Hoofdstuk IV - 4. Toerisme en Recreatie 4.1. Omschrijving Toerisme als economische sector. Strategische planning is resultaat van samenwerking tussen verschillende partners. Binnen dit luik van de streekvisie analyseren wij de toeristisch-recreatieve sector als een apart luik binnen de dienstensector. Met de koppeling van toerisme en recreatie beogen wij zowel de dagrecreatie als het meerdaagse verblijfstoerisme op te nemen. Toerisme wordt in dit onderdeel benaderd als een economische sector met een belangrijke impact op tewerkstelling en inkomensvorming. Deze economische benadering mag evenwel geen afbreuk doen aan het gekende imago dat de streek omschrijft als een groene en gastvrije regio, waar het gemoedelijk toeven is. In een integrale aanpak van het toerisme binnen de streekvisie, moeten wij er dan ook voor zorgen dat deze uitgangspunten overeind blijven. Dit onderdeel van de streekvisie is het resultaat van de samenwerking tussen verschillende partners die elk op hun terrein met toerisme actief zijn en die voor de opmaak van een strategisch plan voor het gebied de handen in mekaar hebben geslagen. Zo is er de Gewestelijke VVV Limburgse Kempen die in het kader van het convenant met Toerisme Limburg een strategisch plan uitwerkt. Deze werkwijze van Strategische planning werd bovendien vooropgesteld door Toerisme Vlaanderen. Verder hebben de Streekplatformen Midden en Noord- Limburg aan de voorbereiding van dit planningsproces deelgenomen. Vanuit de deelnemende gemeenten die ressorteren onder deze respectievelijke streekplatformen was immers van bij de start aangegeven dat de toeristische ontwikkeling van het gebied, en dit vooral in zijn onderlinge samenhang, een kansrijke hefboom moet zijn voor de economische ontwikkeling. De opmaak van het strategisch plan van de Gewestelijke VVV, dat hier wordt samengevat in het onderdeel toerisme en recreatie van de streekvisie, kwam tot stand in een stuurgroep met deelname vanuit de Raad van Bestuur van de Gewestelijke VVV en van de schepenen van Toerisme uit het betreffende gebied. 1 4.2. Situatieschets Werkingsgebied Gewestelijke VVV Limburgse Kempen. Het werkingsgebied van de Limburgse Kempen beslaat 1/3 de van de oppervlakte van de provincie Limburg en omvat dertien gemeenten. Naast de negen Noord-Limburgse gemeenten behoren hiertoe nog de gemeenten Beringen, Ham, Leopoldsburg en Tessenderlo. Voor de uitwerking van het strategisch plan werd geopteerd om een plan op te maken voor gans deze toeristische regio die als dusdanig ook gepromoot wordt. Op de toeristische markt is het beeld van de Kempen bekend en waar productontwikkeling en promotie belangrijke onderdelen zijn van het plan, moet dit imago ten volle gerespecteerd worden. 1 Strategisch Plan van de Limburgse Kempen, Gewestelijke VVV Limburgse Kempen, Bree, oktober 1998. 132 Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk IV Analyse bedrijfssectoren 4. Toerisme en recreatie
De schaal van de Streekplatformen daarentegen is eerder een organisatorische schaal en is belangrijk voor het samenbrengen van partners uit overheid en privé om bepaalde projecten vanuit een economische achtergrond te organiseren. Op een zelfde wijze moeten andere organisatievormen gezien worden die een bijdrage leveren aan het toeristisch product Kempen, maar die er bepaalde onderdelen van uitwerken. Wij denken hierbij onder meer aan de toeristische initiatieven van het Regionaal Landschap Kempen en Maasland en aan de Interreg-projecten "Grenspark Kempen" en "Grensregio Dommelvallei". Een regionale werkingsstructuur met Toerisme Limburg, Gewestelijke VVV Limburgse Kempen en plaatselijke VVV s of Diensten voor Toerisme. Veelzijdig toeristisch en recreatief aanbod. Het logiesaanbod situeert zich voornamelijk in de bungalowparken, in de kamphuizen voor jongeren en de campings. De regionale werking op toeristisch vlak wordt gedragen door de Gewestelijke VVV Toerisme Limburgse Kempen. Partners in deze vereniging zijn de deelnemende gemeentebesturen, afgevaardigden vanuit de plaatselijke toeristische diensten of VVV s en vertegenwoordigers van de privé-sector. De regionale VVV heeft een