MODULE I EUROPA: NOOIT MEER OORLOG! I.I De geboorte van de Europese Unie Zoals jullie waarschijnlijk wel weten zijn er de vorige eeuwen veel oorlogen in Europa geweest. Vooral de Eerste en de Tweede Wereldoorlog lieten veel littekens in Europa achter. De regeringsleiders vroegen zich af hoe ze ervoor konden zorgen dat het bij twee wereldoorlogen bleef en een Derde Wereldoorlog voorkomen kon worden. Kolen en staal waren in de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog de belangrijkste goederen in het handelsverkeer tussen de West-Europese landen, omdat met kolen en staal wapens gemaakt konden worden. De grootste handelaars in kolen en staal waren Frankrijk en de Bondsrepubliek Duitsland, twee landen die in de Tweede Wereldoorlog vijanden van elkaar waren geweest. Zij wilden allebei het meeste wapens hebben en kochtten daarom heel veel kolen en staal. Deze 'wedloop' in kolen en staal kostte Frankrijk en Duitsland veel geld. Ook zorgde de wapenwedloop voor veel angst in andere landen van Europa. Robert Schuman en Jean Monnet Robert Schuman, Fransman en grootvader van de Europese Unie, vond samen met de Fransman Jean Monnet dat Europa en Frankrijk geen angst, maar vrede en stabiliteit nodig hadden. Europa moest zich kunnen verdedigen tegen de Sovjet-Unie, die een steeds groter deel van Oost-Europa aan het bezetten was. Daarom stelde hij aan Duitsland het plan voor om Frankrijk en Duitsland samen te laten werken bij het maken en kopen van kolen en staal. Zo zouden ruzies kunnen worden voorkomen, en was de kans op vrede in Europa een stuk groter. Oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) Daarom werd in 1952 de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) opgericht. Naast Frankrijk en de Bondsrepubliek Duitsland, ondertekenden ook Nederland, België, Luxemburg en Italië het verdrag. Hiernaast zie je de vlag van de EGKS. De sterren staan symbool voor de zes lidstaten. 1
De samenwerking tussen de zes landen werd vijf jaar later in 1957 uitgebreid, toen er bij het Verdrag van Rome naast de EGKS twee nieuwe Gemeenschappen werden opgericht: de Europese Economische Gemeenschap (EEG) en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom). Einde van de EGKS De EGKS bestaat op dit moment niet meer. Het verdrag dat in 1952 werd gesloten liep in 2002 af. De regeringsleiders van Europa voelden er niet veel voor om het verdrag langer te laten doorlopen. Staal en met name kolen spelen op dit moment geen belangrijke rol meer in de economie. Ook is de samenwerking tussen de Europese landen in de laatste twintig jaar zo gegroeid, dat Europa veel meer is dan samenwerking op het gebied van kolen en staal. I.II De verdragen van Rome Na het succes van de EGKS dachten de zes landen dat een goed idee was om ook op economisch en politiek gebied beter te gaan samenwerken. Daarom werden er in 1957 in Rome twee nieuwe verdragen ondertekend: Het verdrag ter oprichting van Euratom Het verdrag ter oprichting van de Europese Economische Gemeenschap Het is dit jaar (2007) precies 50 jaar geleden dat de verdragen van Rome zijn ondertekend. Dit wordt in de hele Europese Unie op 25 maart 2007 gevierd. De Europeese Gemeenschap voor Atoomenergie De Europese Gemeenschap voor Atoomenergie, ook wel Euratom genoemd, was bedoeld voor het beheer van gemeenschappelijke ontwikkeling van kernenergie voor vreedzame doeleinden. De Europese Economische Gemeenschap (EEG) De Europese Economische Gemeenschap was de belangrijkste van de twee nieuw opgerichte verdragen. Binnen de EEG werd een gemeenschappelijke markt gevormd, waardoor de landen die lid waren van de EEG nog meer samen kon werken. In het EEG-verdrag stonden onder andere voorschriften over de economie, de 2
landbouw en het transport. Door het gemeenschappelijke landbouwbeleid zou bijvoorbeeld de kans op honger in Europa kleiner worden. Later zouden ook kapitaal en arbeidskrachten deel uitmaken van de gemeenschappelijke markt. I.III Oprichting van de Europese Unie De Europese Economische Gemeenschap, Euratom en de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal veranderden in 1965 van naam. De nieuwe naam voor de drie verdragen werd de Europese Gemeenschappen (EG). De drie organisaties bleven wel los naast elkaar bestaan. Naast de naamswijziging kwam er één Commissie, één Raad van Ministers, één budget, en één Hof van Justitie voor alle drie de organisaties (over de betekenis van de begrippen Commissie, Raad en Hof van Justitie wordt in module II verder ingegaan). In 1985 werd in een nieuw verdrag, de Europese Akte, afgesproken dat vanaf 1 januari 1993 Europa een interne markt zou moeten hebben. Al sinds de jaren zestig waren de landen van de EEG bezig het makkelijker te maken om met elkaar handel te drijven. Met de geboorte van de interne markt werd de situatie nog beter. De grenzen gingen open en de vele regeltjes voor het in- en uitvoeren van mensen, producten en geld werden afgeschaft. Hierdoor wordt handeldrijven tussen Europese landen veel makkelijker en goedkoper. De interne markt is dan ook heel belangrijk voor de ontwikkeling van Europa! Het Verdrag van Maastricht Met de ondertekening van het Verdrag van Maastricht in 1992 werd de Europese Unie (EU) opgericht. In de Europese Unie werd niet alleen meer op het gebied van economie samengewerkt, maar ook op het gebied van gemeenschappelijk buitenlandbeleid en justitie. Ook werd er afgesproken om in 2002 de euro in te voeren. Een ander belangrijk besluit dat in Maastricht genomen werd is dat de Europeanen uit landen die lid waren van de EU voortaan niet alleen burgers waren van hun eigen land, maar ook van Europa, officieel heet dat het Europees Burgerschap. Je bent dus burger van Nederland én van Europa! Hierdoor hebben de burgers van landen die lid zijn van de EU nu bijvoorbeeld het recht vrij te reizen binnen de Unie, en mogen ze tijdens verkiezingen voor het Europees Parlement hun stem laten horen. Twaalf landen ondertekenden het verdrag van Maastricht. Deze landen worden ook wel de oprichters van de Europese Unie genoemd. 3
