VBT Excursie Zwolle zaterdag 30 oktober 2010 Organisatie: Johan van de Ven V E R E N I G I N G V A N B O U W K U N S T T I L B U R G
Inhoud pag. onderwerp architect 3 Programma 4 Routebeschrijving 5 Namen en adressen 6 Organisaties: ZAP + Het Oversticht 7 Gemeente Zwolle 9 Art Nouveau wandeling 10 Oude Provinciehuis (bibliotheek) Van Lokhorst 13 Uitbreiding Gemeentehuis Zwolle J. van Konijnenburg 14 Theater De Spiegel Greiner van Goor Huijten architecten, Amsterdam 16 Maagjesbolwerk Hans Ruijssenaars, Amsterdam 18 ArtEZ fac. Beeldende Kunsten BiermanHenket architecten 19 Gebouw X architectenbureau BroekBakema, Rotterdam; (Aldo Vos) 20 IJsselbrug Zwolle Hattem Quist Wintermans, Rotterdam 21 Brandweerkazerne Zwolle studio Herman Hertzberger (architectuurprijs 2008) 22 Earthship Zwolle Michael Reynolds, New Mexico 27 Winkelcentrum Stadshagen Vera Yanovshtchinsky architecten, Den Haag 28 Cultuurhuis Stadshagen Inbo architecten, Woudenberg 29 Protestantse Kerk Rau en Partners, Amsterdam 30 Dimence Zorgcentrum Rau en Partners, Amsterdam 32 Verzorgingstehuis Het Zonnehuis Rau en Partners, Amsterdam 34 Jongerencentrum Stadshagen 19 Het Atelier architecten en MTB architectenbureau 36 Kembang Baru Architectuurstudio Sitec, Zwolle; (Kees Bulthuis) 37 Toren + won Obrechtstr Holtenbroek architectenbureau BroekBakema, Rotterdam; (Aldo Vos) 38 Woningbouw Mozartln Holtenbroek Made architecten, Rotterdam 39 Deltion College AGS architecten, Arnhem-Heerlen Ook interessant, maar niet in programma opgenomen: 42 De Groene Oase, woningen Feekes & Colijn, Utrecht (architectuurprijs 2007) 43 Kantoorgebouw Achmea LKSVDD architecten, Hengelo 44 IJsseltoren (ABN-Amro) PPKS Architects, Chicago 45 Kantoor Electrabel Spoolderwerk PPKS Architects, Chicago 2 VBT excursie Zwolle 30 oktober 2010
Programma 10.00 u Ontvangst met koffie en thee in de Stationsrestauratie (Rijksmonument) in Zwolle (Stationsplein, Zwolle). Parkeren op Emmadek (afslag Zwolle zuid, Veerallee oprijden; Willemskade, hoek Westerlaan). Introductie en uitleg door Jan Prenger van ZAP. 10.30 u Centrumwandeling met Art Nouveau en moderne architectuur onder begeleiding van een gids Jan Prenger. We zien veel Art Nouveau maar ook de Schepenzaal Gemeentehuis Zwolle (Grote Kerkplein 15), het Oude provinciehuis (bibliotheek), Theater De Spiegel (Spinhuisplein 14; Greiner van Goor Huijten) en het Maagjesbolwerk (Maagjesbolwerk 84; Hans Ruijsenaars). 11.30 u korte stop bij Faculteit Beeldende Kunst ArtEZ (Rhijnvis Feithlaan 50; BiermanHenket) bezoek HBO-campus Windesheim (Campus 2-6) Met ondermeer Gebouw-X Faculteit Journalistiek en Economie (Aldo Vos van Broek Bakema) met toelichting van Aldo Vos. 12.30 u Brandweerkazerne (Marsweg 39; Herman Hertzberger) Indien mogelijk kijken we even binnen. 13.30 u Lunch bij Earthship Theehuis Nooterhof (Goertjesweg 5; Michael Reynolds) Aansluitend korte rondleiding en uitleg. 14.30 u Wandeling Stadshagen met gids Jan Prenger (auto s parkeren: Werkerlaan, onder winkelcentrum) Wandeling langs Winkelcentrum Stadshagen (Vera Yanovshtchinsky), Cultuurhuis Stadshagen (Werkerlaan 1; Inbo), Protestantse Kerk (Nijenhuislaan; Rau), Dimence Zorgcentrum (Eerdelaan; Rau), verzorgingstehuis Het Zonnehuis (Nijenhuislaan 175; Rau). 16.00 u Jongerencentrum Stadshagen Level Z (Klokkengieterlaan 1; 19 Het Atelier/MTB). 16.30 u bezoek herstructurering wijk Holtenbroek Met toelichting van GerJan van der Werp, stedenbouwkundige. Woningbouw (Mozartlaan; Made) Woontoren en woningen (Obrechtstraat; BroekBakema) Appartementengebouw Kembang Baru (Handellaan 237; Sitec) 17.30 u Deltion College (Mozartlaan 15; AGS) Met drankje ter afsluiting van de excursie. 18.30 u Sluiting programma 3
