Ontwikkelingspsychologie en psychopathologie Dr. Martine F. Delfos PICOWO
Algemene informatie voor de cursus Ontwikkelingspsychologie en psychopathologie op de vrijdagen 10 en 24 juni 2011; 8 juli, 9 en 23 september, 14 oktober 2011 Het Copyright op de teksten ligt bij mevrouw dr. M.F. Delfos. www.mdelfos.nl 2
1 Algemene informatie Zesdaagse cursus (12 dagdelen) Ontwikkelingspsychologie en psychopathologie op de vrijdagen 10 en 24 juni, 8 juli, 9 en 23 september en 14 oktober 2011. Inleiding Kinderen blijven ons verbazen. En ook al zijn we zelf kind geweest, we begrijpen nog zo weinig van ze. Het is niet eenvoudig om gedrag van kinderen en jongeren te plaatsen. Wat is normaal, wat is afwijkend, wat is abnormaal? Hoe geven we kinderen de ruimte tot een eigen ontwikkeling en hoe kunnen we signaleren dat die ontwikkeling gevaar loopt? Deze cursus geeft eerst een beeld van de 'normale' ontwikkeling van het kind. Daarbij wordt een biopsychologisch kader gehanteerd met recente inzichten uit wetenschappelijk onderzoek. De psychopathologie is daarom reeds in de lijn van het dimensies model van de DSM-V. De stand van zaken met betrekking tot de kennis over de ontwikkeling van kinderen en de opvoeding zoals hechting, rijping van het centrale zenuwstelsel, ontwikkeling van de sociale en psychologische identiteit, opvoedingsstijlen en verschillen tussen jongens en meisjes komen aan bod. Hierbij is tevens aandacht voor de culturele invloed en voor de virtuele wereld. Op de bodem van begrijpen van wat 'normaal' is en wat leeftijdsadequaat is, wordt de psychopathologie van kind behandeld. Naast een algemeen overzicht volgens de DSM-IV, met de utleg over de DSM-V, worden verschillende gebieden behandeld als rijpingsstoornissen, slaapstoornissen, sociale ontwikkeling, autisme, hechting, angst en agressie, en gedragsproblematiek. Zo ontstaat een besef van afwijkend op grond van een besef van wat als niet-afwijkend beschouwd kan worden. Deze cursus wordt afgerond met een les methodische diagnostiek. Daarin worden aan de hand van complexe casussen de aanleg- rijpings- en omgevingsfactoren uiteen gerafeld in de zin van een handelingsgerichte diagnostiek, zodat de noodzakelijke behandeling er logisch uit voortvloeit. De cursus geeft kennis en inzicht over de overgang naar de DSM V. Deze cursus is indertijd ontwikkeld voor de jeugdzorg in uitvoeriger vorm en is tevens in beknoptere vorm gegeven voor het PAO, waarvoor hij indertijd geaccrediteerd is voor de opleiding tot GZ-psycholoog. Locatie Wordt nog doorgegeven. Contact: tel: 030-288 15 87; e-mail: mdelfos@mdelfos.nl website: www.mdelfos.nl Data: de vrijdagen 10 en 24 juni, 8 juli, 9 en 23 september, 14 oktober 2011. Kosten: 1400 euro, inclusief 2 boeken, reader, lunch en koffie/thee. Voor aanvang van de cursus zal een nota worden toegezonden. 3
Tijd: Binnenlopen: 9.00-9.30; programma: 9.30-16.15 Docent: Dr. Martine F. Delfos, biopsycholoog, lector HES, gasthoogleraar International University of Serajevo, GZ-psycholoog, Kinder- en Jeugdpsycholoog NIP. Literatuur: Boeken: Delfos, M.F. (2011, 5 e volledig herziene druk, tweede oplage) Ontwikkeling in vogelvlucht. Amsterdam: Pearson. Delfos, M.F. (2009, 7 e volledig herziene druk) Ontwikkelingspsychopathologie. Stoornissen en belemmeringen. Amsterdam: Pearson. Delfos, M.F. (2009) Angstboekje. Print Picowo. Reader met artikelen. Certificaat: Na deelname wordt een certificaat uitgereikt. Werkvorm: Interactief werkcollege. Geen stress oproepende oefeningen. Een samenwerking met hersens op aan. Breng vragen mee om in de cursus in te brengen. Ervaring met de cursus leert dat iedereen actief en intensief bezig is en dat alle voorbeelden steeds voor alle cursisten nuttig zijn. Schroom dus niet in te brengen waar je vragen over hebt. De literatuur moet voorafgaand aan de cursus gelezen zijn, waardoor de cursus vruchtbaar gemaakt kan worden. Leerdoelen: 1: Inzicht in de ontwikkeling van kinderen. 2: Inzicht in de afwijkende, pathologische ontwikkeling van kinderen. 3: Inzicht in aanleg, omgeving en rijping als bronnen van gedragsproblematiek. 4: Basisvaardigheden communiceren. 5: Handvatten voor signaleren van problematiek. 6: Inzicht in de betekenis van het virtuele milieu. 4