plaats als tussenplatform tussen Toerisme Limburg en de lokale infokantoren. Vanuit deze positie coördineert de Gewestelijke VVV de regionale productontwikkeling, de promotie en de publiciteit. In het kader van het convenant met de provincie krijgt het Gewest een ondersteuning met een halftijdse regiocoördinator vanuit Toerisme Limburg. Plaatselijk omvat de toeristische werking in het gebied zes VVV kantoren en acht gemeentelijke diensten voor Toerisme. Dit maakt één lokaal infokantoor per gemeente. Enkel in Bree is er zowel een lokale VVV als een gemeentelijke dienst, maar uit de onderlinge contacten volgt de afspraak dat deze beide diensten in één dienst zullen opgaan. Naast de directe informatieverstrekking aan de balie heeft het plaatselijke kantoor vooral als taak lokale producten te ontwikkelen, weliswaar in aansluiting met de regio. Het toeristisch-recreatief aanbod in de Limburgse Kempen omvat een brede waaier van natuurgebieden en natuurcentra, recreatieparken, musea, water- en windmolens, kleinschalige dagrecreatieve voorzieningen, wandel- fiets- en ruiterroutes. De laatste jaren maakt bovendien de pleziervaart op de Kempische kanalen meer en meer opgang. Aansluitend bij dit aanbod van materiële voorzieningen worden in het gewest vele evenementen georganiseerd, waaronder verschillende met een internationale weerslag. Op basis van dit aanbod en in samenhang met het logiesaanbod zijn tal van toeristische producten ontwikkeld onder de vorm van arrangementen voor zowel individuele bezoekers als voor groepen. De logiescapaciteit situeert zich voornamelijk in de bungalowparken in Lommel en Peer en beperkt in Hechtel-Eksel. Kamphuizen en/of kampeerterreinen voor jongeren vinden wij terug in alle gemeenten van de Limburgse Kempen. De campings situeren zich in Bocholt, Bree, Hechtel-Eksel en Lommel. Met uitzondering van Neerpelt en Peer vinden wij in elke gemeente een hotel terug. Voorts is er nog een aanbod binnen het hoeve- en plattelandstoerisme dat zich voornamelijk situeert in Beringen, Bocholt, Bree, Ham, Hamont-Achel, Meeuwen-Gruitrode, Overpelt en Peer. Voor een volledige inventaris van het verblijfsaanbod verwijzen wij naar de inventaris opgenomen in het Strategisch Plan van de Limburgse Kempen. Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk IV Analyse bedrijfssectoren 4. Toerisme en recreatie. 133
61 % van de overnachtingen in Limburg situeert zich in de Limburgse Kempen. Deze overnachtingen situeren zich voornamelijk in de bungalowparken en bij de jeugdlogies. Ten behoeve evenwel van de economische situering van het toerisme voor de streek nemen wij hier de tabel op met het aantal overnachtingen per logiesvorm. Dit is een uitstekende indicator om de omvang van het verblijfstoerisme aan te geven. Hieruit valt af te lezen dat tweederde van de overnachtingen in Limburg zich situeren in de Limburgse Kempen. Deze hoge overnachtingscijfers zijn voor een groot deel toe te schrijven aan de bungalowparken van Center Parcs in Peer en Lommel. De cijfers van de overige gemeenten liggen duidelijk veel lager en situeren zich voornamelijk bij de jeugdlogies een verblijfsvorm die in elke gemeente aanwezig is. Aantal overnachtingen in de Limburgse Kempen per logiesvorm voor 1996. Gemeente Hotels Campings Vakantie- Vakantie- Jeugdlogies en Totaal centra dorpen collectieve logies vormen Beringen 1.139 23.761 24.900 Bocholt 2.271 30.737 30.602 63.610 Bree 2.689 4.197 37.959 44.845 Ham 1.462 4.378 5.840 Hamont-Achel 8.822 500 5.239 14.561 Hechtel-Eksel 1.359 12.735 22.033 36.127 Leopoldsburg 1.155 8.631 9.786 Lommel 37.616 32.251 995.544 27.166 1.092.577 Meeuwen-Gruitrode 2.412 44.779 47.191 Neerpelt 38.067 38.067 Overpelt 649 32.364 33.013 Peer 820.194 14.856 835.050 Tessenderlo 2.519 7.668 10.187 Totaal Limb. Kempen 62.093 80.420 0 1.815.738 297.503 2.255.754 Totalen voor Limburg 378.516 273.725 29.814 2.327.769 660.357 3.670.181 Totalen voor Vlaanderen 6.024.457 3.510.837 1.283.730 4.253.079 2.669.457 17.741.560 Bron: NIS, verwerking GOM Limburg 134 Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk IV Analyse bedrijfssectoren 4. Toerisme en recreatie.