Routebeschrijving (parkeren Emmadek aan Willemskade, verzamelen Stationsrestauratie aan Stationsplein) Route: neem A50; op knooppunt Hattemerbroek neem A28 ri. Zwolle; neem afslag 18 Zwolle Zuid (IJsselallee) Op IJsselallee links af (Nieuwe Veerallee) Parkeren op Emmadek aan Willemskade Te voet naar Stationsrestauratie 4 VBT excursie Zwolle 30 oktober 2010
Namen en adressen 1 Stichting ZAP, Zwols Architectuur Podium Eikenstraat 20 8021 WX Zwolle Postbus 1187 Zwolle T. 038-4230684 info@stichtingzap.nl Contactpersonen: Jan Prenger, voorzitter, 06 30450738 Gea Verwey 2 Gemeente Zwolle Lübeckplein 2 8017 JZ Zwolle Postbus 10007 8000 GA Zwolle T. 14038 (geen netnummer nodig) postbus@zwolle.nl Contactpersoon: infobalie 3 Het Oversticht, Zwolle Aan de Stadsmuur 79-83 Zwolle Postbus 531 8000 AM Zwolle T. 038 4213257 mail@oversticht.nl Contactpersoon: D. Baalmans dbaalmans@oversticht.nl 4 Earthship doepark Nooterhof Goertjesweg 3 8013 PA Zwolle T. 038 4224619 info@doeparknooterhof.nl Contactpersoon: Jean Jaques Jouret 5 Vereniging van Bouwkunst Tilburg Bisschop Zwijsenstraat 5 Tilburg Postbus 90907 5000 GJ Tilburg T. 0877-874922 F. 0877-873522 Organisatie VBTexcursie Zwolle: Johan van de Ven 06 28572172 johan.van.de.ven@verenigingvanbouwkunst.nl 5
Organisaties Stichting ZAP, Zwols Architectuur Podium Bron: http://www.stichtingzap.nl/ In Zwolle wordt meer gebouwd dan ooit tevoren. Rond de binnenstad zijn verschillende grootschalig projecten gebouwd zoals het Maagjesbolwerk de Vinex wijk Stadshagen, herinrichting Holterbroek. De IJsseltoren en Achmeatoren. Genoeg stof voor een architectuurcentrum! De belangstelling voor interessante architectonische projecten bestond al in 1994 toen een groep van vijf Zwolse architecten Alles uit de kast realiseerden. Alles uit de kast werd het vertrekpunt voor de oprichting in 1996 van de stichting het Zwols Architectuur Podium (kortweg ZAP). Wij organiseren bijna maandelijks vrije toegankelijke discussieavonden, thema-avonden, excursies maar de nadruk ligt op lezingen en rondleiding met sprekers van allerlei disciplines. Wij zijn geïnteresseerd en vaak vakinhoudelijk betrokken bij, de uitvoering van de architectuur van dit moment, plaatselijke stedenbouwkundigen. Wij zijn een stichting die als doel heeft het stimuleren van het architectuur debat in Zwolle en het wekken van een zo breed mogelijk publiek. Het Oversticht, Zwolle Bron: http://www.oversticht.nl/ Kennis en adviesorganisatie op het gebied van ruimtelijke kwaliteit en ruimtelijk erfgoed. Het Oversticht zet zich op actieve en betrokken wijze in voor een kwalitatief hoogwaardige fysieke leefomgeving. Het Oversticht werkt aan een duurzame en goed functionerende omgeving met belevingswaarde (ruimtelijke kwaliteit) en aan behoud en ontwikkeling van landschappen en monumentale bouwwerken (ruimtelijk erfgoed). De activiteiten (adviezen en projecten) zijn gericht op gemeenten, provincies, organisaties en particulieren. Het Oversticht faciliteert het Steunpunt Cultureel Erfgoed Overijssel. Samen met Dienst Landelijk Gebied, Kunst en Cultuur Overijssel, de Waterschappen, Architectuurcentrum Twente en Landschap Overijssel werkt Het Oversticht als partner van AtelierOverijssel aan ruimtelijke kwaliteit. 6 VBT excursie Zwolle 30 oktober 2010
Zwolle Bron: wikipedia Zwolle ligt aan de IJssel, het Zwarte Water en aan de Overijsselse Vecht. De stad ligt aan de rand van de landstreek Salland en is de grootste stad in deze streek. De gemeente telt 118.943 inwoners (1 januari 2010, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 111,33 km. Middeleeuwen Zwolle is in de Middeleeuwen ontstaan op een dekzandrug tussen de IJssel en de Overijsselse Vecht aan het riviertje de Aa. Dit was een hoger gelegen en bewoonbare plek in het verder moerassige landschap. Zo'n plek werd destijds een 'suolle' genoemd. Deze dekzandrug is nog altijd zichtbaar door de hoogteverschillen in