Examenprogramma NOvAA Beroepsopleiding voor het Theoretisch examen Accountant Administratieconsulent Vanaf september 2011/2012 1
Inhoudsopgave 1. NOvAA Beroepsopleiding 3 2. Doelstelling van de opleiding 3 3. Inhoud en niveau van de AA-opleiding 3 4. Lesvorm waarbij de praktijk centraal staat 3 5. Instroom in de NOvAA Beroepsopleiding 4 6. Het opleidingsprogramma 5 7. Vrijstellingsverzoeken 6 8. Beschrijving per vak 7 9. Regelgeving 35 10. Overgangsregeling 43 2
1. NOvAA Beroepsopleiding De NOvAA biedt met de NOvAA Beroepsopleiding een kwalitatief hoogwaardige AA-opleiding op post-hboniveau aan. De NOvAA Beroepsopleiding kun je volgen bij de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN), Saxion Hogescholen, AVANS+, Fontys Hogescholen, Doc.Opleidingen (Aruba) en het Suriname College of Accountancy (Suriname, Paramaribo). Het is ook mogelijk om je in te schrijven voor losse examens. Voorwaarde is dan wel dat je kunt aantonen dat je in het verleden voor het betreffende examenvak bij een door de CEA aangewezen opleiding onderwijs hebt gevolgd. Het inschrijfformulier voor de examens tref je aan op de website van de NOvAA (www.novaa.nl). De NOvAA Beroepsopleiding is door de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding (CEA) aangewezen als opleiding die gerechtigd is om de opleiding tot Accountant-Administratieconsulent te verzorgen. 2. Doelstelling van de opleiding De AA-Accountant, de officiële titel is Accountant- Administratieconsulent, is een breed geschoolde adviseur die ondernemers bijstaat op diverse terreinen van de bedrijfsvoering. Je kunt daarbij denken aan administratieve dienstverlening, verslaglegging, accountantscontrole en financiële, bedrijfseconomische, fiscale en branchespecifieke advisering. De AA-Accountant werkt voornamelijk in het midden- en kleinbedrijf. De AA-opleiding van de NOvAA Beroepsopleiding richt zich dan ook met name daar op. De AA-Accountant is een accountant met volledige certificeringsbevoegdheid. Het kennisniveau stijgt daarom op onderdelen uit boven dat wat nodig is om als accountant binnen het midden- en kleinbedrijf te kunnen functioneren. 3. Inhoud en niveau van de AA-opleiding In Nederland moeten de accountantsopleidingen (RA en AA) voldoen aan de eindtermen die zijn vastgesteld door de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding (CEA). Deze eindtermen omvatten: de onderwerpen de niveau-aanduidingen de studiebelasting (European Credit Points = ECTS) Het rapport met eindtermen vind je op de website van de CEA (www.ceaweb.nl). Het examenprogramma van de NOvAA Beroepsopleiding is gebaseerd op de eindtermen van de CEA. 4. Lesvorm waarbij de praktijk centraal staat De kennisgebieden waar het AA-onderwijs zich met name op richt, zijn financiële administratie, fiscaliteit, controle en advisering. De leerinhoud is in z n algemeenheid te typeren als cognitieve kennis en cognitieve vaardigheden: het kennen van feitelijke informatie en procedures en het kunnen toepassen en uitvoeren van regels. De (beroeps)praktijk vormt het uitgangspunt van het onderwijs. Je leert tijdens de NOvAA Beroepsopleiding de wet- en regelgeving toe te passen binnen de omgeving van het midden- en kleinbedrijf. De onderwijsinhoud en de onderwijsprocessen worden gekoppeld aan de beroepscontext in de vorm van opgaven, werkstukken, casuïstiek, etc. Voor het AA-onderwijs wordt als basis een docentgestuurde benadering gekozen. Met de docentgestuurde manier van werken willen we een heldere, gestructureerde leersituatie voor jou creëren. Er wordt gewerkt met een beschrijving van wat er per vak beoogd wordt: een helder geformuleerde doelstelling per deelvak, een heldere opbouw van de leerstof, een heldere structuur in de les en directe feedback naar studenten voor een effectief leerproces. De docentgestuurde manier van werken is een krachtig benadering voor het aanleren van basiskennis en vaardigheden. Concreet betekent dit dat in de lessen de docent streeft naar effectief leren van de studenten. De docent: is duidelijk in wat hij aan het eind van de les bereikt wilt hebben; geeft expliciet aan wat in de les van jou verwacht wordt (werken aan opdrachten, stellen van vragen, enz); 3
stimuleert je tot een actieve rol in de lessen en in het leerproces; geeft je de gelegenheid tot het oefenen (met vraagstukken) onder begeleiding; geeft je tijdens het zelfwerken in de les gevraagd en ongevraagd feedback; zorgt voor een vriendelijke sfeer en geeft je veel positieve feedback; spoort je aan tot voldoende mate van studiediscipline. Naar inzicht en ervaring van de AA-docent zal de mate van docentgestuurdheid van het onderwijs variëren: wanneer je veel voorkennis mist of minder zelfstandig bent, is docentgecentreerd onderwijs de aangewezen methode. Het studentgecentreerd leren is van toepassing als je significante verwante kennis bezit en een groter beroep op je zelfstandigheid en eigen verantwoordelijkheid mogelijk is. Als onderwijsvorm voor het AA-onderwijs is gekozen voor contactonderwijs. Uitgangspunten voor het contactonderwijs: De AA-opleiding leidt op voor landelijke examens. Deze examens worden in de regel twee keer per jaar afgenomen op vaste examendata. De AA-student wordt doelgericht opgeleid voor een bepaald examenmoment. Dat betekent dat de einddata van de opleidingen afgestemd zijn op de (landelijk externe) examendata. Met deze onderwijsvorm richt de NOvAA Beroepsopleiding zich primair op de student die behoefte heeft aan regelmatig contact met docenten en regelmatig lesbijeenkomsten wil volgen om op deze manier een regelmatig studieritme aangereikt te krijgen. Ook is dit onderwijstype beter geschikt voor studenten die weinig studiediscipline hebben en de lesbijeenkomsten nodig hebben (of gebruiken) als stok achter de deur om tijd te besteden aan de studie. een indruk te krijgen van de omvang en de diepgang van de schriftelijke examens, worden er door de NOvAA per vak twee oefenexamens met bijbehorende antwoorden aan jou ter beschikking gesteld. 