tran5port services Zijne Excellentie minister van Economische Zaken, Postbus 181 Postbus 20401 Concoursiadn 17 2500 EK DEN HAAG T (050) 521 22 55 heer H.G.]. Kamp9700 AD Groningen E nfo@gastransport.ni Hanlsregister Groningen 02084889 www.gasunietransportservlces.com Datum 20 juli 2017 Ons kenmerk LP 17.0132 Uw kenmerk Onrwerp L-gas capaciteit en kwaliteitsconversie Geachte Excellentie, vraag- In afgelopen hebben wij verschillen keren L-gas en in kaart gebracht. De vraag laagcalorisch gas (L-gas) in Nerland en omringen lann wordt in belangrijke mate voorzien door geproduceerd uit Groningen veld en hoogcalorlsch jaren gas aardgas wordt gemengd met stikstof (N2). aanbodbalans In onze brief van 16 juni 2016 hebben wij gemeld vanwege beperkte tijdsduur van addltionele capaciteitsbehoefte, die zich richten op behoud van capaciteit bij faciliteiten (in productie en verwachting kosteneffectiever zijn dan een investering in een additionele kwallteltsconversie Installatie. Wij hebben vorig over dolumematlge effecten van al dan niet Investeren In additionele kwaliteitsconversle Op basis van ze adviezen u aan Twee Kamer gemeld u nog finitief besluit wil nemen over nieuwe stikstofinstallatie, maar heeft u gekozen om na zomer van 2017 op basis van advisering te besluiten. bestaan tevens gerapporteerd. geen maatregelen gasopslagen) heeft geactualiseer In ze brief geven wij een actualisatie van onze Inzichten van vorig In ons advies van 17 mei ji. hebben wij inzicht gegeven in benodig Groningen productievolume voor Ieverlngszekerheid voor komen 4 De gewijzig inzichten en bij die studie hebben we verwerkt in onze anaiyse van capaciteitsmatige ontwikkeling en lange termijn verwachtingen voor perio 2020-2030. Onrstaand geven we bekriopte Vervolgens we in op actualisatie van nut en noodzaak van additionele kwaliteitsconversie. Als element we verwachte volumeontwikkeling In perio 2020-2030 en volumebljdrage van additionele kwaliteitsconversie. eerst een eveneens. samenvatting. gaan laatste. uitgangspunten bespreken Pagina 1 van 7
2016 staan: met behoud van bestaan capaciteitsmidleri is er voldoen aanbod. Het aanbod wij voor komen jaren als zeker beschouwen ligt op een hoger niveau dan Ten aanzien van noodzaak van additioriele kwaliteitsconversie blijft onze conclusie van Samenvatting en conclusie Pagina 2 van 7 voorgenomen beleid (in vorige studie hebben we ons beperkt tot huidige beleid). uitgangspunt toekomstverwachting uit energleverkenning van ECN, Inclusief Ten aanzien van verwachte marktvraag in L-gas is voor Nerlandse markt inzichten ten aanzien van gasopslagen zijn In herziening meegenomen. vanuit veiligheid inzet van Loppersum clusters zoveel mogelijk te beperken. Op dit moment wordt in samenwerking met NAM onrzocht hoe productie in Loppersum, die plaatsvindt omwille van capaciteitsmatige leveringszekerheid, nar kan worn beperkt. winterperio (oktober- april), aangezien voor zomerperio tot en met 2021 al is situatie is aan ene kant verbeterd, door gasopslag Alkmaar komen jaren gasopslag in H-gas kwaliteit, aangesloten op Duitse gasnetwerk. Deze gewijzig Epe zich te materialiseren, om ze gasopslag mogelijk wordt omgezet een beschikbaar blijft. Aan anre kant lijkt onzekerheid rond gasopslag van Innogy te Groningen, gasopslagen en kwaliteitsconversie midlen van GTS meegenomen. In 2016 was toekomstige levensvatbaarheid van een aantal gasopslagen onzeker. De L-gas opslagen Norg en Alkmaar en cavemes in Epe en Zuidwending. In studie van Ten aanzien van beschikbare L-gas opslagen wordt capaciteitsaanbod verzorgd door onze analyse zijn wij uitgegaan van eind 2016 door NAM opgegeven capaciteit van Groningen. Ten aanzien van capaciteit van Groningen