2 Programma Tijdpad per dag: 9.00-9.30: binnenlopen 9.30-12.30 Les pauze van 11.00-11.15 lunch 12.30-13.15 13.15-16.15: Les pauze van 14.45-15.00 16.15: cursusdag afgerond Onderwerpen per dagdeel: Dagdeel 1 Stoornis versus belemmering Basiskader om gevoelig te maken voor aanleg-, rijpings- en omgevingsfactoren bij de ontwikkeling van kinderen. Signaleren van fasegebonden problemen versus stoornissen en afwijkend gedrag. Juiste bejegening als attitude en de levenslijn als methode om adequate hulpverlening te richten. Dagdeel 2 Hechting en autonomie Eerste levensfase, ontwikkeling van hechting, ontwikkeling van intimiteit. De dynamiek van opvoeding en de effecten van verwaarlozing. Dagdeel 3 Sociaal-emotionele ontwikkeling Het verloop van de sociaal-emotionele ontwikkeling. De betekenis van de sociale identiteit en het risico van ontsporen tijdens de puberteit. Dagdeel 4 Intelligentie en leren Verschillende hersenen in leren. Sociale en emotionele intelligentie. Intellectueel misbruik. De extremen van het continuüm: zwakbegaafd versus hoogbegaafd. Dagdeel 5 Puberteit en seksualiteit De dynamiek van de puberteit: hersenen en hormonen. De rol van seksualiteit tijdens de puberteit en de veranderende wereld waar pubers opgroeien. Dagdeel 6 Virtuele milieu De betekenis van het virtuele milieu (o.a. internet en mobieltje) op de ontwikkeling van kinderen. Wat is een gezonde virtuele ontwikkeling? Dagdeel 7 Stoornissen volgens de DSM Algemene introductie van de stoornissencatagorisering van de DSM. Dagdeel 8 Angst, agressie, depressie, ADHD en verslaving Biopsychologisch model op basis van de verschillen tussen mannen en vrouwen. De psychische componenten angst, agressie en depressie en hun lichamelijke weerslag in de vorm psychosomatische klachten. De betekenis van verslaving en het lichaam als compensatoir mechanisme. Dagdeel 9 Aandachtsproblematiek en borderline De betekenis van positieve en negatieve aandacht. Verschillen tussen mannen en vrouwen in het omgaan met aandacht. Borderline als Attention Seeking Disorder (AtSD). 5
Dagdeel 10 Trauma, misbruik en mishandeling De gezonde reactie op een ongezonde situatie versus een pathologische reactie. Weerstand als graadmeter voor de hulpverlening. De functie van schuldgevoel. De ontwikkeling van het geheugen en de betekenis van het geheugen bij trauma, misbruik en mishandeling. Revictimisatie en mishandelingsverslaving als copingmechanisme. De koppeling misbruik en mishandeling. Pervasive Traumatic Experience (PTE). Dagdeel 11 Autistische stoornissen Autisme en pervasieve stoornissen vanuit het metamodel van het socioschema. De gelijktijdig versnelde en vertraagde ontwikkeling. Quasi-autistisch syndroom. Dagdeel 12 Methodische diagnostiek Afronding van de cursus in de vorm van een ontrafelen van problematiek in factoren aanleg, rijping en omgeving. De consequenties voor de behandeling. Huiswerk per dagdeel: Hoofdstukkken uit de boeken (zie hieronder) en artikelen uit de reader. 1 Stoornis versus belemmering Ontwikkeling in vogelvlucht: hh: 2, 3 en 4 Ontwikkelingspsychopathologie hh: 1, 3, 4 en 5 2 Hechting en autonomie Ontwikkeling in vogelvlucht: h: 5 3 Sociaal-emotionele ontwikkeling Ontwikkeling in vogelvlucht: h: 6 4 Intelligentie en leren Ontwikkeling in vogelvlucht: h: 7 5 Puberteit en seksualiteit Ontwikkeling in vogelvlucht h: 8 Artikel: seksuele oplichting 6 Virtuele milieu Ontwikkeling in vogelvlucht: h: 9 Artikel 7 Stoornissen volgens de DSM Ontwikkelingspsychopathologie: h: 11 8 Angst, agressie, depressie, ADHD en verslaving Ontwikkelingspsychopathologie hh: (11) 7, 9 en 10 9 Aandachtsproblematiek en borderline Ontwikkelingspsychopathologie h: 11 Artikel: Borderline, een wisselend beeld 10 Trauma, misbruik en mishandeling Ontwikkelingspsychopathologie h: 8 Artikel: Developmental damage 6
11 Autistische stoornissen Ontwikkelingspsychopathologie h: 11 Artikel: Autisme, het socioschema The quasi autistic syndrome 12 Methodische diagnostiek Artikel: Grafische dossieranalyse 7