5. Instroom in de NOvAA Beroepsopleiding De NOvAA Beroepsopleiding is een post-hboopleiding. Dat wil zeggen dat instroom in de NOvAA Beroepsopleiding mogelijk is wanneer je een bacheloropleiding in het hoger onderwijs in een financieel-economische richting hebt afgerond. Hierop geldt echter de volgende uitzondering: wanneer je voor een bacheloropleiding in een financieel-economische richting op het niveau van hoger onderwijs minimaal 180 ECTS hebt behaald, mag je maximaal 3 landelijke examenvakken bij de NOvAA Beroepsopleiding volgen en voor deze vakken de tentamens maken. Deze uitzondering heeft geen betrekking op de vakken Audit & Assurance III, Bestuurlijke Informatieverzorging III en Externe Verslaggeving III. Deze vakken worden altijd na afronding van de bacheloropleiding gevolgd en getentamineerd. Met je afgeronde hbo-bacheloropleiding en de NOvAA Beroepsopleiding moet je aan de gehele set van eindtermen van de CEA voldoen. Dat betekent in veel gevallen dat je na de hbo-bacheloropleiding eerst een schakelprogramma moet volgen voordat je kunt starten met de NOvAA Beroepsopleiding. De omvang van het schakelprogramma is afhankelijk van je vooropleiding. De meeste deelnemers aan de NOvAA Beroepsopleiding hebben een opleiding Financieel- Economisch Management of een SPD- of HEAO-BEopleiding gevolgd, maar ook deelnemers met een andere financieel-economische opleiding op hbo- of wo-niveau zijn van harte welkom. De examinering bestaat voornamelijk uit schriftelijke examens. Uitzondering daarop vormt het vak Audit & Assurance. Een klein deel van dit vak rond je af met de beschrijving van cases. Om 4
6. Het opleidingprogramma a) In de bacheloropleiding zijn de eerste beginselen van de kernvakken, de kernvak gerelateerde bedrijfseconomische accountantsvakken en de overige ondersteunende vakken grotendeels afgerond. Voor deze vakken geldt een minimale studieomvang: Eerste beginselen van de kernvakken: Minimum aantal ECTS: Audit & Assurance I 8 Bestuurlijke Informatieverzorging 8 Externe Verslaggeving I 8 Kernvak gerelateerde vakken: Minimum aantal ECTS: Boekhouden 16 Management Accounting 13 Financieel Management/Financiering 13 Management en Organisatie 4 Corporate Governance 3 Extra credits in één of meer vakgebieden 6 Overige ondersteunende vakken: Minimum aantal ECTS: Recht (Sociaalrecht en Privaatrecht) 10 Belastingrecht 0 Algemene Economie 4 Wiskunde en Statistiek 6 Extra credits in 1 of meer vakgebieden 9 Deficiënties bij bovenstaande vakken moeten in overleg met de onderwijscoördinator van de accountantsopleiding van de betreffende onderwijsinstelling in een schakelprogramma worden weggewerkt. Studenten van de opleiding Financieel-Economisch Management, de SPD- of de BE-opleiding moeten in een schakelprogramma, afhankelijk van het gevolgde curriculum, meestal nog het examen Corporate Governance en het examen Audit & Assurance I maken en met een voldoende afronden. HEAO-BE ers moeten daarnaast over het algemeen in het schakelprogramma het vak Recht (privaatrecht en sociaal recht) afronden. De deficiëntie voor het deelvak Audit & Assurance I kan via het examencircuit van de NOvAA Beroepsopleiding of via een schoolexamen worden weggewerkt. 5
b) Het examenprogramma van de NOvAA Beroepsopleiding omvat de volgende vakken: Kernvakken: Aantal ECTS: Audit & Assurance II 10 Audit & Assurance III A 8 Audit & Assurance III B 4 Totaal 22 Bestuurlijke Informatieverzorging II 14 Bestuurlijke Informatieverzorging III 8 Totaal 22 Externe Verslaggeving II 12 Externe Verslaggeving III 10 Totaal 22 Kernvak gerelateerde vakken: Minimum aantal ECTS: Management Accounting (als onderdeel van STM) 3 Financieel Management/Financiering (als onderdeel van STM) 3 Management en Organisatie (als onderdeel van STM) 4 Overige ondersteunende vakken: Belastingrecht (als onderdeel van FA1,2) 14 Minimum aantal ECTS: Profielvakken Aantal ECTS: Fiscale Advisering I + II 14 Strategisch management 0 7. Vrijstellingsverzoeken Je kunt bij de NOvAA een vrijstelling aanvragen. Dat doe je als: het curriculum van de vooropleiding waarover je vrijstelling aanvraagt bij de onderwijsinstelling waar je toegelaten wilt worden tot de NOvAA Beroepsopleiding, onbekend is; je vrijstelling wilt verkrijgen voor één of meer vakken van de NOvAA Beroepsopleiding; je na het behalen van alle vakken het theoretische getuigschrift van de NOvAA Beroepsopleiding wilt aanvragen. Het formulier waarmee je vrijstellingen kunt aanvragen, tref je aan op de website van de NOvAA (www.novaa.nl). 6
8. Beschrijving per vak In dit hoofdstuk wordt per (deel)vak aangegeven: wat met het vak beoogd wordt; welke onderwerpen op welk niveau worden behandeld; de doelstelling per deelvak; de ingangseis per deelvak; de literatuur; de toetsing. Per (deel)vak wordt per onderwerp het niveau aangegeven waarop de kennis verworven (en toegepast) dient te worden. Hieronder de beschrijving van de niveaus die door de CEA onderscheiden worden: Niveau Omschrijving 1 Begrip hebben van Inzicht hebben in Hoofd- en bijzaken kunnen onderscheiden Kennis van regels, principes, generalisaties, theorieën, structuren Consequenties kunnen trekken die niet expliciet gegeven zijn 2 Kunnen toepassen van kennis in nieuwe situaties Het verduidelijken, in vraag stellen, in samenstellende elementen ontleden van de inhoud. De reden kunnen geven waarom iets op een bepaalde manier gedaan is of gebruikt is; kunnen redeneren, kunnen analyseren 3 Diepgaand inzicht hebben in Denken dat creatief van aard is. De inhoud grotendeels zelf samenstellen Kritisch kunnen denken Toelichting: Niveau 1 heeft betrekking op het reproduceren van kennis en het kunnen trekken van conclusies. Niveau 2 heeft betrekking op het kunnen toepassen van kennis in eenvoudige praktijksituaties. Niveau 3 heeft betrekking op het kunnen toepassen van de verworven kennis in complexe situaties. Op dit niveau is sprake van een integrale aanpak. 8A. Audit & Assurance Het vak Audit & Assurance is opgedeeld in drie deelvakken en praktijkopdrachten: Audit & Assurance I Audit & Assurance II Audit & Assurance III A + III B Met het vak Audit & Assurance wordt beoogd dat: je kennis hebt van de grondslagen van de beroepsuitoefening onder meer bestaande uit economische motieven, relevante wet- en regelgeving en institutionele kaders, alsmede diepgaand inzicht hebt in de ethische aspecten van de beroepsuitoefening; je kennis hebt van de functie van het accountantsberoep in corporate governance en de verslaggevingsketen in het bijzonder; je ethische aspecten in een specifieke opdracht kunt onderkennen en (ethische) dilemma s gemotiveerd weet op te lossen; je gemotiveerd de aanvaardbaarheid, rationaliteit en uitvoerbaarheid van een specifieke opdracht uiteen kunt zetten met een oriëntatie op de doelstelling van de opdracht; je een grondige en onderbouwde analyse kunt geven van de controlerisico's in een specifieke situatie; In die risicoanalyse dien je ook aandacht te schenken aan de risico's op het terrein van de interne beheersing (inclusief administratieve organisatie en interne controle) en op het terrein van de externe verslaggeving voor zover van belang voor de financial audit. De bedoelde situaties kunnen zowel opdrachten tot controle van de jaarrekening als bijzondere opdrachten betreffen. 7
