1 PERSDOSSIER Checkdoc : een oplossing tegen identiteitsfraude 3 leningen aangegaan met gestolen identiteitskaart De identiteitsfraude, dé uitdaging voor de komende jaren Hij gebruikte de identiteit van een overleden persoon om zijn bank op te lichten Jaarlijks verdwijnen 400 gehuurde voertuigen Hij maakte een proefrit onder voorlegging van een valse identiteit en verdween De diefstal van identiteitskaarten en paspoorten leidt tot grote fraude, met als slachtoffers de winkeliers, verhuurfirma s, banken, horeca en alle andere economische actoren waar de identiteit van de klant nodig is. Doeltreffende maatregelen dringen zich op om het frauduleus gebruik van verduisterde identiteitsdocumenten te voorkomen. Checkdoc, een belangrijke stap voorwaarts in de strijd tegen identiteitsfraude. Diefstal en frauduleus gebruik van identiteitsdocumenten beperken : 5 complementaire benaderingen Eén unieke oplossing tegen identiteitsfraude bestaat niet, wel een coherente aanpak gesteund op 5 pijlers: 1. Diefstal van blanco documenten voorkomen door geen blanco documenten aan te maken De gecentraliseerde aanmaak van identiteitsdocumenten zorgt ervoor dat de identiteit van de titulairs van het document van bij aanmaak op het document staat. Dat gebeurde voor het eerst in 1985 bij de productie van de toenmalige identiteitskaarten. De (gecentraliseerde) aanmaak van de nieuwe elektronische identiteitskaart startte in 2003 (op dit ogenblijk zijn er 7,7 miljoen kaarten verspreid, hetzij 93% van het totale aantal te verspreiden kaarten). De gecentraliseerde aanmaak van de paspoorten begon in 1998 en het meest recente elektronische model dateert van 2008. Momenteel zijn er 2,1 miljoen Belgische paspoorten in omloop en worden er jaarlijks 450.000 nieuwe afgeleverd. Veelvuldige fraude komt voor bij de kartonnen modellen van de vreemdelingenkaarten en de verblijfstitels. In 2007 is men gestart met de gecentraliseerde aanmaak en de verspreiding van de kaarten E en F en van de verblijfstitels. 160.000 kaarten werden al afgeleverd. Tenslotte wordt vanaf 2009 in alle gemeenten gestart met de verspreiding van de nieuwe identiteitskaart voor kinderen (Kid sid). Deze kaart werd reeds in 6
2 pilootgemeenten uitgereikt, met name Oostende, Koekelberg, Houthalen-Helchteren, Ottignies-Louvain-la-Neuve, Luik en Bornem. In 2010 worden de nieuwe rijbewijzen verwacht. 2. De verhoogde veiligheidsniveaus door de technologische evolutie, maken een goede eerstelijnscontrole mogelijk en dragen bij tot het voorkomen van vervalste documenten Het tweede voordeel van de gecentraliseerde aanmaak ligt bij de invoering van stabiele veiligheidstechnologieën, die eenvoudig verifieerbaar zijn door de personen in de eerste lijn. De eenvoudige vervalsingen (foto veranderen, gegevens wijzigen) zijn onmogelijk geworden. Professionele vervalsers kunnen daarentegen documenten aanmaken die moeilijker zijn op te sporen. Ofwel gebruiken zij een onbestaand documentnummer of de gegevens van een gestolen kaart of paspoort, ofwel nemen zij de gegevens over van een geldig document waarvan de titularis nooit vermoedt dat hij een administratieve tweelingbroer heeft. Voor de eerste twee scenario s biedt Checkdoc een «meerwaarde» bij het opsporen van valse documenten. 