Profiel van de verblijfstoerist. Aantal overnachtingen in de Limburgse Kempen per nationaliteit voor 1996. Gemeente Binnenland Nederland Duitsland Anderen Totaal Beringen 22.999 970 562 369 24.900 Bocholt 34.908 26.306 492 1.904 63.610 Bree 39.257 3.513 401 1.007 44.178 Ham 7.312 432 986 1.035 9.765 Hamont-Achel 10.624 2.284 564 1.089 14.561 Hechtel-Eksel 22.242 10.655 1.465 1.765 36.127 Leopoldsburg 9.057 194 71 464 9.786 Lommel 443.345 382.066 239.099 28.067 1.092.577 Meeuwen-Gruitrode 43.511 2.405 291 984 47.191 Neerpelt 31.494 4.819 435 1.319 38.067 Overpelt 28.104 2.735 805 1.369 33.013 Peer 362.911 215.331 240.110 16.442 834.794 Tessenderlo 7.922 419 312 1.534 10.187 Totaal Limb. Kempen 1.063.686 652.129 485.593 57.348 2.258.756 Totalen voor Limburg 1.939.305 941.668 608.978 180.230 3.670.181 Bron: NIS, verwerking GOM Limburg. 53,5 % van de overnachtingen zijn toe te schrijven aan buitenlandse bezoekers, vooral Nederlanders en Duitsers. Bezoeker zoekt in de Kempen: natuur, sport, wandelen, fietsen, kindvriendelijk aanbod. Het aantal overnachtingen uitgesplitst naar nationaliteit leert ons dat voor de Limburgse Kempen de buitenlandse markt met een aandeel van 53,5% groter is dan de binnenlandse. Bij de buitenlandse toeristen zijn het vooral de Nederlanders en de Duitsers die in deze regio verblijven. De Belgische toerist die "Groen-Vlaanderen" (waartoe de Limburgse Kempen behoort) als vakantiebestemming kiest, baseert zijn keuze vooral op volgende motieven: mooie natuur, sportmogelijkheden, geschikt voor kinderen, wandelen en fietsen en ontspannings- en uitgaansmogelijkheden. Het betreft hier vooral gezinnen met kinderen en jongeren tot 24 jaar. Tijdens hun verblijf zijn passieve recreatie en sportbeoefening hun belangrijkste activiteiten, gevolgd door wandelen. Opvallend is dat de binnenlandse toeristen in "Groen Vlaanderen" nagenoeg uitsluitend Vlamingen zijn. Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk IV Analyse bedrijfssectoren 4. Toerisme en recreatie. 135
De Nederlandse toerist die "Groen Vlaanderen" als reisbestemming verkiest, is tussen de 18 en 54 jaar, woont in een middelgrote stad in Nederlands-Limburg of Noord-Brabant en behoort tot de gemiddelde sociale klasse. De typisch Duitse toerist die geïnteresseerd is in het product "Groen Vlaanderen" heeft dezelfde eigenschappen en komt uit een grote stad in Nordrhein-Westfalen. Het doel van het verblijf is vooral rusten en ontspannen. Een ander motief is recreatie, amusement en uitgaan. Voor Duitsers is actief sport beoefenen en wandelen een derde motief, maar voor Nederlanders is dit onbelangrijk. Toerisme schept tewerkstellingskansen voor vrouwen en voor laaggeschoolden. De tewerkstelling in de toeristische sector vervolledigt tenslotte het beeld rond de economische betekenis van het toerisme voor een streek. Het gaat hierbij enkel om de tewerkstelling in loondienst (RSZ), waaraan voor een volledig beeld nog de zelfstandige tewerkstelling dient toegevoegd te worden. Deze cijfers zijn evenwel op gemeentelijk niveau en afzonderlijk voor de sector toerisme en recreatie niet beschikbaar. De R.S.Z.-Tewerkstelling in de toeristische sector op 30 juni 1996 in de Limburgse Kempen. Handarbeiders Hoofdarbeiders TOTAAL M V Totaal M V Totaal M V Totaal Hotels 19 32 51 2 1 3 21 33 54 Overige accommodaties kortstondig verblijf 202 858 1.060 89 206 295 291 1.064 1.355 Restaurants 262 556 818 9 15 24 271 571 842 Cafés 144 164 308 2 2 4 146 166 312 Reisbureaus en touroperators 0 0 0 2 29 31 2 29 31 Activiteiten op gebied van film en video 4 3 7 1 1 2 5 4 9 Overige activiteiten op gebied van amusement 1 0 1 9 8 17 10 8 18 Overige culturele activiteiten 1 9 10 41 72 113 42 81 123 Overige recreatie 14 18 32 2 4 6 16 22 38 TOTAAL 647 1.640 2.287 157 338 495 804 1.978 2.782 Totaal voor Limburg 2.784 4.477 7.261 648 982 1.630 3.432 5.459 8.891 Bron: R.S.Z., verwerking GOM Limburg. Enkele vaststellingen uit deze cijfers zijn: - Eén derde van de tewerkstelling in loondienst in Limburg situeert zich in de Limburgse Kempen. 136 Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk IV Analyse bedrijfssectoren 4. Toerisme en recreatie.
