THEMAPAKKETTEN VOOR OUDERBIJEENKOMSTEN EEN OVERZICHT

THEMAPAKKETTEN VOOR OUDERBIJEENKOMSTEN EEN OVERZICHT Uitgave: GGD Rivierenland Samengesteld door het documentatiecentrum September 2011

INHOUDSOPGAVE Inleiding Themapakket: 1. Angst...2 2. Het digitale kind.com...2 3. Dit ben ik!...3 4. Druktemakers...4 5. Drukke kinderen...4 6. Eetplezier en beweegkriebels...5 7. Eten, ja gezellig!?...5 8. Eten, slapen, zindelijk worden...6 9. Gezonde voeding en beweging...7 10. In de puberteit (basisonderwijs)...7 11. In de puberteit (voortgezet onderwijs)...8 12. Kind en media...8 13. Loverboy: een wolf in schaapskleren...9 14. Omdat ik het zeg!?: over regels en grenzen in de opvoeding...9 15. Opgroeien met liefde: begeleiden van ouders bij de seksuele opvoeding...10 16. Opvoeden & zo...10 17. Opvoeding: draaiboek voor een ouderbijeenkomst...11 18. Over baby s...11 19. Pesten: live en online...12 20. Peuters, lief maar lastig...12 21. Roken en opvoeding...13 22. Roken en alcohol : handleiding voor het Basisonderwijs...13 23. Roken, drinken en blowen: handleiding voor het Voortgezet onderwijs...14 24. Samen spelen, vriendjes zijn...14 25. Seksuele opvoeding...14 26. Spel, speelgoed en ontwikkeling...15 27. Waarde(n)vol opvoeden...16 28. Weerbaarheid...16

INLEIDING Ouders hebben vaak veel vragen over de opvoeding van hun kinderen, bijvoorbeeld over regels en grenzen, druk gedrag of pesten. Een themabijeenkomst kan een manier zijn om aan deze vragen aandacht te besteden. Ouders kunnen elkaar steun bieden en ervaringen uitwisselen. Er zijn twee vormen van ondersteuning mogelijk: Themapakketten om zelf een themabijeenkomst mee uit te voeren. Themabijeenkomst verzorgd door medewerkers van GGD Rivierenland. Themapakketten om zelf een themabijeenkomst mee uit te voeren Een themabijeenkomst kan door de organisatie zelf verzorgd worden. Bij GGD Rivierenland kunt u gratis themapakketten over diverse opvoedkundige onderwerpen lenen. Deze zijn een hulpmiddel bij de voorbereiding en uitvoering van een themabijeenkomst. Het pakket bestaat uit een handzaam koffertje met achtergrondinformatie over het onderwerp en allerlei praktische materialen en werkvormen die op de bijeenkomst zelf gebruikt kunnen worden. U kunt hierbij denken aan een kant-en-klare inleiding, een dvd, kaartjes met stellingen/vragen, uitdeelfolders voor ouders en artikelen over het thema. Informatie over het lenen van een themapakket De themapakketten zijn voor een periode van drie weken gratis te leen bij het documentatiecentrum van GGD Rivierenland. Voor nadere informatie en het aanvragen van een themapakket kunt u contact opnemen met Petra Honders, documentalist (0344) 69 87 00, of via de mail documentatiecentrum@ggd.regiorivierenland.nl. Ook kunt u een afspraak maken om de themapakketten in te zien. Themabijeenkomst verzorgd door medewerkers van GGD Rivierenland Wilt u een themabijeenkomst over: algemene opvoeding; puberteit; seksuele ontwikkeling en opvoeding; pesten, weerbaarheid, zelfbeeld; voeding en beweging. Dan kunt u voor meer informatie en het aanvragen van een offerte contact opnemen met de afdeling Jeugdgezondheidszorg van GGD Rivierenland (0344) 69 88 44. Uw verzoek moet minimaal 6 weken voor de geplande datum van een themabijeenkomst binnen zijn bij de GGD. 1

1. Angst Opvoeders van kinderen 0-12 jaar. De kindertijd brengt verschillende angsten met zich mee. Kinderen in de leeftijd van twee tot zes jaar hebben gemiddeld meer dan vier angsten. Dit loopt op tot gemiddeld zeven angsten voor kinderen tussen de zes en elf jaar. Na het elfde jaar worden de angsten weer even wat minder waarbij ze in de puberteit soms weer naar boven komen. Angst is een nuttig overlevingsmechanisme, maar vaak onbegrijpelijk. Kinderen kunnen meestal niet omschrijven waarom of waarvoor ze bang zijn. Kinderen moeten leren hoe ze met angstgevoelens om kunnen gaan. Opvoeders kunnen een belangrijke rol spelen bij dat leerproces. Het themapakket geeft opvoeders inzicht in het ontstaan van angsten en de angsten die bij een bepaalde leeftijd horen. Via de discussieplaten met situatieschetsen krijgen opvoeders reactie van elkaar. Bij de opdrachtenkaarten krijgen opvoeders meer inzicht in de manier van omgaan met bepaalde angst. Praktische suggesties voor de organisatie van een ouderbijeenkomst. Handleiding. 6 Sheets. Kopieerfolder Iedereen is wel eens bang. Folder Kinderen en angst. 2 Wervingsfolders (0-4 + 4-12 jaar). Werkvorm 1: 4 x 6 kaartjes 4-12 jaar. 4 x 5 kaartjes 0-4 jaar. Werkvorm 2: 4 opdrachtenkaarten. 4 x 32 reageerkaarten. 2. Het digitale kind.com Opvoeders van kinderen in de leeftijd van 4-14 jaar. De wereld van kinderen lijkt onbegrensd. Computers, internet en mobiele telefoon zijn een extra bron van informatie. Maar hoe zorg je er als ouder voor dat kinderen daar op een verantwoorde en veilige manier mee omgaan? Wat doen kinderen zoal met de computer? Hoe lang mogen ze computeren? Welke websites passen bij hun leeftijd? Wat voert je kind uit op internet? Actuele vragen waar veel ouders mee worstelen. De ontwikkelingen op het gebied van de computer en internet gaan razendsnel. In bijna elk huis is minstens één computer te vinden en 70% van de kinderen vanaf 10 jaar heeft een mobiele telefoon. 2