je gemotiveerd een oplossingsrichting kunt aangeven voor specifieke vraagstukken, in het bijzonder de identificatie van de controleinformatie die nodig is als deugdelijke grondslag voor de uitvoering van de desbetreffende opdracht; je op basis van de beschikbare controleinformatie een oordeel kunt vormen en kunt beargumenteren ten aanzien van een specifiek controlevraagstuk met inachtneming van de relevante wet- en regelgeving, evenals de formulering van het oordeel kunnen geven; je in staat bent de hoofdlijnen van een accountantsverslag en overige rapportage ten behoeve van de directie en organen belast met governance te beschrijven; je in staat bent je een objectief oordeel te vormen over de getrouwheid van een verantwoording op basis van de beschikbare controle-informatie evenals de formulering van dit oordeel. Het vak Audit & Assurance I maakt geen deel uit van de NOvAA Beroepsopleiding, maar wordt wel door de NOvAA Beroepsopleiding aangeboden. De NOvAA geeft voor het behalen van dit vak certificaten af. De deelvakken Audit & Assurance I, Audit & Assurance II en Audit & Assurance III zijn zo opgebouwd dat het volgtijdelijk volgen van deze deelvakken aanbevolen wordt. Hetzelfde geldt voor de deelvakken Externe Verslaggeving II en Externe Verslaggeving III. Ook voor de vakken Bestuurlijke Informatieverzorging II en Bestuurlijke Informatieverzorging III wordt het volgtijdelijk volgen van deze vakken aanbevolen. 8
Het programma Audit & Assurance Onderwerp Toepassing van het institutioneel kader dat geldt voor de uitoefening van de controlefunctie. Dit betreft in het bijzonder: WTA, WRA, WAA, WTRA; BTA; Verordening accountantsorganisaties ; VGC; COS; Nadere voorschriften onafhankelijkheid; Nadere voorschriften accountantskantoren terzake van assurance-opdrachten, aan assurance verwante opdrachten; Tuchtrechtspraak. Markt voor financial audit (o.a. kennis van de marktpartijen evenals van vraag- en aanbodfactoren zoals concurrentie en aansprakelijkheid) en rol van financial audit binnen corporate governance (codes). Historische ontwikkeling van financial auditing Kennis van algemene theorieën die het fenomeen auditing trachten te verklaren (als vertrouwens-, agency-, insurance- en information theory). Proces van oordeelsvorming en de fundamentele beginselen van beroepsethiek voor accountants. Positie van de accountant binnen het systeem van governance in de desbetreffende huishouding, in het bijzonder de relatie met de raad van commissarissen of/en het auditcommittee dan wel andere toezichthouders (waaronder AFM, BFT, DNB). zoals bepaald door de CEA 3 A&A-I 1 1 1 1 1 1 2 1 2 A&A-II 3 1 2 3 2 2 2 1 2 2 2 2 1 A&A-III A 2 1 2 3 3 3 A&A-III B 3 3 9
Onderwerp zoals bepaald door de CEA A&A-I A&A-II A&A-III A A&A-III B Kwaliteitsbewaking op het niveau van 3 1 3 beroep, kantoororganisatie en individuele opdrachten. Proces van opdrachtaanvaarding 3 1 3 respectievelijk voortzetten van een opdracht, alsmede kennis van de daarmee verbonden wet- en regelgeving. Daarbij komen onder meer algemene aspecten aan de orde zoals objectiviteit en onafhankelijkheid, vaststelling uitvoerbaarheid, rationaliteit en risicomanagement waaronder begrepen: Inzicht in organisatorische aspecten zoals teamsamenstelling, planning, procesbewaking, dossiervorming. 10
Onderwerp Specifieke richtlijnen m.b.t. de uitvoering van controle-opdrachten & overige assurance-opdrachten, waaronder Audit Related Services. Voorbeelden van specifieke richtlijnen zijn specifieke onafhankelijkheidsregels en regels op het gebied van Wwft. Invloed van internationale accountantsorganisaties (zoals IFAC, FEE) op (de uitvoering van) assurance services en wet- en regelgeving gericht op accountants in Nederland en Europa. Invloed van andere (internationale) organisaties (zoals PCOAB, EU, SEC) op het functioneren van accountants. Belangrijkste aspecten van het accountantsberoep en beroepsopvattingen in de EU en de Verenigde Staten, specifiek met betrekking tot de financial audit. Proces van financial auditing: fasering controleproces (planning, uitvoering, evaluatie, afronding en rapportage). Opstellen in hoofdlijnen van een controleplan voor een verantwoording als geheel en controleplan voor specifieke onderdelen van een verantwoording. zoals bepaald door de CEA A&A-I A&A-II A&A-III A 3 1 2 3 2 3 1 2 3 A&A-III B 11
Onderwerp Verschillende aspecten die het controlerisico bepalen (inherente risico, interne controlerisico en detectierisico) waaronder: begrijpen van de doelstellingen, strategie en activiteiten van de onderneming, de interne en externe omgeving, ondernemingsrisico s en procesrisico s, kritische succesfactoren en prestatieindicatoren en moderne interne beheersingsconcepten in het kader van de Audit & Assurance; kennis van het materialiteitsbegrip en methoden om deze te bepalen; kennis van uitvoering controleplan/werkprogramma op het niveau van een post, proces, doelstelling, risico, controlemiddel/techniek; alsmede de door de accountant toe te passen geautomatiseerde hulpmiddelen bij de uitvoering van financial audits (zoals CAATS). Eisen waaraan een systeem van interne beheersing moet voldoen in het kader van de risicoanalyse en de evaluatie van interne beheersing. Onderkennen van fraudesignalen en het adequaat opvolging daaraan geven Invloed van geautomatiseerde systemen (van de gecontroleerde) op planning, uitvoering, evaluatie en rapportering van financial audits. Eisen van wet- en regelgeving waaraan een financiële verantwoording moet voldoen. IFRS. BW II titel 9/Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving als onderdeel van het toetsingskader bij de financial audit. zoals bepaald door de CEA A&A-I A&A-II 3 1 2 3 3 1 2 3 A&A-III A 3 2 2 3 3 1 3 2 A&A-III B 12
