij de interesse van kinderopvangmedewerkers om met kinderen te kunnen blijven werken. De tweede omscholingsrichting tot verzorgende - zo bleek ook uit de arbeidsmarktinformatie van ZorgZijn Werkt bood echter de meeste kans op werk. Coralie Elmont: Onze regionale arbeidsmarktonderzoeken lieten een groot verwacht tekort zien aan verzorgende op niveau 3. Daarbij kwam uit de contacten van ZorgZijn Werkt met de VVT-instellingen naar voren dat een sterke behoefte bestond aan medewerkers met een agogische achtergrond. In het bijzonder ook omdat de functie van activiteitenbegeleider - gericht op de begeleiding van ouderen op een dagcentrum - de afgelopen jaren steeds meer was verdwenen. Hierdoor kwam het begeleiden van ouderen meer terecht op de schouders van de verzorgenden. Eén van de gedachten in de proeftuin was dan ook dat de zij-instroom van medewerkers uit de kinderopvang dit hiaat deels zou kunnen opvullen. Zij waren al gewend om activiteiten te organiseren en om methodisch en cliëntgericht te werken. Dit maakte deze zij-instromers voor VVT-instellingen een hele interessante groep om in huis te halen, aldus Coralie Elmont. GROTE BELANGSTELLING Vanuit de VVT bleek dan ook een grote belangstelling voor het omscholingstraject. Uit een rondgang die ZorgZijn Werkt maakte langs de VVT-instellingen, volgde dat zeven organisaties bereid waren om in totaal 114 BBL-plaatsen beschikbaar te stellen. Daarbij werd in overleg met de regionale opleidingscentra - ROC Mondriaan en het ID College - speciaal voor deze zijinstromers een verkort opleidingstraject ontwikkeld. Na een proefperiode van 3 maanden bij de werkgever zouden zij dan binnen 16 of 18 maanden worden opgeleid tot verzorgende op niveau 3 in de ouderenzorg 1. Terwijl de opleiding tot kraamverzorgster grotendeels achterwege werd gelaten omdat voor deze functie bij werkgevers aanzienlijk minder plekken beschikbaar waren. WERVING KANDIDATEN: VAN PLAN A NAAR PLAN B Het oorspronkelijke plan was dat medewerkers van de Stichting Rijswijkse Kinderopvang (SRK) een groot deel van de BBL-plaatsen zouden invullen. Zoals we hiervoor naar voren brachten, had deze kinderopvangorganisatie namelijk in eerste instantie een beroep op de werkgeversvereniging gedaan. Gaandeweg bleek echter dat haar medewerkers zich maar zeer beperkt aanmeldden voor het omscholingstraject. Van de 60 medewerkers die aanvankelijk interesse toonden, hebben slechts vier 1 Ter vergelijk: een reguliere opleiding tot verzorgende op niveau 3 duurt 36 maanden. Proeftuin ZorgZijn Werkt 2014 1

medewerkers de mogelijkheden daartoe verkend. Kort samengevat, zo vertelt Coralie Elmont, hebben we hierbij ervaren dat medewerkers die nog werkzaam zijn in de kinderopvang, terughoudend zijn om hun interesse voor een omscholingstraject naar een andere sector kenbaar te maken. Zo lang niet definitief duidelijk is of zij hun baan gaan verliezen, geven zij hun eventuele interesse voor een ander carrièrepad liever niet prijs aan hun werkgever. Daarnaast speelde mee dat de arbeidsvoorwaarden en de inhoud van het werk in de VVT niet iedereen aansprak: De onregelmatige werktijden en het werken met ouderen in plaats van met kinderen sloot niet bij alle medewerkers aan. Men bleef dan liever nog zo lang mogelijk in de kinderopvang werken, aldus Ellen de Bruin van SRK. Om toch voldoende medewerkers uit de kinderopvang te kunnen werven voor het omscholingstraject werd daarom overgestapt op plan B. Namelijk het werven van deelnemers via de reguliere wervingskanalen en UWV. Helma Nederlof-Kruiswijk, werkzaam als Teammanager Ontwikkelen en Leren bij Pieter