bestaat dringen wens om komen vast te staan door NAM opgegeven capaciteit exclusief capaciteit van Loppersum clusters voldoen Is t.b.v. Ieverlngszekerheid gassysteem opgevangen kunnen worn. Hierbij analyseren we noodzaak voor inzet In In aanbod van L-gas capaciteit zijn als beschikbare midlen productiecapaciteit van Hierbij is voor leveringszekerheid ook belangrijk tijlijke storingen in gebracht. De uitgangspunten hierbij zijn conform onze analyse ten aanzien van benodigd In onze analyse hebben wij zowel aanbod van L-gas als vraag L-gas in beeld Analyse capaciteitspositie L-gas 2017 Groningen volume (brief 17 mei 2017). Duitsland, België en Frankrijk. Met operationeel zijn van een stikstofinstaliatie in 2020-2030 een vrij sterke daling kennen grotenels veroorzaakt door marktombouw in veroorzaakt door uitstel van besluit oplevering van installatie in tijd De volumematige bijdrage van een additionele stikstofinstallatie is geheel afhankelijk van Investering in additionele kwaliteitsconversie. materialiseren van onzekerheid, In stand houn hiervan kosteneffectiever is dan een toekomstig winningsnlveau van Groningen. Het benodig winningsniveau zal in perio bestaan over continuering van bepaal midlen is onze verwachting bij vertraagt. beschouw totale aanbod kt hierdoor gehele vraag, Ondanks er onzekerheid blijft winter van 2021-2022 zal een eventuele volumebijdrage, gegeven een bepaald niveau van een plafond op Groningen, beperkter z!jn dan In onze analyse van 2016, Dit wordt vorig, vanwege zekerheid ten aanzien van gasopslag Alkmaar, Het als zeker Onrwerp: L-gas capaciteit en kwaiiteitsconversie Datum: 20juli 2017 Ons kenmerk: LP 17.0132
Datum: 20 juli 2017 Ons kenmerk: LP 17.0132 OnrweFp: L-gas capcltet en kwallteltsconversle Naast marktombouw In buitenland hebben we vorig ook markt ombouw potentieel geïntificeerd binnen Nerland. Dit zijn enkele grote industrieën en centrales (grote WKK) die L-gas gebruiken. Het omschakelen van L- H-gas van ze industrieën en centrales zou capaclteltsmatig ca. 500.000 m3/h kunnen besparen. Volumematlg om een besparing oplopend 2 bcm De kosten (zowel investeringen in pijpleidlnginfrastructuur als aanpassingen bij Industrieën en op EUR 150 mln. Op basis van kosten en baten lijkt ze marktombouw op basis van ze Indicatie aantrekkelijk voor additlonele kwailteitsconversle op een aan capaciteit zou De investeringskosten per eenheid capaciteit liggen lager en worn ook nog energiekosten voor stikstofproductie voorkomen, waardoor ook een lagere C0 footprint Om nog besluit is genomen over ze Industrieën en centrales hebben we ze afbouw niet in analyse opgenomen. totale alternatief ontstaan. resulteert. geen tot per. centrales) worn ruw geschat eerste moment ombouwvan een tekort daarnaast De marktafname in buitenland die door L-gas markt In Duitsland, België en Frankrijk wordt omgebouwd nationale plannen in ze lann uitgangspunt. Dit voor export Duitsland een afname In 2019 en voor Belgische en Franse markt een afbouw die verwacht wordt te in 2020. Overall betreft een reductie van omringen markt ongeveer lo0io per zowel in van capaciteit als volume. Deze Is vergelijkbaar vorig verwachte marktombouw. met met eerste starten ontstaat H-gas is In analyse betrokken, Hierbij zijn termen betekent Voor kwallteltsconversle Installaties wordt uitgegaan van huidige installaties van GTS, dle els in zijn volcontinu 1-gas maken door H-gas met stikstof te mengen en els een piek- of back-up hebben zoals stikstofopslag. De effectiviteit van stikstofinstallatles Is Iets dan In 2016 aangenomen, om uit reallsaties in 2015-2016 blijkt H-gas een lagere Wobbe heeft dan H-gas met een lagere Wobbe kan toevoeging van minr stikstof op L-gas