Onderwerp Financial audit methoden, middelen en technieken, aard, omvang (deelwaarnemingen waaronder steekproeven) en tijdstip van te vergaren bewijsmateriaal, zowel op het niveau van een post als op het niveau van een proces. Gebruik maken van de werkzaamheden van: andere accountants (waaronder het optreden als groepsaccountant); andere deskundigheden. Afronding van de controle inclusief het proces van oordeelsvorming en inclusief de evaluatie van de bevindingen en besluitvorming ten aanzien van de af te geven verklaring. Aandacht dient te worden geschonken aan de verantwoordelijkheid van de accountant voor het jaarverslag. Bijzondere onderwerpen die in de afronding aan de orde kunnen komen: gebeurtenissen na balansdatum, niet uit de balans blijkende verplichtingen, problematiek met betrekking tot verslaggeving en controle in geval van transacties tussen verbonden partijen, going concern problematiek. Rapportering van bevindingen: verklaringen, managementletters en overige rapporteringsvormen (waaronder rapportering via elektronische weg), inclusief kennis en inzicht in de reikwijdte van de verantwoordelijkheid van de accountant terzake. zoals bepaald door de CEA A&A-I A&A-II A&A-III A 3 2 3 3 2 3 3 1 2 3 3 1 3 2 A&A-III B 3 13
Overige Assurance Services Onderwerp Behoefte aan assurance services in algemene zin (betrouwbaarheid en relevantie van informatie, corporate governance, stakeholder identification, duurzaamheid, enz.). Assurance framework (IFAC) en verschillende objecten van assurance services (data, processen/systemen en gedrag). Assurance proces in algemene zin (planning, uitvoering, evaluatie en rapportage) alsmede begrip van specifieke elementen (mate van zekerheid, standaarden en criteria). Aantal assurance services zoals beoordeling van financiële informatie, assurance m.b.t. niet financiële informatie, compliance onderzoeken, onderzoeken ten behoeve van de overheid (rechtmatigheidsaspect), andere bijzondere onderzoeken gericht op het verschaffen van zekerheid. (waaronder bijzondere controleopdrachten volgens NV COS 800) Opstellen hoofdlijnen plan van uitvoering dergelijke assurance services en uitvoeringsplan op onderdelen. Beoordeling van de uitkomsten van het onderzoek en de invloed hiervan op het af te geven oordeel. Rapportering uitkomsten andere assurance services: invloed van de aard van de opdracht op de rapporteringsvorm, soorten rapportering enz. Communicatie van de accountant/assurance provider met stakeholders. Internationale ontwikkelingen op het gebied van assurance services. zoals bepaald door de CEA A&A-I A&A-II 3 1 3 A&A-III A 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 A&A-III B 14
Overige Services Onderwerp zoals bepaald door de CEA A&A-I A&A-II A&A-III A A&A-III B Samenstelopdrachten en specifiek overeengekomen werkzaamheden (in het bijzonder de verschillen ten opzichte van controle- en beoordelingsopdrachten): Samenstelopdrachten doelstelling en algemene uitgangspunten; vaststellen van de opdrachtvoorwaarden; planning, dossiervorming, uit te voeren werkzaamheden; rapportering. Opdrachten tot het verrichten van 3 1 3 overeengekomen specifieke werkzaamheden met betrekking tot financiële informatie: doelstellingen algemene uitgangspunten; vaststellen van de opdrachtvoorwaarden; planning, dossiervorming, uit te voeren werkzaamheden; rapportering Opdrachten tot het verrichten van 2 2 overeengekomen specifieke werkzaamheden met betrekking tot niet financiële informatie Transactiegerelateerde adviesdiensten 2 2 15
Toepassing wet- en regelgeving Bij het vak Audit & Assurance is het van groot belang dat je op een goede wijze met de wet- en regelgeving kunt omgaan. In de Handleiding Regelgeving Accountancy (HRA) is de meeste regelgeving opgenomen die betrekking heeft op het functioneren van accountants. In onderstaande tabel wordt aangegeven op welk niveau bij welk deelvak je met welke wet- en regelgeving moet kunnen omgaan. Gerelateerd aan de wet- en regelgeving wordt van jou ook verwacht dat je met ethische vraagstukken kunt omgaan en dat je vraagstukken vanuit een professioneel kritische instelling kunt benaderen. 16
Handleiding Regelgeving Accountancy (HRA) Ter introductie Algemene Inleiding Handleiding Regelgeving Accountancy Wetgeving Wet op de Accountants- Administratieconsulent Wet Tuchtrechtspraak Accountants Wet Toezicht Accountantsorganisaties Besluit Toezicht Accountantsorganisaties Koninklijk besluit inwerkingtreding Wet Toezicht Accountantsorganisaties en Besluit Toezicht Accountantsorganisaties Verordeningen Verordening gedragscode Verordening op de Periodieke Preventieve Toetsing Verordening Accountantsorganisatie Niveau A&A-I 1 1 Niveau A&A-II 2 2 2 2 2 2 Niveau A&A-III A 1 2 2 Niveau A&A-III B Nadere voorschriften Nadere voorschriften onafhankelijkheid Nadere voorschriften inzake accountantskantoren ter zake door of namens deze kantoren uitgevoerde assuranceopdrachten, anders dan wettelijke controles in de zin van de Wet Toezicht Accountantsorganisaties Nadere voorschriften accountantskantoren ter zake van assurance-opdrachten Nadere voorschriften controle- en overige standaarden 2 3 2 2 2 2 17
8A.1. Doelstelling Audit & Assurance I: Je maakt kennis met de beginselen van het samenstellen van jaarrekeningen en met de beginselen van de accountantscontrole. Je leert welke wet- en regelgeving van toepassing is bij de accountantscontrole. Ingangseis Audit & Assurance I: Je bent bezig met een bedrijfseconomische hbobacheloropleiding. Compendium van de accountantscontrole, deel 3A Grondslagen van Auditing & Assurance (Theorie + Toepassingen), B. Majoor en J. van Kollenburg, Noordhoff Uitgevers B.V. Auditing, Assurance & Risk, W. Robert Knechel, Steven E. Salterio & Brian Ballou, Thomson South Western Literatuur Audit & Assurance I: Grondslagen van Auditing & Assurance (Theorie + Toepassingen), B. Majoor en J. van Kollenburg, Noordhoff Uitgevers B.V. Aanbevolen: Accountant Auditing Essentials, Brenda Westra NV COS 4410, Opdracht tot het samenstellen van financiële informatie NOvAA-Leidraad 14: opdrachten in de mkb-praktijk Succesvol studeren Audit Alert (downloaden via de website van het NIVRA) VGC Toetsvorm: Een schriftelijk tentamen. Kennisgerichte toetsing. 8A.2. Doelstelling Audit & Assurance II: Je leert bij Audit & Assurance II de wet- en regelgeving toe te passen bij eenvoudige cases. Toetsvorm: Een schriftelijk tentamen. Bij het tentamen wordt met name getoetst of je in staat bent de wet- en regelgeving in eenvoudige praktijksituaties toe te passen. Tijdens het examen mag je alle relevante wet- en regelgeving meenemen. Bonuspuntenregeling: zie hoofdstuk 9c. Ingangseis: Je bent toelaatbaar tot de NOvAA Beroepsopleiding en je hebt Audit & Assurance I behaald. Literatuur: Handleiding Regelgeving Accountancy (HRA) deel IA, NIVRA Amsterdam: WTA/BTA Verordening Accountantsorganisaties Nadere Voorschriften accountantskantoren AA Wet AA VGC NV COS Nadere Voorschriften onafhankelijkheid van de openbaar AA-Accountant Wtra Wwft 8A.3. Doelstelling Audit & Assurance III A: Je kunt de wet- en regelgeving toepassen op complexe cases, je kunt tevens de verschillende typologieën onderscheiden. Ingangseis: Je bent toelaatbaar tot de NOvAA Beroepsopleiding en je hebt Audit & Assurance II behaald. Literatuur: Handleiding Regelreging Accountancy (HRA) deel IA, NIVRA Amsterdam: WTA/BTA Verordening Accountantsorganisaties Nadere Voorschriften accountantskantoren AA Wet AA VGC 18