de stad. Zo ligt de Sassenstraat hoger dan het Grote Kerkplein. Het hoogteverschil is het duidelijkst in de passage tussen de Voorstraat en de Melkmarkt. Hier zijn traptreden aangelegd om het hoogteverschil op te vangen. De oudste sporen van bewoning stammen uit de jonge steentijd. Rondtrekkende stammen bewoonden toen de dekzandruggen. In sommige bronnen worden deze stammen ook wel aangeduid als het Isalavolk, naar de Latijnse naam van de IJssel. Bij de aanleg van Ittersumerbroek, een wijkgedeelte van Zwolle-Zuid, zijn in 1993 grondsporen gevonden van twee paalcirkels uit de bronstijd. Deze worden ook wel het Woodhenge van Zwolle genoemd. Stadszegel uit 1295 met afbeelding van Sint-Michael die een basilisk doodt. 7
De oudste schriftelijke vermelding, uit 1040, spreekt over een aan Sint-Michaël gewijde parochiekerk. In 1230 kreeg Zwolle van zijn landheer de Utrechtse bisschop Wilbrand van Oldenburg stadsrechten als dank voor hulp bij het bouwen van een burcht in Hardenberg. Dit naar aanleiding van de Slag bij Ane. In 1438 verkreeg Zwolle stapelrecht van bisschop Rudolf van Diepholt.[2] De keizer van het Heilige Roomse Rijk bevestigde in 1448 de stadsrechten van Zwolle door de stad op te nemen onder de steden van het Duitse Rijk. Zwolle trad als handelsstad toe tot de Hanze en was in de vijftiende eeuw, de bloeitijd van de stad, het centrum van de Moderne devotie, een religieuze beweging die zich op initiatief van Geert Grote, aanvankelijk vanuit Deventer, maar later vanuit Zwolle over een groot deel van Europa uitbreidde. Tachtigjarige Oorlog en de Republiek In augustus 1572 werd Zwolle veroverd door Willem van den Bergh, een zwager van Willem van Oranje. Maar na het uitmoorden van Zutphen op 16 november door de Spaanse troepen van Don Frederik, gaf de stad zich met enkele andere steden vrijwillig over om bloedvergieten te voorkomen. De Staten van Overijssel deden in eerste instantie niet mee aan de Unie van Utrecht, die bedoeld was als militair verbond tegen de oprukkende Spaanse troepen. Maar toen de stadhouder van Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel - George van Lalaing - op 3 maart 1580 overliep naar Spanje, maakten de Zwollenaren duidelijk dat zij de opstand niet wilden verlaten en erkenden de stadhouder niet langer. Ene Lubert Ulger ontketende een opstand in Zwolle, en op 15 juni wist hij met een groep calvinistische opstandelingen de katholieken en Spaanse soldaten te verslaan in een straatgevecht in de Diezerstraat. Na een bemiddeling van Willem van Oranje kreeg van Lalaing alleen Groningen mee naar de Spaanse zijde, en sloten Overijssel en Drenthe zich aan bij de Unie van Utrecht. Tijdens Parma's Negen Jaren was Zwolle de enige stad die niet door de Spanjaarden werd heroverd. Tijdens de Tien jaren van Maurits van Oranje was de stad een militaire basis waar vanuit Overijssel en Gelderland konden worden heroverd. In de Republiek der Verenigde Nederlanden had Overijssel geen echte hoofdstad, de staten bestond uit afgevaardigden van Deventer, Kampen, Zwolle en het Overijsselse Ridderschap. De vergaderingen vonden afwisselend plaats in een van de drie steden. Franse tijd en de 19e eeuw Pas in de Franse tijd kreeg Zwolle de status van hoofdstad, eerst van het Departement van de Oude IJssel, daarna van het Departement Overijssel en na de inlijving door het Eerste Franse Keizerrijk, van het Departement Monden van de IJssel of Bouches-de-l'Yssel. Na het vertrek van de Fransen werd Zwolle hoofdstad van de provincie Overijssel. In 1837 werd op de Grote Markt de laatste doodstraf in Zwolle uitgevoerd. De uit Wijhe afkomstige Albert Wetterman werd tot deze straf veroordeeld vanwege de moord op zijn vrouw Gerritdina Lankhorst. 