Recepten voor een toegankelijke woning en woonomgeving

Recepten voor een toegankelijke woning en woonomgeving Mieke Broeders Directeur Enter, Vlaams expertisecentrum toegankelijkheid Aalst, 7 mei 2014 Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 1

Overzicht Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Toegankelijkheid en Universal Design Meegroeiwonen De zilveren sleutel Wonen met zorg info Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 2

Enter Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid bijdragen aan een coherent Vlaams toegankelijkheidsbeleid door: te inspireren, informeren en sensibiliseren te meten en onderzoeken te ondersteunen en samen te werken De samenwerking tussen gebruikers, beleidsmakers, professionelen is de rode draad. Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 3

Expertise toegankelijkheid verankeren in diverse domeinen publieke gebouwen publieke omgeving mobiliteit wonen zorg cultuur en vrije tijd toerisme onderwijs park en groen communicatie sport Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 4 4

Toegankelijkheid? Integrale toegankelijkheid is BEREIKBAAR + BETREEDBAAR BEGRIJPBAAR + BRUIKBAAR IEDEREEN Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 5

Waarom? Anticiperen op nieuwe maatschappelijke trends: Vergrijzing Emancipatie van gebruikers Evolutie in de zorg: inclusief, thuiszorg, ambulant Striktere regelgeving Nieuwe markt met eigen kenmerken: Niet stigmatiserend, niet hulpmiddelenachtig Voor meer mensen bruikbaar dus grotere markt Open markt - Universal design versus hulpmiddelen - beschermde markt Duurzaamheid Veilig en ergonomisch: ook voor personeel! Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 6 6

Toegankelijkheid? Hoe integrale toegankelijkheid bereiken? 1. Volg het bouw of ontwerpproces 2. Universal Design ontwerpstrategie 3. Keten van toegankelijkheid respecteren 4. Gebruik ergonimische principes 3. ergonomische principes 2. Keten van toegankelijkheid 1. Universal Design Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 7

Toegankelijkheid in het bouwproces Volg het ontwerpproces! Project- definitie (voor)ontwerp tot bouwaanvraag Opmaak aanbestedings -dossier tot aanbesteding Bouwfase tot oplevering ingebruikname Omschrijving toegankelijkheidsdoelstelling van het gebouw Vastleggen van (infra)structurele, ruimtelijke criteria (organisatorisch, planmatig, ) van toegankelijkheid = grote structuren vastleggen Vastleggen van technische en detailcriteria van toegankelijkheid (ruimten, bouwelementen) als voorwaarde voor de bouw Controle op de uitvoering, garantie voor kwaliteit van toegankelijkheid Gebouwmanagement met oog voor het behoud van het comfort geboden door toegankelijkheid Bouwheer, bestuur en ontwerper spelen een cruciale rol vanaf de start! Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 8

Toegankelijkheid ontwerpproces De meerkost van toegankelijkheid stijgt evenredig met het moment van actie in het ontwerp- en bouwproces Rendement Kosten 2 Tijdstip van integratie in het bouwproces Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 9

Universal Design Good design enables, bad design disables EIDD Stockholm Declaration, 2004 Universal Design is the design of products and environments to be usable by all people, to the greatest extent possible, without the need for adaptation or specialized design. Ron Mace Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 10

Universal Overal toepasbaar! Design Hoe kan een product, grafisch ontwerp, gebouw, publiek ruimte zowel esthetisch als functioneel zijn voor een zo groot mogelijke groep gebruikers? producten communicatie objecten omgeving diensten gebouwen inrichting Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 11

7 principes van Universal Design Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 12

Toegankelijkheid en universal design UD verschuiving van ideale man naar diversiteit van de gebruiker Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 13

Universal Design Woonlabo Demonstratie van meegroeiwonen en Universal Design in Hasselt Samenwerking tussen Provinciale Hogeschool Limburg Architectuur en Gezondheidszorg en Toegankelijkheidsbureau Efro project ondersteund door Europa, Vlaamse Gemeenschap, Provincie Limburg en Hasselt ENTER partner voor onderzoek en nieuwe productontwikkelingen Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 14