Vlaggen Oprichters van de Europese Unie Duitsland Frankrijk Italië België Nederland Luxemburg Denemarken Ierland Verenigd Koninkrijk Griekenland Portugal Spanje Drie Pijlers van de Europese Unie De Europese Unie is nu nog ingedeeld in drie gedeelten/pilaren. Deze drie gedeelten worden met een netjes woord ook wel de drie pijlers van de Europese Unie genoemd. In het nieuwe Europese verdrag waar in 2007 aan gewerkt wordt, worden de drie pijlers waarschijnlijk afgeschaft. De verschillende delen van de EU worden dan meer met elkaar samen gevoegd. Pijler 1: de Europese Gemeenschap De eerste pijler van de Europese Unie bestaat uit de samenvoeging van de EGKS, Euratom en de EEG. Pijler 2: het Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid Het gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid houdt in het kort het buitenlands en defensiebeleid van de EU ten opzichte van de rest van de wereld, zoals Amerika en Afrika, in. Pijler 3: Justitie en Binnenlandse Zaken In de derde pijler van de Europese Unie werd het asielbeleid en het bestrijden van criminaliteit, terrorisme en drugshandel geregeld. In 1997 werd het asielbeleid van de derde pijler naar de eerste pijler verhuisd, en veranderde de naam van de derde pijler in politiële en justitiële samenwerking in strafzaken. 4
I.IV De Euro In 1992 in Maastricht spraken de regeringsleiders af dat er één munteenheid moest komen waarmee je in heel Europa kon betalen. Deze munteenheid kwam er op 1 januari 2002 en werd euro genoemd. De euro wordt vaak weergegeven met het symbool. Met de invoering van de euro zijn de nationale biljetten en munten vervangen door eurobankbiljetten en euromunten. Op dit moment kun je met de euro in dertien landen in Europa betalen. Deze landen kun je onthouden met het ezelsbruggetje DING FLOF BIPSS. De 13 euro-lidstaten D Duitsland F Frankrijk B België I Ierland L Luxemburg I Italië N Nederland O Oostenrijk P Portugal G Grienkenland F Finland S Spanje S Slovenië I.V De uitbreiding van de Europese Unie De Europese Gemeenschap van Kolen en Staal begon met zes lidstaten. Bij de oprichting van de Europese Unie in 1992 in Maastricht waren dit er al twaalf. In de jaren na het Verdrag van Maastricht heeft de Europese Unie zich steeds verder uitgebreid, met name naar het oosten van Europa. Op dit moment (2007) heeft de Europese Unie 27 lidstaten. Jaar Land 1957 België, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland en West- Duitsland (oprichtende lidstaten) 1973 Denemarken (inclusief Groenland), Ierland en Verenigd Koninkrijk 1981 Griekenland 10 1985 Groenland verlaat de EU 10 1986 Portugal en Spanje 12 1990 Oost-Duitsland wordt met West-Duitsland tot Duitsland herenigd en wordt zo lid van de EU Aantal landen 6 9 12 5
1995 Finland, Oostenrijk en Zweden 15 2004 Cyprus, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Polen, Slovenië, Slowakije en Tsjechië 2007 Bulgarije en Roemenië 27 Volgens het EU-verdrag kan ieder land van Europa lid worden van de Europese Unie. Het is dan ook zeer waarschijnlijk dat de Europese Unie zich in de komende 50 jaar nog verder gaat uitbreiden richting voormalig Joegoslavië en Turkije. Het is daarom belangrijk om na te denken over de vraag welke landen eigenlijk allemaal bij Europa horen. 25 6
MODULE I Werkblad Vragen bij de tekst 1. Welke zes landen richtten in 1952 de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (EGKS) en in 1957 de Europese Economische Gemeenschap (EEG) op? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 2. Welke Fransman wordt ook wel de grootvader van de Europese Unie genoemd? 3. Waarom vieren we dit jaar (2007) de 50e verjaardag van de Europese Unie? 4. De Europese Gemeenschappen bestonden uit drie verdragen. Deze drie verdragen waren: 1. 2. 3. 7
5. Wat wordt er bedoeld met de drie pijlers van de Europese Unie? a. De drie lidstaten die de Europese Unie oprichtten b. De drie verdragen EGKS, Euratom en EEG c. De drie gedeelten/pilaren die samen de Europese Unie vormen d. De drie belangrijkste voorouders van de Europse Unie, namelijk Jean Monnet, Robert Schuman en Konrad Adenauer 6. Waar staat DING FLOF BIPSS voor? 7. Uit hoeveel landen bestaat de Europese Unie en noem deze landen. Discussievragen voor een groep of klas: 1. De Europese Unie is goed, want er is sinds de oprichting nooit meer oorlog in Europa geweest? 2. Hoe sta je tegenover de euro? Een hartstikke goed idee, of verlang je nog steeds terug naar de gulden? 3. Waar liggen de grenzen van Europa? 4. Welke landen moeten nog meer lid worden van de Europese Unie? 8