3. Elke schakel van de keten moet worden beveiligd: aanmaak, transport en opslag van de documenten Een document wordt aangemaakt op een productieplaats, om vervolgens te worden getransporteerd naar een plaats waar de personalisering gebeurt. Om vergund te worden moeten deze plaatsen voldoen aan een aantal uiterst strenge veiligheidsvoorwaarden. In de dienstverlening aan de bevolking moet een evenwicht worden gevonden tussen het onthaal van het publiek en de beveiliging van deze gepersonaliseerde documenten. Ook al is de waarde van een gepersonaliseerd document lager dan een blanco document, de vervalsers hebben hun werkwijzen aangepast en kunnen inspelen op de gelijkenis tussen de wettelijke aanvrager en de oneerlijke houder («look-alike»). In 2006 werden er in samenwerking met de gemeenten 8 pilootprojecten rond diefstalpreventie ontwikkeld. De resultaten hiervan zijn in 2007 verspreid onder alle gemeenten in de vorm van een praktische handleiding. Het belang van de rol van de gemeentelijke diensten in het proces van de uitreiking van identiteitsdocumenten is niet te onderschatten. Zij zijn immers de enigen die een face-to-face contact hebben met de burger, zowel bij de aanvraag als bij de aflevering van identiteitsdocumenten. 4. Het verhogen van de waakzaamheid van de personen die een identiteitsdocument moeten verifiëren. Wie van ons kan er drie veiligheidsaspecten van de Belgische identiteitskaart opnoemen? Hoeveel gevallen van fraude zouden vermeden kunnen zijn door de identiteitskaart aan een nauwkeuriger onderzoek te onderwerpen, door de foto op de kaart te vergelijken met de persoon die voor ons staat en door een vergelijking van de handtekening? Een gebrek aan interesse, een absoluut vertrouwen in de onmogelijkheid van vervalsing of van namaak van onze documenten, een commercieel «respect» voor de klant, tijdsgebrek, het niet kennen van de procedures, er zijn redenen genoeg om de authenticiteit van een identiteitsdocument niet te verifiëren. De uitreikende overheden (FOD Binnenlandse Zaken en Buitenlandse Zaken) hebben samen met de federale politie praktische informatie voor de gebruiker ontwikkeld. Deze
informatie is in didactische vorm terug te vinden op de site www.checkdoc.be, onder de rubriek «veiligheidselementen». 5. De gestolen identiteitsdocumenten minder aantrekkelijk maken door het frauduleus gebruik ervan onmogelijk te maken. In een ideaal scenario kunnen de gestolen document niet worden gebruikt en hebben ze geen enkele waarde binnen het circuit van heling en handel in gestolen documenten, waardoor de criminele vraag naar gestolen documenten afneemt. In een James BOND-film kunnen de documenten zichzelf vernietigen, maar dat blijft nog fictie Daarentegen kunnen we handelaars, ondernemingen, economische actoren, kortom iedereen die wil vermijden het slachtoffer te worden van een identiteitsfraude, een middel aan de hand doen waarmee ze in enkele seconden kunnen verifiëren of het document dat wordt voorgelegd in orde is. Checkdoc beantwoordt aan deze laatste doelstelling. Met Checkdoc kan op het internet worden nagegaan of een Belgisch identiteitsdocument bij de overheden bekend staat als gestolen, verloren, verlopen, ongeldig of dat het nummer niet werd uitgereikt. Checkdoc is het vervolg van PassWeb, een toepassing ontwikkeld door de FOD Buitenlandse Zaken. 3 Checkdoc, een dienst van de overheid aan de burger De informatie waarover de overheidsdiensten beschikken, onder bepaalde voorwaarden ter beschikking stellen van de economische actoren, kadert perfect in de cultuur van een administratie die haar middelen ten dienste stelt van de burger.