Ruim twee miljoen gezinnen in ons land zijn permanent aangesloten op het internet. Jongeren van 13, 14 en 15 jaar internetten gemiddeld zo n 15 uur per week. Computerspelen, vooral het online spelen van virtuele spelen is een van de populairste activiteiten. Maar ook het onderhouden van vriendschappen gebeurt steeds vaker via internet door chatten, instant messaging (MSN), e-mail en forums. Het gebruik van profielsites, als Hyves, en weblogs neemt bij de jeugd snel toe. Inhoud themapakket Handleiding. Dvd met de PowerPointpresentatie en korte fragmenten (1-2 minuten per leeftijdsgroep) van verschillende populaire games, die als introductie getoond kunnen worden. De zelftest voor ouders 'Is uw kind verslaafd aan internet' maakt deel uit van de introductiewerkvorm. Het krantenkoppenspel: per doelgroep (4-9 jaar en 10-14 jaar) 4 series van kaarten met krantenkoppen (stellingen) waaruit ouders kunnen kiezen en hun argumenten voor deze keus met elkaar bespreken. Het feuilleton: per doelgroep (4-9 jaar en 10-14 jaar) 4 series van feuilletonkaarten, waarbij ouders kunnen reageren op de situatiebeschrijving en de vragen op de achterzijde beantwoorden. Achtergrondinformatie. 3. Dit ben ik! Opvoeder van kinderen 2 12 jaar. Tijdens het opgroeien komen kinderen steeds voor nieuwe uitdagingen te staan. Sommige kinderen kunnen daar moeiteloos mee om gaan, bij anderen verloopt dat wat stroever. Zelfvertrouwen is een basisbegrip in de emotionele, sociale en verstandelijke ontwikkeling. Een gezonde dosis zelfvertrouwen is voor ieder mens essentieel. Zelfvertrouwen moet echter groeien. Hoe je je kind een positief zelfbeeld kunt meegeven roept bij ouders wel eens vragen op. "Waarom heeft het ene kind veel meer zelfvertrouwen dan het andere?" "Wat kan ik als opvoeder doen om mijn kind een positief zelfbeeld te laten ontwikkelen en zelfvertrouwen te geven?" "Mijn kind is vaak bang voor nieuwe situaties, wat kan ik daaraan doen?" "Mijn zoon heeft regelmatig buikpijn als hij op school een spreekbeurt moet houden of een toets heeft. Moet ik dat serieus nemen?" "Mijn dochter van 10 vindt zichzelf veel te dik, hoe ga ik daarmee om?" De dvd 'Dit ben ik!', die kan worden gebruikt als inleiding of als werkvorm met vragen. Werkvorm 1: 'Zelfvertrouwen moet groeien' Deze werkvorm nodigt ouders in een vraag-/leergesprek uit om met elkaar in gesprek te gaan over het bevorderen van het zelfvertrouwen bij hun kind. Werkvorm 2: 'Geef je kind zelfvertrouwen' Deze werkvorm maakt ouders zich bewust van het feit dat hun reactie op het gedrag van kinderen het zelfvertrouwen kan bevorderen. Actuele achtergrondinformatie over het zelfbeeld in de ontwikkeling en hoe dit te stimuleren. Ouderfolder 'Dit ben ik!', een kant-en-klare uitdeelfolder voor ouders, die u eenvoudig zelf kunt kopiëren, met acht illustraties over zelfbeeld en zelfvertrouwen op verschillende leeftijden en korte toelichting. 3