20e eeuw In de Tweede Wereldoorlog werden 499 joodse inwoners van Zwolle door de bezetter weggevoerd en in concentratiekampen omgebracht. Ook zijn er op diverse plaatsen in de stad mensen gefusilleerd die zich op enigerlei wijze verzetten tegen de bezetter. Diverse monumenten in de stad herinneren hieraan, zoals het Monument aan de Meppelerstraatweg en Monument op de schietbaan Berkum. In het Ter Pelkwijkpark staat het Oorlogsmonument Zwolle dat de herinnering wakker moet houden aan alle Zwollenaren die in de Tweede Wereldoorlog om het leven zijn gekomen als gevolg van oorlogshandelingen. Zwolle werd op 14 april 1945 door Canadezen bevrijd. Leo Major (1921-2008) was de eerste geallieerde militair die de stad betrad, en daarom de bevrijder van Zwolle wordt genoemd. Zwolle is een Millennium Gemeente. 8 VBT excursie Zwolle 30 oktober 2010
Art Nouveau wandeling - Krullen Adres: binnenstad Zwolle bron: http://www.stichtingzap.nl/archief/wandelingen/krullen/tabid/94/language/nl-nl/default.aspx Onze wandeling zal langs een aantal van onderstaande Art Nouveau gebouwen leiden. Stichting ZAP heeft een pdf-brochure met drie Art Nouveau wandelroutes Krullen in Zwolle beschikbaar. 9
Bibliotheek Zwolle, Oude Provinciehuis: Statenzaal Adres: Diezerstraat 80 Zwolle Bouwjaar: 1898 Architect: Van Lokhorst bron: http://www.arcx.nl/arcx/untitled_2/statenzaal%20in%20zwolle%20nr%200710.pdf Statenzaal in Zwolle Het gebouw is in 1898 in gebruik genomen als uitbreiding van het naastgelegen en in 1874 in classicistische vormen opgetrokken voormalige Gouvernementshuis. De geschiedenis van de provinciale bestuursgebouwen in de Diezerstraat neemt een aanvang in 1803, toen de voormalige woning van Baron Sloet tot Tweenijenhuizen door het rijk werd aangekocht. Vóór dat jaar was het provinciaal bestuur enige jaren gehuisvest geweest in een huis in de Koestraat. Reeds in 1810 werd ook het nieuwe onderkomen in de Diezerstraat te krap en werden kort na elkaar drie belendende woningen aan de oostzijde aangekocht. Weer enkele jaren later kwam ook het hoekpand met de naam Roo Haan in het bezit van het rijk. Het is aan dit pand, oorspronkelijk eigendom van de familie Bentinck tot Diepenheim, dat de Rodehaanstraat zijn naam dankt. In dit hoekpand vergaderden de Provinciale Staten. Daar echter sinds 1848 de vergaderingen van de Staten openbaar moesten zijn, werd de bestaande ruimte in de Roo Haan te klein. Het pand werd in 1856 verbouwd tot een vergaderzaal die meer geschikt was. Gedurende de verbouwing vergaderden de Staten enige tijd in één van de zalen van Odeon. Nog was echter de verbouwwoede niet ten einde. In de jaren 1864-1865 werd nog een belendende woning met de naam het Botervat aangekocht, waarna de bestaande panden die samen het Gouvernementsgebouw vormden gedeeltelijk werden gesloopt en daarna vernieuwd. Tenslotte volgde in 1874 een 'algehele vertimmering' van het complex, aan de zijde van de Diezerstraat. Bij deze verbouwing kwam de kolossale voorgevel van het Gouvernementsgebouw tot stand. De bouwstijl is neoclassicistisch, de gebruikelijke stijl voor overheidsgebouwen in die tijd. Kenmerkende onderdelen zijn de natuurstenen rusticabekleding van de begane grond, de geschouderde raamomlijstingen, de kolossale pilasters en de brede kroonlijst met daarboven het driehoekig fronton. Al op de negentiende-eeuwse Zwollenaar kon de sobere architectuur niet zoveel indruk maken. Men sprak van een 'kloek en doelmatig ingericht, maar minder fraai gebouw'. Veel enthousiaster zou men enige jaren later reageren op de architectuur van de nieuwe Statenzaal. Naast het Gouvernementsgebouw stond nog altijd de oude woning van Baron Sloet, die enige jaren dienst had gedaan als ambtswoning van de commissaris des konings. Dit pand bevond zich echter niet in een al te beste staat van onderhoud. Nadat de toenmalige commissaris, mr. J.H. Geertsema, herhaaldelijk over de