4 Wat is Checkdoc? Checkdoc omvat 2 functies afgestemd op 2 categorieën van doelpubliek. 1. Checkdoc voor de professionelen De site www.checkdoc.be stelt iedereen in staat om overal ter wereld te verifiëren of een Belgisch identiteitsdocument, dat hem in het kader van een transactie wordt voorgelegd, wel degelijk is uitgereikt en niet gekend is als verloren, gestolen, verlopen of ongeldig. De standaardgebruiker is de verhuurder van een voertuig, de bank of de kredietinstelling, de hotelsector, de notarissen, de handelaars die, voor er een grote aankoop wordt gedaan, de identiteit willen verifiëren van de drager van een kredietkaart, www.checkdoc.be is vanzelfsprekend raadpleegbaar voor Belgische en buitenlandse openbare diensten. www.checkdoc.be is een zoekmotor die een opzoeking uitvoert bij het Rijksregister en de databank van de paspoorten, op basis van het identificatienummer van het voorgelegde document. Binnen enkele seconden ontvangt de gebruiker een antwoord in de vorm van een «hit/no hit» en kan hij een beslissing met meer zekerheid nemen. 2. DOC STOP voor de burgers De Helpdesk DOC STOP maakt het voor iedere titularis van een Belgisch identiteitsdocument mogelijk om, waar ook ter wereld, 24u/24u, het verlies of de diefstal van zijn identiteits- of reisdocumenten te melden. Hiervoor kan hij overal ter wereld gebruik maken van het gratis nummer 00800 2123 2123. Na verificatie of de oproepende persoon wel degelijk de titularis is van het opgegeven document, blokkeert de operator het document tijdelijk. Vanaf dat ogenblik zal iedere verificatie op www.checkdoc.be aanleiding geven tot een «Hit», zonder te moeten wachten tot de titularis een aanvraag voor een nieuw identiteitsdocument doet. Voorbeeld: De heer Janssens heeft zijn identiteitskaart verloren in de metro. De heer Willems vindt deze en biedt zich met deze kaart aan bij het loket van een bank en vraagt een lening aan. De kredietbeheerder van de bank logt in op www.checkdoc.be en voert het identificatienummer in van het voorgelegde document. Aangezien de heer Janssens onmiddellijk DOC STOP heeft gebeld, geeft Checkdoc het antwoord «hit». Bijgevolg krijgt de heer Willems geen lening. De federale politie wordt op de hoogte gebracht en er kan een onderzoek worden gestart naar deze poging tot oplichting. Waartoe dient Checkdoc? 1. de economische, financiële en andere actoren die een transactie uitvoeren waarvoor de identiteit van de klant vereist is, in staat stellen om correcte en actuele informatie uit de eerste hand te krijgen. Dat moet hen in staat stellen
de juiste beslissing te nemen en vermijden dat ze het slachtoffer worden van identiteitsfraude; 2. elke houder die zijn Belgisch identiteitsdocument verliest of die het slachtoffer is van een diefstal, de mogelijkheid geven om dit onmiddellijk, 24u/24u en 7 dagen op 7 te melden, zodat kan worden vermeden dat een derde zijn identiteit gebruikt voor een commerciële transactie; 3. minder aantrekkelijk maken van diefstal, heling en illegale handel van Belgische identiteitsdocumenten aangezien deze, eens ze door Checkdoc gesignaleerd staan, onbruikbaar zijn voor de potentiële dieven/oplichters; 4. de geloofwaardigheid van de Belgische identiteitsdocumenten verhogen; 5. de gebruikers praktische informatie ter beschikking stellen waarmee zij de valse Belgische identiteitsdocumenten kunnen opsporen. 5 Hoe werkt Checkdoc? www.checkdoc.be werkt enkel met de nummers van documenten. Persoonlijke, administratieve of politionele gegevens worden in geen enkel geval behandeld. Checkdoc is een volledig kosteloze dienst die toegankelijk is voor iedereen die zich wenst te informeren over het administratief statuut van een Belgisch document. CHECKDOC gebruiken is eenvoudig: 1) tijdens het eerste gebruik registreert de gebruiker zich via een inschrijvingsformulier en aanvaardt hij de gebruiksvoorwaarden van de site; 2) de gebruiker ontvangt een activeringscode op het e-mailadres opgegeven in het inschrijvingsformulier. Dat e-mailadres wordt tevens zijn gebruikersnaam; 3) Om een verificatie in www.checkdoc.be uit te voeren, identificeert de gebruiker zich (login) en kiest tussen twee formules: een basisformule, die didactischer is, en een snelle formule. a) In de basisformule wordt de gebruiker geholpen bij het selecteren van het document aan de hand van foto s die aangeven waar het in te geven nummer op het document kan worden teruggevonden. b) De snelle formule is voor de ervaren gebruiker die het document kent. Hij kan dan www.checkdoc.be bevragen in 2 muisklikken; 4) Het resultaat van de zoekactie wordt binnen enkele seconden doorgestuurd in de vorm van een «HIT/NO HIT».