- Het toerisme biedt vooral werk aan laaggeschoolden: 82% van de RSZ-tewerkgestelden zijn handarbeiders. - Vrouwen maken 71% uit van de tewerkgestelden in de toeristische sector. - De logiessector zorgt in de Limburgse Kempen voor de grootste tewerkstelling met 1.409 personen. De restaurants en cafés nemen een sterke tweede plaats in met 1.154 personen. - De tewerkstelling in de "overige accommodaties voor kortstondig verblijf" (=bungalowparken) situeert zich in hoofdzaak in de Limburgse Kempen waar 1.355 personen in die sector werkzaam zijn t.o.v. een totaal van 1.869 personen voor gans Limburg. 4.3. KNOB-analyse Deze sterktezwakteanalyse gaat voor elk onderdeel zowel in op de globale toeristische ontwikkeling als op de organisatiestructuur van een regionale werking op vlak van toerisme. Krachtpunten Toeristische ontwikkeling de natuur en landschap: landschapsbeleving (groen, rust, ruimte) gevarieerd aanbod bezienswaardigheden aanwezigheid van all-weather recreatie in de bungalowparken uitgebreide sportieve/actieve recreatiemogelijkheden groot aanbod van kindvriendelijke recreatiemogelijkheden centraal gelegen binnen het Euregio Benelux-Middengebied uitgebreid aanbod binnen het jeugdtoerisme naast de eigen bungalowparken Erperheide en Vossemeren is de regio omkranst door parken met hoge bezoekersaantallen: Molenheide, Hengelhoef, Kelchterhoef, Rauwse Meren, Kempervennen, Weerterbergen Regionale werking goede samenwerking tussen Gewestelijke VVV en de aangesloten VVV s en Diensten voor toerisme alle gemeenten nemen deel aan de regionale werking van Toerisme Limburgse Kempen en hebben hun financiële bijdrage recent wezenlijk verhoogd recente erkenning van twee A-kantoren in het gewest: Peer en Lommel flexibiliteit t.o.v. anderstalige bezoekers Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk IV Analyse bedrijfssectoren 4. Toerisme en recreatie. 137
Nadelen Toeristische ontwikkeling ontbreken van een echte publiekstrekker met nationale/internationale weerklank te gering aanbod of gebrek aan bepaalde logiesvormen geen groot hotel aanwezig: groepen kunnen niet op één plaats terecht onregelmatige verspreiding verblijfsaccommodatie gebrekkige fysische samenhang van het toeristisch aanbod beperkte ontsluiting door het openbaar vervoer Regionale werking te geringe personeelsbezetting GVVV in verhouding met de vastgelegde taken en geprogrammeerde projecten de gemeentelijke inspanningen op het vlak van toerisme zijn zeer verscheiden onvoldoende betrokkenheid vanwege de privé-sector bij de werking van de VVV s/dvt, zowel op lokaal als regionaal vlak onvoldoende en onvolledige toeristische statistieken Opportuniteiten Ontwikkelingskansen-trends aanwezigheid toeristisch potentieel in het Nederlandse en Antwerpse grensgebied: ontwikkeling grensoverschrijdend wandelwegennetwerk, fietsroutenetwerk, watertoerisme en ruitertoerisme algemene vakantietrends fi stijgende vraag naar korte vakanties fi stijgende vraag naar hoeve- en plattelandstoerisme fi stijgende vraag van senioren en gezinnen met jonge kinderen naar toerisme dicht bij huis fi vraag naar nieuwe vormen van toerisme: sportief, actief en gezond toenemende vraag naar motorhome-staanplaatsen. Groeiende belangstelling beleid provinciale stimuli m.b.t. toeristische initiatieven toenemende betrokkenheid en aandacht vanwege de gemeentelijke overheden voor de toeristische ontwikkelingen binnen de regio financiële stimuli vanuit Europese programma's (Interreg) voor grensoverschrijdende samenwerking op toeristisch vlak 138 Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk IV Analyse bedrijfssectoren 4. Toerisme en recreatie.