kwaliteit worn gebracht. Anrs gezegd: gegeven beschikbare hoeveelheid kan meer L-gas worn door GTS, Er Is dus in komen een iets hogere capaciteit in kwaliteitsconversie dan vorig aangenomen. jaren staat eerr aangenomen. stikstof karakter groter te mengstatlons wordt gemaakt getransporteerd met Al met al is rond capaciteitsaanbod relijk gebleven ten opzichte van vorig De inschattingen zijn nu aanwezige en als ingeschatte capaciteit ook komen beschikbaar blijft. Zoals gemeld zal onrzoek met NAM moeten uitwijzen in hoeverre capaciteit van Loppersum clusters noodzakelijk zal zijn en of productiecapaciteit kan worn beperkt. : situatie jaren constant nar zeker gaat 2 Pagina 3 van 7
Gasunle Tran9port Servkes B.V. Datum: 20juli 2017 Ons kenmerk: LP 17.0132 Onrwerp: L-gas capaciteit en kwaliteitsconversie 25 Piek capaciteit 6-gas systeem 20 is 0 2019 2021 2023 2025 2027 2029 Prognoie (pi) GTS Dern zeker Dernonzeker -Nettomailct Figuur 1 Vraag en aanbod in pieksituatie Figuur 1 geeft beeld van huidige beschikbare piekcapaciteit in L-gas markt onrvereld in onrlen die zijn en die onzeker zijn op basis van huidige Inzichten en met veronrstel maximale Inzet van verschillen midlen. Gecombineerd met weergegeven plekvraag wordt duilijk of voldoen capaciteitsmidlen zijn of een Is. Uit figuur blijkt bij continuering van huidige L-gas capaciteit uit Groningen en gasopslagen geen Hiermee is situatie op korte termijn dan vorig vanwege toegenomén zekerheid rond gasopslag Alkmaar. Voor langere termijn is beeld afnemen capaciteit aan aanbodzij In balans blijft met teruglopen L-gas vraag (vanwege buitenlandse marktombouw). Uitgangspunt In aanbod Is op termijn gasopslagen buiten bedrijf worn gesteld of mogelijk hier ruimte voor. In een el van toekomstige Is er nog een aanbodoverschot in L-gas markt. Enige mate van is noodzakelijk om eventuele uitvalsituaties hoofd kunnen bien en back-up beschikbaar te hebben. Het rekening houn met noodzakelijke back-up capaciteit is een internationaal gangbare praktijk. Zo bijvoorbeeld Europese verorning levenngszekerheld een op uitval van bron van elke afzonrlijke lidstaat in een perio van koudste twee weken in afgelopen 20 Hierbij om aanwezigheid van voldoen capaciteits- en volumematige midlen (zoals bijvoorbeeld voldoen werkvolurne In bergingen). - De langere termijn kent natuurlijk ontwikkelingen in anrs kunnen zijn dan nu voorzien. Fysieke maatregelen ter behoud van vraag aanbod balans kennen een behoorlijke doorlooptijd. Zowel ombouwen van markt van L-gas 1-1-gas, zoals buitenlandse ervaringen onrschrijven, als ook bouweçi van een kwa liteitsconversie Installatie hebben een aanzienlijke doorlooptijd. vraagt grootste. er groot te beter zeker tekort, er tekort ontstaat. 1 H-gas kwaliteit worn omgezet. De afnemen markt biedt gaat aanbodoverschot onzekerhen, om jaren toets compenseren gasmarkt Pagina 4 van 7
blijven evalueren of er voldoen beschikbare midlen blijven op termijn. Indien er midlen zijn in voldoen mate aanwezig en inschatting op dit moment Is zij ook in voldoen mate beschikbaar blijven voor markt. Het is evenwel van belang om lijks te Er is op dit moment balans tussen vraag en aanbod voor komen jaren. De fysieke Pagina 5 van 7 om bij lage productiénlveaus niet economisch zal zijn om een el van Indien toegestane Groningen volume sterk wordt gereduceerd zal dit risico op niet meer voor markt beschikbaar zijn van capaclteitsmidlen vergroten, bijvoorbeeld Figuur 2 Bandbreedte benodigd volume Groningen voor Ieveringsekerheid I,oud rmldld wa m 0!. -. r--r t- - r- _ - --,-- Prognosesar (gai) 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 202e 20 2030 110 ls[ J2o j25i 30,- -- Benodigd Groningenvolume per