4. Druktemakers Opvoeders van kinderen 0-4 jaar. De peuterleeftijd is voor kinderen en opvoeders een heftige periode. Wanneer deze kinderen druktemakers zijn vragen ze veel aandacht en energie van hun opvoeders. Druk gedrag hoort bij de ontwikkelingsfase waarin de peuters zitten. Ook kan het drukke gedrag tijdelijk zijn vanwege stressvolle omstandigheden. En bij een aantal kinderen speelt het temperament mee. Deze wetenschap maakt het voor de opvoeders niet gemakkelijker om met hun drukke peuter om te gaan, maar kan wel verhelderend werken. Opvoeders vormen een belangrijke factor in het gedrag van hun drukke peuter. Soms helpen duidelijke regels en grenzen het drukke gedrag in toom te houden. De opvoeder moet soms zoeken welke opvoedingsmethode het best bij hun kind past. Het themapakket geeft ouders inzicht in het gedrag van drukke peuters en op welke manier ze daar het beste mee om kunnen gaan. Er kunnen werkvormen gekozen worden met discussieplaten of met stellingen. Ook kan het inlevingsvermogen van de opvoeder in de situatie of gedrag bespreekbaar gemaakt worden. Praktische suggesties voor de organisatie van een ouderbijeenkomst. Handleiding. Werkvorm 1: 4 series van 10 kaarten (Nederlandse/Turkse/Arabische versie). Werkvorm 2: 4 series van 8 situatieschetsen. Werkvorm 3: 8 kaarten. Folder Peuters lief maar ook wel eens lastig. Folder Pluimen. Folder Eten, slapen, zindelijk worden. Kopieerfolder Druktemakers. Brochure achter het behang plakken. Brochure Drukke kinderen. Themaboek Druktemakers. 5. Drukke kinderen Opvoeders van kinderen 4 12 jaar. Er zijn kinderen die soms druk zijn en er zijn kinderen die bijna altijd druk zijn. Kinderen kunnen ook in bepaalde perioden erg druk zijn, bijvoorbeeld rond een speciale gebeurtenis of rond een bepaalde leeftijd. Wat is nu druk gedrag? Daar verstaat niet iedere opvoeder hetzelfde onder. De manier waarop het drukke gedrag zich uit, is bij elk kind anders. De ene opvoeder ervaart druk gedrag sterker dan de andere opvoeder. En iedere opvoeder reageert anders op druk gedrag. Het themapakket gaat in op de kenmerken en oorzaken van druk gedrag. Door middel van sheets kan eerst informatie over druk gedrag worden gegeven. Daarna kunnen discussievragen in groepen besproken worden en in een spelvorm kunnen opvoeders kiezen tussen verschillende handelingsmogelijkheden. 4

Praktische suggesties voor de organisatie van een ouderbijeenkomst. Handleiding. Achtergrondinformatie. Werkvorm 1: 4 series van 12 discussieplaten met tekeningen op de voorkant en vragen Op de achterkant (Nederlands/Turks/Arabisch). Werkvorm 2: 4 series van 14 kaarten met situatieschetsen, 4 x 2 kaarten Wat zou u doen?, 4 speelborden. 6. Eetplezier en beweegkriebels Opvoeders van kinderen 0 4 jaar. Ouders willen graag dat hun kind zich gezond ontwikkelt. Veel ouders zijn zich ervan bewust dat gezond eten en voldoende bewegen nodig zijn voor een gezonde ontwikkeling. Maar zich ervan bewust zijn is niet gelijk aan dit (ook) voor elkaar krijgen. Ouders van 0-4 jarigen hebben een uiterst belangrijke rol om hun kinderen een gezonde en actieve leefstijl aan te leren. Soms willen ouders maar al te graag het eet- en beweegpatroon van hun kind veranderen maar ze weten niet hoe. De gezonde, actieve leefstijl krijgt binnen deze ouderbijeenkomst aandacht vanuit de thema s eten en bewegen. Bewust is gekozen voor zoveel mogelijk integratie van eten en bewegen; de beide kanten van de energiebalans. Handleiding Dvd met verschillende opvoedsituaties rondom eet- en beweeggedrag. 7. Eten, ja gezellig!? Opvoeders van kinderen 2-12 jaar. De maaltijd als hoogtepunt van de dag Veel ouders streven er naar, maar in de praktijk eindigt zo n gezellige maaltijd vaak met lusteloos in het eten prikkende kinderen en halfvolle borden. Dit themapakket gaat in op de pedagogische aspecten rond eten en helpt ouders om de maaltijden in een goede sfeer te laten verlopen. Eten is een dagelijks terugkerende bezigheid. Het voeden is een primaire en basale taak van ouders. Samen eten kan een bron van gezelligheid zijn, maar ook van zorg en ergernis. Als een kind niet wil eten botst dit met de ouderlijke behoefte tot zorgen. Op opvoedspreekuren gaan veel vragen van ouders dan ook over eetgedrag van kinderen. Ruim 20% van de peuters en 20% van de pubers heeft problemen met eten. De vragen gaan onder andere over het niet willen eten van bepaalde gerechten, maar ook over tafelmanieren, eet- en snoepgedrag. Voeding bij kinderen komt regelmatig in de publiciteit, echter vooral vanuit voedings- en gezondheidsoogpunt. Dit themapakket kiest de pedagogische invalshoek. Welke keuzen maakt de ouder in hoe en wat hun kind eet en waarom? Hoe kan de ouder het eetgedrag beïnvloeden? Dit themapakket wil bijdragen aan de bewustwording van ouders van hun invloed op het eetgedrag van hun kind. Dit kan het opvoedingsklimaat positief beïnvloeden. Ook vanuit het oogpunt van overgewicht is dit relevant. Uit onderzoek blijkt dat de wijze van opvoeden (streng of zonder regels of ertussenin) mede de kans op overgewicht beïnvloedt. 5