NV COS Nadere Voorschriften onafhankelijkheid van de openbaar AA-Accountant Tijdens het examen mag je alle relevante wet- en regelgeving meenemen. Wwft Bonuspuntenregeling: zie hoofdstuk 9c Wtra Compendium van de accountantscontrole, deel 3A Leerboek Accountantscontrole, delen 4 en 5: algemene controle (1,2) en deel 6: typologie accountantscontrole, Frielink & Van Kollenburg, Educatieve Partners Nederland Grondslagen van Auditing & Assurance (Theorie + Toepassingen), B. Majoor en J. van Kollenburg, Noordhoff Uitgevers B.V. Auditing, Assurance & Risk, W. Robert Knechel, Steven E. Salterio & Brian Ballou, Thomson South Western Aanbevolen: Accountant Auditing Essentials, Brenda Westra 8A.3. Doelstelling Audit & Assurance III B: Bij Audit & Assurance III B worden de bijzondere onderzoeken behandeld. Je kunt aantonen dat je weet hoe je een bijzonder onderzoek moet verrichten. Ingangseis: Je bent toelaatbaar tot de NOvAA Beroepsopleiding en je hebt Audit & Assurance II behaald. Literatuur: Leerboek Accountantscontrole, deel 7A + B, Bijzondere Onderzoeken, Frielink & Van Kollenburg, Educatieve Partners Nederland Compendium van de accountantscontrole, deel 3A Auditing Essentials, Brenda Westra Aanbevolen: Accountant Succesvol studeren Audit Alert (downloaden via de website van het NIVRA) Toetsvorm: Een schriftelijk tentamen. Bij het tentamen wordt met name getoetst of je in staat bent de wet- en regelgeving in complexe praktijksituaties toe te passen. Gegevens worden ongeordend gepresenteerd en hebben raakvlakken met andere vakgebieden (op niveau 1 en/of niveau 2), zoals Externe Verslaggeving en Bestuurlijke Informatieverzorging, waardoor integrale afwegingen gemaakt moeten worden. De onderdelen van het examen die betrekking hebben op andere vakgebieden dan het vakgebied Audit & Assurance, worden voorafgaand aan het examen benoemd. Voorafgaand aan het examen worden daartoe aanwijzingen gegeven en/of materiaal beschikbaar gesteld. Toetsvorm: Het schrijven van een essay waarin praktijkcases worden beschreven of het maken van een landelijk examen. De betreffende praktijkcases gaan over bijzonder onderzoek. Bij het schrijven van praktijkcases laat je zien hoe je een bijzonder onderzoek moet verrichten (van de opdrachtbevestiging tot en met de rapportage aan de klant). 8B. Bestuurlijke Informatieverzorging Het vak Bestuurlijke Informatieverzorging is opgedeeld in drie deelvakken: Bestuurlijke Informatieverzorging I Bestuurlijke Informatieverzorging II Bestuurlijke Informatieverzorging III Met het vak Bestuurlijke Informatieverzorging wordt beoogd dat: 19
je in staat bent om te doorgronden welke invloed de factor mens heeft op het functioneren van organisaties; je in staat bent de informatieverzorgende processen te clusteren naar taken, taken naar functies en functies naar organisatorische eenheden; je in staat bent de interne beheersing in verband te brengen met functionele processen en andersoortige processen, zoals geografische, productgeoriënteerde processen; je in staat bent het risico te minimaliseren dat er beslissingen worden genomen die de realisatie van de organisatiedoelstellingen negatief beïnvloeden; je in staat bent risicomanagement binnen organisaties toe te passen zodat er een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen ten aanzien van het behalen van de organisatiedoeleinden; je kennis hebt van een breed scala aan ITtoepassingen en je doorgrondt welke effecten de IT heeft op de informatieverzorging en de bedrijfsvoering; je weet wat er onder relevante kennis wordt verstaan en je begrijpt welke invloed relevante informatie heeft op het besluitvormingsproces; je weet op welke wijze je kunt nagaan of de beschikbare informatie betrouwbaar is en je doorgrondt wat het belang is van betrouwbare informatie; je in staat bent een beheersingssysteem te ontwerpen dat bijdraagt aan het bewaken van de activa; je in staat bent regels uit de wet- en regelgeving toe te passen die expliciet betrekking hebben op de interne beheersing van organisaties. Het vak Bestuurlijke Informatieverzorging I maakt geen deel uit van de AA opleiding. De vakken Bestuurlijke Informatieverzorging I, Bestuurlijke Informatieverzorging II en Bestuurlijke Informatieverzorging III worden bij voorkeur volgtijdelijk behaald. In onderstaande tabel zijn de onderwerpen met bijbehorend niveau aangegeven. De onderwerpen zijn gestructureerd naar tien thema s. 20
Onderwerp 1. Mensen De wederzijdse beïnvloeding tussen internal control en management control De effecten van prestatieprikkels op de controleomgeving 1 De effecten van maatregelen van interne beheersing op het gedrag van mensen in organisaties en de daaruit voortvloeiende informatiebehoeften en behoefte invloed op de verantwoordingsinformatie uit te oefenen Het belang van de controleomgeving en ethisch gedrag van mensen voor de internal control en frauderisico Een beheersingssysteem beoordelen dat zowel elementen van internal control als elementen van management control in een goede onderlinge balans omvat zoals bepaald door de CEA 1 2 BIV 2 2 2 2 BIV 3 21
