Verantwoording concept examenprogramma Media, vormgeving en ICT Jan van Hilten en Jacqueline Kerkhoffs 9 mei 2014 Inleiding Voor u ligt de verantwoording bij het conceptexamenprogramma Media, Vormgeving en ICT (versie 1.0 d.d. 9 mei 2014). Dit document heeft tot doel de ontwikkeling van het conceptexamenprogramma toe te lichten en gemaakte keuzes te verantwoorden. Het concept examenprogramma is ontwikkeld tussen eind januari en eind april 2014. Bijna wekelijks zijn de leden van de ontwikkelgroep bijeen geweest. Toch is er ruimte geweest voor discussie en het plegen van overleg. Wij denken dat er een evenwichtig examenprogramma ontwikkeld is. Dat het programma op tijd af is, is vooral te danken aan de inzet van de leden van de ontwikkelgroep. Wij danken hen hartelijk voor de inspanning die zij hebben geleverd. Het kader Eind november 2011 is de vernieuwing beroepsgerichte programma s van start gegaan. Aanleiding hiervoor waren de constateringen van de minister van OCW, in haar beleidsbrief 'Op weg naar een toekomstbestendig vmbo' van 29 april 2011, dat de beroepsgerichte examenprogramma s van het vmbo aan vernieuwing toe zijn. De vernieuwing van de beroepsgerichte examenprogramma's heeft tot doel het aantal beroepsgerichte programma s in het vmbo terug te dringen, de aansluiting op het vervolgonderwijs te verbeteren en de opleidingsstructuur overzichtelijker te maken, voor leerlingen en ouders. Tegelijkertijd is het streven een zodanige programmastructuur te ontwikkelen dat leerlingen 'iets te kiezen' hebben en leren keuzes te maken. Dit betekent een programma waarin flexibiliteit mogelijk is en waarbij loopbaanoriëntatie een 'rode draad' vormt. Tussen de start van het project en de zomer van 2012 is een nieuwe programmastructuur ontwikkeld bestaande uit een kernprogramma met profiel- en keuzedelen. Volgens deze structuur zijn alle examenprogramma s opgebouwd. Afstemming met Dienstverlening en producten Op verzoek van de regiegroep hebben de voorzitters van de IVC Intersectoraal en het platform Grafimedia eind 2013, overleg met elkaar gehad over de vraag of het toen voorliggende concept profiel voor D&P ook zou kunnen gelden voor Grafimedia. Samen hebben zij toen geconstateerd dat de uitgangspunten van beide programma s totaal verschillend zijn. D&P heeft tot doel de keuze van leerlingen uit te stellen en hen breed te laten oriënteren. Inzet van media bij D&P is leerlingen kennis te laten maken met de wereld achter het onderwerp waarop zij zich oriënteren en niet het op voorbereidende (professionele) wijze leren omgaan met professionele media-uitingen. De afdeling Grafimedia is een voorbereidende vakopleiding, die niet in de eerste plaats gericht is op het kennis maken met werkvelden in de wereld van arbeid en beroep. De uitgangspunten van beide programma s lagen zo ver uit elkaar dat beide voorzitters naar de regiegroep terug hebben gerapporteerd dat beide programma s niet onder gebracht kunnen worden in één profiel. Afstemming met de projectleiding Voorafgaand aan het ontwikkeltraject hebben diverse overleggen plaatsgevonden tussen leden van het bestuur van het platform Grafimedia en de projectleiding. Daarin stond de vraag centraal welke plaats de afdeling Grafimedia zou krijgen in het nieuwe landschap van profielen in het vmbo. Diverse opties zijn daarbij verkend, waarbij de inzet steeds is geweest dat Grafimedia een plaats zou krijgen in de zich ontwikkelende structuur en geen status aparte zou krijgen. Op uitdrukkelijk verzoek van het platform Grafimedia heeft het profiel MVI onderdak gekregen bij de sector Techniek. Dit houdt in dat de kern van het nieuwe examenprogramma Techniek (kern B) ook geldt voor het profiel MVI. In het ontwikkeltraject is nagegaan of kern B inderdaad past bij het nieuwe profiel. Dit lijkt te lukken maar verdient wel extra aandacht Er zitten in kern B een paar onderwerpen die niet echt goed lijken te passen (bijv. verspanende technieken) en die ook bij andere profielen tot problemen leiden (bij Mobiliteit en Transport). Onderzocht moet worden of kern B op dit punt aangepast kan worden.