van Foreest, vertelt: Nadat bleek dat we geen medewerkers van SRK konden laten omscholen, hebben we met het UWV gekeken naar mogelijke kandidaten en zijn advertenties geplaatst. VOORLICHTING OP LOCATIE Ook ZorgZijn Werkt spande zich in om samen met VVTinstellingen geschikte kandidaten te vinden. Daarbij bestond de rol van de werkgeversvereniging vooral uit het coördineren en faciliteren van de werving voor de vijf VVT-instellingen die gezamenlijk een BBL-klas gingen starten (zie verderop). Met deze instellingen werd onder meer een succesvolle voorlichtingsbijeenkomst op locatie georganiseerd waar ruim 100 kandidaten uit de kinderopvang op afkwamen. Coralie Elmont: Deze bijeenkomst vond plaats in een verpleeghuis van de Saffier De Residentiegroep. Zo konden medewerkers die werkzaam waren (geweest) in de kinderopvang gelijk een goed beeld krijgen van deze werkomgeving. Bewoners van het verpleeghuis kwamen bijvoorbeeld regelmatig binnenlopen bij de bijeenkomst waardoor al meteen op een speelse wijze uitwisseling plaatsvond tussen de kandidaten en de cliënten van de VVT-instelling. Het organiseren van een voorlichtingsbijeenkomst op locatie was echt een goede manier om gelijk de sfeer goed te laten proeven. SELECTIE VAN KANDIDATEN Via de verschillende wervingsactiviteiten meldden uiteindelijk 300 kandidaten zich aan als geïnteresseerde in het omscholingstraject. Via onder meer speedmeets - waarbij kandidaten zich kort konden voorstellen aan enkele werkgevers - werd een eerste selectie gemaakt 2. Met deze kandidaten werden vervolgens sollicitatiegesprekken gehouden en werd één individuele meeloopdag georganiseerd. Daarna volgde een proefperiode van drie maanden waarin de kandidaten op gezette tijden in groepjes meedraaiden bij hun toekomstige werkgever. Aan de hand van deze selectieprocedure zijn uiteindelijk 114 deelnemers die werkzaam waren geweest in de kinderopvang in 2013 en 2014, gestart met een BBL-traject in de VVT. Hierbij gingen twee grote VVT-instellingen namelijk Pieter van Foreest en Florence van start met eigen BBLklassen. An sich hadden deze organisaties namelijk voldoende BBL-plekken beschikbaar om een eigen klas te kunnen vullen. De overige vijf VVT-instellingen 3 namen deel met een gezamenlijke BBL-klas. 2 3 Deze speedmeets werden overigens alleen georganiseerd voor de vijf VVT-instellingen die gezamenlijk een BBL-klas gingen starten. De twee organisaties met een eigen BBLklas - namelijk Pieter van Foreest en Florence - hadden een eigen selectieprocedure. Dit betrof HWW Zorg, Respect Zorggroep Scheveningen, Saffier De Residentiegroep, Verzorgingshuis Duinrust en WZH. Alleen Saffier De Residentiegroep heeft zich gaandeweg uit de proeftuin teruggetrokken om bedrijfseconomische redenen. Hierdoor konden twee leerlingen die bij deze instelling in een BBL-traject zaten hun omscholingstraject niet voltooien. Proeftuin ZorgZijn Werkt 2014 2

VAN KINDEROPVANG NAAR ZORG: EEN GROTE STAP Uit de gesprekken over de proeftuin blijkt dat veel deelnemers het omscholingstraject als zwaar (hebben) ervaren 4. Dit komt ook tot uiting in het aantal deelnemers dat voortijdig met het traject is gestopt. Van de 114 deelnemers die zijn gestart met een omscholingstraject is bijna een derde (34 deelnemers) voortijdig gestopt. Daarnaast blijkt uit gesprekken met praktijkopleiders dat ook nog niet zeker is dat alle deelnemers die momenteel in het omscholingstraject zitten de eindstreep gaan halen. Behalve door persoonlijke omstandigheden van deelnemers kunnen hiervoor een aantal verklaringen worden gegeven. Namelijk: De inhoud van het werk Het