toestand van zijn woning had geklaagd bij de minister van Binnenlandse Zaken, werd besloten een nieuwe ambtswoning te bouwen aan het Ter Pelkwijkpark. Commissaris Geertsema was inmiddels al tijdelijk naar een andere woning verhuisd, maar maakte de voltooiing van de gouverneurswoning, in 1892, niet meer in functie mee. De al enige tijd leegstaande oude ambtswoning werd kort daarop gesloopt. Het hoekpand de Roo Haan bevatte op dat moment nog steeds de vergaderzaal van de Staten, maar ook dit huis bevond zich in een slechte staat. Nadat het ministerie van Waterstaat het Telegraafkantoor, dat sinds 1854 boven de Statenzaal in de Roo Haan was gevestigd, in een nieuw gebouw aan de Melkmarkt had ondergebracht, achtte het provinciaal bestuur de tijd rijp om ook dit pand te slopen en te komen tot de bouw van een nieuwe Statenzaal. In een 10 VBT excursie Zwolle 30 oktober 2010
brief, gedateerd 1 december 1893, maakten de Staten hun wensen kenbaar aan de minister van Binnenlandse Zaken. Een nieuw gebouw zou moeten omvatten: een vergaderzaal voor de Provinciale Staten met koffiekamer en enkele kleine gemakken, één publieke tribune, een kamer voor de commissaris van de koningin met antichambre en tenslotte een woning voor de conciërge liefst met alcoof, een slaapkamer en een keuken. Bovendien stuurden zij een schetsontwerp van de hand van de opzichter der gebouwen van het provinciaal bestuur te Zwolle, de Zwolse architect F.C. Koch. Samen met de rijksbouwkundige Jacobus van Lokhorst bezochten enige statenleden in het voorjaar van 1894 de Statenzaal van Leeuwarden, Groningen en Assen. Van Lokhorst bezocht tevens de bouwplaats, maar keurde het plan van architect Koch af. Hij vervaardigde een nieuw schetsplan, waarin hij de wensen van de gedeputeerden had verwerkt. Er werd gekozen, in navolging van Leeuwarden en Assen, voor een op de eerste verdieping gelegen zaal met grote vensters aan beide lange zijden. Van Lokhorst kreeg toestemming om de plannen uit te werken en stuurde in oktober 1895 de voltooide ontwerpen naar de minister van Binnenlandse Zaken. Reeds op 29 november werd de bouw aanbesteed. Laagste inschrijvers waren de Zwolse aannemers Adrianus Blocks en Fokke de Herder, voor de som van f 90.980,-. In het bestek werd ook de sloop geregeld van de Roo Haan en de nog overgebleven kelder van de reeds gesloopte voormalige ambtswoning van de commissaris. Tijdens de bouw vonden de vergaderingen van de Staten, gedurende de jaren 1896, 1897en 1898, weer tijdelijk plaats in Odeon. In november 1898, tijdens de wintervergadering van de Staten, werd de nieuwe Statenzaal plechtig geopend door de toenmalige commissaris P. Lycklama a Nijeholt, hoewel het nieuwe complex eigenlijk nog niet helemaal was voltooid. Met name enig beeldhouwwerk, glas-in-lood en de conciërgewoning werden pas kort na 1900 voltooid. Wanneer men de nieuwbouw uit 1898 vergelijkt met de gevel uit 1874 valt direct op hoe weinig deze twee gebouwen uiterlijk met elkaar gemeen hebben. Voor de hedendaagse beschouwer zijn deze gebouwen misschien typisch negentiende-eeuws, maar buiten de gemeenschappelijke functie als provinciale overheidsgebouw hebben de twee panden weinig gemeen. De oorzaak van dit grote verschil in bouwstijl is te vinden in de ontwikkelingen binnen het ministerie van Binnenlandse Zaken in het laatste kwart van de negentiende eeuw. In 1875 was jonkheer mr. Victor De Stuers tot hoofd benoemd van de nieuwe afdeling Kunsten en Wetenschappen van dit ministerie, een functie die hij tot 1901 zou bekleden. In deze periode oefende hij, samen met architect P.J.H. Cuypers, grote invloed uit op het bouwen en de monumentenzorg in Nederland. In de jaren 1876-1877 nam de afdeling Kunsten en Wetenschappen de zorg voor de 'landsgebouwen' over van Waterstaat. Vanaf dat moment bepaalde