Opdracht en tijdpad In april 2013 zijn de eerste zes concept examenprogramma s opgeleverd, waarna in augustus 2013 de eerste pilots van start zijn gegaan. Tijdens de ontwikkeling van de zes concept examenprogramma s werd regelmatig de vraag gesteld: wat doen we met Grafimedia? Na oplevering van de eerste set examenprogramma s en de eerste versie van het programma Dienstverlening en producten (vervanging van de intersectorale programma s) constateerde de regiegroep van het project dat er één sector ontbrak in het nieuwe pallet van programma s, de sector Grafimedia/ICT. Eind 2013 gaf de regiegroep opdracht voor deze sector een concept examenprogramma te ontwikkelen. In overleg met de platforms Grafimedia en ICT-route is eind 2013 begin 2014 een ontwikkelgroep samengesteld. Deze groep is tussen januari en april 2014 bijna elke woensdag bijeen geweest en heeft het voorliggende concept examenprogramma ontwikkeld. De ontwikkelgroep is aan de slag gegaan op basis van een opdracht van de regiegroep. Deze luide: Opdracht Na verschillende mogelijkheden te hebben verkend heeft de regiegroep van het project vernieuwing beroepsgerichte programma s vmbo besloten opdracht te geven voor de ontwikkeling van een examenprogramma voor het profiel Media, vormgeving en ict. In dit profiel komen in elk geval de bestaande afdelingsprogramma s Grafimedia en ICT-route samen. Dit profiel moet onder andere creatieve leerlingen in het vmbo aanspreken. Het examenprogramma van het profiel Media, vormgeving en ict moet bestaan uit: - De kern die ontwikkeld is bij de profielen die deel uitmaken van de sector Techniek - Een profiel, bestaande uit vier gelijkwaardige profieldelen - Ten minste zes keuzedelen die een verdieping of verbreding vormen op het profiel c.q. de profieldelen Het examenprogramma media vormgeving en ict moet: - qua zwaarte vergelijkbaar zijn met de al ontwikkelde profielen in het vmbo. - een duidelijke ict-component bevatten, die niet alleen bestaat uit de ict die gebruikt wordt in de huidige afdeling grafimedia, maar leerlingen voorbereidt op een vervolgopleiding en functie in de ictsector (ict-beheerder, verhelpen van storingen, helpdesk, enz.) - niet alleen bestaan uit een doorontwikkeling van het huidige programma grafimedia Daarnaast worden aan dit examenprogramma dezelfde eisen gesteld als aan alle andere nieuwe examenprogramma s (zie projectopdracht november 2011) Het tijdspad Na het verstrekken van de opdracht is een ontwikkelgroep samengesteld bestaande uit docenten Grafimedia (vmbo en mbo) en docenten ICT-route (vmbo en mbo). De ontwikkelgroep werd ondersteund door medewerkers van SLO, het College voor Examens en Cito (samenstelling ontwikkelgroep zie bijlage). De ontwikkelgroep is op 29 januari 2014 voor het eerst bijeen geweest. Daarna is de groep acht keer, (vrijwel elke woensdagmiddag) bijeen geweest. Op 23 april 2014 is het concept examenprogramma door de ontwikkelgroep vastgesteld en aangeboden aan de regiegroep. Van alle overleggen is verslag gedaan. Vanaf de start van het examenprogramma MVI was duidelijk dat dit programma onder de sector Techniek zou vallen en dus ook verantwoording af moest leggen aan de SVC Techniek. Daartoe is de SVC uitgebreid met de voorzitter van het platform Grafimedia. De SVC is vooral schriftelijk geïnformeerd. Eén keer is de SVC tussen januari en april 2014 bijeen geweest en wel op 10 april 2014. Op dat moment lag er een concept profiel MVI dat in de SVC besproken is. Datzelfde profiel is op 11 april 2014 onderwerp van gesprek geweest in de regiegroep. Zowel de SVC als de regiegroep had veel waardering voor het werk van de ontwikkelgroep. Beide gremia hebben geen inhoudelijke opmerkingen gemaakt over het profiel. De inhoud Bij de start van de ontwikkeling van het examenprogramma MVI zijn verschillende ontwikkelmethodieken ingebracht om tot de inhoud van het examenprogramma te komen. Enerzijds is nagegaan of op basis van scenario s gekomen kon worden tot een nieuwe samenhangend examenprogramma. In een scenario wordt gewerkt met een assenstelsel waarin, op de uiteinden van de as uitersten tegenover elkaar staan.