relatief hoge niveau van de opleiding Een verkort opleidingstraject In het onderstaande zullen we deze punten uiteenzetten (inclusief de leerervaringen die daarmee zijn opgedaan). Daarna gaan we in op de meerwaarde die deelnemers die wel zijn blijven participeren in de proeftuin meebrengen voor de deelnemende organisaties. DREMPELS VOOR ZIJ-INSTROMERS In de eerste plaats is de inhoud van het werk een verklaring waarom de omscholing vanuit de kinderopvang naar de zorg niet altijd van de grond kwam. Helma Nederlof-Kruiswijk (van Pieter van Foreest) vertelt: Wat we hebben gezien in deze proeftuin is dat de overgang van een kinderdagverblijf naar complexe ouderenzorg eigenlijk een hele grote stap is. Als kinderen op het dagverblijf ziek zijn, kunnen ze worden opgehaald door hun ouders. Wanneer dit bij ouderen zo is moet je kunnen schakelen. Je bent dan verantwoordelijk voor het proces en moet weten wat je kunt doen om de juiste zorg te regelen. Daarbij is de zorg ook veel zwaarder en complexer. Helma voegt daaraan toe dat - ondanks een proeftijd van 3 maanden bij de werkgever - ook vaak in de praktijk pas bleek of een deelnemer paste bij het beroep. Tijdens de proeftijd liepen de kandidaten van tijd tot tijd mee op een afdeling bij de werkgever maar stonden nog niet echt met hun voeten in de klei. Bovendien liepen ze altijd in groepjes mee, waardoor deelnemers nog niet zelf hoefden te laten zien of ze het werk als verzorgende aan zouden kunnen. Deze proeftijd bood dan ook een veilige manier om het werken in de VVT te verkennen maar had als keerzijde dat werkgevers kandidaten niet echt konden testen op hun kwaliteiten om als verzorgende aan de slag te gaan. Hierdoor vielen tijdens het BBL-traject alsnog een flink aantal deelnemers uit. Zij bleken het niveau dan toch niet aan te kunnen. Een leerervaring is dan ook dat we in het vervolg beter meerdere meeloopdagen kunnen organiseren waar kandidaten op individuele basis kunnen ervaren of een functie als verzorgende bij ze past, aldus Nederlof-Kruiswijk. In de tweede plaats was ook het niveau van de opleiding van invloed op de uitval van deelnemers. In de praktijk is namelijk het niveauverschil tussen de opleiding SPW-3 en verzorgende 3 IG groot gebleken. Tussen deze twee opleidingen blijkt - hoewel allebei op niveau 3 - een groot niveauverschil te zitten. Daarbij is de opleiding tot verzorgende recent verzwaard en worden hogere eisen gesteld aan aspecten als taal en rekenen. Bij mij op de afdeling ervaren de zijinstromers uit de kinderopvang de opleiding dan ook als zwaar, zo vertelt Marjo Booms-Wolters, Praktijkopleider bij WZH. 4 Dit beeld wordt overigens ook bevestigd uit de enquête die ZorgZijn Werkt zelf heeft gehouden onder de deelnemers aan het omscholingstraject. Tot slot betrof het - in de derde plaats - ook een verkort opleidingstraject van 16 of 18 maanden waarin een (zwaar) beroep op de leerlingen werd gedaan om werk, school, thuisstudie en privé te combineren. Te- Proeftuin ZorgZijn Werkt 2014 3

rese Moerenhout, leerling verzorgende bij HWW Zorg, vertelt: De opleiding is wel redelijk zwaar. Het is echt aanpoten. Ik zit nu in de laatste 3 maanden en als het goed is diplomeer ik in januari. Maar het is wel heftig. Vooral het fulltime werken, een dag naar school en ook nog eens een studiedag thuis maakt het zwaar. Je privéleven moet je dan echt op een laag pitje zetten en dat is lastig. In het vervolg zou ik dan ook niet meer een verkort traject willen. Ook omdat ik graag meer tijd zou willen hebben om mezelf bepaalde zaken, zoals het medisch rekenen, meer eigen te maken. Als