6 «HIT» of «NO HIT»? «HIT» : de boodschap die de website www.checkdoc.be naar de gebruiker stuurt, wanneer het geverifieerde document bij de Belgische administratieve overheden bekend staat als gestolen, verloren, verlopen of ongeldig of wanneer het document met dit nummer niet door deze overheden werd uitgereikt. - de gebruiker krijgt geen informatie over de reden van deze «hit»; - de titularis van het document ontvangt op het adres van zijn hoofdverblijfplaats een brief waarin hem deze «HIT» gemeld wordt, een informatie die zal hem nuttig zijn in geval van geschil; - de Centrale Dienst voor valse documenten van de federale politie wordt op de hoogte gebracht van het nummer van het document dat een «hit» heeft opgeleverd en van de gegevens van de gebruiker die op het inschrijvingsformulier staan. «NO HIT»: de boodschap die de website www.checkdoc.be naar de gebruiker stuurt wanneer het geverifieerde document door een Belgische administratieve overheid werd uitgereikt en niet bekend staat als gestolen, verloren, verlopen of ongeldig. Eens het antwoord is verstuurd, en ongeacht de aard van het antwoord, is het de gebruiker die in functie van zijn vertrouwens- en risicocriteria beslist om al dan niet in te gaan op de vraag die hem is gesteld. www.checkdoc.be levert geen hit op voor de gestolen of verloren documenten die niet aan DOC STOP werden doorgegeven, tenminste zolang de procedure voor vervanging nog niet is opgestart door de gemeentelijke administratie, of voor de paspoorten, zolang de informatie niet is gecommuniceerd aan een consulaat of een Belgische ambassade. Aangezien DOC STOP nog maar bestaat sinds 8 december 2008, kan www.checkdoc.be dus geen «hit» opleveren voor de documenten die verloren of gestolen zijn vóór die datum, behalve als de procedure voor vervanging al is opgestart, of voor wat betreft de paspoorten, de informatie reeds is gecommuniceerd aan de gemeente, het consulaat of de Belgische ambassade. En de valse of vervalste documenten? De vervalsing van documenten is ook een «modus operandi» bij identiteitsfraudes. CHECKDOC maakt het mogelijk om in de volgende gevallen een vals document op te sporen: - het gebruikte nummer op het valse document is «verzonnen», het werd niet uitgereikt, - het gebruikte nummer op het valse document is dat van een document dat bekend staat als verloren, gestolen, verlopen of ongeldig. In de overige gevallen zal www.checkdoc.be de gebruikers helpen bij het opsporen van de vervalste identiteitsdocumenten of van valse documenten door vergrote foto s voor te leggen van de verschillende versies van de identiteitsdocumenten en door videofilmpjes te tonen waarin de veiligheidselementen van de meest courante documenten aan bod komen. Deze informatie is toegankelijk zonder login. In de andere landen van de Europese Unie
7 Hoewel Checkdoc door zijn omvang uniek is, zijn er toch 8 andere landen van de Europese Unie die al gelijkaardige systemen hebben ontwikkeld inzake verificatie van identiteitsdocumenten. De tabel hierna geeft een overzicht van de verschillen en gelijkenissen tussen Checkdoc en de initiatieven ontwikkeld in het buitenland. Landen (9 op 27) Geverifieerde documenten Bestemming Hulp bij het opsporen van valse documenten België ID, Paspoorten, Iedereen Ja Ja Verblijstitel Bulgarije ID, Paspoorten, Iedereen rijbewijzen Estland ID Iedereen binnen Estland Letland ID, Paspoorten, rijbewijzen, verloren/gestolen blanco documenten Iedereen Litouwen Nederland Slowakije Elk type identiteitsdocument Paspoorten en reisdocumenten Paspoorten en identiteitsdocumenten Slovenië Paspoorten / identiteitsdocumente n/rijbewijzen (gestolen, verloren, vernietigd) Iedereen Nationaal (betaalsite) Iedereen Iedereen (mogelijkheid om online verlies of diefstal van het document aan te geven) Bestaan van een helpdesk «DOC STOP» Tsjechië ID en Paspoorten Iedereen Met Checkdoc sluit België zich aan bij bovenstaande initiatieven. Checkdoc is een eenvoudig en efficiënt systeem dat de burger en de economische actoren helpt voorkomen het slachtoffer te worden van een identiteitsfraude. Bovendien kunnen de burgers die toch het slachtoffer zijn van diefstal of verlies, hiervan onmiddellijk aangifte doen via DOC STOP. De documenten worden vervolgens geblokkeerd waardoor ieder mogelijk frauduleus gebruik kan worden voorkomen. Al deze gebruiksvriendelijke functies maakt van Checkdoc een uniek systeem. DOC STOP DOC STOP is de logische aanvulling op www.checkdoc.be, waarmee het samen een volledige oplossing vormt. De uren volgend op de diefstal of het verlies van het