Hoewel voor het idee in de ontwikkelgroep veel waardering bestond leidde deze werkwijze toch niet tot een werkbaar stelsel. Vervolgens is geprobeerd om op basis van de bestaande examenprogramma s grafimedia en ict-route een selectie te maken van doelen die terug moeten komen in het nieuwe examenprogramma en doelen die niet meer terug hoeven te komen en op basis daarvan vier profielen te ontwikkelen. Uiteindelijk is met een combinatie van beide methoden het nieuwe examenprogramma ontwikkeld. Vanaf het begin was duidelijk dat ICT een prominente rol moest spelen in het examenprogramma MVI. Daarbij ging het om zogenaamde harde ICT. Handelingen die aan de computer moeten worden verricht. Waarbij de computer als het ware open gemaakt moet worden. In Media en Vormgeving speelt ICT de hoofdrol. Vrijwel alle handelingen worden met behulp van ICT uitgevoerd, echter wat er in de computer gebeurt en hoe het apparaat functioneert, is geen onderwerp van studie. De computer moet het doen, als die het niet doet wordt hij vervangen onze computers (in de Grafimedia worden meestal Apple devices gebruikt) mogen (en kunnen vaak) niet opengemaakt worden waren opmerkingen die veelvuldig zijn gemaakt. De inbreng van ICT leidde tot spanningen in de ontwikkelgroep. De ICT-geleding zag het tot haar taak harde ICT in te brengen, de grafimedia-geleding zag het tot haar opdracht vooral te voorkomen dat leerlingen met de binnenkant van de computer bezig moesten zijn of met stekkers en snoertjes in de weer moesten. De discussie bereikte zijn hoogtepunt bij het aanwijzen van 2 profieldelen voor de gemengde leerweg. Uiteindelijk was de vraag niet meer welke twee profieldelen voor de GL aangewezen moesten worden, maar of ICT één van de profieldelen moest zijn. Uiteindelijk is gekozen voor één media-deel en één ICT-deel met de nadrukkelijke taak aan de pilotscholen na te gaan of dit een gewenste combinatie is en met het zorgvuldig plaatsen van kruisjes voor onderwerpen die GL-leerlingen wel en vooral niet hoeven te doen van dit profieldeel. De SVC Techniek en de regiegroep konden zich vinden in deze keuze. De discussie over ICT leverende vijf bijvangsten op: - betere borging van de doorstroom naar mbo richting creatieve en technische ICT beroepsopleidingen; - het profieldeel ICT is als keuzedeel erg interessant voor vmbo leerlingen van andere profielen; - alle betrokkenen zijn blij met het examenprogramma zoals het er ligt voor de basis- en de kaderberoepsgerichte leerweg; - er is binnen de scholen Grafimedia en ICT veel discussie geweest over de inhoud van het concept examenprogramma, waardoor dit examenprogramma inmiddels voor vrijwel alle betrokkenen bekend is; - steeds meer betrokkenen zijn er van overtuigd dat een examenprogramma geen onderwijsprogramma is en dat dus profieldelen niet als losse profieldelen aangeboden hoeven te worden c.q. dat het wenselijk is dat de verschillende profieldelen in samenhang met elkaar aangeboden worden. Externe afstemming De ontwikkelgroep MVI bestond uit docenten vmbo en mbo, waardoor de doorlopende leerlijn vmbo mbo in huis was. Uit ervaring konden docenten mbo aangeven wat ze van vmbo-leerlingen verwachten en op welke opleidingen in het mbo het profiel aan moet sluiten. Daarnaast is, met name door de vertegenwoordiging van Cito in de ontwikkelgroep, veel onderzoek gedaan naar de inhoud van aan het profiel MVI verwante opleidingen in het mbo en is expertise daarover ingebracht. Op verzoek van de ontwikkelgroep heeft een vertegenwoordiger van het GOC (het kenniscentrum voor de creatieve industrie) een presentatie gegeven over de werknemer van de toekomst, waarin de vraag centraal staat wat deze werknemer in de toekomst doet en hoe een vmbo-leerling daarop voorbereid kan worden. Deze vraag zou ook voorgelegd worden aan een vertegenwoordiger van ECABO (het kenniscentrum waar de ICT is ondergebracht) maar een afspraak met hen kon op de korte termijn niet tot stand gebracht worden.