Regioversterkende initiatieven aanwezige potentie van sterk uit te bouwen attracties : Minepolis Beringen, Brouwerijmuseum Bocholt, Breugelhoeve Peer, Achelse Kluis, Kasteel Gruitrode aanbod aan toegankelijke bedrijven met ambachtelijke streekproducten regioprofilerende projecten en evenementen (rond de speerpunten) waaraan verblijfsarrangementen kunnen gekoppeld worden meer accurate toeristische gegevensverzameling op lokaal en regionaal vlak door een verfijnde en uniform gehanteerde registratiemethode natuur- en landschapsontwikkeling in toeristisch perspectief door het Regionaal Landschap Kempen en Maasland, Bos en Groen (Vlaamse Gemeenschap), natuurverenigingen aanwezigheid van een gidsenbond voor de Limburgse Kempen Bedreigingen Vanuit instanties en organen verschillende beleidsinstanties en particuliere organisaties hebben soms overlappende bevoegdheden inzake toerisme tegenstrijdige belangen en gebrek aan samenspraak tussen verschillende beleidsinstanties en verenigingen: toerisme versus natuur en militaire belangen, ruimtelijke ordening de te sterke accentuering van het kusttoerisme door het Vlaams toeristisch beleid strenge normering inzake logiesverstrekking het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen voorziet enkel laagdynamische toeristische functies voor de gemeenten in het buitengebied. Concreet betekent dit een beperking voor de verdere toeristische uitbouw van Peer met zijn bungalowpark Erperheide. Vanuit de regio de mogelijke vervuiling, aftakeling, fysieke en visuele verloedering van de natuur, infrastructuur en patrimonium wegvallen van boeiende en publiekstrekkende (ambachtelijke/industriële) bedrijven en ontbreken van evenwaardige alternatieven hiervoor daling groepsbezoeken in dagarrangementen Concurrentie de goedkope buitenlandse bestemmingen Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk IV Analyse bedrijfssectoren 4. Toerisme en recreatie. 139
4.4. Visie Betere inbedding van toeristisch potentieel in de streek. Attractief en herkenbaar aanbod. Vanuit : q het kenmerk van de regio als een groene en landschappelijk waardevolle streek; en q de vaststelling dat het vooral de bungalowparken en het jeugdtoerisme zijn die tekenen voor het hoge bezoekersaantal; beoogt Limburgse Kempen (=toeristische organisaties + privé + gemeenten) q een betere inbedding van dit toeristisch potentieel in de streek; door : q het organiseren van een attractief, gediversifieerd en herkenbaar aanbod: nieuw inrichten en versterken van (dag)attracties; een opwaardering van jeugdbivak naar lowbudget groeps/gezinsverblijf het ganse jaar door; zorgen voor een prima verbindingsnetwerk van fietspaden, wandelwegen, ruiterpaden en vaarwegen voor de pleziervaart; versterken van natuurlijke en landschappelijke omgeving. Kwalitatief onthaal. q het verzorgen van een kwalitatief onthaal: beeldvorming rond een sterk product "Limburgse Kempen"; organisatie van animatieactiviteiten en evenementen; ontwikkelen van arrangementen; uitwerken van promotieplan; werken aan een efficiënte en duidelijke toeristische organisatie; opleiding en vorming; scheppen van vakantievriendelijke sfeer in menselijke omgang (toeristische diensten, horeca ) en door aangename verblijfsomgeving (verfraaiing stads- en dorpscentra); en heeft hierbij aandacht voor volgende principes: toerisme benaderen als economische activiteit, gericht op tewerkstellingsbevordering en inkomensvorming; deze commerciële opstelling mag geen afbreuk doen aan het streekimago van "gastvrij, gemoedelijk en kindvriendelijk"; er wordt een maximale inbreng vooropgesteld van alle mogelijke betrokken partners, doch in onderlinge afstemming; evenals samenwerking met aangrenzende toeristische regio's waarbij provincie- of landsgrenzen geen hinder mogen vormen. 140 Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk IV Analyse bedrijfssectoren 4. Toerisme en recreatie.