8 document zijn immers het meest nuttig voor de fraudeur. Er was dus een formule nodig om www.checkdoc.be op de hoogte te brengen, nog voor de burger een nieuw document bij zijn gemeentelijke administratie aanvraagt. Wij hebben ons geïnspireerd op de bestaande formule om bank- en kredietkaarten te blokkeren. Vanaf vandaag 8 december 2008 zal een helpdesk 24u/24u en 7 dagen per week de oproepen ontvangen van de particulieren die het slachtoffer zijn van een diefstal of die hun identiteitskaart, hun paspoort of hun verblijfstitel (chipmodel) verloren hebben. DOC STOP is een gratis dienst van de FOD Binnenlandse Zaken. 00800/2123 2123 In België Idem in het buitenland, behalve in bepaalde landen waar het internationaal prefix niet 00 is. (bijvoorbeeld Verenigde Staten; 011) In de landen waar het nummer 00800 2123 2123 niet bereikbaar is, belt u naar +32 2 518 2123. Alle inlichtingen over bereikbaarheid zijn terug te vinden op www.docstop.be Hoe werkt DOC STOP? In geval van diefstal, bel onmiddellijk naar DOC STOP en doe aangifte van de diefstal bij het dichtstbijzijnde politiebureau of bij uw lokale politie. In geval van verlies, bel onmiddellijk naar DOC STOP. Ga vervolgens naar uw gemeentehuis. Het is niet nodig naar de politie te gaan, behalve in 2 gevallen: om een voorlopig attest te krijgen buiten de openingsuren van de gemeente en als het verloren document een elektronische identiteitskaart is voor vreemdelingen. In deze 2 gevallen dient u altijd eerst aangifte van het verlies te doen bij de politie. De operator zal eerst de identiteit vaststellen van de oproeper op basis van de gegevens van het rijksregister. Dan wordt het gestolen of verloren identiteitsdocument geblokkeerd op www.checkdoc.be Na het telefoontje aan DOC STOP, ontvangt de oproeper een brief waarin zijn melding van verlies of diefstal wordt bevestigd en hem de te volgen stappen worden nogmaals uitgelegd. Hiervoor zijn 3 redenen: - als het document wordt teruggevonden, kan het binnen de 7 dagen van de oproep worden gedeblokkeerd en moet er geen nieuw document worden aangevraagd. Hierdoor kunnen de kosten voor een nieuwe aanmak vermeden worden; - als het document wordt gebruikt om een fraude te plegen, zal de titularis zich gemakkelijk kunnen beroepen op zijn goede trouw; - als de blokkering het werk was van een flauwe grappenmaker (het is nodig dat men bijzonder goed op de hoogte is van de burgerlijke stand van de titularis!), kan men hem aanpakken. Let op: paspoorten die via DOC STOP worden geblokkeerd, kunnen nadien- zelf binnen de 7 dagen - niet opnieuw worden geactiveerd. Waarom DOC STOP gebruiken?
9 Een aangifte van diefstal of verlies bij de politie volstaat niet om www.checkdoc.be te activeren, evenmin als de aangifte bij de politie van diefstal of verlies van gestolen of verloren debet- of kredietkaarten, de eigenaar ontslaat om deze kaarten bij CARDSTOP te blokkeren. Who s next? In de loop van 2009 zullen de inschrijvingsformulieren voor voertuigen, de roze kaarten, door Checkdoc geverifieerd kunnen worden. In 2010 is het de beurt aan de rijbewijzen. Checkdoc werd ontwikkeld door: - de FOD Binnenlandse Zaken, Algemene Directie Instellingen en Bevolking, Algemene Directie Veiligheid en Preventie en Algemene Directie Vreemdelingenzaken - de FOD Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, Algemene Directie van de Kanselarij - de FOD Mobiliteit en Vervoer - de Federale Politie, Algemene Directie van de Federale Gerechtelijke Politie, Directie economische en financiële criminaliteit In samenwerking met : - BULL Belux - Arch Images (videofilmpjes) - Hoet & Hoet (logo grafische stijl) en alle gemotiveerde en getalenteerde medewerkers die zich voor dit project hebben ingezet.