Handleiding. Achtergrondinformatie. Dvd met aansprekende beelden van eetsituaties in gezinnen. Fotokaarten: ouders vinden herkenning in de getoonde eetsituaties en ondervinden steun bij elkaar door het delen van ervaringen. Kaarten tafelmanieren: ouders worden zich bewust van het belang van keuzes maken op het gebied van tafelmanieren en leren daarbij van de inzichten van elkaar. 8. Eten, slapen, zindelijk worden Opvoeders van kinderen 0-4 jaar. Opvoeders kunnen veel invloed uitoefenen op de opvoeding. Maar bij het eten, het slapen of het zindelijk worden staan veel opvoeders met de handen in hun haar. Op deze opvoedingsgebieden is bijna geen vat te krijgen. Hierdoor ontstaan dan ook veel zorgen voor de opvoeder. Ieder thema heeft verschillende werkvormen. Bij het thema eten kan gekozen worden uit discussiekaartjes die opvoeders meer inzicht geven in het eetgedrag van hun eigen kinderen. De werkvorm feiten en fabeltjes geeft opvoeders informatie over voeding en eetgewoonten. Het thema slapen is uitgewerkt met stellingen waardoor opvoeders een mening kunnen vormen. Ook kan gekozen worden voor de situatieschetsen waarbij opvoeders ervaringen uitwisselen. Het thema zindelijk worden heeft alleen een werkvorm met stellingen. Door de discussie die ontstaat kunnen opvoeders ervaringen uitwisselen, ondersteuning bij elkaar vinden en informatie krijgen. Praktische suggesties voor de organisatie van een ouderbijeenkomst. Pakket eten: Handleiding; Brochure Goed eten voor baby en peuter ; Brochure Lastige eters ; Brochure Ze moeten er nog van groeien ; Kopieerfolder Eten ; Folder Eten, slapen, zindelijk worden ; Folder Lastige eters ; Folder Top 10 voor lekker en gezond ; Werkvorm 1: 2 menukaarten, 2 series van 4 x 8 kaartjes; Werkvorm 2: 2 speelborden feiten of fabeltjes, 2 x 23 kaartjes. Pakket zindelijk worden: Handleiding; Brochure Zindelijk worden ; Folder Pluimen ; Folder Eten, slapen, zindelijk worden ; Werkvorm: 2 x 21 kaartjes. 6

Pakket slapen: Handleiding; 5 folders Slapen ; Brochure Welterusten ; Folder Slapen, eten, zindelijk worden ; Werkvorm: 3 x 27 kaartjes met stellingen, 3 x 30 kaarten Ja, nee, geen mening ; Werkvorm situatieschetsen: 4 situaties Hoe zou jij dat doen?. 9. Gezonde voeding en beweging Opvoeders van kinderen 4 12 jaar. Vanwege het toenemend aantal mensen met overgewicht staat het thema Voeding en bewegen erg in de belangstelling. Overgewicht leidt tot verschillende lichamelijke en psychische problemen, zoals diabetes type 2, hart- en vaatziekten, gewrichtsklachten en depressies. De belangrijkste oorzaak van het ontstaan van overgewicht (bij kinderen) is een verstoorde energiebalans. Oftewel: te veel en ongezond eten (energie-inname) en te weinig bewegen (energieverbruik). Om een gezond gewicht te houden is het dus belangrijk dat eten en bewegen in balans zijn. Het beste gewicht is evenwicht! Dit thema is bedoeld om ouders informatie te geven over gezonde voeding en beweging en hen bewust te maken van het belang van een gezonde leefstijl. Handleiding; Groene waar- en niet-waar kaarten; Diverse kaarten voor werkvormen. 10. In de puberteit (basisonderwijs) Opvoeders van kinderen groep 7 en 8 van het basisonderwijs. In groep 7 en 8 veranderen kinderen zowel lichamelijk als in gedrag. Vooral meisjes kunnen er al heel volwassen uitzien. De deur van bad- en slaapkamer gaat ineens op slot. De invloed van leeftijdgenoten wordt steeds groter en opvoeders komen steeds vaker op de tweede plaats. Sommige kinderen kunnen er tegenop zien om van school te veranderen. Andere kinderen gaan zich misschien veel stoerder gedragen. Het omgaan met een tiener is niet altijd gemakkelijk voor opvoeders. Het ene moment wil uw kind nog klein zijn en heeft het de steun van de opvoeder hard nodig, het andere moment vindt uw kind zichzelf al erg groot en wil het zelf beslissingen nemen. In dit themapakket wordt aan de hand van zes rubrieken over het omgaan met pubers gepraat: regels en grenzen; school; vriendschap/erbij horen; genotmiddelen; puberen; seksualiteit. Getekende discussieplaten ondersteunen deze rubrieken. 7

Handleiding; Brochure In de puberteit ; Kopieerfolder Naar de puberteit ; Werkvorm: 4 x 12 tekeningen, 4 kaarten met werkwijze van de werkvorm. 11. In de puberteit (voortgezet onderwijs) Opvoeders van kinderen 12 16 jaar. Pubers kunnen heel verfrissend en ontwapenend zijn. Ze laten je nadenken over de manier waarop je opvoeder wilt zijn, over je levensstijl, je uiterlijk, je smaak. Van pubers valt veel te genieten, net zoals van kinderen in een andere ontwikkelingsfase. Maar de puberteit kan ook spanningen en conflicten met zich meebrengen, want pubers kunnen soms onredelijk zijn, humeurig of dwars. Daardoor kan het opvoeden in deze periode ook lastig zijn. Dit themapakket gaat over opvoeden in de puberperiode. Ouders krijgen informatie over de ingrijpende veranderingen die kinderen in de puberteit doormaken en wat die voor de kinderen zelf en hun opvoeders betekenen. Aan de hand van werkvormen kunnen ouders ervaringen en tips uitwisselen. Handleiding; Brochure In de puberteit ; Kopieerfolder In de puberteit ; Werkvorm: 8 x 12 tekeningen en discussievragen. 12. Kind en media Opvoeders van kinderen 4-12 jaar. De wereld van kinderen lijkt onbegrensd. Naar school, spelen bij vriendjes, zwemles, op vakantie: kinderen hebben een druk leventje waarin ze veel indrukken opdoen en veel leren. Boeken, tvprogramma s, video s en computerspelletjes doen daar een schepje bovenop. Via deze media beleven ze leuke en spannende avonturen en leren ze van alles. Door de komst van cd-roms en internetsites voor kinderen kunnen ze putten uit nog meer informatie, filmpjes en spelletjes. Als ouder doe je met kinderen van alles om ze tot aardige, weerbare, gelukkige mensen op te voeden. Goed omgaan met de televisie en computer hoort daar ook bij. In de praktijk is dit wel eens lastig. Bij ouders kan het allerlei vragen oproepen, zoals: Kijkt mijn kind niet teveel televisie? Komen ze nog wel genoeg toe aan andere dingen? Hoe lang kan mijn kind achter de computer? Wat is de invloed van het computeren op mijn kind? Dit themapakket beperkt zich tot de televisie en de computer omdat voor kinderen deze twee media, naast spelen en lezen, zeer geliefde activiteiten zijn en de meeste vragen van ouders oproepen. 8