In de uitwerking wordt een onderscheid gemaakt tussen: regionaal actieplan op korte termijn met accent op verbetering van eigen werking binnen GVVV en kleinere projecten met eigen financiering of gemeentelijke en provinciale betoelaging; de uitwerking ervan gebeurt door het Gewestelijk niveau in samenwerking met Toerisme Limburg. economische hefboomprojecten (voor vlg 5j. of langer). Dit zijn projecten waarvoor overheidsfinanciering (gemeente, provincie, Vlaams Gewest - Toerisme Vlaanderen, Europa) en/of privé-gelden nodig zijn en die een economische weerslag hebben op de streek. De uitwerking gebeurt op hoger niveau. 4.5. Strategische actiepunten A. Het organiseren van een attractief, gediversifieerd en herkenbaar aanbod 1. Nieuw inrichten en versterken van (dag)attracties. Dagattractie Minepolis. Zoeken naar ruimte voor project in Noord- Limburg. Schakelen van attracties en voorzieningen in een netwerk. Projectcoördinator. 1.1. Uitbouw van een kwalitatief hoge dagattractie met toeristische impact op gans Limburg: het Minepolisproject in Beringen. Het geplande Minepolisproject, opgezet rond het mijnverleden van Limburg, wordt opgevat als een niet-weersgebonden attractie met een grote beleveniswaarde. Verder dienen de kansen onderzocht van een mogelijke toeristische bestemming van de PRB-terreinen te Kaulille (zie onderdeel industrieterreinen), in de sfeer van zachte recreatievormen. 1.2. Het schakelen in een toeristisch netwerk van een aantal attracties en voorzieningen in de streek en deze kwalitatief opwaarderen. Limburgse Kempen kent een aantal voorzieningen in de sfeer van musea, recreatie- en bezoekerscentra (Brouwerijmuseum, Burgemeestershuis, Museum Kempenland, Breugelhoeve, diverse molens, De Wulp, De Paalse Plas, het Blauwe Meer, diverse speelpleinen ) die op zich waardevolle elementen zijn, maar toeristisch onvoldoende zijn opgewaardeerd. Om tot een kwalitatief goed streekproduct te komen is het belangrijk dat deze voorzieningen/ projecten worden ingeschakeld in een geheel dat in de samenhang beantwoordt aan het imago van de streek. Een toeristisch projectontwikkelaar wordt met deze opdracht belast en geeft de nodige impulsen zodat op korte termijn resultaat kan worden gehaald. In dit initiatief moet bovendien een voldoende wisselwerking worden op gang gebracht met het handels- en horecagebeuren in de verschillende centra. Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk IV Analyse bedrijfssectoren 4. Toerisme en recreatie. 141
Herkenbare inrijpunten. Opwaardering jeugdtoerisme. Opwaardering van de kamphuizen. Belangrijk voor het opzetten van dergelijk netwerk is het gegeven dat er herkenbare en goed bereikbare inrijpunten zijn, vanwaar een cluster van activiteiten kan opgezet worden. Er zijn op dit vlak zeker mogelijkheden in de regio die in dit verband nog verder uitgebouwd moeten worden: Breugelhoeve Peer, Achelse Kluis, Burgemeestershuis Lommel, Kasteel Gruitrode. Dit laatste kan bovendien ingericht als een van de toeristische toegangspoorten voor het te creëren Nationaal Park Hoge Kempen. 2. Een opwaardering van het jeugdtoerisme. 2.1. Van kamphuis naar lowbudget gezins/groepsverblijf het ganse jaar door. Limburgse Kempen is een aantrekkelijke regio voor jeugdige bivakkeerders. Helaas verdwijnt de dynamiek in de uitbating door een veroudering van de eigenaars, strengere eisen op vlak van comfort en veiligheid en door problemen inzake ruimtelijke ordening. De jeugdbivakkers dragen mee het groene/actieve imago uit van de streek. Met het oog op het behoud en versterking van dit product moet toekomstgericht aan een kwaliteitsverbetering gewerkt worden. Ten behoeve van de leefbaarheid van de sector dient ook gemikt op andere doelgroepen: groepen, scholen en gezinnen die in de regio willen verblijven in relatie tot het fietsroutenetwerk en de natuurbeleving (bos- en plattelandsklassen). Het project houdt derhalve een kwaliteitsverbetering in van bestaande initiatieven op dit terrein. Anderzijds moet de uitwerking van enkele voorbeeldprojecten toelaten om snel tot resultaat te komen en de nodige dynamiek op te wekken. In dit verband wordt in het Pelterke te Overpelt een type-project gerealiseerd in samenwerking met Toerisme Vlaanderen en met additionele middelen vanuit het Interreg-project "Grensregio Dommelvallei". Ook het onderdeel verblijfstoerisme van de Breugelhoeve, dat eveneens vanuit dit Interreg-project wordt mede gefinancierd, situeert zich binnen deze actie. Avontuurlijke jeugdkampen. 2.2. Avontuurlijk kamperen voor jeugdgroepen. Binnen het jeugdtoerisme dient zich meer en meer de vraag aan van het kamperen. Dit sluit aan bij de trend naar avonturenvakanties en survivaltochten. Nochtans is het aanbod beperkt. Enerzijds is er het jaarlijks probleem van een tekort aan tenten voor jeugdgroepen. Anderzijds botst deze vakantievorm steeds meer op een ingrijpende reglementering vanuit ruimtelijke ordening en natuur. In een specifiek project worden de mogelijkheden voor Limburgse Kempen op dit vlak onderzocht en worden in samenwerking met sport- en jeugdsector (en eventueel ook de militaire overheid) enkele initiatieven uitgewerkt waarin accommodatie en spel en avontuur in de omgeving aan mekaar worden gekoppeld. 142 Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk IV Analyse bedrijfssectoren 4. Toerisme en recreatie.
