INHOUDSTAFEL I ONTWIKKELEN: EEN LEVENSLANG PROCES 19. Voorwoord 13. Pictogrammen 14. Doelstellingen 15

Transcriptie

1 INHOUDSTAFEL Voorwoord 13 Pictogrammen 14 Doelstellingen 15 I ONTWIKKELEN: EEN LEVENSLANG PROCES 19 A Wat is ontwikkeling? 21 1 Definitie en kenmerken Definitie Algemene kenmerken van ontwikkeling De ontwikkelingsfasen of levensperioden De ontwikkelingsfactoren Aanleg Milieu Zelfbepaling De ontwikkelingsgebieden Fysieke ontwikkeling Psychische ontwikkeling* Sociale ontwikkeling 33 B De leefwereld van het jonge kind 35 1 Het gezin Het opvoedingsmodel Opvoedingsstijlen De autoritatieve of democratische stijl De verwaarlozende stijl of laissez-faire De permissieve of toegeeflijke stijl De autoritaire stijl Opvoedingsmiddelen Middelen om gewenst gedrag uit te lokken of ongewenst gedrag te voorkomen Enkele directe opvoedingsmiddelen onder de loep Omgaan met moeilijk/onaanvaardbaar gedrag van kinderen Wanneer spreken we van een gedragsprobleem? Beïnvloedende factoren bij de aanpak van moeilijk gedrag Omgaan met specifieke probleemsituaties 51 3

2 2 Omgaan met diversiteit Soorten diversiteit Verschillende gezinsvormen Cultuur en opvoeding Hoe gaan kinderen om met diversiteit? Zichzelf ontdekken Leven met beperkingen Sekse-identiteit Etnische identiteit Groepsidentiteit Professionele houding: omgaan met diversiteit Omgaan met allochtone kinderen en hun ouders Een herkenbare omgeving Contacten met allochtone kinderen Contacten met allochtone ouders 68 C Naar de kinderopvang 70 1 Groepsverband Groepsindelingen Verticale leefgroep Semiverticale leefgroep Aandachtspunten bij het werken met groepen Kinderen leren omgaan met anderen Functies van het spel De motorische ontwikkeling stimuleren De psychische ontwikkeling stimuleren De sociale ontwikkeling stimuleren Spelvormen Goed speelgoed De spelomgeving De spelvoorbereiding 78 2 Relaties tussen verzorgenden en ouders Diversiteit onder ouders Een goed contact tussen ouders en verzorgenden Vertrouwen Onderling respect Belangstelling voor elkaar Een open en eerlijke houding Ouderparticipatie Basisvoorwaarden Ouders betrekken 82 3 Doel van de samenwerking Het gedrag van het kind begrijpen Een lijn krijgen in de opvoeding Steunen in de opvang 83 4 Klachten 84 5 Moeilijke mededelingen overbrengen 85 4

3 D Begeleiden van de ziekenhuisopname van een kind 86 1 Betekenis van een ziekenhuisopname voor het kind Een vreemde omgeving Gemis van de ouders Gevoelens van het kind Angst en onzekerheid Verlatenheid, eenzaamheid Agressie en woede Het gevoel gestraft te zijn 88 2 Betekenis van een ziekenhuisopname voor de ouders 89 3 Veelvoorkomend gedrag van kinderen bij een ziekenhuisopname 90 4 Ondersteuning bij een ziekenhuisopname 91 E Kindermishandeling 94 1 Verwaarlozing Soorten verwaarlozing Lichamelijke verwaarlozing Psychische verwaarlozing Pedagogische verwaarlozing 95 2 Mishandeling Psychische mishandeling Cognitieve mishandeling Morele mishandeling Seksueel misbruik 97 3 Signalen die kunnen wijzen op verwaarlozing of op mishandeling Lichamelijke signalen Gedragssignalen 98 4 Signalen die kunnen wijzen op seksueel misbruik Lichamelijke signalen Gedragssignalen 99 5 Gevolgen van mishandeling en verwaarlozing Hulporganisaties 101 5

4 II HET JONGE KIND 103 A De baby (0 18 maanden) De prenatale ontwikkeling De ontwikkeling van de baby (0 18 maanden) Het kijk-voelkind* (0 3 maanden) Fysieke ontwikkeling Psychische ontwikkeling Sociale ontwikkeling Het voel-grijp-mondkind* (4 6 maanden) Fysieke ontwikkeling Psychische ontwikkeling Sociale ontwikkeling De kruiper (6 18 maanden) Fysieke ontwikkeling Psychische ontwikkeling Sociale ontwikkeling 122 B De peuter (1,5 3 jaar) Fysieke ontwikkeling Lichamelijke ontwikkeling Motorische ontwikkeling Sensomotorische ontwikkeling Op ontdekking Zindelijk worden Psychische ontwikkeling Cognitieve ontwikkeling Taalontwikkeling Emotionele ontwikkeling Peuterangsten Jaloezie Geschikte boekjes om de emotionele ontwikkeling te stimuleren Persoonlijkheidsontwikkeling Ontwikkeling van de wil Seksualiteit Sociale ontwikkeling 137 C De kleuter (3 6 jaar) Fysieke ontwikkeling Lichamelijke ontwikkeling Motorische ontwikkeling Sensomotorische ontwikkeling 139 6