je nu iets niet snapt dan loop je al snel achter omdat een week later alweer andere lesstof wordt behandeld. De ervaring die Terese schets wordt - zo blijkt uit een evaluatie van ZorgZijn Werkt - ook door meer deelnemers aan het omscholingstraject naar voren gebracht. In de praktijk heeft dit ertoe geleid dat verschillende deelnemers een verlenging hebben gekregen om hun omscholingstraject succesvol af te kunnen ronden. Helma Nederlof-Kruiswijk van Pieter van Foreest, vertelt: In deze proeftuin hebben we geleerd dat de omscholing vanuit de kinderopvang naar verzorgende 3 IG voortaan langer zou moeten duren. De huidige doorlooptijd legt te veel druk op de leerlingen om alle theorie en praktijk eigen te maken. Dit kan eigenlijk alleen als leerlingen echt even alles opzij zetten voor hun opleiding. Maar in de praktijk zie je dat het zo niet werkt en ook vaak de thuissituatie hun tijd en energie opeisen. MEERWAARDE VAN ZIJ-INSTROMERS Hiervoor brachten we in beeld dat bijna een derde van de deelnemers gestopt is met het omscholingstraject. Daar staat tegenover dat het merendeel (ruim twee derde) van de deelnemers nog bezig is met het traject of deze recentelijk heeft afgerond 5. Op de werkvloer voldoen zij vaak aan de verwachtingen en voegen vanuit hun agogische achtergrond duidelijk iets toe. Ditta de Jong, werkzaam als Praktijkopleider SPW-VIG bij Pieter van Foreest, vertelt: Zij brengen een hele goede, vraaggerichte attitude met zich mee. De bewoners staan bij hen echt op nummer 1. Ook merk ik dat zij in staat zijn om spontaan een activiteit met de bewoners te organiseren. Bijvoorbeeld door met deze mensen te gaan bewegen, iets te koken of een spel te doen. Daar zijn zij echt keien in. Bovendien komen de zij-instromers uit de kinderopvang niet alleen intramuraal (binnen de muren van een instelling) maar ook in de thuiszorg goed tot hun recht: Wanneer een cliënt bijvoorbeeld niet meer alles zelf kan regelen, dan zien we dat mensen uit de zorg vaak geneigd zijn om deze taken voor de cliënt over te nemen. Terwijl een medewerker met een agogische of pedagogische achtergrond in staat is om een cliënt te activeren. Bijvoorbeeld door met een cliënt mee te gaan naar een nieuwe supermarkt en hem of haar daar wegwijs te maken. In het beste geval stelt dit de client in staat om daar voortaan zelf weer de boodschappen te doen, aldus Ditta de Jong. Tot slot geeft ook Terese Moerenhout, deelneemster aan het omscholingstraject, in het gesprek met ons over de proeftuin aan dat haar achtergrond echt iets toevoegt: Het omscholingstraject bij HWW Zorg vind ik veel leuker dan ik van tevoren eigenlijk had verwacht. Ik werk nu op een PG-groep (psychogeriatrie) waar ik echt speciaal bezig kan zijn met ouderen en belangrijk voor ze kan zijn. In mijn werk voel ik dat ik wat voor ze kan betekenen. Hiervoor heb ik kort op het kinderdagverblijf en in de gehandicaptenzorg gewerkt. Daarvoor heb ik ook een diploma SPW behaald. Vanuit deze achtergrond merk ik dat ik goed kan omgaan met agressie en geduld heb. Bovendien kan ik ook andere gesprekstechnieken toepassen om bij cliënten de vraag achter de vraag te achterhalen. Op de werkvloer probeert Terese Moerenhout deze kennis en ervaring ook te delen met haar praktijkopleider en - waar mogelijk - ook met haar collega s. Haar agogische achtergrond kan zo ook breder een plek krijgen binnen de zorgorganisatie waar zij nu werkzaam is. 5 In november en december 2014 hebben de eerste deelnemers aan het omscholingsproject hun diploma verzorgende 3 IG behaald. Daarbij verwachten de geraadpleegde werkgevers dat zij - ondanks dat deze deelnemers aan de start van het omscholingstraject geen baangarantie kregen - ook allemaal aan de slag kunnen als verzorgende 3 IG. Ondanks het algemene beeld van een tekort naar een overschot van personeel is het namelijk toch vaak mogelijk om mensen te plaatsen door verloop en interne mobiliteit binnen de eigen organisatie. Proeftuin ZorgZijn Werkt 2014 4