Jeugdherberg. 2.3. Jeugdherberg. Er is geen jeugdherberg aanwezig in het gebied. Het is wenselijk om in relatie tot het aanbod van attracties en evenementen voor jongeren een jeugdherberg uit te bouwen. 3. Zorgen voor een prima verbindingsnetwerk van fietspaden, wandelwegen, ruiterpaden en waterwegen. Fietsroutenetwerk. Versterken van de pleziervaart op de kanalen. Netwerk van wandelwegen en ruiterroutes. 3.1. Uitbouw van het fietsroutenetwerk. Aansluitend bij het succesvolle fietsroutenetwerk van het Regionaal Landschap Kempen en Maasland wordt in het gebied van de Limburgse Kempen dit knooppuntensysteem verder uitgewerkt. De basisfilosofie (recreatief fietsen door het groen) en de comfortvereisten van Kempen-Maasland worden overgenomen. Dit initiatief past in de doelstelling van Toerisme Limburg om gans Limburg uit te bouwen als fietsprovincie. Op basis van deze routestructuur kunnen naar de toekomst toe meerdaagse arrangementen worden opgenomen. Het globale toeristische aanbod wordt hierdoor versterkt. Naast de uitbouw van de basisinfrastructuur (fietswegen en bewegwijzering) dient in een verdere fase aandacht opgebracht voor het omgevingskader: rustplaatsen, inrichten van enkele "fietscentra", relatie naar dorpskernen en horecazaken, natuurlijke/landschappelijke omgeving, permanent onderhoud Dit netwerk geeft verder aansluiting op toeristische fietspaden in de omliggende regio's. 3.2. Uitrusting van de Kempische kanalen voor de pleziervaart. Binnen het grensoverschrijdend Interreg-project grensoverschrijdend watertoerisme worden jacht-en passantenhavens voorzien langs de Kempische kanalen en voldoende uitgerust: Neerpelt en Lommel. Bij deze aanlegplaatsen wordt de link gelegd met het toeristisch aanbod in de streek, o.m. middels informatieborden en de aansluitingen op het fietsroutenetwerk. Dit zou ook kunnen gebeuren voor reeds bestaande jacht- of passantenhavens zoals Leopoldsburg, Bocholt en Bree. 3.3. Uitbouw van een kwalitatief netwerk van wandelwegen en ruiterroutes. Verschillende wandelgebieden in de regio zijn bewegwijzerd. Bedoeling is om de bewegwijzering in deze lokale wandelgebieden zo nodig bij te werken. Voorts wordt in een aaneenschakeling van deze gebieden voorzien door verbindingsstukken, zodanig dat voor het wandeltoerisme als voor het ruitertoerisme meerdaagse arrangementen kunnen uitgewerkt worden. Voor wat het ruitertoerisme betreft stelt dit specifieke vereisten aan de verblijfsmogelijkheden. Meerdere maneges willen zich op deze verblijfsmogelijkheid richten. Ook hier wordt aangesloten op wandelwegen en ruiterpaden in de omliggende toeristische regio's. De aanzet hiertoe wordt gegeven in het Interregproject: Grensregio Dommelvallei. Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk IV Analyse bedrijfssectoren 4. Toerisme en recreatie. 143
Natuur en landschap onderhouden en ontwikkelen als troef voor de streek. 4. Versterken van natuurlijke en landschappelijke omgeving. Waar het de bedoeling is om het natuurlijk landschap van de Limburgse Kempen als troef uit te spelen in het toeristisch promotiekader, is het belangrijk dat dit typisch landschap ook als dusdanig versterkt wordt. Zeker op die plaatsen waar de toerist wordt binnengebracht in de open ruimte moet over deze kwaliteit gewaakt worden, bvb. door het behoud en herstel van natuurlijke landschapselementen: bomenrijen, hagen, alleenstaande bomen, poelen Anderzijds moet er in de natuurlijk kwetsbare gebieden voor gezorgd worden dat geen overdruk vanwege het toerisme wordt gecreëerd. In combinatie met de natuurdoelstellingen is het gemeentelijk natuurontwikkelingsplan hiertoe een ideaal werkinstrument. Elke maatregel die op dit vlak genomen wordt in de gemeente moet als het ware getoetst op het toeristisch effect. Bovendien schept het onderhoud van dit natuurlijk kader extra tewerkstellingskansen voor laaggeschoolden. Op dit vlak wordt de link gelegd naar het TOK-natuurproject, een werkervaringsproject van de Noord-Limburgse OCMW's. B. Het verzorgen van een kwalitatief onthaal. Imago Limburgse Kempen. Evenementen versterken het streekimago. Evenementenhal in Bree en Lommel. 