5 2 Psychische ontwikkeling Cognitieve ontwikkeling Het geheugen Fantasie Het denken (Piaget) Schoolrijpheid Taalontwikkeling Emotionele ontwikkeling Persoonlijkheidsontwikkeling Identificatie Zelfbeeld Sociale ontwikkeling Eerste vriendjes Imiteren 148 III DE OUDERE ZORGVRAGER 149 A Wie is de oudere zorgvrager? De oudere zorgvrager in verschillende settings Vergrijzing* De bevolking veroudert Van drie naar vijf generaties Oorzaken van de vergrijzing Gevolgen van de vergrijzing De leefwereld van jongeren en ouderen Beeldvorming van de oudere zorgvrager Praten over oud worden Enkele termen Studie van de ouder wordende mens Gerontologie Geriatrie Gerontagogiek Oud zijn of zich oud voelen? Positieve aspecten van het ouder worden 162 B Inzicht in de levensgeschiedenis Elke levensgeschiedenis* is uniek De impact* van de levensgeschiedenis op het gedrag Belang van inzicht in de levensgeschiedenis De tijdsgeest van de zorgvrager De levensgeschiedenis leren kennen 168 7

6 C Fysieke veranderingen Lichamelijke veranderingen Lichamelijk functioneren Lichaamsbouw en -houding Motorische veranderingen* Kenmerken van de ouderdomsmotoriek* Gevolgen van de ouderdomsmotoriek Omgaan met motorische veranderingen Sensorische veranderingen* Het gezichtsvermogen Het gehoor De tastzin De reuk- en smaakzin Sensomotorische veranderingen 184 D Psychische veranderingen bij het ouder worden Cognitieve aspecten van het ouder worden De verwerking van informatie De waarneming Kenmerken van de waarneming* bij ouderen Taken van de verzorgende bij dagelijkse activiteiten Het geheugen Het denken Kenmerken van het denken bij ouderen Taken van de verzorgende bij de dagelijkse activiteiten Taal en leren De taal Kenmerken van het taalgebruik bij ouderen Taken van de verzorgende bij de dagelijkse activiteiten Het leren Factoren die het leren beïnvloeden Taken van de verzorgende tijdens de dagelijkse activiteiten Emotionele* aspecten van het ouder worden Veel voorkomende emotionele kenmerken Veel voorkomende emotionele kenmerken Taken van de verzorgende bij dagelijkse activiteiten Eenzaamheid Oorzaken van eenzaamheid Eenzaamheid herkennen Taken van de verzorgende bij dagelijkse activiteiten Afhankelijkheid Afhankelijk zijn* Zich afhankelijk gedragen* = claimen 200 8

7 4 Seksualiteit* en intimiteit* Factoren die de seksualiteitsbeleving bij ouderen veranderen Hoe reageert de omgeving op seksualiteit bij ouderen? Taken van de verzorgende met betrekking tot seksualiteit en intimiteit bij ouderen 205 E Sociale veranderingen Het legenestsyndroom Kenmerken van het legenestsyndroom Wat kun je doen tegen het legenestsyndroom? Pensionering Pensioenleeftijd* Houding tegenover pensionering Invullen van vrijgekomen tijd Sociale contacten Relatie met de partner Relaties bij gezondheidsproblemen Mogelijke impact op sociale contacten Impact op thuisverzorging Relatie met kinderen en kleinkinderen Verlies van vrienden, kennissen en partner Gevolgen van een verhuis door verminderde zelfredzaamheid Wonen in een instelling De situatie in België De opname De manier van opname Gevoelens bij een opname Het begin van een nieuw leven: de opnamedag Taken van de verzorgende Aanpassingen aan de nieuwe situatie Het verlies van privacy Het verlies van autonomie Veranderingen in de relaties Levensloopgebonden relaties* Woonzorggebonden relaties* Werken met aandachtspersonen Taken van de aandachtsverzorgende Voordelen van het werken met aandachtspersonen Valkuilen bij het werken met aandachtspersonen 232 9

8 F Omgaan met de oudere zorgvrager De driehoek van welbevinden Omgaan met de individuele zorgvrager In de thuissituatie In het woonzorgcentrum Animatieve grondhouding Omgaan met bewoners Groepsactiviteiten Enkele richtlijnen Doelstellingen Tips bij de begeleiding Enkele suggesties Stappenplan Omgaan met chronisch zieken Dementie Wat is dementie? Fasen in dementie Symptomen van dementie Omgaan met dementerenden Aandachtspunten bij het aanbieden van activiteiten aan dementerende ouderen Omgaan met het levenseinde Omgaan met verlies en rouw Slechtnieuwsgesprek Rouwtaken Emotionele en mentale reacties bij rouw Taken van de verzorgende Omgaan met de terminaal zieken Wat is palliatieve zorg? Houding van de verzorgende Omgaan met afwijkend gedrag Agressie Angst en vrees Depressie Achterdocht Omgaan met zorgvragers met cognitieve stoornissen Afasie Wat is afasie? Soorten afasie Advies voor de verzorgende in de omgang met afasiepatiënten

9 7.2 Agnosie Wat is agnosie? Soorten agnosie Advies voor de verzorgende in de omgang met agnosiepatiënten Apraxie Wat is apraxie? Soorten apraxie Advies voor de verzorgende in de omgang met apraxiepatiënten Omgaan met allochtone zorgvragers Kenmerken van de oudere allochtoon Omgaan met allochtone zorgvragers 274 Verklarende woordenlijst 276 Bronnen