Universal Design Woonlabo Woning Demonstratie UD 2 wooneenheden Permanente collectie Bezoekerscentrum Informatie Advies Vorming & onderzoek Thematische collectie Vorming, workshops, studiedagen Samenwerking met bedrijven Innovatie en onderzoek Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 15

www.woonlabo.be Woonlabo Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 16

Keten van toegankelijkheid Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 17

De keten van toegankelijkheid De samenhang en verwevenheid van elk aspect = sterkte MACRO Planologie, beleid, visie, ruimtelijke bestemming MESO Stedelijke context, diensten en voorzieningen, openbaar domein MICRO gebouwniveau Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 18

MEEGROEIWONEN Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 19

MEEGROEIWONEN is duurzame, lange termijnvisie op wonen en bouwen Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 20

Aanpasbaar en flexibel, functioneel en ergonomisch! Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 21

Aanpasbaar en flexibel (ver)bouwen? Uitgangspunt = bewoner(s) en zijn woonwensen, vandaag en morgen Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 22

Aanpasbaar en flexibel (ver)bouwen? Doel = aanpassingen of wijzigingen zijn eenvoudig realiseerbaar Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 23

Aanpasbaar en flexibel (ver)bouwen? Voorwaarde = basisconcept van de woning met een aanpasbare structuur Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 24

Aanpasbaar en flexibel (ver)bouwen? De woning past zich aan wanneer nodig niet de mens! > MEEGROEIMARGE INTEGREREN Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 25

Aanpasbaar en flexibel (ver)bouwen? 5 meegroei teasers 1. Kies een concept! 2. Organiseer het plan goed 3. Maak passende ruimten, goede afmetingen 4. Maak ergonomische handelen mogelijk 5. Bekijk voor en na Voor de woning Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 26

1. Kies een concept! 2. Organiseer het plan goed 3. Maak passende ruimten, goede afmetingen 4. Maak ergonomische handelen mogelijk 5. Bekijk voor en na Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 27

1. Kies een concept! Keuze voor toekomstige mogelijkheden eisen voor de woning Vandaag gezinswoning, op termijn meergezinswoning? Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 28

1. Kies een concept! Vandaag gezinswoning, op termijn meergezinswoning Zonder uitbreiding van het volume: > Locatie trappen, basisafmetingen ruimten, afsluitbaarheid van zones, herverdeling en herbestemming bestaande ruimten, voorzieningen in technieken Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 29

1. Kies een concept! Vandaag gezinswoning, op termijn meergezinswoning Zonder uitbreiding van het volume: herbestemming ruimten en herorganisatie Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 30

1. Kies een concept! Vandaag gezinswoning, op termijn meergezinswoning Zonder uitbreiding van het volume: herbestemming ruimten en herorganisatie Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 31

1. Kies een concept! 2. Organiseer het plan goed 3. Maak passende ruimten, goede afmetingen 4. Maak ergonomische handelen mogelijk 5. Bekijk voor en na Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 32

2. Organiseer het plan goed Veel gebruikte routes in een woning zijn belangrijk Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 33

2. Organiseer het plan goed Relatie van de ruimten onderling: keuken, berging, leefruimte (eetplaats) Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 34

2. Organiseer het plan goed Relatie van de ruimten onderling: slaapkamer, badkamer Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 35

1. Kies een concept! 2. Organiseer het plan goed 3. Maak passende ruimten, goede afmetingen 4. Maak ergonomische handelen mogelijk 5. Bekijk voor en na Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 36

Afmeting 3. Maak passende ruimten, goede afmetingen Flexibiliteit afhankelijk van vorm, maatvoering, technieken Mogelijkheden Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 37

3. Maak passende ruimten, goede afmetingen Drempelloosheid is structureel Filieux architecten Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 38

3. Maak passende ruimten, goede afmetingen Drempelloosheid is structureel, maar ook detail! Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 39

3. Maak passende ruimten, goede afmetingen Routes, gangen, niveauverschillen, deuren zijn geen obstakel Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 40