LEERERVARINGEN PROEFTUIN BELANGRIJKSTE SUCCESFACTOREN Een sterk regionaal netwerk van VVT-instellingen en opleidingen resulteert in 114 BBL-trajecten voor zijinstromers uit de kinderopvang Voorlichting op locatie: kandidaten ervaren hun (toekomstige) werkomgeving Vanuit hun agogische achtergrond zijn zijinstromers uit de kinderopvang op de werkvloer van toegevoegde waarde AANDACHTSPUNTEN Overweeg meerdere individuele meeloopdagen in plaats van een proefperiode Uit de proeftuin is naar voren gekomen dat een proefperiode voor zij-instromers niet altijd effectief is gebleken om te bepalen of het werken als verzorgende bij een kandidaat past. Ook omdat tijdens deze proefperiode deelnemers vaak in groepjes meeliepen op een afdeling. Een leerervaring is dan ook dat het voortaan effectiever is om meerdere meeloopdagen te organiseren waarbij kandidaten op individuele basis kunnen ervaren of een functie als verzorgende bij een kandidaat past. Duur van het omscholingstraject voor zijinstromers uit de kinderopvang In de proeftuin van ZorgZijn Werkt is ingezet op het aanbieden van een complete opleiding tot verzorgende 3 IG in een verkorte tijd. Dit vanuit de gedachte dat de zij-instromers met een vooropleiding SPW-3 deze opleiding in een korte tijd konden voltooien. In de praktijk is het niveauverschil tussen de opleiding SPW-3 en verzorgende 3-IG echter groot gebleken. Een langer (of regulier) opleidingstraject voor zij-instromers uit de kinderopvang zou voortaan beter passen. Ook om werk, school en privé beter te kunnen combineren. In de proeftuin bleek de werving van zittende medewerkers uit de kinderopvang voor een omscholingstraject lastig realiseerbaar. Onder meer omdat medewerkers hun interesse voor een ander carrièrepad liever niet prijsgeven aan hun werkgever, alvorens definitief duidelijk is of zij hun baan gaan verliezen. Om dit punt (deels) te ondervangen is vanuit de betrokkenen bij de proeftuin naar voren gebracht dat het voortaan wellicht beter is om zittende kinderopvangmedewerkers op een anoniemere wijze kennis te laten maken met carrièremogelijkheden in een aanpalende sector. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van individuele snuffelstages in plaats van een (grootschalige) voorlichtingsbijeenkomst bij de eigen werkgever. Op deze manier kunnen kinderopvangmedewerkers dan ook vanuit een bestaande baan op een laagdrempelige wijze kennismaken met ander werk en een omscholingstraject - zonder druk van de eigen werkgever - overwegen. MET DANK AAN Coralie Elmont, Operationeel Manager, ZorgZijn Werkt Ditta de Jong, Praktijkopleider SPW-VIG, Pieter van Foreest Ellen de Bruin, Manager Werving en Selectie, SRK Helma Nederlof-Kruiswijk, Teammanager Ontwikkelen en Leren, Pieter van Foreest Marjo Booms-Wolters, Praktijkopleider, WZH Terese Moerenhout, Leerling Verzorgende, HWW Zorg Verken verdere mogelijkheden voor zij-instroom van zittende medewerkers Proeftuin ZorgZijn Werkt 2014 5

Deze case is verzorgd door Bureau Bartels in opdracht van Stichting RegioPlus en FCB. Meer informatie over deze proeftuin? Neem contact op met: ZorgZijn Werkt Ierlandlaan 29 2713 HG Zoetermeer Tel: (079) 329 07 07 E-mail: info@zorgzijnwerkt.nl Proeftuin ZorgZijn Werkt 2014 6