Warmte Koude Opslag Stappenplan WKO Diep onder Drenthe
Klimaatbestendig Drenthe Klimaatveranderingen van vele eeuwen zijn nog steeds zichtbaar in het Drentse landschap. Voorbeelden hiervan zijn de Hondsrug en de Havelterberg, ontstaan door ijsstromen van 150.000 jaar geleden. Klimaatverandering is van alle dag. Alleen het tempo en de gevolgen zijn verschillend. Het veranderende klimaat dwingt ons om op een andere manier om te gaan met ons energieverbruik. Drenthe is de energieregio bij uitstek. In het verleden met turf, olie en gas. In de toekomst met duurzame energievoorzieningen als biomassa, groen gas en aardwarmte. Dit zijn belangrijke pijlers om tot een duurzame energiehuishouding te komen. Voor de toekomst is het nodig om nu verantwoorde en duurzame beslissingen te nemen. Warmte Koude Opslag, ook wel WKO genoemd, is een vorm van duurzame energie. Voor de provincie Drenthe is WKO een belangrijke energietechniek, waarmee we de uitstoot van broeikasgassen op korte en lange termijn kunnen en willen terugdringen. Met aandacht en daadkracht willen wij als bevoegd gezag, samen met gemeenten en marktpartijen, WKO op een verantwoorde manier een prominente plek geven in onze Drentse ondergrond. Daarom voorzien we u graag van informatie met verschillende brochures en de website www.drenthe.nl/wko. De website bevat bovendien een interactieve WKO-tool. Met behulp van deze tool en een handig stappenplan weet u hoe u kunt komen van idee tot realisatie van een WKO-installatie. In deze brochure leest u welke stappen u kunt nemen om een WKO-installatie te realiseren. 3
Van voorbereiding tot uitbedrijfstelling Natuurlijk begint de realisatie van een WKO-systeem met het idee. Uit de praktijk blijkt dat vervolgens een aantal fases wordt doorlopen: 1 Voorbereidingsfase 2 Realisatiefase 3 Operationele fase 4 Uitbedrijfstellingsfase In de voorbereidingsfase bepaalt u de technische en economische haalbaarheid. Kan WKO worden toegepast op uw locatie? Grofweg geldt dat de voorbereidingsfase 2 tot 8 maanden in beslag neemt. Na de voorbereidingsfase volgt de realisatiefase. In deze fase wordt het WKO-systeem aangelegd. Dit duurt, afhankelijk van het type systeem en de omvang, 1 tot 8 weken. Gedurende de jaren dat het WKO-systeem operationeel is, komen jaarlijks onderwerpen als onderhoud en monitoring aan de orde. Hier leest u verderop in deze brochure meer over. Als u uw WKO-systeem uit bedrijf wilt nemen, geldt een aantal voorwaarden van de provincie Drenthe. In deze brochure staat wat u in dat geval moet doen. De provincie Drenthe helpt u graag op weg. Daarom hebben we het WKO-stappenplan ontwikkeld. Hieronder wordt per fase, stap voor stap inzichtelijk gemaakt wat er in het algemeen moet gebeuren. Ieder project heeft uiteraard specifieke omstandig heden en eisen. 4
Stappenplan WKO 1 Voorbereidingsfase stap 1 > 2 > 3 > 4 Bepaal of WKO mag Bepaal de warmte- en Bepaal de technische Laat een haalbaar- worden toegepast koudevraag van de en economische haal - heidsonderzoek woning of het gebouw baarheid (quickscan) opstellen 2 Realisatiefase >> 8 > 9 > 10 > 11 Opdrachtverlening Melding doen van Aanleggen van het Opleveren start uitvoering WKO-systeem WKO-systeem 3 Operationele fase >> 12 > 13 > Beheer en onderhoud Monitoring >> 4 Uitbedrijfstelling 14 > Demonteren van het WKO systeem 15 Melding van uitbedrijfstelling 6
> 5 > 6 > 7 > Laat een uitvoeringsplan/definitief Doe een melding of Check alle voorberei- ontwerp vergunningaanvraag dingsverplichtingen opstellen > 7
Uitwerking stappenplan 1 Voorbereidingsfase - 7 stappen Stap 1 Bepaal of WKO mag worden toegepast In de provinciale omgevingsverordening (POV) van Drenthe is aangegeven waar WKO mag worden toegepast. De Drentse bodem is verdeeld in twee ondergrondse zones. In elke zone wordt met drie kleuren (3D-zone model) aangegeven of WKO toepasbaar is. Meer informatie hierover vindt u in de brochure Waar is WKO mogelijk? of op de website www.drenthe.nl/wko. Via onze website kunt u een interactieve kaart raadplegen. Klik op de WKO-kaart op de locatie waar u een WKO-systeem wilt realiseren. Nu kunt u zien of u WKO in zone I of II mag toepassen. Ligt uw locatie in groen gebied, dan is het toepassen van WKO (op basis van standaard voorwaarden) toegestaan. In oranje gebieden is het toepassen van WKO in principe toegestaan, maar heeft u te maken met aanvullende voorwaarden. Rode gebieden lenen zich helaas niet voor de toepassing van WKO. Dit heeft te maken met andere gebruiksfuncties, zoals een drinkwaterwingebied. 8