Onderwerp 2. Structuren De wederzijdse beïnvloeding tussen organisatiekunde, systemen van interne beheersing en de daarbij passende bestuurlijke informatieverzorging De verschillen tussen controletechnische functiescheiding en arbeidsverdeling De zwakke en sterke punten van bepaalde organisatiestructuren en de betekenis daarvan voor de beheersingssystemen van organisaties De relatie tussen organisatiestructuren, informatiebehoeften en informatiestromen De basiskenmerken van een informatiesysteem beschrijven dat aansluit bij de organisatiestructuur van verschillende typen organisaties Een bestuurlijk informatieverzorgingssysteem ontwerpen dat aansluit bij de organisatiestructuur van verschillende typen organisaties 3. Processen De kenmerken van XBRL en van BPR en de relatie tussen BPR en ERP De gevolgen van BPR voor de interne beheersing en de bijbehorende bestuurlijke informatie De wijze waarop processen worden ontworpen 1 De relaties tussen verschillende processen in organisaties beschrijven aan de hand van criteria op het terrein van de interne beheersing en informatiestromen De betekenis van informatieverzorging en daarbij in te zetten IT voor het in stand houden dan wel verbeteren van de efficiëntie en effectiviteit van de bedrijfsvoering De afweging maken tussen een procesoriëntatie en een traditionele functionele structuur op basis van criteria op het terrein van de interne beheersing Een bestuurlijke informatieverzorging ontwerpen (inclusief de relevante beheersingsmaatregelen) die aansluit bij de processen in organisaties 4. Efficiëntie en effectiviteit van de bedrijfsvoering zoals bepaald door de CEA 1 2 2 1 2 2 2 2 1 1 2 2 BIV 2 COSO-ERM model De betekenis van de begrippen efficiëntie en effectiviteit van de bedrijfsvoering De maatregelen van interne beheersing die bijdragen aan het in stand houden dan wel verbeteren van de efficiëntie en effectiviteit van de bedrijfsvoering BIV 3 22
Onderwerp De betekenis van informatieverzorging en daarbij in te zetten IT voor het in stand houden dan wel verbeteren van de efficiëntie en effectiviteit van de bedrijfsvoering De wijze waarop interne beheersingsmaatregelen kunnen worden ingezet bij het implementeren van de strategieën van organisaties De factoren die bijdragen aan een verbeterde efficiëntie en effectiviteit van de gegevensverwerkende en rapportage processen Het belang van een goede documentatie van beheersingsmaatregelen gericht op de efficiëntie en effectiviteit van de bedrijfsvoering De beheersingsmaatregelen die bijdragen aan de efficiëntie en effectiviteit van het administratief (accounting) proces Een beheersingssysteem ontwerpen dat bijdraagt aan de efficiëntie en effectiviteit van de informatieverzorging 5. Risicomanagement Het belang van een systematische aanpak van risicomanagement zoals bepaald door de CEA COSO-ERM model De modellen van ERM en de verschillende risicoclassificaties die gebruikt worden De relatie tussen ERM, interne beheersing, corporate governance en de rol van informatieverzorging daarin Verschillende typen risico s benoemen op het gebied van strategie, de bedrijfsprocessen, rapportageprocessen en de mate waarin wordt voldaan aan wet en regelgeving Risico s op het terrein van de informatieverzorging in kaart brengen voor verschillende typen organisaties Informatierisico s nader uitwerken naar interne betrouwbaarheidsmaatregelen Beoordelen of bedrijfsrisico s systematisch zijn geanalyseerd en of er systemen zijn om bedrijfsrisico s systematisch te analyseren BIV 2 3 1 3 3 2 3 3 2 3 BIV 3 23
Onderwerp 6. Informatie- en communicatietechnologie zoals bepaald door de CEA De betekenis en het belang van informatiebeveiliging De verschillende verschijningsvormen en functionaliteiten van IT, waaronder ERP en web-based technologieën (zoals XBRL) De betekenis van IT voor de beheersing van organisaties De veranderingen in beheersingsmaatregelen die ontstaan tengevolge van de toepassing van IT De mogelijkheden die IT biedt om betrouwbare, relevante informatie op te leveren BIV 2 2 1 2 2 1 2 De principes van verandermanagement bij IT-projecten De betekenis en het belang van informatiebeleid, informatieplanning en informatiestrategie De betekenis en het belang van het beheer van informatiesystemen (waaronder IT governance) De gevolgen inschatten van de inzet van IT voor de besturing en beheersing van verschillende typen organisaties Bepalen welke applicatiecontroles, algemene computercontroles en gebruikerscontroles noodzakelijk zijn in verschillende IT-omgevingen Een diagnose maken van de kansen en bedreigingen die ontstaan door IT-inzet Beoordelen wanneer er aanleiding is tot verder onderzoek naar de oorzaken en gevolgen van IT-gerelateerde incidenten Beoordelen of een systeemtest en de inschakeling van IT- deskundigen noodzakelijk is voor specifieke problemen Kunnen beoordelen of de juiste tabellen (dan wel bestanden en/of applicaties) zijn opgenomen Oplossingsrichtingen aangeven voor IT-gerelateerde informatie- problemen 2 2 Testprocedures van geautomatiseerde systemen beoordelen 7. Relevantie van informatie De betekenis van het begrip relevantie van informatie De maatregelen van interne beheersing die bijdragen aan het verstrekken van relevante informatie De risico s die de relevantie van informatie bedreigen Informatieanalyse 2 2 Vaststellen op hoofdlijnen welke bestuurlijke informatie nodig is voor besluitvorming, delegatie, verantwoording en het doen functioneren van verschillende typen organisaties BIV 3 24
Onderwerp 8. Betrouwbaarheid van informatie zoals bepaald door de CEA De betekenis en het belang van het betrouwbaarheidsconcept De beheersingsmaatregelen die leiden tot betrouwbare financiële en niet financiële informatie (interne betrouwbaarheidsmaatregelen) De betekenis van datamodellering voor de betrouwbaarheid van informatie Het belang van een goede documentatie van beheersingsmaatregelen gericht op de betrouwbaarheid van informatie (interne betrouwbaarheidsmaatregelen) De werking van gebruikerscontroles, toepassingscontroles en algemene computercontroles Een beheersingssysteem ontwerpen dat bijdraagt aan de betrouwbaarheid van informatie De interne betrouwbaarheidsmaatregelen die in een praktijksituatie worden aangetroffen documenteren Een normatieve beschrijving maken van in een bepaalde praktijksituatie noodzakelijke interne betrouwbaarheidsmaatregelen Vaststellen welke gegevens moeten worden vastgelegd om de gewenste informatie, met de gewenste betrouwbaarheid te kunnen verzorgen De procedures beoordelen die ten grondslag liggen aan prognoses Bepalen hoe geaggregeerde grootheden uit een grootboek of dagboek zijn opgebouwd Adviseren over welke gebruikerscontroles, toepassingscontroles en algemene computercontroles in een bepaalde situatie toepasbaar zijn 2 2 BIV 2 BIV 3 25