Handleiding; Sheets; Diverse kopieerbare folders; Werkvorm 1 De een zegt dit, de ander zegt dat ; Werkvorm 2 Hoe kijkt u er tegenaan?. 13. Loverboy: een wolf in schaapskleren Opvoeders van kinderen van 12 16 jaar. Sinds het begin van de jaren negentig duiken er signalen op dat minderjarigen in Nederland werkzaam zijn in de prostitutie. De afgelopen tien jaar is in verschillende steden geconstateerd dat loverboys actief meiden ronselen en hen via misleiding in de prostitutie brengen. Leken de activiteiten aanvankelijk vooral een probleem van de grote stad, inmiddels worden ook kleinere gemeenten er mee geconfronteerd. Sterker nog, de moderne pooier zou jonge meiden juist steeds vaker in de provincie werven en in de grote stad aan het werk zetten. Achtergrondinformatie in de vorm van een inleiding en twee artikelen. PowerPointpresentatie als leidraad voor de inleider. Dvd Beware of loverboys, waarin slachtoffers vertellen over wat hen is overkomen. Brochure Praktische suggesties voor de organisatie van een ouderbijeenkomst. Stellingen met toelichting voor discussie in groepjes. Overzicht relevante literatuur, adressen, websites en projecten. Cd-rom met diverse bestanden, zoals de inleiding, achtergrondartikelen, werkvorm stellingen op formaat van kaartjes, voorbeelduitnodiging, tips voor gespreksleiders, een evaluatieformulier en de PowerPointpresentatie. 14. Omdat ik het zeg!?: over regels en grenzen in de opvoeding Opvoeders van kinderen 0-12 jaar. Grenzen stellen, kinderen duidelijk maken wat ze mogen en wanneer ze moeten ophouden: het behoort tot een van de moeilijkste taken in de opvoeding. Kinderen lijken zich soms weinig aan te trekken van een gebod of een verbod. Ze protesteren heftig als ze iets niet mogen. Sommige ouders raken hierdoor in verwarring. Ze vragen zich af wat ze wel of niet goed moeten vinden. Ze twijfelen of ze wel streng genoeg zijn of misschien juist te streng? Soms geven ouders kinderen hun zin, terwijl ze dat eigenlijk niet willen. Ze zijn zich daarvan wel bewust, maar weten niet hoe ze het anders moeten doen. Handleiding; Achtergrondinformatie; Diverse (kopieerbare) folders; Werkvorm 1 Welke regels en grenzen stel ik aan kinderen? ; Werkvorm 2 Hoe reageer je?. 9

15. Opgroeien met liefde: begeleiden van ouders bij de seksuele opvoeding Ouders van Turkse, Marokkaanse, Surinaamse, Antilliaanse en Nederlandse afkomst. Ouders krijgen tal van adviezen vanuit onder meer boeken, via televisie en via internet. Het blijkt soms lastig te zijn om uit al deze informatiebronnen de goede informatie te halen, ook als het gaat om de seksuele opvoeding en de seksuele gezondheid van kinderen. Het uiteindelijke doel van deze bijeenkomsten is dat ouders hun eigen rol in de seksuele opvoeding erkennen. Dat ze het belang van een warm gezinsklimaat en het belang van communicatie in de seksuele opvoeding erkennen. En dat ouders zich beter toegerust voelen om hun kinderen te informeren en te ondersteunen in hun seksuele ontwikkeling. Deze handleiding is in eerste instantie bedoeld voor gebruik ten behoeve van een groepscursus voor ouders. Deze groepscursus bestaat uit drie bijeenkomsten van twee uur. Stapsgewijs en gefaseerd worden de thema s seksuele ontwikkeling van kinderen, seksuele opvoeding, praten over seksualiteit en ondersteuningsmogelijkheden verkend. Map met inhoud cursus. 2 Cd-roms, waarvan 1 met PowerPointpresentatie. 16. Opvoeden & zo Opvoeders van kinderen van 4-12 jaar in zogenaamde achterstandssituaties. Het opvoeden van kinderen kan leuk zijn, maar soms ook behoorlijk moeilijk. Het gaat de ene ouder beter af dan de ander, maar alle ouders hebben wel eens behoefte aan steun en advies. Gerichte opvoedingsvoorlichting en ondersteuning kunnen bijdragen aan het voorkomen van opvoedingsproblematiek en kunnen op ouders en op de ontwikkeling van kinderen een positieve uitwerking hebben. Ouders in achterstandssituaties kunnen met hun opvoedingsvragen en opvoedingsmoeilijkheden bijna nergens terecht. Deze cursus heeft een aantal werkvormen, methoden en producten die deze ouders aanspreken en bereiken. Dit themapakket is een oudercursus die uit zes bijeenkomsten bestaat, waarin basiselementen uit de opvoedingspraktijk worden besproken: prijzen en aandacht geven, nee zeggen en verbieden, negeren, apart zetten, straffen. Map met programmabeschrijving, draaiboek en benodigdheden voor alle bijeenkomsten. Dvd met de vaardigheden: aandacht geven, prijzen, verbieden, straffen, negeren en apart zetten. Kopieerbare folders in map. 10