Ga verder met stap 2 als u zeker weet dat de plaats waar u WKO wilt gaan toepassen in een groen of oranje gebied ligt. Bij vragen kunt u contact opnemen met uw gemeente of de provincie Drenthe. Stap 2 Bepaal de warmte- en koudevraag van de woning of het gebouw Het type WKO-systeem is afhankelijk van de warmte- en koudevraag van het betreffende complex. Een bouw- of installatiebedrijf kan deze bepalen. Stap 3 Bepaal de technische en economische haalbaarheid (quickscan) Door middel van een quickscan krijgt u een overzicht van de technische en economische haalbaarheid van een WKO-installatie. Onderdelen die aan bod komen zijn onder andere: geschiktheid van de bodem, globale investeringskosten en de terugverdientijd. De quickscan gaat nog niet in op de mogelijke effecten van het WKO-systeem op de omgeving, zoals effecten op bestaande WKO-systemen, verontreinigingen, natuur en bodem. Provincie Drenthe heeft een WKO-tool beschikbaar, waarmee de quickscan kan worden uitgevoerd. Deze tool vindt u op de website: www.drenthe.nl/wko. Op basis van de warmte- koudevraag (stap 2) en de quickscan (stap 3) kan het bouw- of installatiebedrijf u adviseren over de mogelijkheden en de beste keuze. Beslismoment 1 Op basis van de quickscan heeft u een indicatief overzicht van de kosten en baten en de technische geschiktheid van de bodem. U kunt nu besluiten om een haalbaarheidsonderzoek te laten opstellen. 9
Stap 4 Laat een haalbaarheidsonderzoek opstellen In een haalbaarheidsonderzoek laat u een globaal ontwerp van het WKO-systeem maken. In detail laat u de warmte- en koudevraag bepalen en stelt u het juiste energieconcept vast. Ook worden de mogelijke effecten van het WKO-systeem op de omgeving in kaart gebracht. Het betreft onder andere de effecten op bestaande WKO-systemen, verontreinigingen, natuur en bodem. Indien sprake is van een verontreiniging op de plaats waar u een WKO-systeem wilt realiseren, neem dan bij voorbaat contact op met uw gemeente of de provincie. Bij kleine WKO-systemen (gesloten WKO-systemen tot 70 kw of open WKO-systemen tot 10 m 3 /h) kunt u volstaan met een beknopte haalbaarheidsstudie. Neem voor de afbakening van de haalbaarheidsstudie contact op met de gemeente of provincie. Beslismoment 2 Na het haalbaarheidsonderzoek heeft u een overzicht van het ontwerp, de mogelijke effecten en de werkelijke kosten en baten. U kunt op basis hiervan besluiten om wel of geen WKO-systeem aan te schaffen (denk aan mogelijke noodzakelijke vergunningen). Stap 5 Laat een uitvoeringsplan/definitief ontwerp opstellen Een bouw- of installatiebedrijf kan een gedetailleerd en definitief ontwerp van het systeem maken. Voor kleine systemen hoeft in principe geen ontwerp gemaakt te worden, omdat deze systemen standaard geleverd worden. Bij grote gesloten en open systemen is dit wel het geval. Laat op basis van het ontwerp een offerte opstellen voor alle benodigde werkzaamheden of kies indien nodig voor een aan bestedingsprocedure. Laat bij deze laatste keuze op basis van het ontwerp een bestek schrijven. Stap 6 Doe een melding of vergunningsaanvraag In de provinciale omgevingsverordening (POV) van Drenthe staat dat WKO-systemen melding- dan wel vergunningsplichtig zijn. Op de website www.drenthe.nl/wko kunt u: - bepalen of u een melding of een vergunningaanvraag moet doen in het kader van de Waterwet of POV; 10