Onderwerp 9. Bewaking van de activa van organisaties De betekenis en het belang van bewaking van de activa van een organisatie De maatregelen van informatiecontrole die ertoe leiden dat geen activa ongeoorloofd de organisatie verlaten Een beheersingssysteem ontwerpen incl. de bijbehorende bestuurlijke informatie dat bijdraagt aan de bewaking van de activa van verschillende typen organisaties 10. Naleving van wet- en regelgeving zoals bepaald door de CEA 2 2 BIV 2 De betekenis van het begrip compliance 1 De maatregelen van interne beheersing die bijdragen aan het naleven van relevante wet- en regelgeving De wet- en regelgeving met betrekking tot interne beheersing op het gebied van betrouwbaarheid van informatie Vaststellen welke informatie nodig is om te kunnen bepalen of relevante wet- en regelgeving wordt nageleefd 2 2 2 BIV 3 8B.1. Doelstelling Bestuurlijke Informatieverzorging II: Je leert de processen in bedrijfstypen te beschrijven. Je kunt risicoanalyses opstellen en hieraan conclusies verbinden. Je kunt de risico s plaatsen in het COSO-model en je leert om de risico s te ondervangen door maatregelen van interne beheersing. Ingangseis Bestuurlijke Informatieverzorging II: Je bent toelaatbaar tot de NOvAA Beroepsopleiding en je hebt het deelvak Bestuurlijke Informatievoorziening I behaald. Toetsvorm: Schrifteljk tentamen. Je wordt in staat geacht de beginselen van de Bestuurlijke Informatieverzorging toe te passen in eenvoudige praktijksituaties. Bonuspuntenregeling: zie hoofdstuk 9c 8B.2. Doelstelling Bestuurlijke Informatievoorziening III: Je leert een organisatie te adviseren over een adequate inrichting van de administratieve organisatie om zo te komen tot een deugdelijke basis voor de interne en externe verslaglegging. Literatuur: Accounting Information Systems, Romney en Steinbart, Prentice Hall International. De kern van de administratieve organisatie, M. Paur, A.G.J. van Boxel, J.L.J. Korstjens, C.B. Leeftink, L. Paape (eindredactie). Aanbevolen: Succesvol studeren voor BIV/AO, delen 1 en 2, Van der Ven en Westra, Pentagan Ingangseis Bestuurlijke Informatieverzorging III: Je bent toelaatbaar tot de NOvAA Beroepsopleiding en je hebt bij voorkeur het deelvak Bestuurlijke Informatieverzorging II behaald. Literatuur: Hoofdlijnen Bestuurlijke Informatieverzorging, Vaassen, Meuwissen en Beek. Bestuurlijke Informatieverzorging deel 2A + 2B Toepassingen, Starreveld, Van Leeuwen en Van Nimwegen Inleiding EDP-auditing, Van Praat Suerink, Ten Hagen Stam, hoofdstukken 7 t/m 11) 26
Accounting Information Systems, Romney en Steinbart, Prentice Hall International. De kern van de administratieve organisatie, M. Paur, A.G.J. van Boxel, J.L.J. Korstjens, C.B. Leeftink, L. Paape (eindredactie). Aanbevolen: Succesvol studeren voor BIV/AO, delen 1 en 2, Van der Ven en Westra, Pentagan Toetsvorm: Schriftelijk tentamen. Je wordt in staat geacht de beginselen van de Bestuurlijke Informatieverzorging toe te passen in complexe praktijksituaties. Gegevens worden ongeordend gepresenteerd en hebben raakvlakken met andere vakgebieden (op niveau 1 en/of niveau 2), zoals Audit & Assurance en Externe Verslaggeving, waardoor integrale afwegingen gemaakt moeten worden. De onderdelen van het examen die betrekking hebben op andere vakgebieden dan het vakgebied Bestuurlijke Informatieverzorging worden voorafgaand aan het examen benoemd. Voorafgaand aan het examen worden daartoe aanwijzingen gegeven en/of materiaal beschikbaar gesteld. Bonuspuntenregeling: zie hoofdstuk 9c 8C. Externe Verslaggeving Het vak Externe Verslaggeving is opgedeeld in drie deelvakken: Externe Verslaggeving I Externe Verslaggeving II Externe Verslaggeving III Met het vak Externe Verslaggeving wordt beoogd dat: je gebeurtenissen en transacties voor de volgende posten in de balans en winst- en verliesrekening op een juiste wijze kunt verwerken: immateriële vaste activa, materiële vaste activa, financiële vaste activa, voorraden, vorderingen, effecten, liquide middelen, eigen vermogen, voorzieningen, schulden, omzet, bedrijfsresultaat, bijzondere baten en lasten; je op basis van de aard van het jaarrekeningprobleem de volgende zaken kunt toepassen: het op de balans opnemen van activa en passiva ( recognition and derecognition ), waardering en resultaatbepaling, consolidatie, inrichting van balans-, en winst- en verliesrekening, overzicht totaalresultaat en kasstroomoverzicht, informatieverschaffing in de toelichting ( disclosure ); je de volgende gebeurtenissen en transacties in de jaarrekening kunt verwerken: inflatie, koersveranderingen, investeringen en desinvesteringen, fusies en overnames, aangaan van een joint venture, reorganisaties, afsluiten van contracten, betalen van belastingen, aangaan van een pensioenregeling, aantrekken van leningen, emissie van aandelen, inkoop van eigen aandelen, handel in derivaten, leasing, factoring, verkrijgen van overheidssubsidie, insolventie; je de overeenkomsten en de verschillen kent tussen de volgende rapporterende juridische eenheden: naamloze vennootschap, besloten vennootschap, coöperatie, onderlinge waarborgmaatschappij, stichting, vereniging, commanditaire vennootschap, vennootschap onder firma, maatschap, eenmanszaak; dan wel beursgenoteerd versus niet-beursgenoteerd; je de overeenkomsten en verschillen kent tussen de volgende rapporterende economische eenheden: productiebedrijven, bouwbedrijven, handelsbedrijven, uitgeverijen, dienstverlenende instellingen, banken, verzekeringsmaatschappijen, beleggingsinstellingen, agrarische bedrijven, fondsenwervende instellingen, ziekenhuizen, woningcorporaties, gemeentelijke en provinciale overheid, rijksoverheid; je de overeenkomsten en verschillen kent als gevolg van het land van vestiging van de rapporterende eenheid: je kunt verslaggevingseisen en praktijken in diverse landen en verslaggevingproblemen van multinationals onderscheiden. En je weet welke ontwikkelingen er spelen met betrekking tot internationale harmonisatie van verslagleggingregels; je onderscheid kunt maken tussen de verschillende objecten van verslaggeving: jaarrekening en jaarverslag, tussentijdse berichten, milieuverslagen en dergelijke (zie tabel a). 27
In het kader van de controle van de jaarrekening dient de accountant vanuit al deze invalshoeken kennis en inzicht te hebben op twee niveaus: De Nederlandse wet- en regelgeving De International Financial Reporting Standards van de IASB Het vak Externe Verslaggeving I maakt geen deel uit van de NOvAA Beroepsopleiding. Voor EV II en EV III zijn in de onderstaande tabel de onderwerpen aangegeven met het niveau waarop deze behandeld worden. 28