17. Opvoeding: draaiboek voor een ouderbijeenkomst Opvoeders van kinderen 4-12 jaar. Opvoeden is geen makkelijke klus. Dat weten we allemaal. De meeste mensen beginnen eraan zonder veel training of voorbereiding. En omdat kinderen zonder gebruiksaanwijzing worden geboren, leren we het vooral door vallen en opstaan. Wel heeft iedere volwassene zo zijn ideeën over het opvoeden van kinderen. Die ideeën worden sterk beïnvloed door ervaringen met de eigen ouders, partners, alledaagse ervaringen met kinderen en door de media. Soms hebben ouders behoefte aan meer informatie en tips over opvoeden. Of willen ze weten wat je van een kind van een bepaalde leeftijd kunt verwachten. Draaiboek; Dvd Opvoeden zo ; PowerPointpresentatie ; Rode, groene en oranje reactiekaarten; Blauwe kaarten met situatieschetsen. 18. Over baby s Opvoeders van baby s in de leeftijd van 0 tot ongeveer 1 ½ jaar. De ontwikkeling van kinderen is iets dat veel ouders bezighoudt. Niet voor niets gaan gesprekken tussen jonge ouders vaak over wat hun kind al kan, of juist niet kan en over wat ouders nu weer voor nieuws meemaken met hun kind. Zeker in de voorschoolse periode maken kinderen een enorme ontwikkeling door. De totaal afhankelijke baby verandert in vier jaar tijd in een zelfstandige, eigenwijze kleuter. De ontwikkeling van kinderen kan bij ouders allerlei vragen oproepen, zoals mijn baby stopt werkelijk alles in zijn mond, is dat nou normaal of mijn dochter huilt als ik haar even alleen laat, hoe moet ik daarmee omgaan? Elk stapje verder in de ontwikkeling roept nieuwe vragen op, waarop iedere ouder een eigen antwoord moet zien te vinden. De meeste ouders weten goed in te spelen op deze telkens veranderde eisen, die hun kinderen aan hen stellen. Toch blijken veel ouders vragen te hebben over de opvoeding van hun kind, van die alledaagse opvoedingsvragen. Handleiding Praktische tips voor ouderavonden Dvd: baby in huis (duur 77 minuten, de dvd is niet bedoeld om in zijn geheel te bekijken, er kan een stukje van de dvd gebruikt worden als opwarmer) Cd rom met powerpointpresentatie Voorbeelduitnodiging Folder: eten, slapen zindelijk worden Werkvorm 1: kijken naar ontwikkeling Werkvorm 2: omgaan met baby s. 11

19. Pesten: live en online Opvoeders van kinderen 8-14 jaar. Pesten is een vorm van agressief gedrag. Het wordt gekenmerkt door herhaalde handelingen tegenover een slachtoffer dat zichzelf niet kan verdedigen. Pesten kan bestaan uit directe lichamelijke of verbale uitingen, maar omvat ook andere vormen zoals het buitensluiten van anderen of roddelen. Pesten is nog steeds een wezenlijk en groot probleem. Uit onderzoek blijkt dat een op de vier kinderen in het basisonderwijs regelmatig wordt gepest. In het voortgezet onderwijs is een op de zestien leerlingen slachtoffer van pesterijen. Een nieuwe vorm van pesten is het pesten online. Het gaat om pesten via internet en mobiele telefoon. Bijna een kwart van de basisschoolleerlingen van groep 8 en 19% van de brugklassers is regelmatig slachtoffer van cyberpesten. Pestgedrag is schadelijk tot zeer schadelijk voor kinderen, zowel voor de slachtoffers als voor de pesters. De omvang van het probleem maakt het noodzakelijk dat opvoeders samenwerken om het pesten te verminderen en uiteindelijk te stoppen. Handleiding Pesten live en online. Werkvorm 1 Hoe reageert u?. Brochure Praktische suggesties voor de organisatie van een ouderbijeenkomst. Cd-rom met diverse bestanden, zoals onderdelen van werkvormen, folders voor ouders, voorbeelduitnodigingen, enz. Cd-rom met drie PowerPointpresentaties. Boek Mijn kind online van Justine Pardoen en Remco Pijpers. Het pakket bevat voldoende materiaal voor een bijeenkomst met ca. 40 ouders, maar kan ook voor grotere groepen gebruikt worden als gebruik gemaakt wordt van de interactieve PowerPointpresentatie. 20. Peuters, lief maar lastig Opvoeders van kinderen 1 3 jaar. De ontwikkeling van kinderen is iets dat veel ouders bezighoudt. Niet voor niets gaan gesprekken tussen jonge ouders vaak over wat hun kind al kan, of juist niet kan en over wat ouders nu weer voor nieuws meemaken met hun kind. Zeker in de voorschoolse periode maken kinderen een enorme ontwikkeling door. De totaal afhankelijke baby verandert in vier jaar tijd in een zelfstandige, eigenwijze kleuter. De ontwikkeling van kinderen kan bij ouders allerlei vragen oproepen, zoals mijn kind bijt andere kinderen, is dat normaal of mijn dochter komt elke avond uit bed, hoe moet ik daarmee omgaan? Elk stapje verder in de ontwikkeling roept nieuwe vragen op, waarop iedere ouder een eigen antwoord moet zien te vinden. De meeste ouders weten goed in te spelen op deze telkens veranderde eisen, die hun kinderen aan hen stellen. Toch blijken veel ouders vragen te hebben over de opvoeding van hun kind, van die alledaagse opvoedingsvragen. 12