in feite De Stuers de bouwstijl van onderwijs- en overheidsgebouwen. Hij had een sterke voorkeur voor de bouwwijze van zijn vriend P.J.H. Cuypers, de neogotiek. Cuypers liet zich inspireren door de ambachtelijkheid en de vormen van de middeleeuwse bouwkunst, hoewel hij ook de toepassing van eigentijdse materialen en technieken niet achterwege liet. oorspronkelijke ontwerp uit 1895 De neogotiek was in het laatste kwart van de vorige eeuw vooral een kerkelijke bouwstijl. Want Cuypers en zijn volgelingen bouwden vooral katholieke kerken in neogotische vormen. Voor zijn wereldlijke opdrachten hanteerde hij meestal een bouwstijl waarbij ook elementen ontleend werden aan de renaissance. Het was ook deze stijl die Cuypers' volgeling Van Lokhorst had toegepast toen hij, in 1890-1892, de 11
gouveneurswoning aan het Ter Pelkwijkpark bouwde. Voor de Zwolse Statenzaal koos hij echter, ongetwijfeld in samenspraak met de toekomstige gebruikers, voor het kerkelijk getinte vormenschema van de neogotiek. Waar men in 1874 nog had getracht verschillende, reeds bestaande panden te verenigen achter een strakke, symmetrische voorgevel, koos Van Lokhorst voor zijn nieuwbouw voor een volledig asymmetrische, haast 'toevallige' groepering van bouwmassa's, waarbij de verschillende onderdelen ook van buitenaf herkenbaar zijn. De Statenzaal zelf springt er het meest uit, met de vier hoge spitsboogvensters. Voor het exterieur van het statenzaalcomplex is door Van Lokhorst het kerkelijk getinte vormenschema van de neogotiek gekozen met opvallende a-symmetrische bouwmassa's. Een onderling verbonden en duidelijk herkenbaar complex van bouwdelen die samen aan drie zijden een binnenplaats omsluiten. De gevels zijn van massief metselwerk gemaakt op fundamenten met pijlers en spaarbogen, opgetrokken in baksteen van gladde Friese siersteen, met in Bentheimer zandsteen uitgevoerde vensterbanken, waterlijsten en beeldhouwwerk. De sierbanden lopen door in de verschillende gevels. Het is een opmerkelijk gebouw vooral door de uitkragende achtkantige hoektoren met spits op de hoek van de Diezerstraat en de Rodehaanstraat. Het belangrijkste bouwdeel is gelegen aan de Diezerstraat waar op de verdieping de nieuwe Statenzaal met publieke tribune is gemaakt. Het telt twee bouwlagen en heeft een breedte van vier traveëen onder een met leien gedekt schilddak met dakkapellen. Op de hoeken zijn schoorstenen gemaakt in de vorm van hoektorentjes. Onder de hoektorentjes aan de Diezerstraat zijn twee beelden geplaatst opzuiltjes onder neogotische baldakijnen. Zij stellen de Vrede (links) en Gerechtigheid (rechts) voor en zijn gemaakt door beeldhouwer Bart van Hove. De gevel wordt afgesloten met een gesloten balustrade met gotische driepassen en een spitsboogfriesje ter hoogte van de dakgoot. De gevels hebben kruisvensters en hoge spitsboogvensters met gebrandschilderde ramen waar tussen pilasters worden beëindigd door op consoles rustende pinakels. Op de consoles aan de Diezerstraat zijn de beelden van de geleerde, de musicus, de bouwmeester, de beeldhouwer en de schilder aangebracht. Aan de gevel aan de plaats is rechts de traptoren met trap naar het gouvernementsgebouw gemaakt. De hoofdentree aan de Diezerstraat heeft dubbele eiken deuren waarboven het rijkswapen. Boven het wapen zijn twee kleine vensters gemaakt voor de bodekamer. Aan de Rodehaanstraat geeft een eiken deur toegang aan het publiek. In de hoektoren voert een massief hardstenen spiltrap naar de publiekstribune op de 3e bouwlaag. De toren is gebouwd op een bijna 1.20 m hoge en 2 m brede uitkragende console van zandsteen, steunend op gebeeldhouwde gedrochten, met drie rijen reliëfs met afbeeldingen van allerlei dieren, voorstellende op de eerste rij het buitenleven, op het tweede de overzeese bezittingen en op het derde