- het meldingsformulier downloaden; - een aanvraagformulier voor een vergunning voor een open systeem downloaden; - een aanvraagformulier voor een vergunning voor een gesloten systeem downloaden; - bepalen of er nog andere aanvullende melding(en) en/of vergunning(en) nodig zijn. U kunt ook telefonisch contact opnemen met de provincie Drenthe. Stap 7 Check alle voorbereidingsverplichtingen Controleer of de onder stap 6 aangevraagde vergunningen zijn vergund en/of meldingen zijn verricht. De voorbereidingsfase is afgerond. 11
2 Realisatiefase - 4 stappen Stap 8 Opdrachtverlening Een bouw- of installatiebedrijf krijgt op basis van de offerte opdracht voor de realisatie van het WKO-systeem. Wanneer een aanbestedingsprocedure van toepassing is (meestal bij grote WKO-systemen), wordt de opdracht gegund op basis van de door u opgestelde selectiecriteria. Met ingang van 1 januari 2011 moet een bedrijf dat de mechanische boringen uitvoert voor open of gesloten WKO-systemen, beschikken over een erkenning (volgens beoordelingsrichtlijn BRL SIKB 2100, protocol 2101). Op de website van SIKB, www.sikb.nl, vindt u hierover meer informatie. 12
Stap 9 Melding doen van start uitvoering Uiterlijk twee weken voordat het bedrijf start met boorwerkzaamheden moet het bevoegd gezag schriftelijk worden ingelicht. Het formulier Melding start realisatie WKO-systeem vindt u op www.drenthe.nl/wko. Stap 10 Aanleggen van het WKO-systeem Een bouw- of installatiebedrijf legt het WKO-systeem aan volgens de geldende regels. Stap 11 Opleveren WKO-systeem Als alle benodigde onderdelen zijn geïnstalleerd, kan het WKO-systeem worden getest. Als alles naar behoren en conform ontwerp functioneert, wordt het WKO-syteem officieel opgeleverd. De realisatiefase is afgerond. 13
3 Operationele fase - 2 stappen Stap 12 Beheer en onderhoud In de praktijk zien we dat veel WKO-systemen niet het beoogde rendement halen. Beheer, onderhoud en afstemming met het klimaatbeheerssysteem in het gebouw zijn van groot belang om het rendement en de kostenbesparing te realiseren. De provincie Drenthe adviseert in deze fase daarom deskundig advies in te winnen over de wijze van beheer, onderhoud en afstemming met het gebouwklimaatbeheersysteem. Voor open WKO-systemen is het raadzaam om een onderhoudscontract af te sluiten. Stap 13 Monitoring Invulling komt nog van marcel
4 Uitbedrijfstelling - 2 stappen Wordt het WKO-systeem uit bedrijf genomen? Dan geldt ter bescherming van de bodem een aantal instructies bij demontage. Ook moet de uitbedrijfstelling worden gemeld bij de provincie. Stap 14: Demonteren van het WKO systeem Binnen 13 weken na beëindiging van: - een open WKO-systeem dienen de weerstandbiedende bodemlagen hersteld te worden met bentoniet; - een gesloten WKO-systeem dienen alle vloeistoffen te worden verwijderd uit de buizen van het bodemwarmtewisselaar-systeem en moet het systeem gespoeld worden met leidingwater. Aanvullend dienen de buizen te worden gevuld/ afgedicht met bentoniet. 15
Stap 15: Melding van uitbedrijfstelling - Uiterlijk 13 weken voorafgaand aan de werkelijke beëindiging van het WKO-systeem, moet de datum waarop de afdichting plaatsvindt schriftelijk worden gemeld aan Gedeputeerde Staten van de provincie Drenthe. - Binnen 4 weken na de definitieve buitengebruikstelling van het WKO-systeem, dient de eigenaar van het WKO-systeem schriftelijk aan Gedeputeerde Staten te laten weten dat het WKO-systeem is ontmanteld en uit het register kan worden verwijderd. Het registratieformulier voor de uitbedrijfstelling van het WKO-systeem staat op de website www.drenthe.nl/wko. U kunt ook telefonisch contact opnemen met de provincie Drenthe. 16
17
Colofon Brochures Meer aanvullende informatie vindt u in de brochures: - Wat is WKO - Waar is WKO mogelijk?, uitgave 2 Contactgegevens Provincie Drenthe U kunt contact opnemen met de provincie voor de volgende onderwerpen: - Meldingen en vergunningen aanvragen - Vergunningverlening - Handhaving - Projectleiding Bodemenergie Telefoon (0592) 36 51 51 E-mail wko@drenthe.nl www.drenthe.nl/wko Gemeenten Voor de afstemming met andere vergunningen kunt u contact opnemen met uw gemeente. Grafische verzorging Docucentrum, provincie Drenthe 18
Ga direct naar de WKO website van de provincie Drenthe. 19
DO11032312-3