Handleiding Cd met powerpointpresentatie Werkvorm: 22 tekeningen. Deze geven een beeld van lastig peutergedrag ; gedrag dat door ouders als lastig kan worden ervaren. 21. Roken en opvoeding Opvoeders van kinderen 10-14 jaar. Verschillende onderdelen van dit pakket zijn het in Turks vertaald. Er is gekozen voor een Turkse variant van dit pakket omdat Turken de grootste groep allochtonen in Nederland zijn en het hoogst aantal rokers kennen. Bovendien heeft de helft van de Turken moeite met Nederlands. Kinderen tot twaalf jaar roken nauwelijks. In de puberteit verandert dat. Vooral tussen de 12 en 14 jaar neemt het aantal rokende kinderen sterk toe. Vanaf 15 jaar heeft meer dan 50% van de kinderen wel eens gerookt. Hoe jonger kinderen beginnen met roken, hoe vaker ze blijven roken. Als ouder wil je niet dat je kind begint met roken. Veel ouders denken dat ze weinig invloed hebben op het wel of niet gaan roken van hun kind. Uit onderzoek blijkt dat ouders hierbij echter wel een belangrijke rol spelen. Ook al lijkt het misschien niet altijd zo; kinderen vinden de mening van hun ouders heel belangrijk. Door op een ondersteunende en betrokken manier met het kind over roken te praten, kunnen ouders bijdragen aan het voorkomen dat hun kind gaat roken. De ouderbijeenkomst biedt concrete informatie en tips waarmee ouders hiertoe beter in staat zullen zijn. Handleiding; Cd-rom met de presentatie, uitnodigingsbrief, etc.; Dvd met 4 filmpjes. 22. Roken en alcohol : handleiding voor het Basisonderwijs Opvoeders van kinderen groep 7 en 8. Tabak en alcohol zijn schadelijk voor de gezondheid van kinderen. Toch weerhoudt dit kinderen er niet van om te experimenteren met roken en drinken. In Nederland beginnen kinderen soms al op 10-jarige leeftijd met drinken of roken. Ouders kunnen door duidelijke regels te stellen, voorkomen dat hun kinderen jong gaan roken en drinken. In de ouderavond over roken en alcohol worden ouders van kinderen in groep 7 en 8 van het basisonderwijs hierover geïnformeerd. Deze handleiding is voor preventiewerkers van GGD en en instellingen voor verslavingszorg. In de handleiding staat de opzet van de ouderavond beschreven. De ouderavond voor het basisonderwijs is een onderdeel van het programma De gezonde school en genotmiddelen, www.dgsg.nl 13

23. Roken, drinken en blowen: handleiding voor het Voortgezet onderwijs Opvoeders van kinderen onderbouw voortgezet onderwijs. Ouders hebben meer invloed op het middelengebruik van hun kind dan ze vaak denken. De overweging van een jongere om te gaan roken, drinken of blowen wordt voor een belangrijk deel bepaald door de manier waarop ouders met hem of haar omgaan. Veel ouders weten echter niet goed hoe ze die invloed moeten uitoefenen. Jongeren hebben, juist in de puberteit, regels nodig om hun grenzen te verkennen. Maar welke regels moeten ze stellen? En hoe praat je met je kind over roken, drinken en blowen? In deze ouderavond krijgen ouders een antwoord op deze en andere vragen. Deze handleiding is bestemd voor preventiewerkers van GGD en en instellingen voor verslavingszorg. 24. Samen spelen, vriendjes zijn Opvoeders van kinderen 4-12 jaar. Samen spelen is vaak leuker dan in je eentje. Het omgaan met andere kinderen is belangrijk. In het samen spelen doen kinderen veel ervaringen op. Prettige ervaringen, maar ook minder prettige ervaringen, zoals ruzie hebben. Samen spelen is van groot belang voor de sociale ontwikkeling van kinderen. Ze oefenen hun sociale gedrag, ze leren rekening houden met elkaar, zich aan regels houden, conflicten oplossen en gevoelens met elkaar delen. Dit themapakket bevat 16 foto s die verschillende aspecten van samen spelen laten zien. Op de achterkant van de foto s staan discussievragen en stellingen. Aan de hand van deze vragen en stellingen kunnen opvoeders informatie opdoen en worden ze gestimuleerd na te denken en ervaringen uit te wisselen. Praktische suggesties voor de organisatie van een ouderbijeenkomst. Handleiding. Folder Schoolkind. Folder Pluimen. Werkvorm: 4 x 16 foto s Nederlandse/Turkse/Arabische versie. 25. Seksuele opvoeding Opvoeders van kinderen 0-12 jaar. Praten over seksuele ontwikkeling doen ouders niet vaak. Toch roept dit onderwerp wel vragen op. Kinderen spelen graag doktertje, maar tot welke leeftijd mogen ze nog doktertje spelen? En mogen ze zich daar helemaal bij uitkleden? Hoe gaat u daar mee om? Door samen met opvoeders over seksuele ontwikkeling te praten komt het gesprek ook al gauw op seksuele opvoeding. 14