1. Beeldvorming rond een sterk product "Limburgse Kempen". Volgende accenten wegen door in deze beeldvorming: Prima onthaal in gastvrije omgeving; Groene en landelijke streek; Actieve beleving rond volgende thema's: Teutengeschiedenis Mijnverleden Militair gegeven (bv. Kamp van Beverlo) De grens en het smokkelgebeuren Ambachtelijke streekproducten: bier, kaas, Loonse steden (Bree, Peer, Hamont-Achel, Beringen) Platteland (natuur en kanalen) Sportief en actief 2. Organisatie van animatieactiviteiten en evenementen conform dit imago. Aan bestaande evenementen een toeristische meerwaarde geven door deze in te passen in toeristische programmatie en foldermateriaal. Nieuwe evenementen organiseren die imagoversterkend werken, vb. Kempenweekend. In dit kader is er nood aan een evenementenhal die toelaat om het hele jaar door een aanbod te verzorgen ten behoeve van commerciële promotie, cultuur en toerisme. In dit kader dienen zich voor Noord-Limburg twee belangrijke initiatieven aan. In Bree wordt in samenwerking met een particuliere initiatiefnemer een evenementenhal voorzien die zich in zijn activiteiten 144 Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk IV Analyse bedrijfssectoren 4. Toerisme en recreatie.
vooral zal richten op de organisatie van culturele activiteiten. De stad Lommel daarentegen wil aan zijn multifunctionele evenemenhal vooral een sportieve meerwaarde meegeven en kan hiervoor rekenen op Vlaamse en Europese middelen. In combinatie met het verblijfspark Vossemeren ziet Lommel zijn geplande evenementenhal ook een sterke aantrekkingskracht uitoefenen op toeristen en om deze reden wordt de evenementenhal voorgesteld om als hefboomproject opgenomen te worden binnen het Limburgplan. Arrangementen. Promotieplan. Duidelijk toeristische organisatie met een structurele aanpassing van de Gewestelijke V.V.V. als regionale draaischijf. Opleiding. Vakantievriendelijke sfeer. 3. Ontwikkelen van arrangementen die aansluiten bij imago en aanbod. Dagtrips; Meerdaagse fiets-, wandel- en ruiterarrangementen; Arrangementen voor doelgroepen: gezinnen met kinderen, senioren, scholen, (jeugd)verenigingen; 4. Uitwerken van promotie- en publiciteitsplan voor het gebied. In te passen in promotie en publiciteit van Toerisme Limburg en Toerisme Vlaanderen. Hieraan extra toevoegen voor het eigen gewest: promotievideo, website op internet, foldermateriaal. 5. Werken aan een efficiënte en duidelijke toeristische organisatie. Duidelijke taakafbakening tussen Toerisme Limburg, Gewestelijke VVV en lokale VVV's en toeristische diensten; Gebruikersefficiënte spreiding en uitrusting van toeristische onthaal- en informatiediensten; Relatie met andere actoren: gemeentebesturen, privé-uitbaters, sport- en cultuursector, vrijwilligerswerking Opzetten van eenvormig evaluatiesysteem met oog op productevaluatie en klantenopvolging. 6. Opleiding en vorming. Bij de toeristische diensten: op vlak van logistieke organisatie en op vlak van toeristische dienstverlening; Horecasector: relatie met toerisme en zijn specifieke doelstellingen. 7. Scheppen van vakantievriendelijke sfeer. In menselijke omgang: toeristische diensten, horeca, handelszaken Zorgen voor een aangename verblijfsomgeving: verfraaiing van stads- en dorpscentra, "toerisme-effect-toetsing. Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk IV Analyse bedrijfssectoren 4. Toerisme en recreatie. 145