3. Maak passende ruimten, goede afmetingen Functieruimten goed bruikbaar vanaf de start Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 41

1. Kies een concept! 2. Organiseer het plan goed 3. Maak passende ruimten, goede afmetingen 4. Maak ergonomische handelen mogelijk 5. Bekijk voor en na Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 42

4. Maak ergonomisch handelen mogelijk Organiseer de keuken naar comfort en werkhoogten Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 43

4. Maak ergonomisch handelen mogelijk Kies voor comfort in sanitaire ruimten! Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 44

1. Kies een concept! 2. Organiseer het plan goed 3. Maak passende ruimten, goede afmetingen 4. Maak ergonomische handelen mogelijk 5. Bekijk voor en na Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 45

5. Bekijk voor en na Ombouw berging naar multifunctionele ruimte: bergruimte? Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 46

5. Bekijk voor en na Ombouw toilet en berging naar badkamer: bergruimte? Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 47

www.meegroeiwonen.info Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 48

De zilveren sleutel www.dezilverensleutel.be Ouderen tijdig, bewust doen nadenken over hun woonsituatie en hen hierbij ondersteunen Zelfstandig, comfortabel en veilig wonen van ouderen promoten Voor jonge senioren, ouderen met zorgbehoeften en hun familie, professionelen en beleidsmakers Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 49

De zilveren sleutel Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 50

Meegroeiwonen op wijkniveau Buurt met een gevarieerd aanbod van woontypes en hulpvoorzieningen Toegankelijkheid van de leefomgeving Mobiliteit Hulp en zorg binnen handbereik Woonzorgzones Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 51

Proefproject (1) Proefproject renovatie seniorenwoongelegenheden volgens het principe meegroeiwonen op wijkniveau Woonzorgzones: visie op niveau stad Genk Pilootproject 200 duplexwoningen in tuinwijken(mijncités): sociale huisvestingsmaatschappij Nieuw Dak i.s.m. de stad en OCMW van Genk Stuurgroep: organisaties thuisverpleging, ouderen, buurt-werking, bewoners/ huurders Procesbegeleiding: Enter Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 52

Pilootproject woonzorgzone Methodiekontwikkeling om te komen tot een geïntegreerde benadering (publiek domein, dienstverlening, mobiliteit, zorg ) van toegankelijkheid als basisvoorwaarde van een woonzorgzone Analyse van toegankelijkheid en indelen in 3 kwaliteitsniveaus (hoog, basis, eco) van toegankelijkheid binnen een afgebakende zone Monitoringinstrument: Knelpuntenanalyse gekoppeld aan een globaal actieplan voor het gebied Aanleveren van gegevens voor beleidsontwikkeling en integratie in het GIS bestand van de stad Genk Aanbevelingen voor publicatie info gebruikers Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 53

Aalst - Proeftuin Aging in Place - Integrale ouderentoets - Screening van dienstverlening en infrastructuur - Methodiek en draaiboek voor gemeenten Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 54

WEBSITES Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid www.entervzw.be Toegankelijkheidsmetingen van bestaande gebouwen www.toevla.be Ontwerpaanbevelingen voor publieke gebouwen www.toegankelijkgebouw.be Levenslang wonen www.meegroeiwonen.info Zelfstandig wonen van ouderen www.dezilverensleutel.be Goede voorbeelden en ontwerpaanbevelingen publiek toegankelijk domein www.toegankelijkeomgeving.be Toegankelijke jeugdlokalen www.toegankelijkejeugdlokalen.be MeerMobiel - Iedereen op weg www.meermobiel.be Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 55 55

Wonen met zorg : inspiratiebundels van www.entervzw.be -> publicaties Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 56

Handboek toegankelijk gebouw www.toegankelijkgebouw.be Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 57

Wenkenbladen toegankelijkheid van www.entervzw.be/publicaties Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 58

Enter vzw www.entervzw.be Vragen? Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 59

Bedankt! Mieke.Broeders@entervzw.be Belgiëplein 1 3510 Kermt 011 26 50 30 www.entervzw.be info@entervzw.be Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 60

Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 61