Voorbeeldplaten kunnen een spontaan gesprek tussen ouders onderling op gang brengen. Voor een meer gestructureerd gesprek is het gebruik van gesprekskaarten handig. Gesprekskaarten met vragen als: Waarschuwt u uw kinderen voor meegaan met vreemden op straat of zouden ze daar maar onnodig bang door worden? Of Wanneer is een kind toe aan seksuele voorlichting? en Kent u voorlichtingsboekjes voor kinderen en welke vindt u geschikt? Praktische suggesties voor de organisatie van een ouderbijeenkomst. Handleiding. Brochure Seksuele opvoeding. Werkboek Seksuele opvoeding. Infobulletin Kinderen onze zorg. Werkvorm: 6 roze kaarten. Werkvorm: 40 vragenkaarten en 22 tekeningen. 26. Spel, speelgoed en ontwikkeling Opvoeders van kinderen 1-12 jaar. Het lijkt vaak alsof kinderen de hele dag spelen. Meestal staan opvoeders er niet bij stil dat spelen ook leren is. Via spel doen kinderen veel ervaringen op. Ze leren omgaan met andere kinderen en ze leren hun eigen mogelijkheden kennen. Spelen is, naast het plezier dat kinderen er aan beleven, ook van belang voor hun persoonlijke ontwikkeling. Opvoeders kunnen stimuleren door gevarieerd speelmateriaal aan te bieden. Met behulp van getekende platen met (discussie)vragen zien opvoeders in dat spel- en speelmateriaal invloed heeft op de ontwikkeling van kinderen. Opvoeders worden zich bewust dat ze die ontwikkeling kunnen stimuleren. Kaarten met vragen nodigen opvoeders uit na te denken over verschillende speelmateriaal. Opvoeders kunnen ervaringen uitwisselen en zich een eigen mening vormen over het thema spelen. Praktische suggesties voor de organisatie van een ouderbijeenkomst. Handleiding. Folder Spelen 1-4 jaar/4-8 jaar Nederlandse/Turkse/Arabische versie. Folder Televisie kijken. Kopieerfolder Vuistregels. 4 Affiches speelgoed. Brochure Speelwijzer. Brochure Alle kinderen spelen. Brochure Computerspel. Brochure Televisie, kinderen en ouders. Werkvorm: 4 x 20 vragenkaartjes 1-12 jaar. Werkvorm: 4 x 14 tekeningen 1-4 jaar, 4 x 14 tekeningen 4-8 jaar, 4x Turkse en 4x Arabische vertalingen. 15

27. Waarde(n)vol opvoeden Opvoeders van kinderen 0-12 jaar. Dit themapakket gaat over waarden en normen in de opvoeding. Waarden en normen staan volop in de belangstelling. Er gaat geen dag voorbij of de media besteedt er aandacht aan. Een willekeurige greep: toenemende agressie in het verkeer, aandacht voor dierenwelzijn, (jeugd)criminaliteit, milieuvraagstukken, gedoogbeleid. Kinderen komen thuis met opvattingen waar ouders het niet mee eens zijn. Leerkrachten en andere opvoeders krijgen soms te horen: Dat hoef ik van mijn ouders niet te doen. Het lijkt of er steeds minder eenstemmigheid is over waarden en normen, of volwassenen minder bereid zijn zich aan de regels te houden en het voor kinderen moeilijker is om ze te leren. Sommige mensen spreken van een crisis, anderen noemen het normvervaging. Er is in ieder geval onduidelijkheid en onzekerheid. Ouders en opvoeders vragen zich af: welke waarden en normen zijn belangrijk om aan kinderen door te geven, wie is daar verantwoordelijk voor en hoe doe je dat? Bovendien is een belangrijke vraag: hoe leer je kinderen om te gaan met mensen die andere waarden en normen hebben? Het pakket bestaat uit: Praktische suggesties voor de organisatie van een ouderbijeenkomst. Handleiding. Achtergrondinformatie. 1 dvd 0-4 jaar Waarde(n)vol opvoeden. 1 dvd 4-12 jaar Waarde(n)vol opvoeden. 15 Sheets. Werkvorm Zo zijn onze manieren. Werkvorm Opvoeden doe je samen. 28. Weerbaarheid Opvoeders van kinderen 4 12 jaar. De laatste jaren komen steeds meer ouders met vragen die te maken hebben met weerbaarheid. Een weerbaar kind is in staat aan te voelen wat het wel en niet wil, wat het wel en niet kan en daarnaar handelen. Dat betekent dat een kind kan vertrouwen op zijn eigen kracht en mogelijkheden, voldoende durf heeft om nieuwe oplossingen te zoeken en uitdagingen aan te gaan, maar ook in staat is hulp te vragen als dat nodig is. In dit themapakket komen aan de orde: Wat is de normale ontwikkeling van kinderen? Hoe kun je kinderen weerbaarder maken? Hoe staan ouders zelf in de wereld? Hoe gaan andere ouders met hun kind om? Praktische suggesties voor de organisatie van een ouderbijeenkomst. Handleiding en achtergrondinformatie. Een dvd Weerbaarheid 4 12 jaar. Werkvorm Discussiespel. Werkvorm Dilemmaspel. Deze werkvorm is uitgewerkt in het Nederlands, Turks en Arabisch. 16