onze eigen omgeving. Aan de Rode Haanstraat is verder nog een lager bouwdeel onder een leien gedekt zadeldak met hoge spitsboogvensters voor het hoofdtrappenhuis, een hoger bouwdeel onder een leiengedekt zadeldak met dakkapellen en kruisvensters van de koffiekamer en een bouwdeel voor de conciërgewoning. Zuidelijk van de plaats is een bouwdeel, oorspronkelijk één bouwlaag hoog onder een leiendak met op de begane grond de commissariskamer met kabinet en wachtkamer gebouwd. Interieur van de Statenzaal kort na de ingebruikname met centraal de zetel van de commissaris van de koningin Wilt u de totale rapportage uit 2007 van bureau Arcx betreft de bouwhistorische beschrijving van het voormalige statenzaalcomplex lezen? Volg dan onderstaande link: http://www.arcx.nl/arcx/untitled_2/statenzaal%20in%20zwolle%20nr%200710.pdf 12 VBT excursie Zwolle 30 oktober 2010
Gemeentehuis Zwolle Adres: Grote Kerkplein 15 Zwolle Bouwjaar: 1448-1976 Architect: J. van Konijnenburg Bron: http:// www.wereldpagina.nl/index.php/stadhuis_zwolle Het gotische 'oude raadhuis' is het laatste fragment van het oude stadhuis van Zwolle uit 1448, waarvan het Meenthehuis, het Stadswijnhuis en de Raadstoren zijn gesloopt. Het nieuwe stadhuis (uit 1976) werd gebouwd onder architectuur van Ir. J. van Konijnenburg. Het oude stadhuis bevat nu nog de Raadzaal en de Schepenzaal, naar ontwerp van Mr. Johan van Campen en Berend van Coblenz, met o.a. portretten van het huis van Oranje Nassau. 13
Theater De Spiegel Adres: Spinhuisplein 14, 8011ZZ Zwolle (038) 4288280 Bouwjaar: 2006 Opdrachtg.: Gemeente Zwolle Architect: Greiner van Goor Huijten architecten, Amsterdam Een nieuw theater met een uniek technisch hoogstandje: een beweegbaar plafond. Hierdoor kan de theaterzaal van akoestiek veranderen. Dit is uniek in Nederland. Het is een theaterzaal waar zowel grote symfonische concerten als toneelvoorstellingen uitstekend tot hun recht komen. Theater de Spiegel Zwolle 6-4-2010 bron: http://www.architectenweb.nl/aweb/projects/project.asp?pid=15599 Gemeente Zwolle heeft een duurzaam bouwbeleid. Dit vertaalde zich in dit project onder andere in de wens alleen FSC gecertificeerde houtsoorten toe te passen met als additionele eis dat deze zich voor de gevel in dezelfde duurzaamheid als Iroko moest bevinden. De Groot Vroomshoop heeft een onderzoek gedaan naar diverse houtsoorten. Daarbij kwam Guariuba als zeer geschikt uit de lijmtest. Het is het eerste gebouw waarin deze houtsoort als gelamineerd hout is toegepast. De stijlen hebben een lengte van 14 m. en een afmeting van 27 x 600 mm. Ze omsluiten drie zijden van het gebouw en geven zowel op de begane grond als op de eerste verdieping prachtige doorkijkjes. 14 VBT excursie Zwolle 30 oktober 2010
THEATER DE SPIEGEL Greiner van Goor Huijten architecten bron: http://www.ggharchitecten.nl/theaters/w481/f481-ds-070206gv_w.htm Theater De Spiegel in Zwolle, dat september 2006 erg feestelijk en in aanwezigheid van de koningin werd geopend, is een bijzonder bouwwerk geworden. Het is namelijk het eerste theatergebouw in Nederland waarin een Grote Zaal twee functies kan vervullen die tot nu toe onmogelijk leken te kunnen worden gecombineerd. Via eenvoudig uit te voeren handelingen kan de zaal worden veranderd van compacte theaterzaal in een concertzaal. Elk van deze varianten heeft een specifieke zaalvorm, die precies de juiste akoestische eigenschappen heeft. Hiermee vormt De Spiegel een kroon op een langdurige zoektocht van de twee belangrijkste scheppende partijen: akoestisch bureau Peutz en theaterarchitecten Greiner Van Goor Huijten Architecten. De basis is een theaterzaal met 850 plaatsen verdeeld over de zaal en 2 balkons. Door het plafond te verhogen komt een derde balkon beschikbaar. Hierdoor verdubbelt ook het zaalvolume en ontstaat