Programma Externe Verslaggeving: Onderwerp zoals bepaald door de CEA EV 2 EV 3 De grondslagen van de externe verslaggeving De grondslagen van de Nederlandse wet- en regelgeving met betrekking tot verslaggeving en van IFRS Het institutioneel kader van de verslaggeving in Nederland en van IFRS De professionele oordeelsvorming van de accountant bij de toepassing van verslaggevingsnormen De algemene beginselen voor waardering en resultaatbepaling toepassen, waaronder het concept van fair value accounting Het jaarrekeningenbeleid van ondernemingsleidingen in hoofdlijnen en de economische consequenties van jaarrekeningenbeleid In hoofdlijnen de regels voor duurzaamheidsverslaggeving Gebeurtenissen en transacties op de juiste wijze verwerken in de balans,, de winst- en verliesrekening en het kasstroomoverzicht en deze op adequate wijze toelichten, met inachtneming van de Nederlandse wet- en regelgeving en IFRS Kennis van IFRS-SME, de mogelijke toepassing hiervan en de verschillen met full IFRS De formele/juridische eisen die van toepassing zijn bij de opstelling en openbaarmaking van financiële informatie voor de naamloze vennootschap en de besloten vennootschap Enkele kenmerkende aspecten van de invloed van de juridische aard van andere rapporterende eenheden (vennootschap onder firma, commanditaire vennootschap, eenmanszaak, coöperaties en stichtingen) op de jaarrekening Enkele kenmerkende aspecten van de invloed van de economische aard van de 3 3 1 3 2 3 2 2 3 2 3 2 2 29
rapporterende eenheid op de jaarrekening voor financiële instellingen, not-for-profit instellingen en bijzondere organisaties Enkele kenmerkende aspecten van de invloed van het land van vestiging van de rapporterende eenheid op de jaarrekening De hoofdlijnen van inhoud, rol en functie van het jaarverslag en de tussentijdse berichtgeving Enkele kenmerkende aspecten van milieuverslagen De hoofdlijnen van de grondslagen en algemene concepten van de financiële analyse Enkele eenvoudige basistechnieken van financiële toepassingen De wijze waarop professionele gebruikers in het maatschappelijk verkeer tot oordeelsvorming over de jaarrekening komen 1 1 1 2 1 30
8C.1. Doelstelling Externe Verslaggeving II: Je kunt de balansposten opstellen en de waarderingsstandaarden toepassen. Ingangseis Externe Verslaggeving II: Je bent toelaatbaar tot de NOvAA Beroepsopleiding en je hebt het deelvak Externe Verslaggeving I behaald. Literatuur: Jaarverslaggeving van Epe en Koetzier Bijbehorend opgavenboek van Epe en Koetzier Handboek externe verslaggeving. Het handboek moet qua constructie en uitwerking aansluiten bij het niveau van het Deloitte Handboek Externe Verslaggeving IFRS voor SME s, Kluwer Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving voor grote en middelgrote rechtspersonen, Kluwer (gebonden editie). Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving voor kleine rechtspersonen, Kluwer. Tentamen: Schriftelijk tentamen. Je wordt in staat geacht IFRS en de Verslaggevingsregels (voor het mkb) toe te kunnen passen in complexe praktijksituaties. Gegevens worden ongeordend gepresenteerd en hebben raakvlakken met andere vakgebieden, zoals Audit & Assurance en Bestuurlijke Informatieverzorging, waardoor integrale afwegingen gemaakt moeten worden. Tijdens het examen mag je het Handboek Externe Verslaggeving en de Verslaggevingsregels meenemen. Toetsvorm: Schriftelijk tentamen. Je mag het Handboek Externe Verslaggeving meenemen. Bonuspuntenregeling: zie hoofdstuk 9c Bonuspuntenregeling: zie hoofdstuk 9c Aanbevolen: IFRS leerboek door Jan Backhuijs, Arjan Brouwer, Jeannette de Feijter 8C.2. Doelstelling Externe Verslaggeving III: Je kunt op basis van Nederlandse wetgeving en de IFRS de verschillen op posten uit de balans en de resultatenrekening herkennen en toepassen. Verder kun je de regels voor de jaarverslaggeving toepassen. Ingangseis: Je bent toelaatbaar tot de NOvAA Beroepsopleiding en je hebt bij voorkeur Externe Verslaggeving II behaald. Literatuur: Jaarverslaggeving van Epe en Koetzier Bijbehorend opgavenboek van Epe en Koetzier Verslaggeving van organisaties zonder winstoogmerk, een normatief raamwerk, Herremans en Mentink, eindred. Prof. Hoogendoorn Handboek externe verslaggeving. Het handboek moet qua constructie en uitwerking aansluiten bij het niveau van het KPMG Handboek Externe Verslaggeving (IFRS op hoofdlijnen, RJ, BW 2 titel 9) IFRS voor SME s, Kluwer 31
8D.1. Fiscale Advisering Het vak Fiscale Advisering is onderverdeeld in twee zittingen. Met het vak Fiscale Advisering wordt beoogd dat: je in staat bent de belastingaangiften van ondernemers en van onderneming in het midden- en kleinbedrijf te verzorgen; je in staat bent fiscale adviezen te verstrekken. Het vak Fiscale Advisering bouwt voort op het vak Belastingrecht uit de bacheloropleiding. Onderwerpen Specifieke MKB-bepalingen in de Inkomstenbelasting en Vennootschapsbelasting, waaronder: - Fiscale faciliteiten; - De positie van de DGA; - Fiscale zaken bij overdracht; - Overname familiebedrijf. Specifieke MKB-faciliteiten in de Omzetbelasting en Loonbelasting Specifieke MKB-bepalingen in de Wet op belastingen van rechtsverkeer Algemene Beginselen van het Successierecht Algemene beginselen van de Wet op de dividendbelasting zoals bepaald Fiscale Advisering door de CEA 1 3 2 2 8D.2. Doelstelling bij Fiscale Advisering Bij Fiscale Advisering ligt de nadruk op het adviseren met betrekking tot fiscale vraagstukken. getoetst of je in staat bent fiscale adviezen te verstrekken in complexe praktijksituaties. De Pocket Belastingwetten mag je meenemen naar het tentamen. Ingangseis Fiscale Advisering: Je bent toelaatbaar tot de NOvAA Beroepsopleiding. Bonspuntenregeling: zie hoofdstuk 9c Literatuur: Belastingrecht, met de wet in de hand 2011, Theorieboek, Boom Uitgevers, J.B.M. Nijhuis Wegwijs in de belastingheffing van ondernemingen, H.P.A.M. Arendonk, Koninklijke Vermande / SDU Pocket Belastingwetten 2011, C.P.A. Geppaart Toetsvorm: Een schriftelijk tentamen, bestaande uit twee deelzittingen. Bij het tentamen wordt met name 8E. Strategisch Management Met het vak Strategisch Management wordt beoogd dat: je de aspecten die behoren bij een proces van fusie en overname te begrijpen en toe te passen; je de belangrijkste regels en wetten met betrekking tot de rechtsvormen en de start en 32