Bijlage 1 De volledige opdracht voor de ontwikkelgroep Na verschillende mogelijkheden te hebben verkend heeft de regiegroep van het project vernieuwing beroepsgerichte programma s vmbo besloten opdracht te geven voor de ontwikkeling van een examenprogramma voor het profiel Media, vormgeving en ict. In dit profiel komen in elk geval de bestaande afdelingsprogramma s Grafimedia en ICT-route samen. Dit profiel moet onder andere creatieve leerlingen in het vmbo aanspreken. Het examenprogramma van het profiel Media, vormgeving en ict moet bestaan uit: - De kern die ontwikkeld is bij de profielen die deel uitmaken van de sector Techniek - Een profiel, bestaande uit vier gelijkwaardige profieldelen - Ten minste zes keuzedelen die een verdieping of verbreding vormen op het profiel c.q. de profieldelen Het examenprogramma media vormgeving en ict moet: - qua zwaarte vergelijkbaar zijn met de al ontwikkelde profielen in het vmbo. - een duidelijke ict-component bevatten, die niet alleen bestaat uit de ict die gebruikt wordt in de huidige afdeling grafimedia, maar leerlingen voorbereidt op een vervolgopleiding en functie in de ict-sector (ict-beheerder, verhelpen van storingen, helpdesk, enz.) - niet alleen bestaan uit een doorontwikkeling van het huidige programma grafimedia Daarnaast worden aan dit examenprogramma dezelfde eisen gesteld als aan alle andere nieuwe examenprogramma s (zie projectopdracht november 2011) Voor de ontwikkeling van het examenprogramma Media, vormgeving en ict wordt geen nieuwe sectorvernieuwingscommissie ingericht, de ontwikkeling vindt plaats onder de verantwoordelijkheid van de huidige sectorvernieuwingscommissie Techniek. In verband hiermee wordt de bestaande SVC Techniek uitgebreid met één deskundige met een Grafimedia- achtergrond en één met een ICT-achtergrond. Deze deskundigen worden voorgedragen door de platforms Grafimedia en ICT-route samen. De ontwikkeling van het examenprogramma Media, vormgeving en ict wordt opgedragen aan een ontwikkelgroep. Deze groep bestaat uit: - één door SPV aan te wijzen voorzitter - één door SLO aan te wijzen secretaris - vier vmbo-docenten, twee met deskundigheid op het gebied van Grafimedia, twee met deskundigheid op het gebied van ict. - twee mbo-docenten, een met deskundigheid op het gebied van Grafimedia, een met deskundigheid op het gebied van ict. - een toetsdeskundige van Cito - een examenspecialist van CvE Deze ontwikkelgroep kan zich laten adviseren door externe deskundigen, bijvoorbeeld uit het bedrijfsleven, van branche-organisaties of kenniscentra. Desgevraagd organiseert de projectleiding hiervoor een bijeenkomst van een sectoradviescommissie In samenspraak met de platforms Grafimedia en ICT-route maakt de projectleiding begin januari 2014 een projectplanning. De platforms wordt nog in 2013 gevraagd in de eigen geledingen na te gaan wie als docent in de ontwikkelgroep voorgedragen kan worden. Voor deze docenten geldt het profiel zoals dat is opgesteld voor alle docenten in SVC s en ontwikkelgroepen. De projectleiding vraag in dezelfde periode de MBO Raad met een voordracht van docenten te komen. De ontwikkelgroep wordt gevraagd voor 1 mei 2014 een concept-examenprogramma op te leveren aan de regiegroep van het project. Er van uitgaande dat dat lukt worden er door de projectleiding van het project vernieuwing beroepsgerichte programma s al vast enkele pilotscholen gezocht die na vaststelling van het concept examenprogramma dit programma in een pilot uit kunnen proberen.
Bijlage 2 Samenstelling ontwikkelgroep Organisatie Functie Jacqueline Kerkhoffs SPV directeur/ projectleider Jan van Hilten SLO leerplanontwikkelaar/secretaris Angel Gelens Scala, Teteringen Docent vmbo Media en ICT Chantal Pipping X11, Utrecht Docent vmbo Grafimedia Cees de Wit Media College, Amsterdam Mbo teamleider Deborah van Loon Grienden college Sliedrecht Docent vmbo ICT route Elvis Picus Scala, Teteringen Docent vmbo ICT en Wiskunde Han Jansen St Lucas, Eindhoven Docent AV lid examen cie Paul Hageman Grafisch Lyceum Utrecht Docent Grafimedia Leonard Braber Grafisch Lyceum Rotterdam Docent Grafimedia coördinator Robin Kamping Zernike college Groningen Docent Grafimedia Theo Nijhuis Radius, onderdeel van ROC West Brabant Stafdocent mbo Rianne Jansen CITO Toetsdeskundige Inge Lathouwers CITO Toetsdeskundige Huub Huijs CvE Clustermanager BG vakken