een goede concertakoestiek. De zaal heeft dan een capaciteit van 1.000 plaatsen. Voor de concertopstelling wordt ook de toneelopening vergroot. De hoefijzervorm van de zaal zorgt voor optimaal contact tussen spelers en publiek en tussen toeschouwers onderling. Contact tussen mensen is ook het uitgangspunt geweest bij het ontwerp van de foyers. Door de vides en de brede trappen is er contact tussen mensen op alle verschillende niveaus in de foyer mogelijk. Overal is ruimte gecreëerd voor aparte zitjes. Door veel glas in de gevels toe te passen is een open en feestelijke uitstraling naar buiten toe ontstaan. Opdrachtgever: gemeente Zwolle Prijsvraag gewonnen: 2001 Ontwerp: 2001-2002 Opgeleverd: 2006 15
Maagjesbolwerk Zwolle Adres: Maagjesbolwerk 84 8011 LL Zwolle (=adres parkeergarage) Bouwjaar: oplevering mei 2003 Architect: Hans Ruijssenaars, Amsterdam Maagjesbolwerk Zwolle Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/maagjesbolwerk Het Maagjesbolwerk werd in mei 2003 opgeleverd en is ontworpen door architect Hans Ruijsenaars die zich hierbij liet inspireren door het vestingverleden van Zwolle. De onderste laag van het Maagjesbolwerk is tien meter hoog, hetgeen overeenkomt met het oorspronkelijke bastion dat op dezelfde plek stond. De puntvorm van het bastion is ook terug te vinden in het ontwerp. Het bouwwerk biedt plaats aan 66 appartementen, 7000 m² winkelruimte en een parkeergarage met 500 plaatsen (volgens een test van de ANWB in 2004 een van de beste parkeergarages in Nederland). 16 VBT excursie Zwolle 30 oktober 2010
Maagjesbolwerk Zwolle Bron: http://www.stable.nl/nl/development/maagjesbolwerk-zwolle Om Zwolle s belangrijke regionale functie te versterken en de ontwikkelingen en trends in retail te ondersteunen, werd Maagjesbolwerk als belangrijk mixed-use project direct aan het centrum van Zwolle ontwikkeld. Maagjesbolwerk is een ontwikkeling die een groot formaat retail combineert met horeca en parkeren. Het project is ingekapseld in een gebouw van unieke architectuur. Het complementeert de sterke punten van het stadscentrum en versterkt Zwolle s retailfunctie in haar geheel. Stable International werd bij deze ontwikkeling ingeschakeld door AM Vastgoed op grond van onze kennis van grootschalige retailformats en bijzondere winkelomgevingen. 17
Faculteit Beeldende Kunst ArtEZ Zwolle Adres: Rhijnvis Feithlaan 50, 8021 AM Zwolle; 038-4270500 Bouwjaar: oplevering 2006 Opdrachtg.: Gemeente Zwolle Architect: BiermanHenket architecten Bron: http://www.biermanhenket.nl/default.asp?pageid=5&listcatid=2&listitemid=51&lang=nl&listsubitemid=203 Fac. Beeldende Kunst ArtEZ, Zwolle Bron: Bierman Henket architecten Verbouwing en uitbreiding voormalig ziekenhuis tot schoolgebouw (2006) Om de verhuizing van de Hogeschool voor de Kunsten Constantijn Huygens van Kampen naar Zwolle mogelijk te maken, is het voormalige Sophia Ziekenhuis aangepast en uitgebreid. Het laat-negentiende en het vroeg-twintigste eeuwse deel zijn gerenoveerd. Het gedeelte uit 1930 van de architect Jan Gerko Wiebenga, aanhanger van de Moderne Beweging, is gerestaureerd aan de hand van een bouwhistorisch onderzoek. Om extra ruimte te creëren is een nieuwe vleugel ontworpen. Deze nieuwe vleugel is in zijn vormgeving een eerbetoon aan Wiebenga, die als stadsarchitect van Zwolle zijn lichte en luchtige ontwerp niet mocht realiseren, maar dit moest aanpassen aan de decoratieve en monumentale smaak van de toenmalige Zwolse bevolking. De vleugel is zodanig geplaatst dat een binnenhof en een rondlopend verkeerscircuit ontstaat, waardoor de mogelijkheid voor studenten om elkaar te ontmoeten of elkaars werk te zien vergroot wordt. De hoge kantine in de nieuwe vleugel bewerkstelligt een transparante overgang tussen oud- en nieuwbouw. 18 VBT excursie Zwolle 30 oktober 2010