volumevraag plaats vinn vanaf 2021, met ongeveer 2 bcm per. Onrstaan figuur bestaan stikstofinstallaties in geval van een warm, koud en gemidld. illustreert ze afname en geeft weer welke behoefte aan Groningengas resteert bij inzet van Vanwege marktombouw In buitenland zal een aanzienlijke daling van G-gas te kunnen beperken. volume uit Groningenveld te hoeven produceren. De additionele kwaliteltsconversie installatie zoals GTS dle tot2016 in voorbereiding had zou per maximaal 7 bcm additioneel pseudo G-gas kunnen maken om daarmee behoefte aan Groningen productie Een investering in additlonele kwaliteitsconversie kan een midl zijn om potentieel minr Analyse volumebijdrage van aciditionele kwaliteitscon versie maatregelen dienen dan onr verantwoorlijkheid van regelgever en toezichthour tot een investering In additionele kwaliteitsconversie voor een korte perio. Dergelijke capaciteit te stimuleren. Dergelijke maatregelen zullen aanzienlijk kosten efficiënter zijn dan stand te worn gebracht. inrichting van bepaal marktmechanismen of financiële prikkels In stand houn van midlen buiten gebruik dreigen te raken zou inzet moeten zijn om bijvoorbeeld door Onrwerp: Las capaciteit en kwaliteitsconversle Datum: 20juli 2017 Ons kenmerk: LP 17.0132 GaslinIe Transport Services B.V.
Datum: 20Juli 2017 Ons kenmerk: LP 17.0132 Onrwerp: L-gas capaciteit en kwailteitsconversie geproduceer gas op te slaan, In hoeverre aannames die we nu hanteren ook relijk zijn bij lage productieniveaus zal nar beschouwd moeten worn. 30 Benodigd Groningenvolume per 25 120 115 10 1 5. o 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 Prognosej.ar (ga4aar) ê emdld gemdld(rnetn2-fabrek) Figuur 3 Effect nieuwe stikstof installatie op benodig Groningen volume voor leveringszekerheid bij een gemidld BIj Inzetten van een additionee kwaliteitsconversle Installatie vanaf 2022 bestaat mogelijkheid om Inzet van Groningen met maximaal 7 ban te reduceren. In Figuur 3 wordt effect van nieuwe kwaliteitsconversie installatie weergegeven bij een gemidld. In tabel 1 is weergegeven welke inzet een additionele kwaliteltsconversie InstallatIe over een perio van 10 zal leveren Indien plafond van Groningen tot een bepaald niveau wordt verlaagd. Pagina 6 van 7
ond Datum: 20juli 2017 Ons kenmerk: LP 17.0132 Onrwerp: L-gas capaciteit en kwallteltsconversie Indien een Groningen piaond hoger dan 18 bcm wordt toegestaan zal nieuwe installatie verwachting niet ingezet hoeven worn In geval van een toegestaan pia rond van bijvoorbeeld 10 bcm zal installatie 23 bcm G-gas produceren in 10 (ervan uitgaan Ier vanaf 2020 verloopt volgens een gemidl temperatuurprofiel). Streefvolume 10 14 18 22 Groningen (bcm/) Inzet additionele kwaliteits- 23 9 1 0 conversie (bcm in 10 ) = pseudo G-gas volume Tabel 1 Inzet van additioneel h bj v niic van - van Gronin Bij hanteren van een lijks plafond op huidige niveau van 21,6 bcm Is, gegeven uitgangspunten, vanuit volumeperspectief geen noodzaak voor een additionele kwaiiteltsconversie installatie. Daar komt bij vanwege snelle marktombouw in buitenland vanaf 2021 snel een aanzienlijk lagere behoefte aan Groningen gas zal ontstaan met ongeveer 2 bcm per. Ook Is in bovenstaan tabel potentieel van binnenlandse marktombouw van grote Industrieën niet meegenomen. Wij hopen wij met ze brief noodzakelijke informatie hebben verschaft voor aanstaan besluitvorming. Wij hebben is ons Netwerkontwikkelingsplan ook conclusie opgenomen vanuit capaciteitsmatig perspectief geen noodzaak bestaat voor een investering in additionele kwaliteitsconversie. Dit plan wordt vanaf 27 juli 2017 publiek gemaakt op onze website als consuitatieversie. Hoogachtend, Algemeen Directeur Pagina 7 van 7